Πακιστάν

Η Ισλαμική Δημοκρατία του Πακιστάν (ούρντου: پاکستان) είναι χώρα της Νότιας Ασίας. Βρίσκεται στην περιοχή όπου ενώνονται η Νότια Ασία, η Κεντρική Ασία και η Μέση Ανατολή.^[6][7] Βρέχεται από την Αραβική θάλασσα και έχει ακτογραμμή μήκους 1.046 χιλιομέτρων, και συνορεύει με το Αφγανιστάν και το Ιράν στα δυτικά, το Τατζικιστάν στα βόρεια, την Ινδία στα ανατολικά και την Κίνα (αυτόνομη περιοχή Ξιγιάνγκ-Ουγκούρ της Κίνας) στα βόρεια. Έχει έκταση 880.940 τ.χλμ. και πληθυσμό 241.499.431^[8] κατοίκους, σύμφωνα με την επίσημη απογραφή του 2023. Πρωτεύουσα σήμερα είναι το Ισλαμαμπάντ, ενώ παλαιότερα ήταν το Καράτσι.

Ισλαμική Δημοκρατία του Πακιστάν اسلامی جمہوریہ پاكستان Islāmī Jumhūriyah Pākistān [1]
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικό σύνθημα: تحاد، تنظيم، يقين محکم (Ενότητα, Πειθαρχία και Πίστη)
Εθνικός ύμνος: Κούμι Ταράνα
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο Η θέση του Πακιστάν (πράσινο)
-διεκδικούμενες αλλα μη ελεγχόμενες περιοχές (ανοιχτό πράσινο)
Πρωτεύουσα	Ισλαμαμπάντ 33°40′N 73°10′E
Μεγαλύτερη πόλη	Καράτσι 24°51′36″N 67°00′36″E
Επίσημες γλώσσες	Αγγλικά,[2] ομιλείται κυρίως η Ουρντού.
Πολίτευμα	Ισλαμική Ομοσπονδιακή Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
Πρόεδρος Πρωθυπουργός	Ασίφ Αλί Ζαρντάρι Σεχμπάζ Σαρίφ
Ανεξαρτησία - Κηρύχθηκε - Ισλαμική δημοκρατία Ισχύον Σύνταγμα	14 Αυγούστου 1947 (από το Ην. Βασίλειο) 23 Μαρτίου 1956 12 Απριλίου 1973, αποκαταστάθηκε 15 Δεκεμβρίου 20071
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	796.095 km2 (36η) 3,1 6.774 km 1.046 km
Πληθυσμός  • Απογραφή 2023   • Πυκνότητα	241.499.431[3] (5η)  303,4 κατ./km2 (44η)
ΑΕΠ (ΙΑΔ)  • Ολικό  (2019)  • Κατά κεφαλή	1,195 τρις $[4] (27η)   5.839 $[4] (133η)
ΑΕΠ (ονομαστικό)  • Ολικό  (2019)  • Κατά κεφαλή	278,019 δισ. $[4] (44η)   1.357 $[4] (142η)
ΔΑΑ (2021)	0,544[5] (161η) – χαμηλός
Νόμισμα	Ρουπία Πακιστάν (PKR)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	PST (UTC +5) (UTC +6)
Internet TLD	.pk
Οδηγούν στα	αριστερά
Κωδικός κλήσης	+92
1. Το Σύνταγμα του 1973 ανεστάλη (η ισχύς του) στις 5 Ιουλίου 1977, αποκαταστάθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1985, ανεστάλη ξανά στις 15 Οκτωβρίου 1999, επαναφέρθηκε σε στάδια το 2002, τροποποιήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2003, η ισχύς του ανεστάλη στις 3 Νοεμβρίου 2007 και αποκαταστάθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2007.

Το Πακιστάν είναι μία κατεξοχήν μουσουλμανική χώρα με έναν από τους μεγαλύτερους μουσουλμανικούς πληθυσμούς παγκοσμίως. Έχει πανάρχαια ιστορία αποίκισης και πολιτισμού, που περιλαμβάνει τον Πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού. Στην περιοχή έχουν εισβάλει κατά καιρούς Έλληνες, Πέρσες, Άραβες, Αφγανοί, Τούρκοι και Μογγόλοι. Έγινε τμήμα των Βρετανικών Ινδιών κατά το 19ο αιώνα και κήρυξε την ανεξαρτησία του το 1947. Από τότε, η χώρα χαρακτηρίζεται από περιόδους οικονομικής και στρατιωτικής ανάπτυξης, ενώ διακρίνεται για την πολιτική της αστάθεια. Είναι επίσης ιστορικά παραδοσιακός εχθρός με την Ινδία.

Το Πακιστάν είναι ομοσπονδιακή δημοκρατία αποτελούμενη από τέσσερις επαρχίες και τέσσερις ομοσπονδιακές περιοχές συν την ομοσπονδιακή περιοχή της πρωτεύουσας. Η περιοχή του Κασμίρ διεκδικείται από το Πακιστάν και την Ινδία, με αποτέλεσμα οι δύο χώρες να έχουν εμπλακεί αρκετές φορές σε ένοπλες συγκρούσεις. Το Πακιστάν είναι η μόνη μουσουλμανική από τις εννέα χώρες που κατέχουν πυρηνικά όπλα.

Ως περιφερειακή^[9][10][11] και μέση δύναμη,^[12][13][14] το Πακιστάν έχει τον έκτο μεγαλύτερο στρατό ξηράς. Είναι επίσης πυρηνική δύναμη, το δεύτερο πυρηνικό κράτος στην Νότια Ασία μετά την Ινδία. Το Πακιστάν έχει ημιβιομηχανοποιημένη οικονομία, με ανεπτυγμένο τον αγροτικό τομέα, ενώ ο τομέας των υπηρεσιών είναι αναπτυσσόμενος.^[15][16] Η πακιστανική οικονομία είναι η 24η μεγαλύτερη παγκοσμίως σε αξία αγοραστικής δύναμης και η 41η μεγαλύτερη στο ονομαστικό ΑΕΠ (σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα). Βρίσκεται μεταξύ των αναδυόμενων και γρηγορότερα αναπτυσσόμενων χωρών του κόσμου,^[17][18] ενώ η μέση τάξη του Πακιστάν είναι από τις μεγαλύτερες και γρηγορότερα αναπτυσσόμενες μέσες τάξεις παγκοσμίως.^[19][20]

Η ιστορία του ανεξάρτητου Πακιστάν έχει χαρακτηριστεί από περιόδους στρατιωτικής εξουσίας. Από το 2008 υπάρχει μια μετάβαση στην δημοκρατία, εν μέσω συγκρούσεων με τη γειτονική Ινδία. Στα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα περιλαμβάνεται ο αναλφαβητισμός, η φροντίδα υγείας και η διαφθορά, ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί η φτώχεια^[21] και τρομοκρατία,^[22] ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει αυξηθεί.^[23] Το Πακιστάν είναι μέλος των Ηνωμένων Εθνών, του Κινήματος των Αδεσμεύτων, του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, της Κοινοπολιτείας των Εθνών, του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας, του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, του Νοτιοασιατικού Συνδέσμου για την Περιφερειακή Συνεργασία, των Αναπτυσσόμενων Οχτώ, της Ομάδας των Είκοσι, της Ομάδας των 24, της Ομάδας των 77 και του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ. Είναι συνδεδεμένο μέλος του CERN. Το Πακιστάν έχει υπογράψει το Πρωτόκολλο του Κιότο, της Συμφωνίας του Παρισιού και του Διεθνούς Σύμφωνου των Αστικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων.

Ο Μουχάμαντ Ικμπάλ (γνωστός και ως Αλλάμα Ικμπάλ) είναι εθνικός ποιητής του Πακιστάν. Εκτός από την πατρίδα του, είναι πολύ γνωστός στο Ιράν, όπου είναι γνωστός ως Ικμπάλ-ε-Λαχορί (Ικμπάλ της Λαχώρης, περσικά: اقبال لاهوری‎‎). Επίσης, οι Ινδοί, οι Πακιστανοί, οι Ιρανοί και οι Μπανγκλαντεσιανοί τον θαυμάζουν ως σημαντικό ποιητή. Επίσης απολαμβάνει τον σεβασμό μελετητών της λογοτεχνίας.^[24][25]

Ετυμολογία

Το όνομα Πακιστάν δεν αποτελεί ιστορικό όνομα γεωγραφικής περιοχής, αλλά μια σύγχρονη επινόηση της δεκαετίας του 1930.

Συγκεκριμένα τη λέξη Πακιστάν την επινόησε το 1933 ο Τσούνταρι Ραχμάτ Αλί,^[26] ο αποκαλούμενος προφήτης του μουσουλμανικού εθνικισμού στην Ινδία την περίοδο που ο Μαχάτμα Γκάντι και ο Παντίτ Νεχρού αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία της Ινδίας από τους Άγγλους. Αρχικό όνομα ήταν "ΠΑΚΣΤΑΝ" (χωρίς Ι) που αποτελούσε αρκτικόλεξο εκ των αρχικών γραμμάτων των γεωγραφικών περιοχών της τότε Ινδίας όπου διέμεναν μουσουλμάνοι (οι 5 βόρειες περιοχές του βρετανικού Ρατζ) .
Έτσι το πρώτο γράμμα Π δόθηκε για την περιοχή Παντζάμπ, το δεύτερο, Α για την περιοχή Αφγανία, το τρίτο Κ για την περιοχή Κασμίρ, το τέταρτο Σ για τις περιοχές των Σιντ, λαών με ισλαμική παράδοση της Δυτικής Ινδίας και τέλος η κατάληξη ΤΑΝ που πρόκειται για περσική (φαρσί) λέξη που σημαίνει έδαφος - χώρα. Κατά μία άλλη εκδοχή η κατάληξη -ταν προέρχερται από την περιοχή Βαλουχιστάν.^[27][28][29] Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τη λέξη "ΠΑΚ" της γλωσσικής διαλέκτου ορντού, που μιλούν οι μουσουλμάνοι της Δ. Ινδίας σημαίνει "καθαρό". Έτσι η λέξη ΠΑΚ-ΣΤΑΝ σημαίνει "χώρα των καθαρών" (γνήσιων μουσουλμάνων).^[30][31]

Την επινόηση αυτή υιοθέτησε στη συνέχεια ο πολιτικός εθνικιστής Μοχάμεντ Αλή Τζιννάχ, ηγέτης της "Μουσουλμανικής Ένωσης" της Ινδίας, προσθέτοντας στη λέξη το γράμμα Ι, προς διευκόλυνση της προφοράς της^[32], παίρνοντας την τελική μορφή "ΠΑΚΙΣΤΑΝ" την οποία και έθεσε επίσημα ως αίτημα χώρας ανεξαρτησίας των Ινδών μουσουλμάνων προ και κατά τις επίσημες συνομιλίες του εκπροσώπου του Τσώρτσιλ, Στάφορντ Κριππς τον Απρίλιο του 1942. Την ονομασία αυτή υιοθέτησαν στη συνέχεια και οι Άγγλοι στις περαιτέρω συζητήσεις τους για την ανεξαρτησία και διχοτόμηση της Ινδίας.

Ιστορία

Νόμισμα του ινδοελληνικού βασιλείου που απεικονίζει τον βασιλιά Μένανδρο

Ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος του Πακιστάν Μοχάμεντ Αλί Τζίνα μαζί με τον Μαχάτμα Γκάντι

Η περιοχή του σημερινού Πακιστάν κατακτήθηκε και κατοικήθηκε κατά καιρούς από πολλά κύματα κατακτητών και μεταναστών που επηρέασαν και απορροφήθηκαν από ντόπιους λαούς. Διάφορες αυτοκρατορίες έχουν συμπεριλάβει τα εδάφη του, όπως η Περσική και η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το Ινδο-ελληνικό βασίλειο που ίδρυσε στη συνέχεια ο Δημήτριος Α΄ της Βακτριανής έφτασε στο απόγειο της ακμής του υπό τον βασιλιά Μένανδρο όπου άνθησε ο ελληνο-βουδιστικός πολιτισμός. Υπάρχουν και σήμερα σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι της περιόδου όπως στην αρχαία πόλη Τάξιλα (Ταξασίλα), δυτικά της σημερινής Ισλαμαμπάντ, που στην αρχαιότητα διετέλεσε σπουδαίο κέντρο μάθησης.^[33]

Το 712 μ.Χ. κατακτήθηκε από τους Άραβες -οι οποίοι το χρησιμοποίησαν και ως βάση για περαιτέρω κατακτήσεις ανατολικά- και ο πληθυσμός εξισλαμίστηκε. Αργότερα συμπεριλήφθηκε μαζί με την Ινδία στην Βρετανική Αυτοκρατορία.

Το 1947 οι Βρετανοί αποχωρούν από την Ινδία, από την οποία αποσχίστηκε το καθαρά Μουσουλμανικό κράτος του Πακιστάν, το οποίο χωριζόταν σε Δυτικό και Ανατολικό τμήμα, ανάμεσα στα οποία βρίσκονταν 1.600 χλμ. ινδικού εδάφους.

Το σημερινό Πακιστάν προέκυψε μετά την αποσκίρτηση του Ανατολικού Πακιστάν και τη δημιουργία νέου κράτους (του Μπανγκλαντές) το 1971.

Οικονομία

Κύρια λήμματα: Οικονομία του Πακιστάν και Οικονομική ιστορία του Πακιστάν

Επισκόπηση

Οικονομική σύνθεση του Πακιστάν
Σύνθεση του ΑΕΠ του Πακιστάν ανά τομέα	[34]
Γεωργία	20.9%
Βιομηχανία	20.3%
Υπηρεσίες	58.8%
Απασχόληση	[35]
Εργατικό δυναμικό	61.04 εκατομμύρια
Εργαζόμενοι κάτοικοι	57.42 εκατομμύρια
Φυσικές πηγές	[36][37]
Χαλκός	12.3 εκατομμύρια τόνοι
Χρυσός	20.9 εκατομμύρια ουγγιές
Άνθρακας	175 εκατομμύρια τόνοι
Σχιστολιθικό αέριο	105 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια
Σχιστολιθικό πετρέλαιο	9 δισεκατομμύρια βαρέλια
Παραγωγή φυσικού αερίου	4.2 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια ανά ημέρα
Παραγωγή πετρελαίου	70,000 βαρέλια ανά ημέρα
Μετάλλευμα σιδήρου	500 εκατομμύρια[38]

Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι το Πακιστάν αποτελούσε τμήμα της πλουσιότερης περιοχής του κόσμου την πρώτη χιλιετία μ.Χ., έχοντας το μεγαλύτερο ΑΕΠ. Το πλεονέκτημα χάθηκε τον 18ο αιώνα όταν άλλες περιοχές όπως η Κίνα και η Δυτική Ευρώπη άρχισαν να αναπτύσσονται.^[39] Το Πακιστάν προσδιορίζεται ως μία αναπτυσσόμενη χώρα^[40][41] και είναι μέρος των Επόμενων Έντεκα, μιας ομάδας έντεκα κρατών, που σύμφωνα με τους BRICs, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να γίνουν οι μεγαλύτερες οικονομίες τον 21ο αιώνα.^[42]

Τα τελευταία χρόνια, μετά από δεκαετίες κοινωνικής ανισότητας, σοβαροί τομείς στην μακροδιαχείρηση και ανισόρροπα μακροοικονομικά σε βασικές υπηρεσίες όπως τους σιδηρόδρομους και την παραγωγή ενέργειας έχει αναπτυχθεί.^[43] Η οικονομία προσδιορίζεται ως ημιβιομηχανοποιημένη, με τα κέντρα ανάπτυξης να βρίσκονται κατά μήκος του Ινδού ποταμού.^[44][45][46] Οι διαφοροποιημένες οικονομίες του Καράτσι και των αστικών κέντρων του Παντζάμπ συνυπάρχουν με λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές σε άλλα τμήματα της χώρας, μερικώς στο Βαλουχιστάν.^[45] Σύμφωνα με τον Δείκτη Οικονομικής Πολυπλοκότητας, το Πακιστάν είναι ο 67ος μεγαλύτερος εξαγωγέας και η 106η πιο πολύπλοκη οικονομία.^[47] Κατά την διάρκεια του δημοσιονομικού έτους 2015-16, οι εξαγωγές του Πακιστάν ανέρχονταν στα 20.81 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ οι εισαγωγές ανέρχονταν στα 44.76 δισεκατομμύρια δολάρια, με αποτέλεσμα το εμπορικό έλλειμμα να ανέρχεται στα 23.96 δισεκατομμύρια δολάρια.^[48]

Το Χρηματιστήριο του Πακιστάν είναι μία από τις καλύτερα αποδοτικές αγορές του κόσμου. Σύμφωνα με το Φορμπς, το Χρηματιστήριο έδωσε μια επιστροφή 400% ανάμεσα στο 2010 και το 2015.^[49]

Το εκτιμώμενο ονομαστικό ΑΕΠ του Πακιστάν ανερχόταν στα 271 δισεκατομμύρια δολάρια το 2016. Το ΑΕΠ σε Αξία αγοραστικής δύναμης ανερχόταν στα 946.667 δισεκατομμύρια δολάρια.^[50] Το εκτιμώμενο ονομαστικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανερχόταν στα 1.561 δολάρια,^[51] ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε αξία αγοραστικής δύναμης ανερχόταν στα 5.010 δολάρια (σε διεθνή δολάρια),^[52]και η αναλογία χρέους στο ΑΕΠ βρισκόταν στο 66,50%.^[53] Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το Πακιστάν έχει σημαντικές στρατηγικές προσφορές. Το αυξανόμενο ποσοστό των νέων παρέχει στην χώρα δυναμικό δημοσιογραφικό μέρισμα και μια πρόκληση για την παροχή επαρκών υπηρεσιών και απασχόλησης.^[54] Το 21.04% του πληθυσμού της χώρας ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ζώντας με 1,25 δολάρια την ημέρα. Η ανεργία ανερχόταν στο 5.5%.^[55] Το Πακιστάν έχει έναν εκτιμώμενο αριθμό 40 εκατομμυρίων πολιτών μέσης τάξης, αριθμός που θα αυξηθεί στα 100 εκατομμύρια το 2050.^[56] Μια αναφορά του 2015, δημοσιευμένη από την Παγκόσμια Τράπεζα κατέταξε την οικονομία του Πακιστάν ως την 24η μεγαλύτερη^[57] παγκοσμίως σε αγοραστική δύναμη και 41η σε^[58] απόλυτους όρους. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Νότιας Ασίας, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 15.0% του περιφερειακού ΑΕΠ.^[59][60]

Δημοσιονομικό έτος	Ανάπτυξη του ΑΕΠ	Ποσοστό πληθωρισμού
2013–14[61]	4.14%[62]	[63]
2014–15	4.24%	4.8%[64]
2015–16	4.5%[65]	5.1%[64]
2016–17	4.8% Προβλεπόμενη[66]	4.5%[66]

