Remove ads
Josefa Ignacia Albisu Aranburu "Joxpinaxi" eta "Pelotari" izenez ezaguna (Lazkao, Gipuzkoa, 1859ko martxoaren 19a - Donostia, Gipuzkoa, 1950eko otsailaren 4a) gipuzkoar emakumezko pilotaria izan zen.[1]
| Josefa Ignacia Albisu | |
|---|---|
_-_Fondo_Marín-Kutxa_Fototeka.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Lazkao, 1859ko martxoaren 19a |
| Herrialdea |  Gipuzkoa, Euskal Herria |
| Heriotza | Donostia, 1950eko otsailaren 4a (90 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | euskara gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | pilotaria |
| Izengoitia(k) | Joxpinixi |
Albisuren bizitzaren inguruko datu gutxi ezagutzen dira.
Ezkongabea zen. Gaztetan tifus gaitza izan zuen eta honen ondorioz hortzak eta ilea galdu zituen[2]. Emakume ederra zela aipatzen dute garaiko kronikek.
1931ko azarotik Donostiako Erruki etxean bizi izan zen eta bertan bizi izan zen hil arte[3].
Debuta
1885ko martxoaren 8an, Lazkaoko pilotalekuan bi partidu jokatu zituen bi gizonezkoren aurka[4]. 2.500 pertsonatik gora elkatu ziren partida hauek ikustera[2]. Jokoan urrezko ontza bat zegoen, eta Albisuren aitak, Jose Joaquin Albisu Arresek, behi bat ere jokatu nahi izan zuen bere alabaren alde[5].
Perkalezko soinekoa eta material bereko txaleko batekin, buruan zapi ilun bat, alpargatak eta galtzerdi zuriak jantzita jokatu zuen partida[2].
Goizean jokatu zuen lehen partida, 28 urteko gizonezko baten aurka. 11 - 30 tantoko emaitzarekin irabazi zuen[6] 20 minututan.
Arratsaldean, bigarren partida jokatu zuen, Frantziako Estatukoa zen gizonezko baten aurka. Hau ere Albisuk irabazi zuen.
Lazkaon irabazitako bi partiden ondoren "Pelotari" ezizenaren jabe egin zen[3].
Hurrengo partidak
1885eko martxoaren 9an beste partida bat jokatu zuen Frantziako Estatukoa zen gizonezko baten aurka Tolosako pilotalekuan [7]. Partida honetan irabazle izango zenaren aurka, Idiazabalgo beste emakumezko batek apustua egin zuen[2].
1885eko maiatzean 25ean, Abandoko pilotalekuan[8] jokatu zuen.
Baliteke Ordiziako pilotalekuan ere beste partida bat jokatu izana[7].
Aitzindaria
Partida haiek oihartzun handia izan zuten, eta hainbat kronika eta iritzi artikulu idatzi ziren pilota partidu hauen inguruan eta emakumezkoek gizarten izan behar zuten paperaren inguruan; eta baita zuzenean Albisu iraintzen zutenak ere[7].
Emakumezkoen pilota munduan aitzindaria izan zen.[9] Haren ondotik, beste emakumezko batzuk ere hasi ziren pilotan jendaurrean apustuak egin eta jolasten.
1896an El Pelotari aldizkariak bi emakumeen arteko pilota-partida baten berri eman zuen: “Abandoko pilotalekuan, igandean, bi neskatxa abandotar ederrek pilota-partida bat jokatu zuten…”. Eta, 1897an, egunkariek emakume pilotarien ikuskizunen berri eman zuten, Valentziako Jai-Alai eta Bartzelonako Condal pilotalekuetan izandako partidez[10].
Remove ads
Bertsolaritza
Ramos Azkaratek "
Lazkauko Plazan" izeneko bertso sorta idatzi zuen Albisuk jokatutako partiden inguruan[11].
Pintura
R. Gorrotxategi margolariak "Joxpinixi" izeneko oleo margolana margotu zuen[3]. Bertan, Albisu Lazkaoko pilotalekuan irudikatzen da.
1938. urtean erraketistek omenaldia eskaini zioten Donostiako Groseko pilotalekuan[3].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads