สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ พระนามเดิม หม่อมราชวงศ์ชื่น ราชสกุลนพวงศ์ เป็นสมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก พระองค์ที่ 13 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ สถิต ณ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราชเมื่อปี พ.ศ. 2488 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร ทรงดำรงตำแหน่งอยู่ 14 ปี สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2501 สิริพระชันษา 85 ปี 354 วัน

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ (ม.ร.ว.ชื่น สุจิตฺโต)
สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก
สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก
ดำรงพระยศ	31 มกราคม พ.ศ. 2488 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2501 (13 ปี 284 วัน)
สถาปนา	31 มกราคม พ.ศ. 2488
ก่อนหน้า	สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (แพ ติสฺสเทโว)
ถัดไป	สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (ปลด กิตฺติโสภโณ)
สถิต	วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร
นิกาย	ธรรมยุติกนิกาย
ประสูติ	22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2415 วังกรมหมื่นมเหศวรศิววิลาศ หม่อมราชวงศ์ชื่น
สิ้นพระชนม์	11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2501 (85 ปี)
พระบิดา	หม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์
พระมารดา	หม่อมเอม (คชเสนี) นพวงศ์ ณ อยุธยา
ลายพระนาม

พระประวัติ

พระกำเนิด

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ มีพระนามเดิมว่า หม่อมราชวงศ์ชื่น เป็นโอรสในหม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์ และหม่อมเอม (สกุลเดิม คชเสนี) ประสูติภายในวังของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส (ต้นราชสกุลนพวงศ์) ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันศุกร์ที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2415 ตรงกับวันแรม 7 ค่ำ เดือน 12 ปีวอก^[1] ส่วนหม่อมเอมพระชนนีเป็นธิดาพระยาดำรงราชพลขันธ์ (จุ้ย คชเสนี) ซึ่งเป็นบุตรเจ้าพระยามหาโยธา (ทอเรียะ คชเสนี)

ต่อมาได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร โดยทำหน้าที่เป็นคะเดท ทหารม้าในกรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภ มีหน้าที่ตามเสด็จรักษาพระองค์

ผนวชและศึกษาพระปริยัติธรรม

พระองค์บรรพชาเป็นสามเณร ณ วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อปี พ.ศ. 2428 โดยมีพระพรหมมุนี (เหมือน สุมิตฺโต) วัดบรมนิวาสราชวรวิหาร เป็นพระอุปัชฌาย์ แล้วทรงศึกษาพระปริยัติธรรมกับอาจารย์หลายท่าน เช่น หม่อมเจ้าประภากร มาลากุล พระสุทธสีลสังวร (สาย) และสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงเข้าสอบไล่ครั้งแรกเมื่อปีขาล พ.ศ. 2433 ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สอบไล่ได้เปรียญธรรม 5 ประโยค ตั้งแต่ยังเป็นสามเณร^[2] และได้รับพระราชทานพัดเปรียญในวันที่ 29 พฤศจิกายน ร.ศ. 112^[3]

ต่อมาวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2435 ได้อุปสมบท ณ วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร โดยพระพรหมมุนี (แฟง กิตฺติสาโร) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวชิรญาณวโรรส เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ผนวชแล้วมาอยู่วัดบวรนิเวศวิหาร

ในตอนแรกทรงตั้งพระทัยจะสอบถึงเพียงเปรียญธรรม 5 ประโยคเท่านั้น แต่สมเด็จฯ กรมพระยาวชิรญาณวโรรส โปรดให้สอบต่อ และทรงส่งพระองค์เข้าสอบในปีมะเมีย พ.ศ. 2437 ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม^[4] จึงได้อีก 2 ประโยค รวมเป็นเปรียญธรรม 7 ประโยค^[5]

พระกรณียกิจ

พระองค์ได้มีส่วนร่วมกับสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส มาตั้งแต่ต้น คือ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชประสงค์บำรุงการศึกษามณฑลหัวเมือง ทรงอาราธนาสมเด็จพระมหาสมณเจ้า ให้ทรงเป็นผู้อำนวยการจัดการศึกษา มีการจัดพิมพ์แบบเรียนต่าง ๆ พระราชทานแก่พระภิกษุสงฆ์ ไปไว้ใช้ฝึกสอน ให้ยกโรงเรียนพุทธศาสนิกชนในหัวเมืองทั้งปวง มารวมขึ้นอยู่ในสมเด็จพระมหาสมณเจ้า เพื่อจะได้เป็นหมวดเดียวกัน พระองค์ขณะที่ดำรงสมณศักดิ์พระสุคุณคุณาภรณ์ ได้เป็นผู้อำนวยการศึกษามณฑลจันทบุรี ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2445 ได้มีการออกพระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ. 121 อันเป็นผลเนื่องมาจากการจัดการพระศาสนา และการศึกษาในหัวเมือง