Από την ανεξαρτησία του, ο ρυθμός της οικονομικής ανάπτυξης του Πακιστάν έχει ποικίλει. Αν και έχει χαμηλώσει κατά την διάρκεια των περιόδων δημοκρατικής μετάβασης, ο ρυθμός ήταν εύρωστος κατά την διάρκεια των τριών περιόδων στρατιωτικού νόμου, ωστόσο δεν ιδρύθηκε κάποιο ίδρυμα για βιώσιμη και δίκαιη ανάπτυξη. Οι αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του 2000 ήταν μια περίοδος γρήγορων οικονομικών μεταρρυθμίσεων, καθώς η κυβέρνηση αύξησε την δαπάνη για την ανάπτυξη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την μείωση των επιπέδων φτώχειας κατά 10% και την αύξηση του ΑΕΠ κατά 3%.^[67][68] Η οικονομία πάγωσε ξανά το 2007.^[67] Ο πληθωρισμός έφτασε το 25.0% το 2008,^[69] και το Πακιστάν εξαρτόταν σε μία δημοσιονομική πολιτική που υποστηριζόταν από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την αποφυγή χρεοκοπίας.^[70][71] Ένα χρόνο, η Τράπεζα Ανάπτυξης της Ασίας ανέφερε ότι η Πακιστανική οικονομική κρίση ελάφυνε.^[72] Ο πληθωρισμός ανερχόταν στο 14.1%, στο δημοσιονομικό έτος 2010-11.Από το 2013, ως μέρος ενός προγράμματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η οικονομική ανάπτυξη του Πακιστάν ανέβηκε. Το 2014, η Goldman Sachs προέβλεψε ότι η οικονομία του Πακιστάν θα πολλαπλασιαστεί κατά 15 φορές στα επόμενα 35 χρόνια και θα γίνει η 18η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου το 2050.^[73] Στο βιβλίο του, Η Άνοδος και η Πτώση των Εθνών, ο Ρουτσίρ Σάρμα χαρακτήρισε ότι η οικονομία του Πακιστάν θα είναι ''Πολύ Καλή'' το 2020. Επίσης, χαρακτήρισε ως πιθανή την μετατροπή του Πακιστάν από ''μια χώρα χαμηλού εισοδήματος σε μια χώρα μέσου εισοδήματος κατά την διάρκεια των επόμενων πέντε χρόνων".^[74]

Το Πακιστάν είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς φυσικών προϊόντων, και η εργατική αγορά του είναι η δέκατη μεγαλύτερη στον κόσμο. Η Πακιστανική διασπορά συνεισέφερε με 19.9 δισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία την διετία 2015-16, και αριθμεί 7 εκατομμύρια άτομα.^[75] Οι κύριες πηγές των εμβασμάτων προς το Πακιστάν είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Σαουδική Αραβία, τα Κράτη του Κόλπου (το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Ομάν), η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία και η Ελβετία.^{[76] [77]} Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το ποσοστό του Πακιστάν στις παγκόσμιες εξαγωγές μειώνεται, και αντιπροσώπευε το 0.128% των παγκόσμιων εξαγωγών το 2007.^[78]

Γεωγραφία και κλίμα

Κύριο λήμμα: Κατάλογος ποταμών του Πακιστάν

Στο ορεινό βόρειο Πακιστάν υπάρχουν μερικά από τα ψηλότερα βουνά στον κόσμο και δύο από τους μεγαλύτερους παγετώνες εκτός των δύο πόλων

Τοπίο από το βόρειο Πακιστάν: η λίμνη Μαχουντάτ

Έρημος στα νότια παράλια της χώρας

Το Πακιστάν καταλαμβάνει επιφάνεια 796.095 τ.χλμ. - όσο η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία μαζί - πάνω σε δύο τεκτονικές πλάκες. Η ακτογραμμή του στην Αραβική Θάλασσα έχει μήκος 1.046 χιλιόμετρα. Συνορεύει στα Ν.Δ. με το Ιράν, Β.Δ. με το Αφγανιστάν, Β.Α. με την Κίνα και ανατολικά με την Ινδία.

Τα εκτεταμένα υψίπεδα στα βόρεια της χώρας περιλαμβάνουν τις οροσειρές Καρακορούμ και Παμίρ και ορισμένες από τις υψηλότερες βουνοκορφές στον κόσμο όπως το «Κ2» (8.611 μ.) και η «Νάνγκα Παρμπάτ» (8.126 μ.). Το οροπέδιο Βαλουχιστάν βρίσκεται στην ομώνυμη επαρχία ενώ στα νοτιο-δυτικά συναντάται η έρημος Θαρ. Στα σύνορα με την Ινδία παράλληλα με τον ποταμό Ινδό οι επαρχίες Πουντζάμπ και Σιντ περιλαμβάνουν μεγάλες βαλτώδεις πεδιάδες. ο Ινδός ποταμός έχει μήκος 1.609 χλμ. και οι παραπόταμοί του διασχίζουν όλη τη χώρα, από το ορεινό Κασμίρ στα Β.Δ. έως την Αραβική Θάλασσα στο νότο.

Το Πακιστάν διαιρείται σε τρεις μεγάλες γεωγραφικές περιοχές - τα υψίπεδα του Βορρά, την πεδιάδα του Ινδού ποταμού - η οποία υποδιαιρείται στις επαρχίες του Πουντζάμπ και Σινδ - και το Οροπέδιο Βαλουχιστάν. Όλα τα ποτάμια του Πακιστάν, π.χ. Σινδου, Τζέλαμ, Ράβι, Σενάμπ και Σατλέτζ έχουν τις πηγές τους στην Ινδία.

Σε γενικές γραμμές, ο καιρός έχει τέσσερις εποχές: δροσερός, ξηρός χειμώνας (πολύ κρύος στα υψίπεδα του βορρά), ζεστή, ξηρή άνοιξη από τον Μάρτιο έως τον Μάιο, βροχερό πολύ ζεστό καλοκαίρι από τον Ιούνιο έως Σεπτέμβριο (στα Ν.Δ. οι βροχοπτώσεις είναι εντονότατες). Το Πακιστάν είναι μεγάλη χώρα και ο χρόνος που οι παραπάνω «εποχές» αρχίζουν και τελειώνουν διαφέρει από τόπο σε τόπο. Οι βροχοπτώσεις διαφέρουν σε ποσότητα δραστικά από χρονιά σε χρονιά και συχνά εναλλάσσονται περίοδοι ξηρασίας και πλημμύρες.

