พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร

มหาอำมาตย์เอก พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าธานีนิวัต (7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 – 8 กันยายน พ.ศ. 2517) เป็นอดีตเสนาบดีกระทรวงธรรมการ อดีตประธานองคมนตรี และอดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต
กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร
พระรูปพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร
ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
ดำรงตำแหน่ง	12 มีนาคม พ.ศ. 2494 – 19 ธันวาคม พ.ศ. 2495 27 พฤษภาคม – 6 มิถุนายน พ.ศ. 2506 9 – 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2506
แต่งตั้งโดย	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
ประธานองคมนตรี
ดำรงตำแหน่ง	18 มิถุนายน พ.ศ. 2492 – 25 มีนาคม พ.ศ. 2493
แต่งตั้งโดย	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
ก่อนหน้า	สถาปนาตำแหน่ง
ถัดไป	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร
ดำรงตำแหน่ง	8 เมษายน พ.ศ. 2495 – 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2506
แต่งตั้งโดย	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
ก่อนหน้า	พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลงกฎ
ถัดไป	เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ (จิตร ณ สงขลา)
ดำรงตำแหน่ง	8 มิถุนายน พ.ศ. 2506 – 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2506 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2506 – 8 กันยายน พ.ศ. 2517
แต่งตั้งโดย	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
ก่อนหน้า	เจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ
ถัดไป	หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์
เสนาบดีกระทรวงธรรมการ
ดำรงตำแหน่ง	3 สิงหาคม พ.ศ. 2469 – 29 มิถุนายน พ.ศ. 2475
รัชสมัย	พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้า	เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี
ถัดไป	เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี
ประสูติ	7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 เมืองพระนคร ประเทศสยาม
สิ้นพระชนม์	8 กันยายน พ.ศ. 2517 (88 ปี) กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
หม่อม	หม่อมประยูร โสณกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม สุขุม)
บุตร	3 คน รายชื่อ หม่อมราชวงศ์นิวัตวาร ณ ป้อมเพชร หม่อมราชวงศ์ปาณฑิตย์ โสณกุล หม่อมราชวงศ์สุพิชชา โสณกุล
ราชวงศ์	จักรี
ราชสกุล	โสณกุล
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา
พระมารดา	หม่อมเอม โสณกุล ณ อยุธยา
ลายพระอภิไธย

กรมหมื่นพิทยลาภฯ ระหว่างเป็นประธานในพิธีเปิดอาคารเรียนใหม่ของโรงเรียนอัสสัมชัญ

พระประวัติ

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าธานีนิวัต เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา ประสูติแต่หม่อมเอม โสณกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม กุณฑลจินดา; ธิดาของหลวงวรศักดาพิศาล (กาจ กุณฑลจินดา) เมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 ทรงศึกษาที่โรงเรียนราชกุมารในพระบรมมหาราชวัง

หม่อมเจ้าธานีนิวัติผนวชเป็นสามเณร เมื่อวันที่ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2441 ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส เป็นพระอุปัชฌาย์ พระสุคุณคณาภรณ์ (ม.ร.ว.ชื่น สุจิตฺโต) เป็นพระศีลาจารย์^[1] วันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 ได้ผนวชเป็นพระภิกษุ ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงวชิรญาณวโรรส เป็นพระอุปัชฌาย์ พระสาสนโสภณ (อ่อน อหึสโก) เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ผนวชแล้วไปเสด็จไปประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร^[2]

หลังจากลาผนวช ได้เสด็จไปทรงศึกษาที่ประเทศอังกฤษ ที่โรงเรียนรอตติงดีน และโรงเรียนรักบี้ ทรงสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี (B.A.) สาขาบูรพคดีศึกษา (Oriental Studies) จากวิทยาลัยเมอร์ตันคอลเลจ มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด เมื่อปี พ.ศ. 2451 แล้วเสด็จกลับมาทรงรับราชการในปีถัดมา ทรงดำรงตำแหน่งปลัดกรมพลำภัง (กรมการปกครอง สังกัดกระทรวงมหาดไทยในปัจจุบัน), ข้าหลวงมหาดไทย มณฑลกรุงเก่า, ^[3]ราชเลขานุการในสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ผู้ช่วยราชเลขานุการ^[4] และได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต ทรงศักดินา 3000 เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465^[5]

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัตเป็นผู้รั้งตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงธรรมการ ตั้งแต่วันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ. 2469 แทนเจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) ที่กราบถวายบังคมทูลลาออกจากตำแหน่ง^[6] แล้วจึงโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเสนาบดีกระทรวงธรรมการ เต็มตามตำแหน่ง ตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2470^[7] ทรงดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงธรรมการจนถึงปี พ.ศ. 2475 จึงทรงออกจากตำแหน่งภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ได้แต่งตั้งพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต เป็นประธานองคมนตรี เมื่อวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2492 ^[8] หลังจากพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ในวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2493 จึงทรงแต่งตั้งเป็นองคมนตรี^[9] และวันที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2493 ทรงตั้งเป็นประธานองคมนตรี แทนพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระชัยนาทนเรนทร ที่ทรงย้ายไปเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์^[10] ต่อมาวันที่ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 สถาปนาเป็น พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ทรงศักดินา 11,000^[11] เมื่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระชัยนาทนเรนทร สิ้นพระชนม์ รัฐสภาจึงแต่งตั้งให้พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากรเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์แทนตั้งแต่วันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2494^[12] สุดท้ายทรงตั้งเป็นประธานองคมนตรีอีกครั้งในวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2495^[13]

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ทรงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์อีก 2 ครั้ง คือตั้งแต่วันที่ 27 พฤษภาคม ถึงวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2506 ในระหว่างที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศญี่ปุ่นและประเทศไต้หวัน^[14] และตั้งแต่วันที่ 9 ถึงวันที่ 14 กรกฎาคม ปีเดียวกัน ในระหว่างที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศฟิลิปปินส์^[15]

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร เสกสมรสกับหม่อมประยูร โสณกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม สุขุม) ธิดาของเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) กับหม่อมโต โสณกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม ณ ป้อมเพชร์) มีพระโอรสธิดา 4 คน ดังนี้^[16]

1. หม่อมราชวงศ์ไม่มีชื่อ (เพศชาย)
2. หม่อมราชวงศ์นิวัตวาร ณ ป้อมเพชร์
3. หม่อมราชวงศ์ปาณฑิตย์ โสณกุล
4. หม่อมราชวงศ์สุพิชชา โสณกุล

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ประธานองคมนตรี สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 8 กันยายน พ.ศ. 2517 สิริพระชันษา 88 ปี ในการนี้พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานน้ำหลวงสรงพระศพ กับทั้งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระโกศทองน้อยทรงพระศพ และประดิษฐานพระโกศพระศพไว้ ณ พระที่นั่งทรงธรรม วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร มีพระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศล พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานเพลิงพระศพ เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม พ.ศ. 2517 ณ พระเมรุหลวง วัดเทพศิรินทราวาส และในวันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2517 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ พลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล เสด็จไปทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค์ในการเก็บพระอัฐิ เลี้ยงเพลสามหาบ และทรงทอดผ้าไตร พระสงฆ์อีก 10 รูป สดับปกรณ์

การดำรงตำแหน่งประธานองคมนตรี

พระเกียรติยศ

พระอิสริยยศ

• หม่อมเจ้าธานีนิวัต โสณกุล

(7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465)

• พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต

(11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 - 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2493)

• พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร

(8 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 - 8 กันยายน พ.ศ. 2517)

ธรรมเนียมพระยศของ พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร
ตราประจำพระองค์
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	เกล้ากระหม่อม/เกล้ากระหม่อมฉัน
การขานรับ	เกล้ากระหม่อม/เพคะ

พระยศ

พระยศพลเรือน

• มหาอำมาตย์เอก^[17]
• อำมาตย์โท^[18]

พระยศกระทรวงวัง

• – เสวกโท
• 28 ธันวาคม 2456 – เสวกเอก^[19]
• มหาเสวกตรี^[20]
• มหาเสวกโท^[21]

พระยศกองเสือป่า

• นายหมู่โท^[22]
• นายหมวดตรี
• นายหมวดเอก^[23]
• นายกองตรี^[24]
• นายกองโท^[25]
• นายกองเอก^[26]

