Καζακστάν
χώρα της κεντρικής Ασίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Καζακστάν (καζακικά: Қазақстан, ρωσικά: Казахстан ), επίσημα Δημοκρατία του Καζακστάν (καζακικά: Қазақстан Республикасы, μεταγραφή Καζακστάν Ρεσπουμπλικάσι, ρωσικά: Республика Казахстан , Ρεσπούμπλικα Καζαχστάν) είναι η ένατη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο και το μεγαλύτερο περίκλειστο κράτος του κόσμου με έκταση 2.724.900 τ.χλμ.[5], αλλά μόλις 63η στον πληθυσμό με περίπου 7,4 άτομα ανά χλμ². Ο πληθυσμός υπολογίζεται στα 20.159.707 κατοίκους,[1] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024. Ένα μεγάλο μέρος του εδάφους της χώρας αποτελείται από στέπες. Πρωτεύουσα της χώρας είναι η Αστάνα. Στις 19 Μαρτίου 2019 η πόλη μετονομάστηκε σε Νουρσουλτάν προς τιμήν του πρώτου προέδρου του Καζακστάν, ενώ περίπου δύο χρόνια αργότερα επανήλθε στην προηγούμενη ονομασία της. Επίσημες γλώσσες της χώρας είναι η καζακική (μια τουρκική γλώσσα) και η ρωσική[6]. Οικονομικά, είναι η σημαντικότερη χώρα της Κεντρικής Ασίας, καθώς παράγει το 60% του ΑΕΠ της περιοχής, πρωτίστως από τη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Έχει πάρα πολλές φυσικές πηγές.
| Δημοκρατία του Καζακστάν
Қазақстан Республикасы Республика Казахстан | |||
|---|---|---|---|
| |||
.svg) Η θέση του Καζακστάν (πράσινο) | |||
| Αστάνα 51°10′N 71°30′E | |||
Μεγαλύτερη πόλη | Αλμάτι | ||
| Καζακικά, συνεπίσημη γλώσσα τα Ρωσικά | |||
| Προεδρική Δημοκρατία | |||
| Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ Όλζας Μπεκτένοφ | |||
| Ανεξαρτησία από την ΕΣΣΔ Ισχύον Σύνταγμα | 16 Δεκεμβρίου 1991 30 Αυγούστου 1995 (εγκρίθηκε με δημοψήφισμα) | ||
| • Σύνολο • % Νερό • Σύνορα | 2.724.900 km2 (9η) 1,7 12.185 km | ||
| Πληθυσμός • Εκτίμηση 7-2024 • Απογραφή 2009 • Πυκνότητα | 20.159.707[1] (63η) 16.402.861[2] 7,4 κατ./km2 (225η) | ||
| ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2019) • Κατά κεφαλή | 535 δισ. $[3] (42η) 28.536 $[3] (53η) | ||
| ΑΕΠ (ονομαστικό) • Ολικό (2019) • Κατά κεφαλή | 133,757 δισ. $[3] (50η) 10.447 $[3] (54η) | ||
| ΔΑΑ (2021) |  0,811[4] (56η) – πολύ υψηλός | ||
| Νόμισμα | Τένγκε (KZT) | ||
| Δυτική/Ανατολική (UTC +5/+6) | |||
| ISO 3166-1 | KZ | ||
| Internet TLD | .kz | ||
| Οδηγούν στα | δεξιά | ||
| Κωδικός κλήσης | +7 (θα αντικατασταθεί από τον νέο +997, από το 2023) | ||
Το Καζακστάν είναι μία δημοκρατική, κοσμική, ενωτική, συνταγματική δημοκρατία με μια ποίκιλη πολιτιστική κληρονομιά.[7] Συνορεύει με τη Ρωσία (περιφέρεια Αστραχάν, περιφέρεια Βόλγκογκραντ, περιφέρεια Σαράτοφ, περιφέρεια Αρινμπούρκ, περιφέρεια Τσελιάμπινσκ, περιφέρεια Κουργκάν, περιφέρεια Τιουμέν, περιφέρεια Όμσκ, περιφέρεια Νοβοσιμπίρσκ, κράι Αλτάι και τη δημοκρατία Αλτάι), την Κίνα (αυτόνομη περιοχή Σιντζιάνγκ), την Κιργιζία, το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν. Επίσης, περιβάλλεται απο ένα μεγάλο τμήμα της Κασπίας Θάλασσας. Το ανάγλυφο του Καζακστάν περιλαμβάνει επίπεδες περιοχές, στέπες, τάιγκα, βραχώδη φαράγγια, λόφους, δέλτα, χιονισμένα βουνά και ερήμους. Σύμφωνα με εκτίμηση του 2014, το Καζακστάν είχε πληθυσμό 18 εκατομμυρίων κατοίκων.[8]
Από τις 131 φυλές του Καζακστάν, το 63% (10.096.763 κατά την απογραφή του 2009) είναι Καζάκοι. Επίσης, στη χώρα κατοικούν Ουζμπέκοι, Γερμανοί, Ουκρανοί, Τάταροι και Ουιγούροι.[9]. Οι Καζάκοι αυξάνονται συνεχώς στις απογραφές, ενώ οι Ρώσοι μειώνονται σε αριθμό μετά το 1970, αλλά ξεπερνούν τα 3.000.000 άτομα. Υπάρχουν μειονότητες Ρώσων, Ουζμπέκων, Γερμανών, Ουκρανών, Ουιγούρων και Τατζίκων. Το Καζακστάν επιτρέπει επίσημα την ανεξιθρησκία, με τους μουσουλμάνους να αποτελούν το 70% του πληθυσμού και το 26% να είναι Χριστιανοί[10]. Το υπόλοιπο 4% είναι άλλων θρησκευμάτων ή άθεοι. Η Καζακική γλώσσα είναι η κρατική γλώσσα, και τα Ρωσικά έχουν ισοδύναμο καθεστώς και χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση, στη διοίκηση και για άλλους σκοπούς.[6] Κατά τη σοβιετική εποχή, η χώρα έχασε τα εδάφη που σήμερα αποτελούν την Αυτόνομη Περιοχή του Σιντζιάνγκ στην Κίνα και το Καρακαλπακστάν στο Ουζμπεκιστάν. Τα σύνορα του με τη Ρωσία είναι 6.846 χιλιόμετρα, 2.203 με το Ουζμπεκιστάν, 1.533 με την Κίνα, 1.051 με την Κιργιζία και 379 με το Τουρκμενιστάν. Ενώ βρίσκεται κυρίως στην Ασία, ένα μικρό τμήμα, αυτό δυτικά του ποταμού Ουράλη, βρίσκεται στην Ανατολική Ευρώπη[11]. Δεν συνορεύει με τη Μογγολία, αν και η κοντινότερη απόσταση μεταξύ των δύο χωρών είναι μόλις 37 περίπου χιλιόμετρα, σε μια ορεινή περιοχή στα σύνορα μεταξύ της Κίνας, του Καζακστάν, της Ρωσία και της Μογγολίας. Η εκπαίδευση γίνεται στα καζακικά και στα ρώσικα.
Το Καζακστάν ήταν η τελευταία Σοβιετική δημοκρατία που ανακήρυξε την ανεξαρτησία της κατά τη διάρκεια της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Ο πρώτος πρόεδρος της χώρας ήταν ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, που είχε χαρακτηριστεί για απολυταρχικότητα, έχοντας ιστορικό παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για την καταστολή της αντιπολίτευσης.[12] Τωρινός πρόεδρος είναι ο Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ.Το Καζακστάν έχει εργαστεί για την ανάπτυξη της οικονομίας του, ειδικά στην κυρίαρχη βιομηχανία υδρογονανθράκων.[12] Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων λέει ότι «το Καζακστάν περιορίζει την ελευθερία του λόγου, του τύπου και της θρησκείας σε μεγάλο βαθμό»[13], ενώ άλλοι οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων περιγράφουν την κατάσταση ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Καζακστάν ως φτωχή. Ενδεικτικά, τον Μάρτιο του 2002 απαγορεύτηκε η έκδοση νέων φύλλων από την εφημερίδα Ρεσπούμπλικα για τρεις μήνες.
Ορισμένες φορές αναφέρεται κι ως ευρωπαϊκή χώρα, καθώς ένα τμήμα του ανήκει στην Ευρώπη, πολιτισμικά και θρησκευτικά όμως ανήκει στην Ασία, με το μεγαλύτερο τμήμα του να ανήκει στην τελευταία.
Το όνομα «Καζάκ» προέρχεται από την αρχαιοτουρκική λέξη qaz, που σημαίνει «περιπλανιέμαι», αντανακλώντας τον νομαδικό πολιτισμό των Καζάκων.[14] Το όνομα των Κοζάκων έχει την ίδια προέλευση.[14] Η Περσική κατάληξη «-σταν» σημαίνει «χώρα» ή «τόπος του», επομένως η λέξη Καζακστάν μπορεί να μεταφραστεί ως «χώρα των περιπλανώμενων».
Αν και η λέξη «Καζάκοι» αναφέρεται παραδοσιακά στους Καζάκους, συμπεριλαμβανομένων αυτών που ζουν στην Κίνα, στη Ρωσία, στην Τουρκία, στο Ουζμπεκιστάν και σε άλλες μη γειτονικές χώρες, ο συγκεκριμένος όρος επίσης αναφέρεται σε όλους τους κατοίκους του Καζακστάν, συμπεριλαμβάνοντας τους μη Καζάκους.[15]
Προϊστορική εποχή
Η ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή ξεκίνησε με τους εξαφανισμένους Πιθηκάνθρωπους και Σινάνθρωπους ένα εκατομμύριο - 800.000 χρόνια πριν στα βουνά Καρατάου, και στην περιοχή Μπαλκάς και Κασπίας θάλασσας. Οι Νεάντερταλ εμφανίστηκαν την περίοδο 140-40.000 χρόνων πριν στα όρη Καρατάου και στο κεντρικό Καζακστάν. Ο σύγχρονος Χόμο σάπιενς εμφανίστηκε 40 με 12 χιλιάδες χρόνια πριν, στο κεντρικό, νότιο και ανατολικό Καζακστάν. Στο τελευταία εποχή των παγετώνων (12.000 - 5.000 χρόνια πριν), ο ανθρώπινος εποικισμός οδήγησε στην εξαφάνιση του μαμούθ και του μαλλιαρού ρινόκερου. Ο τροφοσυλλέκτης εφηύρε τόξα και βάρκες, όπως και παγίδες για το κυνήγι.
Η Νεολιθική Επανάσταση σημαδεύτηκε από την εμφάνιση της κτηνοτροφίας και της γεωργίας, δίνοντας αφορμή για τους πολιτισμούς Ατμπασάρ,[16] Κελτεμινάρ,[16] Μποτάι,[16] και Ουστ-Ναρίν.[16] Ο Μποτάι πολιτισμός (3600 - 3100 π.Χ.) είχε την πρώτη εξημέρωση αλόγων, και τη δημιουργία κεραμικής και πέτρινων εργαλείων στην περίοδο αυτή. Την τέταρτη και τρίτη χιλιετία έγινε χρήση μετάλλου, χάλκινων εργαλείων και χύτευση καλουπιών. Ακόμη έγινε εξόρυξη μεταλλεύματος τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., στο κεντρικό Καζακστάν.
Η κλιματική αλλαγή προκάλεσε μαζική μετανάστευση και έξω από τη ζώνη της στέπας. Η ξερή περίοδος στο τέλος της 2ης χιλιετίας και στην αρχή της πρώτης χιλιετίας ξεκίνησε τη μετανάστευση από ξηρές περιοχές και οάσεις σε κοιλάδες ποταμών σε δάση.
Στο τέλος της άνυδρης περιόδου, στις αρχές της πρώτης χιλιετίας π.Χ., οι νομαδικοί πληθυσμοί μετανάστευσαν από δυτικά προς τα ανατολικά, και επανακατοίκησαν ακατοίκητες περιοχές. Αυτό περιλαμβάνει πολλές ινδοευρωπαϊκές φυλές, όπως οι Σκύθες.
Πρώιμος Μεσαίωνας
Στην αρχή της πρώτης χιλιετίας, οι στέπες ανατολικά της Κασπίας ήταν ακατοίκητες αρχικά, αλλά μετά κατοικήθηκαν από μια ποικιλία ανθρώπων, νομάδων που μιλούσαν κυρίως ινδοευρωπαϊκές γλώσσες και ουραλικές γλώσσες, όπως τους Αλάνους, τους Αόρσι, τους Μπουντίνιους, τους Ισσεδόνες (Βουσούν), τους Μαντζάρους, τους Μασσαγέτες, και τους Σκυθιανούς ή Σκύθες. Οι σχέσεις ήταν γενικά καλές, και κάποιες είχαν ιδρύσει κράτη όπως το Γιανκάι (βορειοδυτικά της Αράλης), και το Κανγκτζού στα ανατολικά. Στο πέρασμα του χρόνου, ομιλούνταν μετά η Τουρκικές και άλλες γλώσσες, που ήρθαν από εποικιστές και επιτιθέμενους νομάδες από τα ανατολικά.
Μετά την είσοδο πολλών Ούννων στην περιοχή, πολλοί μετανάστευσαν δυτικότερα στην Ευρώπη ή απορροφήθηκαν από τους Ούννους. Το 91, σύμφωνα με τον Τάκιτο, οι Ούννοι έφτασαν στο Τουράν, που περιλαμβάνει την περιφέρεια Ατιράου του νοτιοδυτικού Καζακστάν. Έτσι, η επιρροή των Ούννων ήταν από τα κεντροδυτικά μέχρι της στέπες της Ανατολικής Ευρώπης.
Για μερικούς αιώνες, εκδηλώσεις στο μελλοντικό Καζακστάν είναι άγνωστες και συχνά έχουν να κάνουν και με λαϊκές ιστορίες, δημοφιλής σε φυλές που μετακινήθηκαν προς δυσμάς στις στέπες.
Στα μέσα του 2ου αιώνα, οι Γιουεμπάν, ένα παρακλάδι των Σιονγκνού και πιθανώς συνδεόμενοι με τους Ούννους, ίδρυσαν ένα κράτος στο ανατολικό Καζακστάν.
Κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα οι Ούννοι κατάκτησαν το Καζακστάν απορροφώντας 26 ανεξάρτητα κράτη και ενώνοντας στέπες και ανθρώπους που ζούσαν σε δάση σε ένα κράτος. Υπό την πίεση των Ουράνιων Τούρκων, οι Ούννοι μετανάστευσαν δυτικά και νότια. Το μελλοντικό Καζακστάν κατακτήθηκε από το Τουρκικό Χαγανάτο και άλλα κράτη.
Πολλά ανεξάρτητα κράτη άκμασαν τον πρώιμο Μεσαίωνα στο Καζακστάν, όπως η ένωση Κανγκάρ, το κράτος Ογούζ Γιαγκμπού και το χανάτο των Καραχανιδών.
- Αντικείμενο αριθμημένης λίστας
Το Χανάτο των Καζάκων
Η περιοχή του σημερινού Καζακστάν κατοικείται από τη Λίθινη εποχή, καθώς το κλίμα και η τοπογραφία ήταν και είναι κατάλληλες για την ανάπτυξη της νομαδικής κτηνοτροφίας καθώς και για την εξάσκηση παστοραλισμού. Ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι εξημέρωσαν το άλογο πρώτη φορά στις απέραντες στέπες της περιοχής. Οι Κουμάνοι εισήλθαν στη χώρα τον 11ο αιώνα, αλλά ενώθηκαν αργότερα με τους Κιπτσάκ και σχημάτισαν τη συνομοσπονδία Κουμάν-Κιπτσάκ. Αν και οι αρχαίες πόλεις Ταράζ (Αολί Άτα) και Χαρζάτε Τουρκεστάν αποτέλεσαν σημαντικούς κόμβους στον δρόμο του μεταξιού μεταξύ της ανατολής και της δύσης, η πραγματική κοινωνική και πολιτική οργάνωση ξεκίνησε με την εισβολή των Μογγόλων στις αρχές του 13ου αιώνα. Η Μογγολική αυτοκρατορία καθιέρωσε διοικητικές περιφέρειες, οι οποίες στη συνέχεια υπάχθηκαν στο νεοσύστατο χανάτο των Καζάκων.
Όλη αυτή την περίοδο, η νομαδική ζωή και η κτηνοτροφική οικονομία κυριαρχούσαν στις στέπες. Τον 15ο αιώνα ξεκίνησε σταδιακά η ανάπτυξη μίας τοπικής Καζάκικης ταυτότητας ανάμεσα στις Τουρκικές φυλές, διαδικασία η οποία εδραιώθηκε στα μέσα του 16ου αιώνα με την εμφάνιση μίας διακριτής γλώσσας, πολιτισμού και οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση, η περιοχή ήταν εστία διαμάχης μεταξύ των τοπικών Καζάκων εμίρηδων και των γειτονικών Περσικών φυλών στα νότια. Στις αρχές του 17ου αιώνα, το χανάτο των Καζάκων αντιμετώπιζε τις επιπτώσεις φυλετικών εντάσεων, οι οποίες είχαν διαχωρίσει τον πληθυσμό στις Μεγάλη, Μεσαία και Μικρή ορδές. Ο πολιτικός αυτός διαχωρισμός και οι τοπικές διαμάχες, παράλληλα με την παρακμή των χερσαίων εμπορικών διαδρομών μεταξύ ανατολής και δύσης, εξασθένισαν το χανάτο.
Τον 17ο αιώνα οι Καζάκοι αντιμετώπισαν τους Οϊράτς, μία ομοσπονδία δυτικών μογγολικών φυλών, μεταξύ των οποίων τους ιδιαίτερα επιθετικούς Τζουνγκάρς[17]. Το χανάτο έφτασε στο ζενίθ του με τις αρχές του 18ου αιώνα, καθώς την περίοδο αυτή η Μικρή Ορδή συμμετείχε στον πόλεμο κατά των Τζουνγκάρς μεταξύ του 1723 και του 1730, συνέπεια της εισβολής στις καζάκικες περιοχές. Με την ηγεσία του Αμπούν Χάιρ Χαν, οι Καζάκοι είχαν σημαντικές νίκες στον ποταμό Μπουλάντι το 1726 και στη μάχη της Ανρακάι το 1729[18]. Ο Αμπλάι Χαν συμμετείχε στις μεγαλύτερες μάχες από τη δεκαετία του 1720 ως και το 1750, και αποτέλεσε λαϊκό ήρωα, μπατίρ στα καζακικά. Ακόμη, η κατάληξη -σταν, που υπάρχει σε όλη την κεντρική Ασία, σημαίνει και χώρα. Δηλαδή, Καζακστάν σημαίνει «χώρα των Καζάκων». Οι Καζάκοι υπέφεραν από τις επιθέσεις των Καλμίκων του Βόλγα εναντίον τους. Το Χανάτο Κοκάντ εκμεταλλεύτηκε την αδυναμία των Καζάκων γιούζ από τις μάχες εναντίον των Τζουνγκάρ και των Καλμίκων και κατέκτησε το νοτιοανατολικό Καζακστάν, συμπεριλαμβάνοντας την πρώην πρωτεύουσα Αλμάτι. Ακόμη, το χανάτο της Μπουχάρα κατέκτησε το Σιμκέντ, πριν το πάρει η Ρωσική Αυτοκρατορία.
Η Ρωσική Αυτοκρατορία
Τον 19ο αιώνα η Ρωσική Αυτοκρατορία ξεκίνησε την επέκτασή της ανατολικά στην κεντρική Ασία. Η περίοδος αυτή, γνωστή και ως η περίοδος του «μεγάλου παιχνιδιού», ιστορικά διήρκεσε από το 1813 ως και την Αγγλο-Ρωσική σύμβαση του 1907. Οι τσάροι της Ρωσίας ήταν οι ηγέτες του μεγαλύτερου μέρους της σημερινής επικράτειας της χώρας.
Η Ρωσική Αυτοκρατορία εισήγαγε ένα κεντρικό σύστημα διοίκησης και κατασκεύασε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, στην προσπάθειά της να καθιερώσει την παρουσία της στην κεντρική Ασία, με αντίπαλο τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Αυτοί οι δύο ήταν και οι παίκτες στο επονομαζόμενο «μεγάλο παιχνίδι». Το πρώτο Ρωσικό βήμα έγινε με την ίδρυση του Ορσκ το 1735. Σήμερα η πόλη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της περιφέρειας Αρινμπούρκ. Η Ρωσική γλώσσα επιβλήθηκε σε όλα τα σχολεία και τους δημόσιους οργανισμούς και υπηρεσίες. Η επιβολή των Ρωσικών προτύπων συνάντησε μεγάλη αντιπάθεια από την πλευρά των Καζάκων και από τη δεκαετία του 1860, οι περισσότεροι Καζάκοι αντιστέκονταν στη Ρωσική επέκταση, κύρια εξαιτίας της αλλοίωσης της νομαδικής ζωής και των παραδόσεών τους, αλλά και για τους πρακτικούς λόγους των λοιμών που αφάνιζαν σταδιακά τις φυλές τους. Το εθνικό Καζάκικο κίνημα, που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, ζητούσε τη διατήρηση της τοπικής γλώσσας και ταυτότητας, αντιστεκόμενο στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ακόμη οι Καζάκοι είχαν πολύ σημαντικό ποσοστό το 1820, περίπου 72%. Το 1880 το ποσοστό μεγάλωσε σε περίπου 88%, ωστόσο στον επόμενο αιώνα οι Καζάκοι μειώθηκαν τη Σοβιετική περίοδο λόγω του ρωσικού εποικισμού.
Από το 1890 και μετέπειτα, ακόμη μεγαλύτεροι πληθυσμοί Ρώσων αποικούσαν τις περιοχές του σημερινού Καζακστάν, και συγκεκριμένα τη σημερινή επαρχία του Σεμιρέτσιε. Ο πληθυσμός αυξήθηκε ακόμη περισσότερο με την ολοκλήρωση του Υπεραραλικού σιδηρόδρομου μεταξύ του Αρινμπούρκ και της Τασκένδης το 1906. Η μετανάστευση προωθήθηκε με την ίδρυση ενός σχετικού διοικητικού οργανισμού στην τότε πρωτεύουσα της Αγίας Πετρούπολης. Τον 19ο αιώνα σχεδόν 400.000 Ρώσοι μετανάστευσαν στο Καζακστάν, ενώ περίπου 1 εκατομμύριο Σλάβοι, Γερμανοί και Εβραίοι, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή το πρώτο τρίτο του 20ου αιώνα[19]. Σχέση με αυτό είχε το τμήμα μετανάστευσης (Переселенческое Управлеине) που δημιουργήθηκε για αυτήν τη δουλειά.