Δημογραφία

Πληθυσμός

Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 65,6 χρόνια (64,6 χρόνια οι άνδρες και 66,7 οι γυναίκες).^[79]

Σύμφωνα με την απογραφή του 2023 ο πληθυσμός της χώρας φτάνει τα 241.499.431^[3] κατοίκους και περίπου το 3,1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες του κόσμου και ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού είναι περίπου στο 2,55% που αντιστοιχεί σε αύξηση 5 εκατομμύρια ανά έτος. Κατά την εποχή της διχοτόμησης με την Ινδία το 1947 ο πληθυσμός του Πακιστάν ήταν 32,5 εκατομμύρια,^[80][81] με την μεγάλη αριθμητική αύξηση να συμβαίνει την περίοδο 1990 με 2009 όταν και το σύνολο των κατοίκων αυξήθηκε κατά 57%.^[82] Έως το 2030, αναμένεται να ξεπεράσει τον πληθυσμό της Ινδονησίας (265 εκατομμύρια το 2018) και να γίνει η πολυπληθέστερη μουσουλμανική χώρα στον κόσμο.^[83][84]

Η πλειονότητα των Πακιστανών είναι νεαρής ηλικίας με τον μέσο όρο να κυμαίνεται στα 22 έτη, 104 εκατομμύρια να είναι κάτω από την ηλικία των 30 το 2010, και με περίπου το 35% των κατοίκων να είναι κάτω από 15 ετών.^[80] Ο δείκτης γονιμότητας είναι 3,07, υψηλότερος από το 2,57 της γειτονικής Ινδίας. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού διαμένει στο νότιο Πακιστάν κοντά στον Ινδό ποταμό, και το Καράτσι είναι η πολυπληθέστερη πόλη.^[85] Στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας οι μεγαλύτερες πόλεις είναι οι Λαχόρη, Ισλαμαμπάντ (πρωτεύουσα), και Πεσαβάρ.^[67] Οι κάτοικοι των πόλεων αποτελούν το 38% του πληθυσμού, και η χώρα είναι η πλέον αστικοποιημένη της νότιας Ασίας,^[67][80][86] ενώ παράλληλα το, 50% των ανθρώπων ζουν σε πόλεις με πληθυσμό πάνω από 5.000.^[87]

Υγειονομική περίθαλψη

Ο προϋπολογισμός για τις υποδομές της υγείας στη χώρα ήταν στο 2.8% του ΑΕΠ το 2013. Ο ιδιωτικός τομέας συγκεντρώνει το περίπου 80% των ασθενών. Περίπου 19% του πληθυσμού και 30% των παιδιών κάτω από 5 ετών πάσχουν από υποσιτισμό.^[46] Η θνησιμότητα των παιδιών κάτω από 5 ετών ήταν 86 θάνατοι ανά 1.000 άτομα το 2012.^[88]

Γλώσσες

Γλώσσες του Πακιστάν (ως μητρικές)[89]
Παντζάμπι			48%
Σίντι			12%
Σαραΐκι			10%
Παστό			8%
Ούρντου			8%
Βαλόχι			3%
Άλλες			11%

Στη χώρα ομιλούνται πάνω από 60 γλώσσες μαζί με τις διάφορες τοπικές διαλέκτους. Η κυρίαρχη και κοινώς κατανοητή γλώσσα είναι η Ούρντου, η οποία αποτελεί σύμβολο της μουσουλμανικής ταυτότητας και της εθνικής ενότητας, με το 75% των κατοίκων να είναι σε θέση να την χρησιμοποιήσει, ωστόσο αποτελεί την μητρική γλώσσα μόνο του 8% του πληθυσμού.^[90][91][92] Τα Ούρντου και τα Αγγλικά είναι οι επίσημες γλώσσες της χώρας, ωστόσο τα Αγγλικά χρησιμοποιούνται μόνο επισήμως για τις επιχειρήσεις, κυβέρνηση, και νομικά συμβόλαια στην πακιστανική διάλεκτο των Αγγλικών.^[67]

Η γλώσσα Παντζάμπι αποτελεί την μητρική γλώσσα του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού,^[93][92] μαζί με τις τοπικές διαλέκτους της όπως την Σαραΐκι (νότιο Παντζάμπ) και τη Χίντκο (Ινδοκούς). Στο βόρειο Πακιστάν ευρεία χρήση έχει και η γλώσσα Πάστο η οποία χρησιμοποιείται και στο Σιντ και το Βαλουχιστάν,^[94] πέρα από τις καθιερωμένες γλώσσες Σίντι και Βαλόχι των αντίστοιχων περιοχών.^[94][95][96]

Πόλεις

Η πρωτεύουσα Ισλαμαμπάντ χτίστηκε το 1960 με βάση σχέδια του ελληνικού αρχιτεκτονικού γραφείου Κωνσταντίνος Δοξιάδης

Στη Λαχόρη βρίσκονται σημαντικά μνημεία όπως το εικονιζόμενο τέμενος «Μπαντζάχι»

Κυριότερες πόλεις του Πακιστάν (κατά πληθυσμό) είναι: Ισλαμαμπάντ, Καράτσι, Λαχόρη, Φαϊσαλάμπαντ, Χαϊντεραμπάντ, Μουλτάν, Πεσαβάρ, Σαργκόντα, Τζχανκ, Σουκούρ, Μπαχαβαλπούρ και Οκάρα ή Οκαρά.

Διοικητική Διαίρεση

Το Πακιστάν συγκροτείται από 4 επαρχίες, 2 περιφέρειες και 2 επικράτειες.

Ενότητα	Τύπος	Πρωτεύουσα
Σιντ	Επαρχία	Καράτσι
Βαλουχιστάν	Επαρχία	Κέτα
Χάιμπερ-Παστούνχουα	Επαρχία	Πεσαβάρ
Πουντζάμπ	Επαρχία	Λαχώρη
ΟΔΠΤ1	Επικράτεια	Πεσαβάρ
ΟΕΠΙ2	Επικράτεια	Ισλαμαμπάντ
Αζάντ Κασμίρ	Περιφέρεια	Μουζαφαραμπάντ
Γκίλγκιτ-Μπαλτιστάν	Περιφέρεια	Γκίλγκιτ
1. Ομοσπονδιακές Διαιρέσεις των Περιοχών Τρίμπαλ. 2. Ομοσπονδιακή Επικράτεια της Πρωτευούσης Ισλαμαμπάντ .

Θρησκεία

Το Πακιστάν είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό μουσουλμανική χώρα στον κόσμο, καθώς και η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό Σιιτών παγκόσμια. Περίπου το 95% των κατοίκων του Πακιστάν είναι μουσουλμάνοι, το 75% των οποίων Σουνίτες, το 20% Σιίτες και το 2,3% Αχμαντίς, ενώ υπάρχουν αρκετές κοινότητες Σουφιστών. Αν και συνήθως οι δύο βασικές μουσουλμανικές ομάδες Σουνιτών και Σιιτών ζουν αρμονικά μεταξύ τους, περιστασιακά καταγράφονται περιστατικά βίας.