ประธานองคมนตรี

• ครั้งที่ 1 (18 มิถุนยาน 2492 - 25 มีนาคม 2493) ทรงดำรงตำแหน่งตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 จนถึงวันที่กราบบังคมทูลลาออกจากตำแหน่งประธานองคมนตรี เมื่อพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จนิวัตประเทศไทยเป็นการถาวร
• ครั้งที่ 2 (4 มิถุนายน 2493 - 22 มีนาคม 2494) ทรงดำรงตำแหน่งแทน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระชัยนาทนเรนทร ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ในช่วงเวลาที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จฯ ไปรับการถวายการตรวจรักษาพระวรกายที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ และเมื่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระชัยนาทนเรนทร สิ้นพระชนม์ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
• ครั้งที่ 3 (8 เมษายน 2495 - 20 ตุลาคม 2501) ทรงดำรงตำแหน่งตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2495 ซึ่งประกาศใช้แทนรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2492 และทรงดำรงตำแหน่งจนถึงวันที่คณะรัฐประหาร (จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์) ยกเลิกรัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าว
• ครั้งที่ 4 (24 กุมภาพันธ์ 2502 - 27 พฤษภาคม 2506) ทรงดำรงตำแหน่งตามธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2502 ซึ่งคณะรัฐประหารประกาศใช้เป็นการชั่วคราว จนถึงวันที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ในช่วงเวลาที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินเยือนประเทศญี่ปุ่นและสาธารณรัฐจีน อย่างเป็นทางการ
• ครั้งที่ 5 (8 มิถุนายน - 9 กรกฎาคม 2506) ทรงกลับมาดำรงตำแหน่งประธานองคมนตรี เมื่อพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จพระราชดำเนินกลับจากการเยือนประเทศญี่ปุ่น และสาธารณรัฐจีน จนถึงวันที่พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์อีกครั้ง ในช่วงเวลาที่เสด็จพระราชดำเนินเยือนสาธารณรัฐฟิลิปปินส์อย่างเป็นทางการ
• ครั้งที่ 6 (14 กรกฎาคม 2506 - 20 มิถุนายน 2511) ทรงกลับมาดำรงตำแหน่งประธานองคมนตรี เมื่อพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรเสด็จฯ กลับ จากการเยือนสาธารณรัฐฟิลิปปินส์ จนถึงวันที่มีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2511 แทนธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2502
• ครั้งที่ 7 (30 กรกฎาคม 2511- 17 พฤศจิกายน 2514) ทรงดำรงตำแหน่งตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2511 จนถึงวันที่รัฐธรรมนูญฉบับดังกล่าวถูกยกเลิกโดยคณะปฏิวัติ (จอมพล ถนอม กิตติขจร)
• ครั้งที่ 8 (15 ธันวาคม 2515 - 8 กันยายน 2517) ทรงดำรงตำแหน่งตามธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515 ซึ่งคณะปฏิวัติ ประกาศใช้ชั่วคราว และทรงดำรงตำแหน่งประธานองคมนตรีจนถึงวันที่สิ้นพระชนม์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร ทรงได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2493 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)^[27]
• พ.ศ. 2464 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า)‎^[28]