Ο ανταγωνισμός για τη γη και το νερό μεταξύ των Καζάκων και των μεταναστών δημιούργησε ιδιαίτερες αντιπάθειες μεταξύ τους, αλλά και έντονη δυσαρέσκεια ενάντια στον τσάρο, ειδικά τα τελευταία χρόνια της τσαρικής ηγεμονίας, με σημαντικότερο γεγονός την επανάσταση στην Κεντρική Ασία το 1916. Οι Καζάκοι επιτέθηκαν σε Ρώσους και Κοζάκους κατοίκους και φρουρές. Η επανάσταση κατέληξε σε μία σειρά συγκρούσεων και σε βίαιες σφαγές και από τις δύο πλευρές[20]. Η εκδίκηση των Ρώσων ήταν σκληρή και η στρατιωτική επέμβαση οδήγησε σχεδόν 300.000 Καζάκους ως πρόσφυγες στις ορεινές περιοχές ή την Κίνα. Όταν περίπου 80.000 από αυτούς επέστρεψαν την επόμενη χρονιά, πολλοί σφαγιάστηκαν από τον τσαρικό στρατό. Παράλληλα, σχεδόν 1 ακόμη εκατομμύριο Καζάκοι αφανίστηκαν από τον λοιμό την περίοδο 1921-22. Ακόμη την περίοδο 1929-34 κατά την προσπάθεια κολεκτιβοποίησης από τον Στάλιν, συνέβησαν λοιμοί σαν τον Γολοντομόρ στην Ουκρανία.
Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Καζακστάν
.jpg)
Η μικρή περίοδος αυτονομίας, γνωστή ως αυτονομία του Αλάς (13 Δεκεμβρίου 1917 - 26 Αυγούστου 1920), κατά την περίοδο κατάρρευσης της τσαρικής Ρωσίας, συνοδεύτηκε από αρκετές εξεγέρσεις που καταπνίγηκαν βίαια, και τελικά οι Καζάκοι υποτάχθηκαν στη νέα οντότητα των Σοβιέτ. Το 1920 ιδρύθηκε η Καζακική Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία (Καζακική ΑΣΣΔ, ρωσικά: Казакская Автономная Социалистическая Советская Республика, καζακικά: Қазақ Автономиялық Социалистік Советтік Республикасы, με λατινικούς χαρακτήρες: Qazaq Avtonomïyalıq Sotsialïstik Sovettik Respuwblïkası), που λίγα χρόνια αργότερα έγινε η τελευταία ΣΣΔ που μπήκε στην ΕΣΣΔ πριν τον Β'ΠΠ. Στην αρχή, η πρωτεύουσα ήταν το Αρινμπούρκ, που μετά μετακινήθηκε στην Κιζιλορντά, καθώς το πρώτο έγινε μέρος της Ρωσίας. Το 1929 μετακινήθηκε στο Αλμάτι.
Η Σοβιετική καταπίεση της παραδοσιακής ελίτ, παράλληλα με την επιβολή της κολεκτιβοποίησης μεταξύ 1920 και 1930, επέφερε έλλειψη τροφής και αντίστοιχη κοινωνική αναταραχή[21]. Από το 1926 έως το 1939, ο πληθυσμός των Καζάκων μειώθηκε κατά 22% εξαιτίας λοιμών, βίας και μαζικής μετανάστευσης. Στον λοιμό του 1932-33 ο πληθυσμός έπεσε κατά 38%, με εκτιμήσεις ότι ο πληθυσμός θα ήταν περίπου 28-35 εκατομμύρια αν δεν είχε γίνει οι λοιμοί και μετανάστευση των Καζάκων, ενώ σήμερα ο πληθυσμός είναι περίπου 18 εκατομμύρια.
Ο Σοβιετικός μηχανισμός σταδιακά ολοκλήρωνε το Καζακστάν στο κρατικό σύστημα, και το 1936 (5 Δεκεμβρίου) η χώρα έγινε σοβιετική δημοκρατία, η τελευταία πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που έδωσε στη χώρα 3 νέες ΣΣΔ, τη ΣΣΔ Λετονίας, Λιθουανίας και Εσθονίας (χώρες της Βαλτικής). Τις δεκαετίες του '30 και του '40 το Καζακστάν δέχθηκε εκατομμύρια εσωτερικών μεταναστών, και αποτέλεσε, μαζί με τη Σιβηρία, τόπο εξορίας αντιφρονούντων, φιλοξενώντας μερικά από τα μεγαλύτερα σοβιετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης[22]. Τον Ιούνιο του 1941, κατά τη γερμανική επίθεση, οι σοβιετικοί εκτόπισαν κατά προσέγγιση 400.000 Γερμανούς στο Καζακστάν, φτάνοντας τους 957.518 Γερμανούς στην τελευταία απογραφή στη σοβιετική περίοδο το 1989. Ακόμη αργότερα πραγματοποιήθηκαν μερικές από τις μεγαλύτερες εργατικές κατασκηνώσεις καταναγκαστικής εργασίας (γκουλάγκ) του συστήματος, όπως η Αλζίρ έξω από την Αστανά, που ήταν για τις συζύγους των ανδρών ως «εχθροί για τον λαό». Στην πραγματικότητα, Γκουλάγκ λεγόταν το όνομα της διαχειρίστριας εταιρείας. Στην ολιγόχρονη μείωση του πληθυσμού του Καζακστάν συνέβαλε η μετανάστευση των Γερμανών στην πατρίδα τους, στη Γερμανία λόγω της μεγάλης αύξησης του εισοδήματος και της οικονομία της.
Η ΣΣΔ του Καζακστάν συμμετείχε στη Σοβιετική εκστρατεία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με πέντε εθνικές μεραρχίες, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος στον πόλεμο κατά του ναζισμού. Το 1947, δύο χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, ιδρύθηκε κοντά στην πόλη Σεμέι το πεδίο δοκιμών Σεμιπαλατίνσκ (παλιό όνομα του Σεμέι), το μεγαλύτερο στην ΕΣΣΔ για πυρηνικά όπλα.
Η περίοδος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνέβαλε στην εκβιομηχάνιση και στη συστηματική εξόρυξη ορυκτών για την πολεμική μηχανή της ΕΣΣΔ. Μετά τον θάνατο του Στάλιν όμως, το Καζακστάν παρέμενε ακόμη μία οικονομία βασισμένη στην αγροτική παραγωγή. Το 1953, ο Νικίτα Χρουστσόφ ξεκίνησε το φιλόδοξο πρόγραμμα για τη σταδιακή μετατροπή των εκτάσεων του Καζακστάν σε σιτοβολώνα της ΕΣΣΔ, με μικτά αποτελέσματα. Ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ επιτάχυνε την ανάπτυξη της συστηματικής γεωργίας. Επίσης, κατά την απογραφή του 1970, οι Ρώσοι υπερτερούσαν των Καζάκων (5.499.826 έναντι 4.161.164).
Οι αυξανόμενες εντάσεις στη σοβιετική κοινωνία οδήγησαν στην ανάγκη για πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν τη δεκαετία του '80. Ένα γεγονός που σημάδεψε την περίοδο αυτή, ήταν η απόφαση του Λαβρέντι Μπέρια να πραγματοποιήσει μία πυρηνική δοκιμή στη ΣΣΔ του Καζακστάν στο Σεμέι το 1949, με καταστροφικές βιολογικές και οικολογικές συνέπειες που καταγράφηκαν γενιές αργότερα.
Τον Δεκέμβριο του 1986 μαζικές διαδηλώσεις νεαρών Καζάκων πραγματοποιήθηκαν στην Αλμάτι με αφορμή την αντικατάσταση του γενικού γραμματέα του κομμουνιστικού κόμματος του Καζακστάν, τον Ντινμουχαμέντ Κονάγιεφ με τον Ρώσο κομματικό αξιωματούχο Γκενάντι Κόλμπιν. Τα επεισόδια κατέληξαν στην επέμβαση του στρατού με τον θάνατο και τη φυλάκιση αρκετών διαδηλωτών. Αργότερα ονομάστηκε ως η «διαδήλωση Ζελτοκσάν». Ακόμη, ο Γκεόργκι Μαλενκόφ, γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ), και ηγέτης της ΕΣΣΔ, μεταφέρθηκε στο Καζακστάν όπου τοποθετήθηκε ως διευθυντής ενός υδροηλεκτρικού φράγματος και πέθανε τον Ιανουάριο του 1988 στο Καζακστάν.
Ανεξαρτησία
Με την αναζήτηση περισσότερης αυτονομίας από την ΕΣΣΔ, το Καζακστάν ανακήρυξε την αυτοδιάθεσή του ως δημοκρατία μέσα στην ΕΣΣΔ τον Οκτώβριο του 1990. Με το αποτυχημένο πραξικόπημα τον Αύγουστο του 1991 στη Μόσχα και την ακόλουθη διάλυση της ΕΣΣΔ, το Καζακστάν κήρυξε την ανεξαρτησία του στις 16 Δεκεμβρίου του 1991, τελευταία από τις ΣΣΔ. Αμέσως μετά πρόεδρος εξελέγη ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ. Εντάχθηκε στον ΟΗΕ στις 2 Μαρτίου 1992, όπως και 11 άλλες πρώην ΣΣΔ, ενώ η Λευκορωσία, η Ουκρανία και η Ρωσία ήταν ιδρυτικά μέλη. Οι δύο πρώτες πήραν τη θέση της Λευκορωσικής ΣΣΔ και την Ουκρανική ΣΣΔ αντίστοιχα, ενώ η Ρωσία τη θέση της Ρωσικής ΣΣΔ και της Σοβιετικής Ένωσης. Η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στην Αστανά, το 1997. Σήμερα είναι μέλος της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας, και του Οργανισμού Συνεργασίας Σαγκάης. Ακόμη ίδρυσαν μαζί με τη Ρωσία, το Κιργιστάν, την Αρμενία και τη Λευκορωσία την Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα. Σήμερα η Ρωσία νοικιάζει το Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ, και μια περιοχή 6.000 τ.χλμ γύρω από αυτό. Διατηρεί άριστες σχέσεις με τη Ρωσία, πολύ καλές με την Κίνα, κι επίσης καλές με τις ΗΠΑ και τον δυτικό κόσμο.
Καθώς εκτείνεται στις δύο πλευρές του ποταμού Ουράλη, που είναι η διαχωριστική γραμμή με την Ευρωπαϊκή ήπειρο, το Καζακστάν είναι το ένα από τα δύο μεσόγεια κράτη του κόσμου που αποτελούν μέρη δύο ηπείρων (το άλλο είναι το Αζερμπαϊτζάν).
Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας βρίσκεται στην Ασία, υπάρχει ωστόσο και ένα τμήμα της, στη δυτική όχθη του Ουράλη ποταμού, και ένα τμήμα δυτικά των Ουραλίων που βρίσκεται στην Ευρώπη[23]. Βρίσκεται μεταξύ του 40ου και 55ου παράλληλου βόρεια, και μεταξύ του 46ου και 88ου παράλληλου ανατολικά. Χρησιμοποιείται μία ζώνη ώρας, η UTC+5. Η Καζακική στέπα καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος της χώρας, 804.500 τ. χλμ, και σημαντικές λίμνες είναι η Αράλη, η Μπαλκάς, και η λίμνη Ζαϊσάν, όπου έρχεται από την Κίνα και μετά κατευθύνεται βορειοδυτικά. Το δυτικότερο μέρος της χώρας είναι στην περιφέρεια Δυτικού Καζακστάν και το ανατολικότερο, στην περιφέρεια Ανατολικού Καζακστάν.
Βρίσκεται στα νότια της Σιβηρικής πεδιάδας και στα ανατολικά (στα σύνορα με την Κίνα) υπάρχει η οροσειρά Αλτάι. Στα δυτικά βρέχεται από την Κασπία και στα νότια απλώνεται η έρημος Κιζίλ Κουμ. Το κλίμα είναι ξηρό σε μεγάλο μέρος της χώρας. Ακόμη στα σύνορα Νότιου Καζακστάν-Ουζμπεκιστάν υπάρχουν βουνά.