Συνολικά η διάρθρωση του πληθυσμού ως προς το θρησκευτικό δόγμα έχει ως εξής:

• Ισλάμ: 173.000.000 (96% του πληθυσμού)
• Ινδουισμός: 3.200.000 (1,85%)
• Χριστιανισμός: 2.800.000 (1,6%)
• Σιχ: περίπου 20.000 (0,001%)
• Βουδισμός, Ιουδαϊσμός, Μπαχάι πίστη, Ανιμισμός, Μάρτυρες του Ιεχωβά^[97] (σε πολύ μικρά ποσοστά)

Διακυβέρνηση

Κύριο λήμμα: Πολιτική του Πακιστάν

Το Πακιστάν είναι Ισλαμική ομοσπονδιακη προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αρχηγός της κυβέρνησης είναι ο πρωθυπουργός ο οποίος είναι συνήθως ο αρχηγός του κόμματος που μέσω των βουλευτικών εκλογών έχει την απόλυτη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο είτε μόνο του,είτε σε συνεργασία με άλλα κόμματα. Ο αρχηγός του κράτους είναι ο πρόεδρος της δημοκρατίας,ο οποίος όμως έχει κυρίως εθιμοτυπικές και συμβολικές εξουσίες.Μοναδική ουσιαστική και σημαντική αρμοδιότητα του προέδρου είναι να παύσει την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό αν οι τελευταίοι παραβιάσουν το σύνταγμα και τον νόμο.

Κατά την προεκλογική εκστρατεία για τις βουλευτικές εκλογές του 2008 η χώρα συγκλονίστηκε από τη δολοφονία της αρχηγού της Αντιπολίτευσης, Μπεναζίρ Μπούτο. Η Αντιπολίτευση τελικά κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές, που διεξάχθηκαν, έπειτα από αναβολή λόγω της δολοφονίας της Μπούτο, στις 18 Φεβρουαρίου του 2008. Λίγες μέρες μετά, ανακοίνωσε ότι θα σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας.

Εκλογές

Κύριο λήμμα: Εκλογές στο Πακιστάν

Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω. Υπάρχουν έδρες για γυναίκες και μη μουσουλμάνους (ποσόστωση).^[98]

Προεδρική εκλογή

2024

Στην εκλογή του 2024, πρόεδρος εξελέγη ο Ασίφ Αλί Ζαρντάρι τον Μάρτιο του 2024.

2013

Πρόεδρος του Πακιστάν εξελέγη στις 30 Ιουλίου 2013 ο Μαμνούν Χουσαΐν ως η επίσημη υποψηφιότητα του Μουσουλμανικού Συνδέσμου του Πακιστάν (Ναουάζ). Στις εκλογές, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από το Εκλογικό Κολλέγιο του Πακιστάν, στο οποίο μετέχουν τα μέλη της Εθνοσυνέλευσης του Πακιστάν, οι Γερουσιαστές και τα μέλη των συνελεύσεων των περιφερειών, ο Χουσαΐν κέρδισε τον μοναδικό του αντίπαλο Ουατζιχουντίν Αχμέντ του Κινήματος Δικαιοσύνης του Πακιστάν με 432 ψήφους έναντι 77 του Αχμέντ.^[99]

2018

Στην προεδρική εκλογή του 2018 πρόεδρος εξελέγη ο Αρίφ Αλβί.

Πρόεδροι του Πακιστάν

Κύριο λήμμα: Κατάλογος προέδρων του Πακιστάν

Το Κοινοβούλιο αποτελείται από δύο σώματα, τη Βουλή και τη Γερουσία.

Εκλογές για Γερουσία 2012

Κύριο λήμμα: Πακιστανικές εκλογές Γερουσίας (2012)

Βουλευτικές εκλογές

Πρόσφατες (2024)

Κύριο λήμμα: Πακιστανικές γενικές εκλογές (2024)

2013

Κύριο λήμμα: Πακιστανικές βουλευτικές εκλογές (2013)

Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 11 Μαΐου 2013 ο Μουσουλμανικός Σύνδεσμος κέρδισε τη νίκη και ο Ναγουάζ Σαρίφ έγινε πρωθυπουργός και ορκίστηκε στις 5 Ιουνίου 2013.^[100]

2018

Κύριο λήμμα: Πακιστανικές βουλευτικές εκλογές (2018)

Μεταφορές

Η οδήγηση γίνεται στα αριστερά.

