Idazlea eta literatura-kritiko sevillarra From Wikipedia, the free encyclopedia
Blanca de los Ríos eta Nostench (Sevilla, 1859ko abuztuaren 15ean – Madril, 1956ko apirilaren 13a) idazlea eta literatura kritikoa izan zen.[1][2][3][4]
| Blanca de los Ríos | |||
|---|---|---|---|
 | |||
1927ko urriaren 10a - 1930eko otsailaren 15a | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotzako izen-deiturak | María Blanca de la Asunción de los Reyes de los Ríos y Nostench | ||
| Jaiotza | Sevilla, 1859ko abuztuaren 15a | ||
| Herrialdea |  Espainia | ||
| Heriotza | Madril, 1956ko apirilaren 13a (96 urte) | ||
| Hobiratze lekua | San Justoren hilerria | ||
| Heriotza modua | berezko heriotza: pneumonia | ||
| Familia | |||
| Aita | Demetrio de los Ríos | ||
| Ezkontidea(k) | Vicente Lampérez y Romea (1892 - 1923ko urtarrilaren 19a) | ||
| Familia | ikusi
| ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | gaztelania | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | idazlea, literatura-kritikaria, editorea eta politikaria | ||
| Jasotako sariak | ikusi
| ||
| Kidetza | Sociedad de Amigos de Portugal (en)  Real Academia Galega | ||
| Izengoitia(k) | Carolina del Boss eta Blanca de los Ríos de Lampérez | ||
  | |||
 | |||
Blanca de los Ríos eta Nostench 1859ko abuztuaren 15ean jaio zen Sevillan. Aita Demetrio de los Ríos Serrano arkitekto eta arkeologoa zen, eta ama, María Teresa Nostench Rodríguez de Henestrosa margolaria. Neba bat izan zuen, José de los Ríos eta Nostench, abokatu eta idazlea. Aitaren aldeko aitona, José de los Ríos, eskultorea izan zen, eta amaren aldeko aitona, José Nostench, mediku zirujaua. Aitaren aldeko osaba, arkeologoa eta literatoa izan zen, Rodrigo Amador de los Ríos arkeologoaren eta historialariaren aita.
Familia kultu batean jaiotzeak prestakuntza zabala eman zion. Consuelo Flechak dioenez (2000), autore horrek egin zuen biografian: "Idazle, politikari, artista eta medikuen familia-giroaz inguratuta, estimuluen aberastasunak eta kultura-testuinguru horrek ematen zizkion aukerek jasotako hezkuntzari etekina ateratzen lagundu zion. Haren aita, Demetrio de los Ríos, arkitektoa, amaren aldeko aitona , medikua, osaba-izebak, José Amador de los Ríos bezalako idazleak, eta politikariak, erreferente izan zituen, nahiz eta jakin emakume izateagatik bide guztiak ez zirela errazak."[5]
Agian, emakume izateak zituen zailtasunen kontzientzia hori zela eta, bere benetako izena ezkutatu egin zuen prentsako lehenengo lanetan. Lan horiek "Carolina del Boss" (bere anagrama) izenarekin argitaratu ziren, baina berehala utzi zuen izengoiti hori Blanca de los Ríos sinatzeko.
1892an Vicente Lampérez eta Romea arkitekto madrildarrarekin (1861-1923) ezkondu zen. Senarra monumentuen zaharberritze eta eraberritzeetan parte hartu zuen (Cuenca eta Burgosko katedralak, esaterako) eta, gero, Madrilgo arkitektura-eskolako katedraduna izan zen. Madrilera joan zenean, idazleak hiriburuko giro literario eta intelektualarekin harreman zuzena izan zuenez, bere etorkizuna eta proiektuak zabaldu zituen.[1]
Idazle goiztiarra, bere lehen eleberria, Margarita, 1878an argitaratu zen, hemezortzi urte besterik ez zituela, eta haren ondoren Los funerales del César (1880), Esperanzas y recuerdos (1881), 1912an berriro argitaratu zen, apur bat luzatuta, El romancero de Don Jaime El Conquistador eta La novia del marinero (1886). Geroagoko lan batzuk hauek dira: Melita palma (1901), Sangre española (1902) eta La niña Sanabria (1907). Urte horietan hainbat ipuin argitaratu zituen, hala nola, Las hijas de don Juan, Madril goyesco eta Los diablos azules, eta 1902ko La Rondeña (Andaluziako ipuinak), 1902ko El Salvador (hainbat ipuin) eta 1914ko El tesoro de Sorbas.