Στα νοτιοδυτικά της χώρας βρίσκονται η λίμνη Αράλη (33.500 τ.χλμ.) και η λίμνη Μπαλκάς (18.000 τ.χλμ). Ποτάμια της χώρας είναι ο Συρ Ντάρια (αρχαία Υαξάρτης) με μήκος 2.705 χλμ., ο παραπόταμος του Ομπ, Ιρτίς, ο Ουράλης, ο Τομπόλ, ο Τσαρίν (και το ομώνυμο φαράγγι),
ο Ισίμ και ο Ούλμπα, που είναι πλωτοί στο μεγαλύτερο μέρος τους. Το ανάγλυφο του Καζακστάν περιλαμβάνει ερήμους, δέλτα, λόφους, στέπα, τάιγκα, βουνά καλυμμένα με χιόνι και βραχώδη φαράγγια. Το φαράγγι Τσαρίν έχει μήκος 80 χλμ. στα βόρεια Τιέν Σαν, ευρισκόμενο 200 χλμ. ανατολικά του Αλμάτι. Ακόμη, η λίμνη Αράλη έχει συρρικνωθεί αρκετά τα τελευταία 30 χρόνια λόγω αρδευτικών έργων. Ακόμη, η μεγάλη αύξηση της αλατότητας της λίμνης εξαφάνισε τα ψάρια της περιοχής, δημιουργώντας τους πρώτους οικολογικούς μετανάστες σε ψαροχώρια κοντά στη λίμνη. Το κλίμα της χώρας είναι ηπειρωτικό, δηλαδή έχει ξηρά καλοκαίρια και ψυχρούς χειμώνες. Ακόμη το φράγμα Τσαρίν έχει διακυμάνσεις στο υψόμετρο, από 150 μέχρι 300 μέτρα και η αδυναμία στην προσβασιμότητα του είναι λόγω των δέντρων τέφρας Φράξινος ο σογδιανός (επιστημονικό όνομα Fraxinus sogdiana), που επιβίωσε στην εποχή των παγετώνων και μεγαλώνει και σε μερικά άλλα σημεία. Ο κρατήρας Μπιγκάτς, που δημιουργήθηκε την Πλειοκαινή ή τη Μειόκαινη εποχή, έχει διάμετρο 8 χιλιόμετρα.[24] Ακόμη, για λίγες μέρες ο υδράργυρος πέφτει σε αρκετούς βαθμούς κάτω από το μηδέν, από τον Νοέμβριο και τους χειμερινούς μήνες. Αυτό το φαινόμενο συμβαίνει περιοδικά κατά τους χειμερινούς μήνες.
| Αλμάτι | 0 °C/-8 °C | +30 °C/+18 °C |
| Σιμκέντ | +4 °C/-4 °C | +32 °C/+17 °C |
| Αστανά | -8 °C/-17 °C | +27 °C/+15 °C |
| Καραγκάντα | -10 °C/-18 °C | +27 °C/+14 °C |
| Ακτόμπε | -8 °C/-16 °C | +30 °C/+15 °C |
Άγρια ζωή
Υπάρχουν δέκα προστατευόμενες περιοχές και δέκα εθνικά πάρκα που παρέχουν ασφαλές καταφύγιο για πολλά σπάνια και απειλούμενα ζώα και φυτά. Τα κοινά φυτά ανήκουν στο είδος Astragalus, στο είδος Gagea, στο είδος Allium, στο είδος Carex και στο είδος Oxytropis. Επίσης, υπάρχουν απειλούμενα είδη φυτών, όπως το εθνικό αγριόμηλο (Malus sieversii), το άριο σταφύλι (Vitis vinifera) και διάφορα είδη άγριας τουλίπας (όπως το Tulipa greigii), καθώς και είδη άγριου κρεμμυδιού όπως το Allium karataviense, το Iris willmottiana και το Tulipa kaufmanniana.[26][27]
Στα κοινά θηλαστικά περιλαμβάνεται ο λύκος, η κόκκινη αλεπού, το αργκάλι (το μεγαλύτερο είδος προβάτου), ο Ευρασιατικός λύγκας και οι λεοπαρδάλεις του χιονιού, από τα οποία αρκετά είναι προστατευόμενα. Το Κόκκινο Βιβλίο των Προστατευόμενων Ειδών του Καζακστάν περιλαμβάνει πουλιά, θηλαστικά και 404 φυτά, όπως μύκητες, άλγη και λειχήνες.[28]
Η Ουνέσκο έχει τρία μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς στη χώρα, τα πετρογλυφικά του Ταμγκάλι, το μαυσωλείο του Χότζα Αχμέντ Γιασσάουι και τα αποθέματα Κοργκαλζίν και Ναουριζούμσκι[29].
Πριν τον Ρωσικό αποικισμό, οι Καζάκοι είχαν ένα ανεπτυγμένο πολιτισμό βασισμένο στη νομαδική ποιμενική οικονομία τους. Το Ισλάμ εισήχθη στην περιοχή με την άφιξη των Αράβων τον 8ο αιώνα. Αρχικά πήραν τον έλεγχο στα νότια τμήματα του Τουρκεστάν και εξαπλώθηκαν βόρεια.[31] Η Χρυσή Ορδή διέδωσε περαιτέρω το Ισλάμ μεταξύ των φυλών στην περιοχή κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα.[32]
Καθώς η κτηνοτροφία ήταν η κύρια ασχολία στην παραδοσιακή ζωή των Καζάκων, οι περισσότερες νομαδικές συνήθειες και έθιμα σχετίζονται με κάποιον τρόπο με την κτηνοτροφία. Ιστορικά, οι Καζάκοι είναι πολύ παθιασμένοι με την ιππασία.
Ο τουρισμός είναι μια γρήγορα αναπτυσσόμενη βιομηχανία στο Καζακστάν. Επίσης, η χώρα έχει γίνει μέλος του διεθνούς τουριστικού δικτύου. Το 2010, το Καζακστάν έγινε μέλος της Πρωτοβουλίας των Τριών Περιοχών (ΠΤΠ), η οποία είναι μια Ομπρέλα για τους οργανισμούς σχετιζόμενους με τον Τουρισμό στις Τρεις Περιοχές. Η ΠΤΠ λειτουργεί ως σύνδεσμος μεταξύ τριών περιοχών: της Νότιας Ασίας, της Κεντρικής Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης. Η Αρμενία, το Μπανγκλαντές, η Ινδία, η Γεωργία, το Καζακστάν, το Κιργιστάν, το Πακιστάν, το Νεπάλ, το Τατζικιστάν, η Ρωσία, η Σρι Λάνκα, η Τουρκία και η Ουκρανία είναι μέλη της Πρωτοβουλίας. Έτσι, το Καζακστάν συνδέεται με χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας στην τουριστική αγορά.
Η χώρα είναι η πατρίδα αρκετών ποιητών, λόγιων και φιλόσοφων, καθώς και επιστημόνων όπως του Αμπάι Κουνανμπαγιουλί, του Μουχτάρ Αουέζοφ, του Γκαμπίτ Μουσιρέποφ, του Κανίς Σατπάγιεφ, του Μουχτάρ Σαχάνοφ, του Σακέν Σεϊφούλιν, του Τζαμπίλ Τζαμπάγιεφ καθώς και πολλούς άλλους.
| Ημερομηνία | Ελληνικό όνομα | Τοπικό όνομα/ονόματα | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|
| 1–2 Ιανουαρίου | Πρωτοχρονιά | Жаңа жыл (Jaña jıl)
Новый Год (Novy God) |
|
| 7 Ιανουαρίου | Ανατολικά Ορθόδοξα Χριστούγεννα | Рождество Христово
(Rojdestvo Xrïstovo / Rozhdestvo Khristovo) |
από το 2007 επίσημη αργία |
| 8 Μαρτίου | Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας | Халықаралық әйелдер күні (Xalıqaralıq äyälder küni)
Международный женский день (Mezhdunarodny zhensky den) |
|
| 21–23 Μαρτίου | Νορούζ | Наурыз мейрамы (Nawrız meyramı) | Αρχικά η Περσική πρωτοχρονιά, παραδοσιακά είναι μια ανοιξιάτικη αργία που επισημαίνει την αρχή ενός νέου έτους |
| 1 Μαΐου | Καζακική Ημέρα Ενότητας | Қазақстан халқының бірлігі мерекесі (Qazaqstan xalqınıñ birligi merekesi) | |
| 7 Μαΐου | Ημέρα των Υπερασπιστών της Πατρίδας | Отан Қорғаушы күні (Otan Qorgaushy kuny)
День Защитника Отечества (Den Zashitnika Otechestva) |
από το 2013 επίσημη αργία |
| 9 Μαΐου | Ημέρα Νίκης του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου ενάντια στον Φασισμό | Жеңіс күні (Jeñis küni)
День Победы (Den Pobedy) |
Μια αργία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, η οποία υπάρχει σήμερα στο Καζακστάν και σε άλλες πρώην δημοκρατίες (εκτός από τις Βαλτικές χώρες). |
| 6 Ιουλίου | Ημέρα της Πρωτεύουσας | Астана күні (Astana küni)
День столицы (Den stolitsy) |
Γενέθλια του πρώτου Προέδρου |
| 30 Αυγούστου | Ημέρα του Συντάγματος | Қазақстан Республикасының Конституциясы күні (Qazaqstan Respwblikasınıñ Konstitwciyası küni)
День Конституции Республики Казахстан (Den Konstitutsiy Respubliki Kazakhstan) |
|
| Τελευταία ημέρα του Χατζ
Στις 15 Οκτωβρίου το 2013 |
Κουρμπάν Άϊτ | Құрбан айт (Qurban ayt)
Курбан айт (Kurban ayt) |
από το 2007 επίσημη αργία. |
| 1 Δεκεμβρίου | Ημέρα του Πρώτου Προέδρου | Тұңғыш Президент күні (Tungysh President kuny)
День Первого Президента (Den Pervogo Presidenta) |
από το 2013 επίσημη αργία. |
| 16–17 Δεκεμβρίου | Ημέρα Ανεξαρτησίας | Тәуелсіздік күні (Täwelsizdik küni)
День независимости (Den nezavisimosti) |
Ανεξαρτησία από τη Σοβιετική Ένωση |
Κουζίνα
Στην εθνική κουζίνα του Καζακστάν, το κρέας (αρνί, μοσχάρι και φυσικά άλογο), μπορεί να μαγειρευτεί σε μια ποικιλία τρόπων, και συνήθως σερβίρεται με μία μεγάλη ποικιλία παραδοσιακών προϊόντων ζυμαρικών και ψωμιού. Στα ροφήματα περιλαμβάνεται συχνά το μαύρο τσάι, καθώς και το αϊράνι, το σουμπάτ και το κυμύζ. Ένα παραδοσιακό Καζακικό πρωϊνό περιλαμβάνει ποικιλία ορεκτικών στο τραπέζι, που ακολουθείται από σούπα και ένα ή δύο κυρίως πιάτα, όπως το πιλάφι και το μπεσμπαρμάκ. Επίσης πίνουν το εθνικό τους ποτό, που αποτελείται από τη ζύμωση γάλακτος φοράδας.[33]
Αθλητισμός
Το Καζακστάν έχει αναπτυχθεί ως μία τρομερή αθλητική δύναμη στην παγκόσμια αρένα στα ακόλουθα αθλήματα: μπάντι, πυγμαχία, σκάκι, κικμπόξινγκ, σκι, γυμναστική, υδατοσφαίριση, ποδηλασία, πολεμικές τέχνες, βαρύ στίβο, ιππασία, τρίαθλο, πίστα με εμπόδια, σάμπο, Ελληνορωμαϊκή πάλη και μπιλιάρδο. Οι ακόλουθοι είναι όλοι γνωστοί Καζάκοι αθλητές και έχουν κερδίσει μετάλλια σε παγκόσμια πρωταθλήματα: Αλζάν Ζαρμουχαμέντοφ, Μπεκζάτ Σατταρχάνοφ, Βασσιλίι Τζίροφ, Αλεξάντερ Βινοκούροφ, Μπουλάτ Τζουμαντίλοφ, Μουχταρχάν Ντιλνταμπέκοφ, Όλγα Σισίγκινα, Αντρέι Κασέτσκιν, Αλίγια Γιουσσούποβα, Ντμίτρι Κάρποφ, Ντάρμεν Σαντβακάσοφ, Γιελντός Ιχσανγκαλίγιεφ, Ασχάτ Ζιτκέγιεφ, Μαξίμ Ράκοφ, Αϊντάρ Καμπιμολλάγιεφ, Γιερμαχάν Ιμπραϊμόφ, Βλαντιμίρ Σμίρνο, Ίλια Ίλιν και Ντένις Τεν.