Παραπομπές

1. James Minahan (23 Δεκεμβρίου 2009). The Complete Guide to National Symbols and Emblems [2 Volumes]. ABC-CLIO. σελ. 141. ISBN 978-0-313-34497-8.
2. Government of Pakistan. «Information of Pakistan: Basic Facts». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιανουαρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2007.
3. «TABLE 1 : HOUSEHOLDS, POPULATION, HOUSEHOLD SIZE AND ANNUAL GROWTH RATE» (PDF). Population Census Organization, Government of Pakistan. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2023.
4. «World Economic Outlook Database, Απριλίου 2019». IMF.org. ΔΝΤ. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2019.
5. Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 Σεπτεμβρίου 2022. σελίδες 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022.
6. «Encarta Encyclopedia - Pakistan». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαρτίου 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2008.
7. «Middle East Institute: Pakistan». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 8 Μαρτίου 2008.
9. Buzan, Barry· Wæver, Ole (2003). Regions and Powers: The Structure of International Security. Cambridge University Press. σελ. 55. ISBN 978-0-521-89111-0. In the framework of their regional security complex theory (RSCT), Barry Buzan and Ole Waever differentiate between superpowers and great powers which act and have an impact on the global level (or system level) and regional powers whose influence may be large in their regions but have less of an impact at the global level. This category of regional powers includes Brazil, Egypt, India, Iran, Iraq, Israel, Nigeria, Pakistan, Saudi Arabia, South Africa and Turkey.
10. Rajagopalan, Rajesh (2011), «Pakistan: regional power, global problem?», Regional Orders and Regional Powers, Routledge, σελ. 193–208, ISBN 978-1-136-71891-5, https://books.google.com/books?id=l2WrAgAAQBAJ&pg=PA193
11. Paul, T. V. (2012). International Relations Theory and Regional Transformation. Cambridge University Press. σελ. 11. ISBN 978-1-107-02021-4. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2017. The regional powers such as Israel or Pakistan are not simple bystanders of great power politics in their regions; they attempt to asymmetrically influence the major power system often in their own distinct ways.
12. Barry Buzan (2004). The United States and the great powers: world politics in the twenty-first century. Polity. σελίδες 71, 99. ISBN 978-0-7456-3374-9. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2011.
13. Hussein Solomon. «South African Foreign Policy and Middle Power Leadership». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουνίου 2002. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2011.
14. Vandamme, Dorothee. «Pakistan and Saudi Arabia : Towards Greater Independence in their Afghan Foreign Policy?» (PDF). Université catholique de Louvain. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 21 Δεκεμβρίου 2016. Countries like Saudi Arabia and Pakistan have enough influence to not be considered small, but not enough to be major powers. Within the limits of their regions, they play a significant political role. Thus instinctively, they would qualify as middle powers. While it is not the objective here to question the characteristics of Jordan's definition of middle powers, we argue that Pakistan is in fact a middle power despite its being nuclear-armed. When looking at the numbers, for instance, it appears that Saudi Arabia and Pakistan can be classified as middle powers (see in this regard Ping, 2007).
15. Bhatti, Muhammad Umer Saleem (22 Ιουνίου 2015). «Services sector: domestic and outward growth». Dawn. http://www.dawn.com/news/1189624. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2017.
16. Memon, Abdul Qadir (10 Μαΐου 2015). «Services sector: Realising Pakistan’s export potential». The Express Tribune. http://tribune.com.pk/story/884102/services-sector-realising-pakistans-export-potential/. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2017.
17. Iqbal, Anwar (8 Νοεμβρίου 2015). «Pakistan an emerging market economy: IMF». www.dawn.com. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2016.
18. Kaplan, Seth. «Is Pakistan an emerging market?». Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2016.
19. «Pakistan has 18th largest 'middle class' in the world: report». The Express Tribune. 16 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2016.
20. «GDP ranking | Data». data.worldbank.org. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2017.
21. «Poverty in Pakistan: Numerous efforts, many numbers, not enough results – AidData». aiddata.org.
22. «70% decline in terrorist attacks in Pakistan – The Express Tribune». tribune.com.pk. 9 Σεπτεμβρίου 2015.
23. «Pakistan's per capita income rises slightly to $1,561 – The Express Tribune» (στα αγγλικά). The Express Tribune. 2016-05-24. http://tribune.com.pk/story/1108913/par-performance-pakistans-per-capita-income-rises-slightly-1561/. Ανακτήθηκε στις 2017-01-17.
25. «Leading News Resource of Pakistan». Daily Times. 28 Μαΐου 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2005. Ανακτήθηκε στις 7 Ιανουαρίου 2011.
26. Choudhary Rahmat Ali (28 Ιανουαρίου 1933). «Now or never: Are we to live or perish for ever?». Columbia University. Ανακτήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2007.
27. Choudhary Rahmat Ali (28 Ιανουαρίου 1933). Now or Never. Are we to live or perish forever?. http://en.wikisource.org/wiki/Now_or_Never;_Are_We_to_Live_or_Perish_Forever%3F.
28. S. M. Ikram (1 Ιανουαρίου 1995). Indian Muslims and partition of India. Atlantic Publishers & Dist. σελίδες 177–. ISBN 978-81-7156-374-6. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2011.
29. Rahmat Ali. «Rahmat Ali ::Now or Never». The Pakistan National Movement. σελ. 2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2011.
30. Raverty, Henry George. A Dictionary of Pashto. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2016.
31. «Monier-Williams Sanskrit Dictionary». 1872. Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2015.
32. Roderic H. Davidson (1960). «Where is the Middle East?». Foreign Affairs 38 (4): 665–675. doi:10.2307/20029452. ISSN 0015-7120. https://archive.org/details/sim_foreign-affairs_1960-07_38_4/page/665.
33. Professor Dr. Ahmad Hasan Dani. «Guide to Historic Taxila». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2010.
34. «Pakistan Economic Survey 2014-15» (PDF). Ministry of Finance. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 17 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2017.
35. «Labour Force Survey 2014-15» (PDF). Pakistan Bureau of Statistics. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2017.
36. «Unearthing Pakistan's natural resources». theodora.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2014.
37. «Pakistan said to have large reserves of shale gas, oil». theodora.com. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2014.
38. AFP. «Pakistan discovers 'huge' reserves of iron ore». dawn.com.
39. Maddison, Angus (2006). The World Economy. A Millennial Perspective (Vol. 1). Historical Statistics (Vol. 2). OECD. σελίδες 241, 261. ISBN 92-64-02261-9.
40. Faryal Leghari (3 Ιανουαρίου 2007). «GCC investments in Pakistan and future trends». Gulf Research Center. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2008.
41. Contextualizing Entrepreneurship in Emerging Economies and Developing Countries. Edward Elgar Publishing. 2017. σελ. 133. ISBN 9781785367533. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2017.
42. Tavia Grant (8 Δεκεμβρίου 2011). «On 10th birthday, BRICs poised for more growth». The Globe and Mail (Toronto). http://www.theglobeandmail.com/report-on-business/economy/economy-lab/daily-mix/on-10th-birthday-brics-poised-for-more-growth/article2264208/. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαριου 2012.
43. Declan Walsh (18 Μαΐου 2013). «Pakistan, Rusting in Its Tracks». The New York Times. https://www.nytimes.com/2013/05/19/world/asia/pakistans-railroads-sum-up-nations-woes.html. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2013. «natural disasters and entrenched insurgencies, abject poverty and feudal kleptocrats, and an economy near meltdown»
44. Henneberry, S. (2000). «An analysis of industrial–agricultural interactions: A case study in Pakistan». Agricultural Economics 22: 17–27. doi:10.1016/S0169-5150(99)00041-9.
45. «World Bank Document» (PDF). 2008. σελ. 14. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2010.
46. «Pakistan Country Report» (PDF). RAD-AID. 2010. σελίδες 3, 7. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 12 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2011.
47. «Pakistan». atlas.media.mit.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2017.
48. Hamza, Abrar (2016-07-16). «Pakistan's trade deficit widens to 35-year high in FY16». Daily Times (Πακιστάν). http://dailytimes.com.pk/business/16-Jul-16/pakistans-trade-deficit-widens-to-35-year-high-in-fy16. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2017.