Aldizkako argitalpenetan parte hartu zuen, hala nola El Imparte, La Edad, Nuevo Mundo, El Correo de la Moda, Madrid Cómico, La Ilustración Española y Americana, Blanco y Negro, La Enseñanza Moderna, El Álbum Ibero-Americano eta, bereziki, Raza Española. 1918tik 1930era arte sortu eta zuzendu zuen aldizkaria. Bertan, beste argitalpen batzuetan bezala, bere ideia feministak zabaldu zituen.[6][5][1]
Emilia Pardo Bazánen laguna izan zen, zeinek oso iritzi ona zuen, idazle gisa.[5] Blanca de los Ríos 1998ko belaunaldiaren barruan dago, beste emakume batzuekin batera: Carmen Baroja, Carmen de Burgos (Colombine), Regina de Lamo, Consuelo Álvarez Pool (Violeta) eta María de Maeztu.[7]Amerikako Europako Entziklopedia Unibertsalaren erredakzioan laguntzaile izan zen. Emakumearekiko eta Espainiaren eta Hispanoamerikaren arteko harremanekiko kezka beti egon zen bere hausnarketetan eta hainbat elkarte eta ekitalditan parte hartzean, hala nola Bartzelonako Batzar Amerikarrean eta Cádizko eta Madrilgo Kultura Hispanoamerikarreko Zentroetan, Madrilgo Ongintzako Batzorde Nagusian eta Espainiako Damen Batasunean, non emakumeen lan babes neurrien aurrerapenez kezkatu zen. Madrilgo Ateneokoa izan zen eta 1927 eta 1929 urteen artean Batzar Nazionalean parte hartu zuen Miguel Primo de Riveraren diktaduran.[5]
Literaturaren sorkuntza apurka-apurka uzten joan zen. Zalantzarik gabe, gehien nabarmendu zen literaturaren azterketa eta kritikan, non Marcelino Menéndez Pelayo hartu baitzuen maisutzat, hark proposatu zituen ikerketa- eta kritika-arauei jarraituz. Bere lan nagusietako bat Del siglo de Oro da, 1910ean argitaratua. Bertan, Menéndez Pelayo bera izan zuen hitzaurrea egiteko, eta hauxe zioen: " Liburu hau idatzi duen dama ospetsuak ez du inor behar irakurleari aurkezteko. Beti ere beren merezimendu frogatuak eta artistak asmakizun liriko eta narratibo noble gisa duen ospea baino txikiagoak izango lirateke eta." (De los Ríos, 1910: 9).
Blanca de los Ríosi Tirso de Molinari buruzko azterlan asko zor zaizkio, eta gaur egun, biografiari dagokionez behintzat, Tirsori Osunako dukearen seme ez-legitimoa egiten dion zehaztasun dokumental eskasa aurpegiratzen zaio, frogatuta baitago hori ezinezkoa zela. Askoz hobea da bere Obra osoen edizio kritikoa. Lan horrek Espainiako Errege Akademiaren onarpena ekarri zion, baina ez zuen parte hartu, nahiz eta bere hautagaitza aurkeztu. Hain zuzen ere, azterketa horietan, Lope de Vegaren bataio-partida aurkitu zuen, ordura arte Octoes-eko San Migel elizak 1790ean izandako sutearen ondorioz galdutzat jotzen zena. Hainbat gestio egin ondoren, Leganitos kaleko etxe partikular batean salbu atera ziren elizako liburu batzuk gorde zirela ikusi zuen, eta han 1516tik 1573ra bitarteko bataio liburua aurkitu zuen, ahaztuta.[1]Nabarmentzekoak dira, halaber, Calderón de la Barca eta bere lanak, La vida es sueño eta Calderónen hamar Segismundosak, eta Quijote: Sevilla, Quijoteren sorlekua. 1916an Francisca de Larrea Böhl de Faberi buruzko lan bat argitaratu zuen, idazle eta itzultzaile cadiztar horrek hemeretzigarren mendeko erromantizismoan egindako ekarpena aztertzeko. Literaturako pertsonaia batzuetara ere hurbildu zen, Aro Modernoko mito handietara: Don Quijote, Don Juan, Segismundo, Hamlet eta Fausto. Del siglo de Oro obran, gainera, bibliografia zabal bat ere badago, non herrialde horietan zabaltzeko frantsesera, italierara, alemanera eta danierara itzultzen ari ziren liburuen berri ematen baita.[1]
Santa Teresa de Jesusen figurari eta lanari buruzko hainbat hitzaldi eman zituen: Santa Teresaren mistikaren eragina, bereziki gure arte nazional handiari buruz (1913), Santa Teresa Jesusena eta haren maitasun-apostolutza (1915), Espainiako guia espirituala (1915) eta Ávila eta Santa Teresa (1915). Alde horretatik, oso goratua izan zen, eta hari buruz zera esan zen: "Hizlari gisa, Blanca de los Ríos ere figura gailena da jorratzen dituen gaien handitasunagatik, pentsamenduaren handitasunagatik eta originaltasunagatik, lexiko agorrezinaren aberastasunagatik, aldi berean klasiko eta modernoa den sintaxiaren dotoretasunagatik, nobleziagatik eta bere estiloaren apainduragatik eta elokuzio sutsu eta konbentzitzen duena izateagatik".[1]
Kritikaren gorespenak ez ezik, hainbat kondekorazio ere jaso zituen, besteak beste, Alfontso XII.aren Gurutzea, Victoria Eugenia erregina, Lanaren Urrezko Domina eta Alfontso X.a Jakitunaren Gurutze Handia buru zituen omenaldian, eta Sevillako Udalak hiriko kale bati izena jarri zionean egindako aitorpena.[1][5]
Literaturako idazle eta kritikari ospetsua izan zen, nahiz eta haren irudia oraindik ezezaguna izan, lan bizia eta emankorra egin arren. Bere lana ia Europako hizkuntza guztietara itzuli da.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
_Version_with_Golden_Fleece_and_Charles_III_Orders.svg){kind=small}