Τον Δεκέμβριο του 2014, ο επικεφαλής της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας του Καζακστάν, ο Αντιλμπέκ Ζακσιμπέκοφ, δήλωσε ότι το Καζακστάν σχεδιάζει να θέσει υποψηφιότητα για τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κύπελλου Ποδοσφαίρου το 2026.[34]
Χειμερινοί Ασιατικοί Αγώνες του 2011
Διοργανώθηκαν στο Καζακστάν. Στους συγκεκριμένους αγώνες, το Καζακστάν κέρδισε 32 χρυσά μετάλλια, 21 αργυρά και 17 χάλκινα. Συνολικά, κέρδισε 70 μετάλλια.
Το ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές άθλημα στο Καζακστάν. Η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία του Καζακστάν (ΠΟΚ, καζακικά: Қазақстанның Футбол Федерациясы), είναι το εθνικό κυβερνητικό σώμα για το άθλημα. Η ΠΟΚ οργανώνει τις εθνικές ομάδες ανδρών, γυναικών και φουτσάλ.
Η ποδηλασία είναι μια δημοφιλής δραστηριότητα σε όλη τη χώρα. Ο πιο διάσημος ποδηλάτης του Καζακστάν είναι ο Αλεξάντερ Βινοκούροφ.
Ο Ασχάτ Ζιτκέγιεφ κέρδισε αργυρό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008, και ο Γιελντός Σμέτοφ κέρδισε το 2010 στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Νέων, στην κατηγορία των 55 κιλών.
Η Ζουλφίγια Τσινσάνλο κέρδισε ένα χρυσό μετάλλιο στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012.
Κινηματογράφος
Σημαντική θέση στην κινηματογραφική βιομηχανία της χώρας έχουν τα κρατικά στούντιο της Kazakhfilm, με έδρα το Αλμάτι. Το στούντιο έχει παραγάγει βραβευμένες ταινίες, όπως τη Μυν Μπαλά, Μαθήματα Αρμονίας, και Σαλ. Το Καζακστάν είναι ο διοργανωτής του Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Δράσης της Αστανά, και του Ευρασιατικού Φεστιβάλ Ταινιών, που διοργανώνονται ετησίως. Ένας από τους σκηνοθέτες του Χόλιγουντ, ο Τιμούρ Μπεκμαμπέτοφ, κατάγεται από το Καζακστάν. Έχει γίνει δραστήριος στη γεφύρωση του Χόλυγουντ στην κινηματογραφική βιομηχανία του Καζακστάν.
Ο Καζακστανός δημοσιογράφος Αρτούρ Πλατόνοφ κέρδισε το Καλύτερο Σενάριο για το ντοκιμαντέρ του «Πουλημένες Ψυχές» σχετικά με τη συνεισφορά του Καζακστάν για την προσπάθεια κατά της τρομοκρατίας στα Βραβεία Εταιρικών Μέσων και Τηλεόρασης των Καννών το 2013.[35][36] Ο Μικρός Αδελφός (Μπαουίρ) του Σερίκ Απρίμοφ κέρδισε στο Φεστιβάλ Ταινιών Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης goEast από το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Γραφείο Εξωτερικών.[37]
Μέσα ενημέρωσης
Το Καζακστάν κατατάχθηκε 161ο από τις 180 χώρες στον Δείκτη της Ελευθερίας του Τύπου, που δημοσιεύεται από τους Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα.[38] Στα μέσα του Μάρτιου του 2002, μια δικαστική διαταγή, με την κυβέρνηση ως ενάγουσα, επισήμανε ότι η έκδοση της Ρεσπούμπλικα πρέπει να σταματήσει για τρεις μήνες.[39] Η διαταγή παρακάμφθηκε με την εκτύπωση άλλων τίτλων, όπως τον Όχι Αυτή η Ρεσπούμπλικα.[39] Στις αρχές του 2014, ένα δικαστήρια ανακοίνωσε μια διαταγή, για το τέλος της έκδοσης της εφημερίδας μικρής κυκλοφορίας Assandi-Times, λέγοντας ότι η εφημερίδα ανήκει στον όμιλο Ρεσπούμπλικα.
Οι Καζάκοι αποτελούν το 63,1%, και οι Ρώσοι το 23,7% του πληθυσμού. Άλλες εθνότητες που εκπροσωπούνται σε μικρότερη αναλογία είναι Ουζμπέκοι (2,8%), Ουκρανοί (2,1%), Ουιγούροι (1,4%), Τάταροι (1,3%), Γερμανοί (1,1%) και άλλοι (4,5%). Μεγάλο μέρος των κατοίκων ζουν στις πόλεις. Κατά την απογραφή του 1989 οι Γερμανοί έφταναν στο απόγειό τους, 957.518 Γερμανοί, από τους οποίους μεγάλο μέρος έχει επιστρέψει στη Γερμανία μετά την πτώση της ΕΣΣΔ. Υπάρχουν και Κορεάτες που ήρθαν κυρίως στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '30 (σήμερα λέγονται Κόργιο-σαράμ), Τσετσένοι, Μεσετιανοί Τούρκοι. Υπήρχαν και Έλληνες Πόντιοι, αλλά σχεδόν όλοι έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα. Στην απογραφή του 2009 υπήρχαν 333.031 Ουκρανοί, αποτελώντας το 2,1% του πληθυσμού. Το 1926 καταλάμβαναν το 13,2% του πληθυσμού, καθώς αποτελούνταν 860.201 άτομα, ενώ το 1970 αυξήθηκαν στα 930.158 άτομα. Μετά το 1970 βρίσκονται σε πτώση.
Στην απογραφή του 2009 οι Ουζμπέκοι ήταν 456.997, σημειώνοντας άνοδο. Ακόμη, μιλιούνται επίσης τα Κιργιζικά, Ουζμπεκικά, Ουκρανικά, Ουιγουρικά και Ταταρικά. Μετά την πτώση της σοβιετικής Ένωσης αρκετοί νέοι μιλούν Τούρκικα και Αγγλικά. Επίσημες εκτιμήσεις δείχνουν ότι το 2013 ο πληθυσμός ήταν 17.280.000, αύξηση 1,7% σε σχέση με το 2012. Επίσης το δημογραφικό τμήμα του ΟΗΕ αναφέρει πληθυσμό 15.753.460, ενώ η διεθνή βάση του γραφείου απογραφών των Ηνωμένων Πολιτειών ανέφερε 15.460.484, και ο επίσημος πληθυσμός τον Φεβρουάριο 2011 ήταν 16.455.000 κάτοικοι, 46% αγροτικός και 54% σε πόλεις. 51,7% είναι γυναίκες και το υπόλοιπο 48,3% είναι άνδρες.
Για κάθε 1000 γυναίκες αναλογούν 924 άνδρες, πράγμα κοινό σε πρώην σοβιετικές χώρες όπως η Ρωσία που εκεί η χώρα είναι ακόμη χαμηλότερη αυτή η αναλογία, που αντιστοιχούν 863 άνδρες για 1000 γυναίκες. Το 2016 οι γυναίκες άνω των 65 ετών ήταν σχεδόν διπλάσιες από τους άνδρες.
Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 74,0 χρόνια (70,0 χρόνια οι άνδρες και 77,6 οι γυναίκες).[40]
Η χώρα είναι επίσημα δίγλωσση. Η καζακική γλώσσα, μια τουρκική γλώσσα ομιλείται εθνικά από το 64,4% του πληθυσμού, έχει το καθεστώς της κρατικής γλώσσας, και επίσης τα ρώσικα που μιλιούνται από τους περισσότερους Καζάκους, και χρησιμοποιείται στην εργασία, στην κυβέρνηση, και στη διεθνή επικοινωνία, και μερικές φορές τα αντικαθιστούν η τοπική γλώσσα. Τον Ιανουάριο 2015, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα αντικαταστήσει το κυριλλικό αλφάβητο με το λατινικό στην καζακική γλώσσα σε έναν ορίζοντα 10 ετών. Στην περιφέρεια Νοτίου Καζακστάν είναι αρκετά διαδεδομένη και η Ουζμπεκική γλώσσα. Τα ρωσικά είναι η μητρική γλώσσα όχι μόνο των Ρώσων, αλλά και αρκετών εκ των μελών διαφόρων μειονοτήτων ευρωπαϊκής καταγωγής (π.χ. Ουκρανοί, Λευκορώσοι, Γερμανοί). Σήμερα τα ρωσικά εξακολουθούν να είναι μια πολύ σημαντική γλώσσα στο Καζακστάν, ενώ το ποσοστό του πληθυσμού του Καζακστάν που γνωρίζει ρωσικά ξεπερνά αυτό της τοπικής γλώσσας, των καζακικών.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, αρκετοί Γερμανοί του Βόλγα και Ρώσοι έφυγαν από το Καζακστάν, μια διαδικασία που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1970. Έτσι, οι αυτόχθονες Καζάκοι έγιναν η μεγαλύτερη εθνική ομάδα. Επίσης, οι πρόσθετοι παράγοντες στην αύξηση του πληθυσμού των Καζάκων είναι οι υψηλότερες γεννήσεις, καθώς και η μετανάστευση των Καζάκων από την Κίνα, τη Μογγολία και τη Ρωσία, διαδικασία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το 2023 το ποσοστό των Καζάκων στον πληθυσμό του Καζακστάν ανέρχεται σε πάνω από 70%, το υψηλότερο εδώ και έναν αιώνα.[41]
| Εθνική ομάδα | Απογραφή του 1926[42] | Απογραφή του 1970[43] | Απογραφή του 1989[44] | Απογραφή του 1999[45] | Απογραφή του 2009 | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Αριθμός | % | Αριθμός | % | Αριθμός | % | Αριθμός | % | Αριθμός | % | |
| Καζάκοι | 3,627,612 | 58.5 | 4,161,164 | 32.4 | 6,534,616 | 39.7 | 8,011,452 | 53.5 | 10,096,763 | 63.1 |
| Ρώσοι | 1,275,055 | 20.6 | 5,499,826 | 42.8 | 6,227,549 | 37.8 | 4,480,675 | 29.9 | 3,793,764 | 23.7 |
| Ουζμπέκοι | 129,407 | 2.1 | 207,514 | 1.6 | 332,017 | 2.0 | 370,765 | 2.5 | 456,997 | 2.8 |
| Ουκρανοί | 860,201 | 13.9 | 930,158 | 7.2 | 896,240 | 5.4 | 547,065 | 3.7 | 333,031 | 2.1 |
| Γερμανοί | 51,094 | 0.8 | 839,649 | 6.5 | 957,518 | 5.8 | 353,462 | 2.4 | 178,409 | 1.1 |
Θρησκεία
Σύμφωνα με την απογραφή του 2009, το 70% των κατοίκων ήταν Μουσουλμάνοι, το 26% Χριστιανοί, το 3,5% άθεοι, το 0,1% ήταν Βουδιστές. Επίσης, το 0,2% του πληθυσμού εξασκούσε άλλες θρησκείες (κυρίως Εβραίοι), ενώ το 0,5% δεν απάντησε. Σύμφωνα με το Σύνταγμά του, το Καζακστάν είναι κοσμικό κράτος.