49. Mourdoukoutas, Panos. «Why Pakistan's Market Beats China's And India's». Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2016.
50. GDP ranking, PPP based World Bank
51. «Pakistan's per capita income rises slightly to $1,561». Express Tribune. 24 Μαΐου 2016. https://tribune.com.pk/story/1108913/par-performance-pakistans-per-capita-income-rises-slightly-1561/. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2017.
52. «GDP per capita, PPP (current international $)». World Bank. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2017.
53. Monnoo, Kamal (November 23, 2016). «Pakistan's debt profile». The Nation (Pakistan). http://nation.com.pk/columns/23-Nov-2016/pakistan-s-debt-profile. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2017. «What this latest debt number also means is that over the first quarter (July–September) of this fiscal year, the government added to the debt by some Rs858 billion, taking the debt to GDP ratio to nearly 69.50%, which in Ιουνίου 2016 stood at around 66.50%.»
54. «Pakistan Overview». worldbank.org.
55. «Human Development Indices» (PDF). United Nations Development Programme, Human Development Reports. σελ. 15. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2015.
56. «How U.S. Higher Education Partnerships Can Promote Development In Pakistan». Forbes. Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2016.
57. «Gross domestic product 2015, PPP» (PDF). World Bank. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2017.
58. «Gross domestic product 2015» (PDF). World Bank. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2017.
59. «Recent developments». The World Bank. Ιούνιος 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2011.
60. «Pakistan May Keep Key Rate Unchanged After Two Cuts This Year». Bloomberg. 28 Σεπτεμβρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2010. https://web.archive.org/web/20101202102429/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=aJxFBbyVC_hs. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2010.
61. «Dar's 2013 budget speech – the highs and the very low lows». The Express Tribune. 25 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2016.
62. «HIGHLIGHTS OF PAKISTAN ECONOMIC SURVEY 2013–14» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 26 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 19 Μαΐου 2017.
63. «FY14: FDI clocks in at $1.63 billion, up 11.99%». The Express Tribune. 16 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Ιανουαρίου 2016.
64. «Economic Survey 2014–15: Ishaq Dar touts economic growth amidst missed targets». The Express Tribune. 4 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2016.
65. «World Bank forecasts GDP growth rate at 4.5 percent in FY16». The News International. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2016.
66. «Pakistan: Economy». Asian Development Bank. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2016.
67. «Pakistan». World Factbook. CIA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2008.
68. John Wall. «Concluding Remarks at the Pakistan Development Forum 2006». World Bank. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2011.
69. Sajid Chaudhry (17 Ιανουαρίου 2009). «Inflation Outlook 2008–09:». Daily Times. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2012. https://web.archive.org/web/20120111205343/http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2009%5C01%5C17%5Cstory_17-1-2009_pg5_2. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2011.
70. Isambard Wilkinson (6 Οκτωβρίου 2008). «Pakistan facing bankruptcy—Telegraph». The Daily Telegraph (London). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-10-07. https://web.archive.org/web/20081007093145/http://www.telegraph.co.uk/finance/financetopics/financialcrisis/3147266/Pakistan-facing-bankruptcy.html. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2008.
71. Con Coughlin (10 Οκτωβρίου 2008). «If Pakistan goes bust, the Taliban will rule the roost there as well—Telegraph». The Daily Telegraph (London). http://www.telegraph.co.uk/comment/columnists/concoughlin/3562715/If-Pakistan-goes-bust-the-Taliban-will-rule-the-roost-there-as-well.html. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2008.
72. «Pakistan's economic crisis eases in 2009: ADB». AAJ News. Associated Press of Pakistan. 22 Σεπτεμβρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2017.
73. «Global ranking: Pakistan billed to become 18th largest economy by 2050 – The Express Tribune». The Express Tribune (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2016.
74. «Pakistan's economy ready for takeoff | TNS – The News on Sunday». tns.thenews.com.pk. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2016.
75. «Pakistan | State Bank of Pakistan» (PDF). sbp.org. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2011.
76. «Leading News Resource of Pakistan». Daily Times. 11 Φεβρουαρίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2010.
77. N.S. Nizami (2010). «Population, Labour Force and Employment» (PDF). Ministry of Finance, Pakistan. σελίδες 1, 2, 9, 12, 20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2013.
78. Yasir kamal. «Understanding Pakistan's Exports Flows: Results from Gravity Model Estimation». Pakistan Institute of Trade and Development. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2011.
79. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα
80. N.S. Nizami (2010). «Population, Labour Force and Employment» (PDF). Ministry of Finance, Pakistan. σελίδες 1, 2, 9, 12, 20. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2013.
81. «High population growth rate affecting economy'». Daily Times. 12 Ιουλίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-01-12. https://web.archive.org/web/20120112000723/http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2011%5C07%5C12%5Cstory_12-7-2011_pg7_9. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2011.
82. «CO2 Emissions from Fuel Combustion» (PDF). International Energy Agency (IEA) Paris. 2011. σελ. 88. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 6 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2012.
83. «World Muslim Population Doubling, Report Projects». Assyrian International News Agency. 27 Ιανουαρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2011.
84. «Pakistan set to become most populous Muslim nation». Samaa Tv. 27 Ιανουαρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2011.
85. «The Urban Frontier—Karachi». National Public Radio. 2 Ιουνίου 2008. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2008.
86. «WHO | Pakistan». World Health Organization. 6 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2015.
87. Jason Burke (17 Αυγούστου 2008). «Pakistan looks to life without the general». The Guardian (London). http://www.guardian.co.uk/world/2008/aug/17/pakistan. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2010.
88. «WHO | Pakistan». World Health Organization. 6 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2015.
89. «Uncommon tongue: Pakistan's confusing move to Urdu». BBC News.
90. Yasmeen Niaz Mohiuddin (2006). Pakistan: a global studies handbook. ABC-CLIO |. σελίδες 3, 317, 323–324. ISBN 1-85109-801-1.
91. Braj B. Kachru· Yamuna Kachru· S.N. Sridhar (27 Μαρτίου 2008). Language in South Asia. Cambridge University Press. σελ. 138. ISBN 9781139465502.
92. «Urdu In Contempt». The Nation. 31 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2016.
93. Pakistan Narcotics Control Board 1986, σελ. 7.
94. «Background Note: Pakistan-Profile». State.Gov. 6 Οκτωβρίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2012.
95. «Country Profile: Pakistan» (PDF). Library of Congress. 2005. σελίδες 2, 3, 6, 8. Ανακτήθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2011.
96. «Teaching and Learning in Pakistan: The Role of Language in Education» (PDF). British Council.Org. 2010. σελίδες 13, 14, 15. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 4 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2012.
97. 918 μέλη. Βιβλίο Έτους των Μαρτύρων του Ιεχωβά 2014, Watch Tower Bible And Tract Society of Pennsylvania, σελ. 184
98. «CIA World Fact Book». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2009.
99. «Mamnoon Hussain elected 12th President of Pakistan | PAKISTAN». geo.tv. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2013.
100. «Nawaz Sharif`s PML-N emerges as single largest party in Pak polls». Zeenews.india.com. 14 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2013.

Πηγές

• Φάκελοι Μondadori "Γκάντι" , εκδ. Φυτράκης (Σειρά "Τα υπέρ και τα κατά") τομ.8ος, σελ.179.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Πακιστάν

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πακιστάν

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Atlas of Pakistan (Άτλας του Πακιστάν)

• Πακιστάν στο Curlie