• พ.ศ. 2465 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[29]
• พ.ศ. 2493 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[30]
• พ.ศ. 2495 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[31]
• พ.ศ. 2463 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์วัลลภาภรณ์ (ว.ภ.) (ฝ่ายหน้า)^[32]
• พ.ศ. 2459 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))^[33]
• พ.ศ. 2496 – เหรียญลูกเสือสดุดี ชั้นที่ 1^[34]
• พ.ศ. 2468 – เหรียญศารทูลมาลา (ร.ศ.ท.)^[35]
• พ.ศ. 2464 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 2 (ว.ป.ร.2)^[36]
• พ.ศ. 2471 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 2 (ป.ป.ร.2)^[37]
• พ.ศ. 2496 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 1 (ภ.ป.ร.1)^[38]
• พ.ศ. 2454 – เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 6 (ร.จ.ท.6)^[39]
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)
• พ.ศ. 2500 – เหรียญงานฉลอง 25 พุทธศตวรรษ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  ฟิลิปปินส์ :
  • พ.ศ. 2496 – เครื่องอิสริยาภรณ์ซิกาตูนา ชั้นที่ 2^[40]
•  กัมพูชา :
  • พ.ศ. 2497 – เครื่องอิสริยยศพระราชาณาจักรกัมพูชา ชั้นที่ 1^[41]
•  ลาว :
  • พ.ศ. 2498 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ล้านช้างร่มขาว ชั้นที่ 1^[42]
•  ไต้หวัน :
  • พ.ศ. 2501 – เครื่องอิสริยาภรณ์ดาราอันสุกสกาว ชั้นที่ 1
•  เดนมาร์ก :
  • พ.ศ. 2505 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์แดนเนอโบร ชั้นที่ 1
•  เยอรมนี :
  • พ.ศ. 2505 – เครื่องอิสริยาภรณ์คุณธรรมแห่งสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ชั้นที่ 1 (พิเศษ)^[43]
•  กรีซ :
  • พ.ศ. 2506 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จอร์จที่ 1 ชั้นที่ 1^[44]
•  เบลเยียม :
  • พ.ศ. 2507 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์เลออปอล ชั้นที่ 1
•  เนเธอร์แลนด์ :
  • พ.ศ. 2507 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์สิงโตเนเธอร์แลนด์ ชั้นที่ 1
•  ญี่ปุ่น :
  • พ.ศ. 2507 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 1
•  นอร์เวย์ :
  • พ.ศ. 2508 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญโอลาฟ ชั้นที่ 1
•  สวีเดน :
  • พ.ศ. 2508 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดาวขั้วโลก ชั้นที่ 1
•  เกาหลีใต้ :
  • พ.ศ. 2509 – เครื่องอิสริยาภรณ์กิตติคุณสำหรับการสร้างชาติ ชั้นที่ 1
•  อาร์เจนตินา :
  • พ.ศ. 2509 – เครื่องอิสริยาภรณ์นายพลซาน มาร์ติน ผู้ปลดปล่อย ชั้นที่ 1^[45]
•  ออสเตรีย :
  • พ.ศ. 2510 – เครื่องอิสริยาภรณ์กิตติคุณแห่งสาธารณรัฐออสเตรีย ชั้นที่ 1 (มหาดารา)
•  อิหร่าน :
  • พ.ศ. 2511 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎอิหร่าน ชั้นที่ 1
•  เอธิโอเปีย :
  • พ.ศ. 2511 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์พระตรีเอกานุภาพ ชั้นที่ 1
•  มาเลเซีย :
  • พ.ศ. 2516 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ปังกวน เนการา ชั้นที่ 1