Οι θρησκευτικές ελευθερίες εγγυώνται από το Άρθρο 39 του Συντάγματος του Καζακστάν. Το Άρθρο 39 επισημαίνει: «Τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες δεν πρέπει να περιορίζονται με κανένα τρόπο». Το Άρθρο 14 απαγορεύει τις «διακρίσεις με βάση τη θρησκεία» και το Άρθρο 19 διασφαλίζει ότι ο καθένας έχει το «δικαίωμα να καθορίζει και να υποδεικνύει ή όχι το έθνος του, τη θρησκεία και την εθνική του ομάδα». Το Συνταγματικό Συμβούλιο επιβεβαίωσε πρόσφατα αυτά τα δικαιώματα, κρίνοντας αντισυνταγματικό έναν προτεινόμενο νόμο που περιορίζει τα δικαιώματα ορισμένων ατόμων να ασκήσουν τη θρησκεία τους.
Το Ισλάμ είναι η μεγαλύτερη θρησκεία του Καζακστάν, ενώ ακολουθείται από τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό. Μετά από δεκαετίες θρησκευτικής καταπίεσης από τη Σοβιετική Ένωση, η ανεξαρτησία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της έκφρασης της εθνικής ταυτότητας, εν μέρει μέσω της θρησκείας. Η ελεύθερη πράξη των θρησκευτικών πεποιθήσεων και την καθιέρωση της πλήρους ελευθερίας της θρησκείας οδήγησε σε αύξηση της θρησκευτικής δραστηριότητας. Εκατοντάδες τζαμιά, εκκλησίες και άλλες θρησκευτικές δομές χτίστηκαν σε διάστημα λίγων ετών, με τον αριθμό των θρησκευτικών ενώσεων να αυξάνεται από 670 το 1990 σε 4.170 σήμερα.[48]
Μερικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι μη-θρησκευτικοί Μουσουλμάνοι[49] αποτελούν την πλειονότητα, ενώ άλλες δείχνουν ότι οι περισσότεροι Μουσουλμάνοι της χώρας είναι Σουνίτες που ακολουθούν τη σχολή Χανάφι. Σ'αυτούς περιλαμβάνονται οι Καζάκοι, αποτελούν περίπου το 60% του πληθυσμού, καθώς και οι Ουζμπέκοι, οι Ουιγούροι και οι Τάταροι.[50] Λιγότερο από το 1% του πληθυσμού αποτελεί μέρος της Σουνιτικής σχολής Σάφι'ι (κυρίως οι Τσετσένοι). Υπάρχουν μερικοί Μουσουλμάνοι Αχμαντίγια.[51] Συνολικά, υπάρχουν 2.300 τζαμιά,[48] τα οποία έχουν προσχωρήσει στην «Πνευματική Ένωση των Μουσουλμάνων του Καζακστάν», με επικεφαλής έναν ανώτατο μουφτή.[52] Τα μη προσχωρημένα τζαμιά κλείνονται σε μικρό χρονικό διάστημα.[53] Το Κουρμπάν Μπαϊράμ αναγνωρίζεται ως εθνική αργία.[48]
Το ένα τέταρτο του πληθυσμού είναι Ρώσοι Ορθόδοξοι, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι Ρώσοι, οι Ουκρανοί και οι Λευκορώσοι.[54] Επίσης, υπάρχουν Ρωμαιοκαθολικοί και Προτεστάντες.[50] Υπάρχουν 258 Ορθόδοξες εκκλησίες, 93 Καθολικές εκκλησίες και πάνω από 500 Προτεσταντικές εκκλησίες και σπίτια προσκυνητών. Τα Ρωσικά Ορθόδοξα Χριστούγεννα αναγνωρίζονται ως εθνική αργία στο Καζακστάν.[48] Στις άλλες θρησκευτικές ομάδες περιλαμβάνεται ο Ιουδαϊσμός, η Πίστη Μπαχάι, ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός και η Εκκλησία του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών.[50]
Σύμφωνα με τα δεδομένα της απογραφής το 2009, υπάρχουν πολύ λίγοι Χριστιανοί εκτός από τους Γερμανούς και τα Σλαβικά έθνη της χώρας.[55]
Εκπαίδευση
Η εκπαίδευση είναι δωρεάν και υποχρεωτική μέχρι τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ ο αλφαβητισμός φτάνει το 99,5%.[56] Η εκπαίδευση αποτελείται από τρεις κύριες φάσεις: δημοτική εκπαίδευση (τάξεις 1-4), βασική γενική εκπαίδευση (τάξεις 5-9) και εκπαίδευση ανώτερου επιπέδου (τάξεις 10-11 ή 12) που διαιρούνται σε συνεχόμενη γενική εκπαίδευση και επαγγελματική εκπαίδευση. Συνήθως, η Φωνητική Εκπαίδευση διαρκεί 3 ή 4 χρόνια.[57] Επίσης, η Δημοτική εκπαίδευση προηγείται κατά ένα χρόνο από την προσχολική εκπαίδευση. Αυτά τα επίπεδα μπορούν να ακολουθούν σε οποιοδήποτε ίδρυμα (π.χ. δημοτικό σχολείο, μετά ακολουθεί το λύκειο). Τελευταία έχουν ιδρυθεί αρκετά λύκεια, ειδικευμένα σχολεία, μαγνητικά σχολεία, γυμνάσια, λύκεια, γλωσσολογικά και τεχνικά γυμνάσια. Η δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση προσφέρεται σε ειδικά επαγγελματικά ή τεχνικά σχολεία, λύκεια, κολέγια και επαγγελματικά σχολεία.[56]
Σήμερα, υπάρχουν πανεπιστήμια, ακαδημίες και ινστιτούτα, ωδεία, ανώτερες σχολές και ανώτερα κολλέγια. Υπάρχουν τρία κύρια επίπεδα: η βασική ανώτερη εκπαίδευση που παρέχει τα θεμελιώδη του επιλεγμένου πεδίου μελέτης και οδηγεί στη βράβευση με το πτυχίο Μπάτσελορ, η ειδικευμένη ανώτερη εκπαίδευση μετά τη βράβευση των φοιτητών με το Δίπλωμα του Ειδικού, και η επιστημονική-παιδαγωγική ανώτερη εκπαίδευση που οδηγεί στο πτυχίο του Μάστερ. Με την υιοθέτηση των Νόμων στην Εκπαίδευση και στην Ανώτερη Εκπαίδευση, ιδρύθηκε ο ιδιωτικός τομέας και αρκετά ιδιωτικά ιδρύματα έχουν αδειοδοητηθεί.
Πάνω από 2.500 φοιτητές στο Καζακστάν έχουν ζητήσει φοιτητικά δάνεια, τα οποία ανέρχονται συνολικά στα περίπου 9 εκατομμύρια. Ο μεγαλύτερος αριθμός των φοιτητικών δανείων προέρχεται από το Αλμάτι, την Αστανά και την Κιζιλορντά.[58]
Τα προγράμματα εκπαίδευσης και δεξιοτήτων υποστηρίζονται και από διεθνείς οργανισμούς. Για παράδειγμα, στις 30 Μαρτίου του 2015, η Ομάδα Εκτελεστικών Διευθυντών των Παγκόσμιων Τραπεζών έδωσε ένα δάνειο 100 εκατομμυρίων δολαρίων για το πρόγραμμα Δεξιοτήτων και Εργασίας στο Καζακστάν.[59] Ο στόχος του προγράμματος είναι η παροχή σχετικής εκπαίδευσης στους άνεργους, στους μη παραγωγικούς αυτοαπασχολούμενους, και στους εργαζόμενους με ανάγκη εκπαίδευσης.[59]
Το Κοινοβούλιο του Καζακστάν είναι αποτελείται από δύο σώματα. Έχει την Άνω Βουλή, τη Γερουσία και την κάτω Βουλή, τη Ματζιλίς.
Η χώρα είναι αραιοκατοικημένη. Στις 13 μεγαλύτερες πόλεις ζουν 5.782.403 κάτοικοι το 2011, και όλες έχουν μετονομαστεί εκτός από το Παβλοντάρ. Ακόμη, αφαιρέθηκαν οι ρωσικές καταλήξεις στα ονόματα των πόλεων (δηλαδή -όφσκ, -σκ, -γκόρσκ, -γκράντ και άλλες). Ακολουθεί ένας κατάλογος με τις μεγαλύτερες πόλεις:
| Όνομα | Περιφέρεια | Παλιό όνομα | Έτος μετονομασίας | Καζακικά | Παλιό όνομα (Καζακικά) | Πληθυσμός (2011) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Αλμάτι | πόλη του Αλμάτι | Άλμα-Άτα | 1993 | Алматы | Алма-Ата | 1.450.327 |
| 2 | Αστανά | πόλη της Αστανά | Τσελινογκράντ | 1992 | Астана | Челиноград | 742.918 |
| 3 | Σίμκεντ | Νότιο Καζακστάν | Τσιμκέντ | 1993 | Шымкент | Чимкент | 642.602 |
| 4 | Καραγκάντα | Περιφέρεια Καραγκάντα | Καραγκάντα | 1993 | Қарағанды | Қарағанда | 475.370 |
| 5 | Ακτόμπε | Περιφέρεια Ακτόμπε | Ακτγιουμπίνσκ | 1999 | Ақтөбе | Актюбинск | 367.391 |
| 6 | Ταράζ | Περιφέρεια Τζαμπίλ | Ντζαμπούλ | 1997 | Тараз | Дзамбул | 326.113 |
| 7 | Παβλοντάρ | Περιφέρεια Παβλοντάρ | |||||
| - | Павлодар | 322.305 | |||||
| 8 | Οσκεμέν | Ανατολικό Καζακστάν | Ουστ-Καμενογκόρσκ | 1993 | Өскемен | Усть-Каменогорск | 309.534 |
| 9 | Σεμέι | Ανατολικό Καζακστάν | Σεμιπαλατίνσκ | 2007 | Семей | Семипалатинск | 305.795 |
| 10 | Οράλ | Δυτικό Καζακστάν | Ουράλσκ | 1991 | Орал | Уральск | 218.136 |
| 11 | Κοστανάι | Περιφέρεια Κοστανάι | Κουστανάι | 1997 | Қостанай | Қустанай | 216.390 |
| 12 | Πετροπάβλ | Βόρειο Καζακστάν | Πετροπαβλόφσκ | 1991 | Петропавл | Петропавлофск | 203.803 |
| 13 | Κιζιλορντά | Περιφέρεια Κιζιλορντά | Κζυλ-Ορντά | 1991 | Қызылорда | Қызл-Орда | 201.719 |
Στη χώρα υπάρχουν 16 περιοχές: Αλμάτι, Αλμάτι (περιοχή), Καραγκάντα, Μανγκιστάου, Βόρειο Καζακστάν, Ανατολικό Καζακστάν, Δυτικό Καζακστάν, Νότιο Καζακστάν, Κοστανάι, πόλη της Αστανά, Παβλοντάρ, Κιζιλορντά, Ακμόλα, Ζαμπίλ, Ατιράου και Ακτόμπε. Το Μπαϊκονούρ, όπου βρίσκεται το γνωστό κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, είναι ξεχωριστή περιφέρεια και περιτριγυρίζεται από την περιφέρεια Κιζιλορντά. Ο περιφερειάρχης λέγεται ακίμ. Οι επαρχίες (υποδιαίρεση των περιφερειών) λέγονται και ραγιόν, όπως αποκαλούνται και σε άλλες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το Αλμάτι, η πόλη του Μπαϊκονούρ και η Αστανά διαιρούνται σε επαρχίες τύπου πόλης. Οι περιφέρειες λέγονται ομπλιστάρ (εν. ομπλίς) στα καζακικά, ομπλάστι (εν. ομπλάστ) στα ρωσικά. Οι πόλεις λέγονται κάλασι στα καζακικά, και γκορόντ στα ρώσικα, και οι επαρχίες λέγονται αουνταντάρ (εν. αουντάρ) στα καζακικά και ραγιόνι στα ρώσικα (εν. ραγιόν). Παλιότερα υπήρχαν οι περιφέρειες Σεμιπαλατίνσκ, Ζεζκαζγκάν, Ταλντικουργκάν, Γκούργιεβ (το σημερινό Μανγκιστάου, τότε ενιαία περιφέρεια Ατιράου-Μανγκιστάου), Τουργκάι, Κοκσετάου. Οι δυο πολυπληθέστερες περιφέρειες είναι το Νότιο Καζακστάν με 2.622.125 κατοίκους, και την περιφέρεια Αλμάτι με 1.909.189 κατοίκους. Μετά τη διοικητική αναδιάρθρωση το 1997, η τελευταία αλλαγή έγινε το 1999 όπου η περιφέρεια Κοκσετάου διασπάστηκε στο σημερινό Βόρειο Καζακστάν και την Ακμόλα, που περιβάλλει την Αστανά. Ακόμη η διαφορά ώρας είναι 3-4 ώρες των χειμώνα ανάλογα την περιοχή και 2-3 ώρες το καλοκαίρι, αφού εκεί δεν εφαρμόζεται θερινή ώρα. Ακόμη υποδιαιρούνται σε επαρχίες.
| Όνομα | Πρωτεύουσα | τύπος | ζώνη ώρας | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Περιφέρεια Ακμόλα | Κοκσετάου | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 2 | Περιφέρεια Ακτόμπε | Ακτόμπε | περιφέρεια | UTC+05:00 |
| 3 | Αλμάτι | Αλμάτι | πόλη | UTC+06:00 |
| 4 | Περιφέρεια Αλμάτι | Ταλντικοργκάν | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 5 | Αστανά | Αστανά | πόλη | UTC+06:00 |
| 6 | Περιφέρεια Ατιράου | Ατιράου | περιφέρεια | UTC+05:00 |
| 7 | Πόλη του Μπαϊκονούρ | Μπαϊκονούρ | πόλη | UTC+06:00 |
| 8 | Ανατολικό Καζακστάν | Οσκεμέν | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 9 | Περιφέρεια Τζαμπίλ | Ταράζ | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 10 | Περιφέρεια Καραγκάντα | Καραγκάντα | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 11 | Περιφέρεια Κοστανάι | Κοστανάι | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 12 | Περιφέρεια Κιζιλορντά | Κιζιλορντά | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 13 | Περιφέρεια Μανγκιστάου | Ακτάου | περιφέρεια | UTC+05:00 |
| 14 | Βόρειο Καζακστάν | Πετροπάβλ | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 15 | Περιφέρια Παβλοντάρ | Παβλοντάρ | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 16 | Νότιο Καζακστάν | Σιμκέντ | περιφέρεια | UTC+06:00 |
| 17 | Δυτικό Καζακστάν | Οράλ | περιφέρεια | UTC+05:00 |
Επαρχίες
Περαιτέρω το Καζακστάν διαιρείται σε 170 επαρχίες. Για μια πιο αναλυτικότερη περιγραφή των επαρχιών, βλέπε Επαρχίες του Καζακστάν.
Στο νότιο τμήμα της χώρας εκτείνεται η έρημος Κιζίλ Κουμ. Με μεγάλα αρδευτικά έργα αξιοποιήθηκαν μεγάλες εκτάσεις. Καλλιεργούνται δημητριακά, παντζάρια, βαμβάκι και ηλίανθοι. Σε υψηλό βαθμό αναπτυγμένη είναι η βιομηχανία καθώς και η εκμετάλλευση του υπεδάφους, που είναι πλούσιο σε πετρέλαιο, γαιάνθρακες, χρυσό, χαλκό, μόλυβδο, νικέλιο, χρώμιο κ.ά. Σημαντικό ρόλο, επίσης, στην οικονομία της χώρας, διαδραματίζουν η κτηνοτροφία και η αλιεία.
Το επίσημο νόμισμα της χώρας είναι το τένγκε. Το Καζακστάν ήταν η πρώτη πρώην Σοβιετική δημοκρατία που πλήρωσε όλο το χρέος της προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, 7 χρόνια νωρίτερα του προβλεπομένου.[60] Είναι με μεγάλη διαφορά το πλουσιότερο κράτος της Κεντρικής Ασίας. Το ΑΕΠ της χώρας ξεπερνάει τα 120 δις. δολάρια[61]. Τα αποθέματα της χώρας σε φυσικό αέριο είναι 1.900.000.000.000 κυβικά μέτρα (εκτ., 12 Ιουνίου 2013). Το 2011 τα αποθέματα της χώρας σε πετρέλαιο ήταν 30.002.000.000 βαρέλια, ελάχιστα παραπάνω από το 2% των παγκόσμιων αποθεμάτων και κατατάσσοντάς το στην 11η θέση. Η ανάπτυξη το 2013 ήταν περίπου 8%, πριν τη μείωση της ανάπτυξης το 2014 και το 2015. Λόγω αύξησης των τιμών του πετρελαίου η αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο 2000-2007 ήταν 8,9% μέχρι 13,5% τον χρόνο, μία από τις γρηγορότερα αναπτυσσόμενες χώρες εκείνη την περίοδο, και μείωση 1-3% το 2008-09, συνέπεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 2008-09. Είναι πολύ μεγάλη εξαγωγός ουράνιου[62][63]. Το 2014 αναπτύχθηκε κατά 4,6%, λόγω πτώσης των τιμών του πετρελαίου και επιρροή από την Ουκρανική κρίση στην Κριμαία, καθώς η χώρα βρίσκεται κοντά στην Ουκρανία, και έχει προσεγγίσει τη Ρωσία πολιτικά[64]. Σε περίπτωση ίδρυσης συνομοσπονδίας με κέντρο τη Ρωσία θα ενταχθούν η Λευκορωσία και το Καζακστάν. Έχει γίνει μία σημαντική υποτίμηση κατά 19% τον Φεβρουάριο του 2014[65], και μία 22% τον Αύγουστο του 2015[66](οι οποίες λογικά διόρθωσαν μια 20ετή περίοδο σταθερότητας ή και ενίσχυσης του νομίσματος), φτάνοντας σήμερα στην ισοτιμία των περίπου 500 τένγκε προς 1 ευρώ. Η οικονομία του Καζακστάν, μετά την ασάφεια που προκάλεσαν οι κλυδωνισμοί στο τραπεζικό σύστημα (με πτωχεύσεις μικρών τραπεζών και συγχωνεύσεις μεγάλων), η περίοδος της πανδημίας, τα γεγονότα του Ιανουαρίου του 2022, αλλά και ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας, βρίσκεται, μετά τα άμεσα και δραστικά μέτρα που ελήφθησαν από τη νέα κυβέρνηση, σε σταθερή πορεία βελτίωσης.
Γεωργία
Η γεωργία είναι υπεύθυνη για το 5% περίπου του ΑΕΠ της χώρας. Τα σιτηρά, οι πατάτες, τα πεπόνια και το ζωικό κρέας είναι τα πιο σημαντικά αγροτικά προϊόντα της χώρας. Η γεωργική γη καλύπτει περισσότερα από 846.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η διαθέσιμη αγροτική γη αποτελείται από 205.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα αγρών και 611.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα βοσκοτοπίων και χερσαίας γης. Πάνω από το 80% της συνολικής έκτασης της χώρας είναι ταξινοποιημένη ως γεωργική γη, συμπεριλαμβάνοντας το σχεδόν 70% της γης που καλύπτεται από βοσκοτόπια. Η καλλιεργήσιμη γη έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη διαθεσιμότητα ανά κάτοικο (1,5 εκτάρια).[67]
Τα κύρια ζωϊκά προϊόντα είναι τα γαλακτοκομικά, το κρέας, τα δέρματα και το μαλλί. Επίσης, παράγεται σιτάρι, βαμβάκι, ρύζι και κριθάρι. Οι εξαγωγές σιταριού, μιας κύριας πηγής σκληρού νομίσματος, το κατατάσσουν στα κύρια εξαγωγικά προϊόντα της χώρας. Το 2003, το Καζακστάν συγκόμισε 17,6 εκατομμύρια τόνους σιτηρών, σημειώνοντας μια αύξηση 2,8% από το 2002. Η Καζακική γεωργία έχει ακόμη αρκετά περιβαλλοντικά προβλήματα από την κακή διαχείριση κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου. Επίσης, στα βουνά ανατολικά το Αλμάτι, παράγεται οίνος.
Το Καζακστάν είναι ένα από τα μέρη που πιστεύεται ότι προήλθε το μήλο, ιδιαίτερα από τον άγριο πρόγονο του Malus domestica, το Malus sieversii.[68] Στα καζακικά το συγκεκριμένο μήλο ονομάζεται αλμά. Η περιοχή η οποία πιστεύεται ότι προήλθε είναι το Αλμάτι, καθώς το όνομα της πόλης σημαίνει «πλούσιο με μήλα».[69] Αυτό το δέντρο βρίσκεται ακόμη σε άγρια κατάσταση στα βουνά της Κεντρικής Ασίας, στο νότιο Καζακστάν, στο Κιργιστάν, στο Τατζικιστάν και στο Σιντζιάνγκ της Κίνας.