แหล่งค้นคว้าเพิ่มเติม

• ปภังกร จันทร์หอม. (2561). แนวคิดและบทบาททางการเมืองของพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร พ.ศ. 2452-2517. ปริญญานิพนธ์ ศศ.ม. (ประวัติศาสตร์). กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ. ออนไลน์.

พงศาวลี

พงศาวลีของพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา                                   10. สมบุญ งามสมบัติ                       5. ท้าววรจันทร์ (เจ้าจอมมารดาวาด ในรัชกาลที่ 4)                             11. ท้าวปฏิบัติบิณฑทาน (ถ้วย งามสมบัติ)                       1. พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร                                         6. หลวงวรศักดาพิศาล (กาจ กุณฑลจินดา)                             3. หม่อมเอม โสณกุล ณ อยุธยา

อ้างอิง

1. "พระบรมวงษ์เธอ พระวรวงษ์เธอหม่อมเจ้าทรงผนวชแลหม่อมราชวงษ์ผนวช" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 15 (15): 168–9. 10 กรกฎาคม 2441. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
2. ราชกิจจานุเบกษา, การทรงผนวชและบวชนาคหลวง, เล่ม 26, ตอน 0 ง, 1 สิงหาคม พ.ศ. 2452, หน้า 919-924
3. ตำแหน่งปลัดกรมพลำภัง (กรมการปกครอง สังกัดกระทรวงมหาดไทยในปัจจุบัน)
4. ผู้ช่วยราชเลขานุการ
5. "พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าธานีนิวัต ทรงศักดินา 3000" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2021-05-11. สืบค้นเมื่อ 2020-04-17.
6. "พระบรมราชโองการ ประกาศ เปลี่ยนเสนาบดีกระทรวงธรรมการ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 43 (0 ก): 269–270. 4 สิงหาคม 2469. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
7. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งเสนาบดีกระทรวงยุติธรรม เสนาบดีกระทรวงวัง และเสนาบดีกระทรวงธรรมการ กับอธิบดีศาลฎีกา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 43 (0 ก): 722–723. 20 มีนาคม 2469. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
8. "พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งประธานองคมนตรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 66 (33 ก): 479. 21 มิถุนายน 2492. สืบค้นเมื่อ 7 กรกฎาคม 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
9. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งองคมนตรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 67 (18 ก): 400. 28 มีนาคม 2493. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
10. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งประธานองคมนตรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 67 (32 ก): 646–647. 6 มิถุนายน 2493. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
11. "พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระราชวงศ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 67 (27 ก): 495–498. 9 พฤษภาคม 2493. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
12. "ประกาศ แต่งตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 68 (18 ก): 402–403. 20 มีนาคม 2494. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
13. "พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งประธานองคมนตรีและองคมนตรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 69 (27 ก): 640–641. 29 เมษายน 2495. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
14. "พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 80 (52 ก ฉบับพิเศษ): 25–26. 24 พฤษภาคม 2506. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
15. "พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 80 (69 ก ฉบับพิเศษ): 8–9. 8 กรกฎาคม 2506. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
16. พิทยลาภพฤฒิยากร, กรมหมื่น. อัตตชีวประวัติ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร. กรุงเทพฯ : แสงดาว, 2556, หน้า 90
17. พระราชทานยศมหาอำมาตย์เอก
18. พระราชทานยศอำมาตย์โท
19. พระราชทานเลื่อนยศ
20. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานยศ, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๕๕๖, ๒๔ ธันวาคม ๒๔๕๙
21. พระราชทานยศ
22. พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
23. พระราชทานยศเสือป่า
24. พระราชทานยศนายกองตรี
25. "พระราชทานยศเสือป่า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา.
26. พระราชทานยศนายกองเอก
27. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๖๗ ตอนที่ ๒๗ ง หน้า ๑๙๙๖, ๙ พฤษภาคม ๒๔๙๓
28. ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวในพระราชสำนัก วันอังคารที่ ๓ มกราคม พุทธศักราช ๒๔๖๔, เล่ม ๓๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๘๘๗, ๘ มกราคม ๒๔๖๔
29. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า, เล่ม ๓๙ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๔๗, ๒๖ พฤศจิกายน ๒๔๖๕
30. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๖๗ ตอนที่ ๒๓ ง หน้า ๑๗๐๐, ๒๕ เมษายน ๒๔๙๓
31. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๖๙ ตอนที่ ๒๙ ง หน้า ๑๒๘๖, ๑๓ พฤษภาคม ๒๔๙๕
32. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศความชอบผู้รับพระราชทานตราวัลลภาภรณ์, เล่ม ๓๗ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๒๓๕, ๒ มกราคม ๒๔๖๓
33. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา, เล่ม ๓๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๗๑๗, ๒๕ มีนาคม ๒๔๕๙
34. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง พระราชทานเหรียญลูกเสือสดุดี, เล่ม ๗๐ ตอนที่ ๔๖ ง หน้า ๒๕๖๗, ๑๔ กรกฎาคม ๒๔๙๖
35. ราชกิจจานุเบกษา, ส่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไปพระราชทาน, เล่ม ๔๓ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๔๔๒, ๒ พฤษภาคม ๒๔๖๙
36. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๓๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๘๒, ๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๖๔
37. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๔๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๔๐๙, ๑๘ พฤศจิกายน ๒๔๗๑
38. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๗๐ ตอนที่ ๑๐ ง หน้า ๕๒๙, ๓ กุมภาพันธ์ ๒๔๙๖
39. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญราชรุจิ, เล่ม ๒๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๗๑๔, ๙ กรกฎาคม ๑๓๐
40. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗๘ ตอนที่ ๑๒ ง หน้า ๓๒๑, ๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๐๔
41. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗๒ ตอนที่ ๗๕ ง หน้า ๒๒๗๘, ๒๐ กันยายน ๒๔๙๘
42. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗๒ ตอนที่ ๖๗ ง หน้า ๒๑๒๙, ๓๐ สิงหาคม ๒๔๙๘
43. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๘๐ ตอนที่ ๔๑ ง หน้า ๑๓๑๙, ๓๐ เมษายน ๒๕๐๖
44. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๘๐ ตอนที่ ๑๐๑ ง หน้า ๒๓๕๔, ๑๕ ตุลาคม ๒๕๐๖
45. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๘๓ ตอนที่ ๔๗ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๑๗, ๑ มิถุนายน ๒๕๐๙