Φυσικές πηγές
Το Καζακστάν έχει άφθονη προμήθεια σε προσβάσιμες μεταλλικές και καύσιμες πηγές. Η ανάπτυξη της άντλησης του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και η εξόρυξη μετάλλων είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεων στη χώρα από το 1993, οι οποίες ξεπερνούν τα 40 δισεκατομμύρια. Επίσης, είναι υπεύθυνες για το 57% της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας, και για το 13% του ΑΕΠ της χώρας. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις,[70] το Καζακστάν έχει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα ουρανίου, χρώμιου, μόλυβδου, και ψευδάργυρου. Επίσης, έχει τα τρίτα μεγαλύτερα αποθέματα μαγγανίου, τα πέμπτα μεγαλύτερα αποθέματα χαλκού, και κατατάσσεται στην πρώτη δεκάδα για τον άνθρακα, τον σίδηρο και τον χρυσό. Επίσης, είναι εξαγωγέας διαμαντιών. Επίσης, το Καζακστάν έχει τα ενδέκατα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.[71]
Συνολικά, υπάρχουν 160 κοιτάσματα με πάνω από 2,7 δισεκατομμύρια τόνους πετρελαίου. Οι έρευνες για πετρέλαιο έχουν δείξει ότι τα κοιτάσματα στην Κασπιακή ακτή αποτελούν μέρος ενός πολύ μεγαλύτερου κοιτάσματος. Λέγεται ότι 3,5 δισεκατομμύρια τόνοι πετρελαίου και και 2,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μπορούν να βρεθούν σ'αυτήν την περιοχή. Τα συνολικά αποθέματα πετρελαίου του Καζακστάν ανέρχονται στους 6,1 δισεκατομμύριους τόνους. Ωστόσο, υπάρχουν μόνο τρία διυλιστήρια εντός της χώρας, που βρίσκονται στο Ατιράου,[72] στο Παβλοντάρ και το Σιμκέντ. Δεν μπορούν να επεξεργαστούν τη συνολική παραγωγή αργού, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου εξάγεται στη Ρωσία. Σύμφωνα με την αμερικανική EIA, το Καζακστάν παρήγαγε περίπου 1.540.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, το 2009.[73]
Επίσης, το Καζακστάν διαθέτει μεγάλα κοιτάσματα φωσφορίτη. Ένα από τα πιο γνωστά κοιτάσματα είναι η λεκάνη Καρατάου, με 650 εκατομμύρια τόνους P2O5, καθώς και το κοίτασμα Τσιλισάου της Λεκάνης φωσφόρου του Ακτόμπε που βρίσκεται στο βορειοδυτικό Καζακστάν, με απόθεμα 500 με 800 εκατομμύρια τόνους, με 9% μετάλλευμα.[74][75]
Μακροοικονομικά στοιχεία
Η οικονομία του Καζακστάν είχε μέση ετήσια ανάπτυξη 8% ετησίως, κυρίως από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων. Παρά την παρατεταμένη αβεβαιότητα της παγκόσμιας οικονομίας, η οικονομία του Καζακστάν έχει μείνει σταθερή. Το εννιάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2013 η αύξηση του ΑΕΠ ανερχόταν στο 5,7%, σύμφωνα με τους προκαταρκτικούς υπολογισμούς του Υπουργείου Οικονομίας και Σχεδιασμού Προϋπολογισμού.[76]
Από τον Ιανουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2014, η άνοδος του ΑΕΠ του Καζακστάν ανερχόταν στο 4%.[77] Σύμφωνα με τα αποτελέσματα από το πρώτο μισό του έτους, το πλεόνασμα ανερχόταν στα 6,6 δισεκατομμύρια δολάρια, διπλάσιο σε σχέση με το πρώτο μισό του 2013.[77] Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Εθνικής Τράπεζας του Καζακστάν, τον Καϊράτ Κελιμπέτοφ, η αύξηση προκλήθηκε από ένα εμπορικό πλεόνασμα που ανερχόταν 17,4%, ή περίπου 22,6 δισεκατομμύρια δολάρια.[77] Ο πληθωρισμός για το 2014 προβλεπόταν στο 7,4%.[77]
Διαφθορά
Το 2005, η Παγκόσμια Τράπεζα ανέφερε το Καζακστάν ως διεφθαρμένη χώρα, όπως η Ανγκόλα, η Βολιβία, η Κένυα, η Λιβύη και το Πακιστάν[78]. Το 2012, η κατάσταση βελτιώθηκε και το Καζακστάν κατατάχθηκε (χαμηλά) σε ένα κατάλογο με τις λιγότερο διεφθαρμένες χώρες και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ αναφέρει τη διαφθορά ως το μεγαλύτερο πρόβλημα για τη δημιουργία επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα[79]. Η πραγματικότητα όμως είναι πως γίνονται συνεχώς σημαντικά βήματα προς βελτίωση τέτοιων συμπτωμάτων.
Το 2011, η Ελβετία κατάσχεσε 48 εκατομμύρια δολάρια Καζακικών ομολόγων από Ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, ως αποτέλεσμα μιας έρευνας δωροδοκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.[80]
Το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών και ο Καζακικός Οργανισμός κατά της Διαφθοράς υπέγραψαν μια αμοιβαία δικαστική συμφωνία τον Φεβρουάριο του 2015[81].
Τουρισμός
Αν και είναι η μεγαλύτερη περίκλειστη χώρα του κόσμου, η τουριστική βιομηχανία του Καζακστάν είναι υπανάπτυκτη. Οι διεθνές αφίξεις αυξήθηκαν από τα 1,47 εκατομμύρια το 2000 στα 4,81 εκατομμύρια το 2012.[82] Εκτός από τους κύριος πόλους έλξης, υπάρχουν πέντε Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς στο Καζακστάν και δεκατρία είναι στη δοκιμαστική λίστα.[83]
Μεταφορές
Οι περισσότερες πόλεις συνδέονται με σιδηρόδρομο. Τα τρένα υψηλής ταχύτητας πηγαίνουν από το Αλμάτι (η νοτιότερη πόλη) στο Πετροπάβλ (η βορειότερη πόλη) σε περίπου 18 ώρες.
Πράσινη οικονομία
Η κυβέρνηση έχει θέσει στόχους για τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία του Καζακστάν γύρω στο 2050. Επίσης, προβλέπεται ότι θα ανεβάσει το ΑΕΠ κατά 3% και θα δημιουργήσει πάνω από 500 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.
Η κυβέρνηση του Καζακστάν έχει ορίσει τιμές για την ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές. Η τιμή ενός κιλοβάτ ανά ώρα για την ενέργεια που παράγεται από εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας έχει οριστεί στα 22,68 τένγκε (0,12 δολάρια). Η τιμή ενός κιλοβάτ ανά ώρα που παράγεται από μικρές υδροηλεκτρικές μονάδες έχει οριστεί 16,71 τένγκε (0,09 δολάρια). Η τιμή ενός κιλοβάτ ανά ώρα που παράγεται από μονάδες βιοαερίου έχει οριστεί στα 32,23 τένγκε (0,18 δολάρια).[84]
Στο Καζακστάν, το πολίτευμα είναι Προεδρική Δημοκρατία στην οποία ο πρόεδρος είναι ταυτόχρονα αρχηγός κράτους και κυβέρνησης ενώ υπάρχει και το αξίωμα του πρωθυπουργού που όμως δεν είναι αρχηγός της κυβέρνησης αλλά ασκεί τις αρμοδιότητες που του αναθέτει ο πρόεδρος και συνεπικουρεί τον πρόεδρο στην άσκηση των καθηκόντων του. Πρόεδρος είναι ο Κασίμ-Ζομάρτ Τοκάγιεφ. Με βάση διάφορες κατατάξεις σε λίστες του Παγκόσμιου Δείκτη Ειρήνης, συνολικά είναι 65η από 102 χώρες. Η Ματζιλίς έχει 107 μέλη και η Γερουσία 47 μέλη. Συνολικά έχει 154 μέλη και είναι διθάλαμο. Υπάρχουν και διαφημιστικές πινακίδες που σχετίζονται με το οικονομικό σχέδιο «Καζακστάν 2030», της κυβέρνησης.
Δικαίωμα ψήφου έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω. Έχουν γίνει προεδρικές εκλογές το 1998, το 2005, το 2011 και το 2015, όλες με άνετη νίκη του Ναζαρμπάγιεφ. Στις 3 Απριλίου 2011 πραγματοποιήθηκαν μετά την απόρριψη από το Συνταγματικό Συμβούλιο την πραγματοποίηση ενός δημοψηφίσματος για παραμονή στην εξουσία μέχρι το 2020, λόγω αιτήματος το 2010 από τους οπαδούς του να μείνει στην εξουσία μέχρι το 2020. Στις 17 Αυγούστου 2007 έγιναν εκλογές στο κάτω μέρος της βουλής, με νίκη του Αγροτικού κόμματος του Καζακστάν κέρδισε κάθε έδρα με ποσοστό 88%, επειδή κανένα κόμμα δεν πέρασε το όριο του 7% για είσοδο στη βουλή. Στις 9 Σεπτεμβρίου 2016, νέος πρωθυπουργός της χώρας έγινε ο Μπακιτζχάν Σακιντάγιεφ, ο οποίος παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο του 2019.
Βουλευτικές εκλογές 2016
Οι βουλευτικές εκλογές στο Καζακστάν το 2016 για τα 98 μέλη της Μαζιλίς έγιναν πρόωρα, αντί να γίνουν το περσινό φθινόπωρο. Η διάλυση της βουλής έγινε στις 20 Ιανουαρίου 2016, λόγω της κρίσης χαμηλών τιμών του πετρελαίου, σημαντικού προϊόντος της χώρας. Παρακάτω τα αποτελέσματα:
| Κόμμα | Ψήφοι | % | Έδρες | +/– |
|---|---|---|---|---|
| Νουρ Οτάν | 6.183.757 | 82,20 | 84 | +1 |
| Δημοκρατικό Κόμμα του Καζακστάν - Φωτεινό Μονοπάτι | 540.406 | 7,18 | 7 | –1 |
| κομμουνιστικό Κόμμα του Λαού του Καζακστάν | 537.123 | 7,14 | 7 | 0 |
| Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Αουίλ του Καζακστάν | 151.285 | 2,01 | 0 | 0 |
| Πανεθνικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα | 88.813 | 1,18 | 0 | 0 |
| Μπιρλίκ | 21.484 | 0,29 | 0 | Νέο |
| Άκυρα/λευκά ψηφοδέλτια | 43.282 | – | – | – |
| Σύνολο | 7.566.150 | 100 | 98 | 0 |
| Εγγεγραμμένοι/συμμετοχή | 9.810.852 | 77,12 | – | – |
| Πηγή: CEC, CEC | ||||
Οι 9 διορισθέντες βουλευτές ήταν οι: Σαουιτμπέκ Αμπντράχμοφ, Βλαντιμίρ Μπόζκο, Νατάλια Ζουμαντιλντάγιεβα, Ρομάν Κιμ, Ναρίνε Μικαελγιάν, Αχμέτ Μουράντοφ, Σαϊμαρντάν Νουρούμοφ, Γιούρι Τιμοσένκο και Σακίρ Χαχάσοφ.
Τον Απρίλιο του 2009, η ΕΕ συμπεριέλαβε έξι αεροπορικές εταιρείες από τη χώρα στον κατάλογο με τους αερομεταφορείς που απαγορεύεται να εκτελούν πτήσεις προς τα 28 κράτη μέλη, για λόγους ασφαλείας.[85] Πάρα ταύτα σήμερα, ο βασικός εθνικός αερομεταφορέας του Καζακστάν (Air Astana), χαρακτηρίζεται ως μία σύγχρονη και ασφαλής εταιρεία, με μοντέρνο στόλο αεροσκαφών, πιστοποιημένη να πετά (και) στην Ευρώπη. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.
Στους διεθνείς οργανισμούς που συμμετέχει το Καζακστάν περιλαμβάνονται οι ακόλουθοι:
- Ηνωμένα Έθνη
- Ευρωατλαντικό Συμβούλιο Συνεργασίας
- Κοινοπολιτεία των Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ)
- Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης
- Οργανισμός για την Ασφάλειας και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE)
- στο Τουρκικό Συμβούλιο και στην κοινότητα TÜRKSOY. (Η εθνική γλώσσα, τα Καζακικά, έχει σχέση με άλλες Τουρκικές γλώσσες, με τις οποίες μοιράζεται πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς.)
- Ουνέσκο, όπου το Καζακστάν είναι ένα μέλος της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς[86].
- Οργανισμός Πυρηνικών Προμηθευτών ως μια συμμετέχουσα κυβέρνηση.
- Στο Καζακστάν οι γείτονες των κατοίκων της στέπας μπορεί να απέχουν πολλά χιλιόμετρα μεταξύ τους, λόγω της ιδιαίτερα αραιής κατοίκησης μεγάλου ποσοστού της έκτασης της χώρας.
- Εκτός από το Παβλοντάρ, όλες οι άλλες (μεγαλύτερες) πόλεις της χώρας έχουν μετονομαστεί μετά από το 1991.
- Αν και τα καζακικά γράφονται με το κυριλλικό αλφάβητο (στο οποίο επιπροσθέτως χρησιμοποιούνται μερικά ακόμη γράμματα), μέχρι το 2025 θα έχουν αντικατασταθεί με το λατινικό. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την αλλαγή τον Ιανουάριο του 2015. Το εγχείρημα όμως φαίνεται μάλλον δύσκολο να εφαρμοστεί (το 2025 ή και αρκετά αργότερα).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