พระองค์ทรงเป็นแม่กองสอบไล่พระปริยัติธรรมหลายครั้ง ทั้งในกรุงเทพฯ และหัวเมืองต่างจังหวัด เมื่อพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า ชราและอาพาธ ก็ได้ทรงมอบหน้าที่เจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตให้ทรงบัญชาการแทน เมื่อปี พ.ศ. 2477 และเมื่อสมเด็จพระสังฆราชเจ้า ฯ สิ้นพระชนม์เมื่อปี พ.ศ. 2480 พระองค์ก็ได้ทรงเป็นเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตสืบต่อมา และให้ทรงจัดการปกครองคณะธรรมยุตที่สำคัญหลายประการ

เมื่อเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้าแล้ว ได้ทรงปรับปรุงการปกครองคณะสงฆ์ให้ดียิ่งขึ้น โดยจัดการปกครองคณะสงฆ์ทั้งสองนิกายคือ มหานิกายและธรรมยุติกนิกาย เมื่อปี พ.ศ. 2494 ดังนี้

1. การปกครองส่วนกลาง คณะสังฆมนตรีคงบริหารรวมกัน แต่การปกครองบังคับบัญชาให้เป็นไปตามนิกาย
2. การปกครองส่วนภูมิภาคให้แยกตามนิกาย

พระองค์ได้เป็นพระราชอุปัชฌยาจารย์เมื่อพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จออกผนวชในปี พ.ศ. 2499 และในงานฉลองพุทธศตวรรษในประเทศไทย รัฐบาลประเทศพม่าได้ถวายสมณศักดิ์สูงสุดของพม่าคือ อภิธชมหารัฏฐคุรุ แด่พระองค์ เมื่อปี พ.ศ. 2500

ตำแหน่ง

• พ.ศ. 2445 ได้รับแต่งตั้งเป็นเจ้าคณะมณฑลจันทบุรี^[6]
• พ.ศ. 2467 ได้เป็นเจ้าคณะมณฑลอยุธยา^[7]
• พ.ศ. 2476 ทรงเป็นประธานมหาเถรสมาคม บัญชาการคณะสงฆ์แทนพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า
• พ.ศ. 2485 ทรงเป็นประธานคณะวินัยธร ตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2484

สมณศักดิ์

ธรรมเนียมพระยศของ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์
ตราประจำพระองค์
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พะย่ะค่ะ/เพคะ

อักษรพระนามย่อ วญว.สจ. (วชิรญาณวงศ์ สุจิตฺโต) ของสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ปรากฏในพระราชฉายาบัฏของ "ภูมิพโล ภิกขุ" พระภิกษุพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร

• พ.ศ. 2439 ได้รับโปรดเกล้าฯ ตั้งเป็นพระราชาคณะที่ พระสุคุณคณาภรณ์^[8]
• พ.ศ. 2446 ได้เลื่อนสมณศักดิ์เสมอพระราชาคณะชั้นเทพพิเศษที่พระญาณวราภรณ์ สุนทรศีลวิสุทธินายก ไตรปิฎกเมธา มหาคณฤศร บวรสังฆาราม คามวาสี^[9]
• พ.ศ. 2451 ลาออกจากหน้าที่พระราชาคณะเพื่อเตรียมลาสิกขาบท^[10] แต่ยังทรงอาลัยในสมณเพศจึงรั้งรออยู่^[1]
• พ.ศ. 2454 รับพระราชทานพัดยศเดิมและกลับเข้ารับราชการตามตำแหน่งเดิม^[11]
• พ.ศ. 2455 ได้เลื่อนสมณศักดิ์เสมอพระราชาคณะชั้นธรรมในราชทินนามเดิม^[12]
• พ.ศ. 2464 ได้รับสถาปนาสมณศักดิ์เสมอพระราชาคณะชั้นธรรมพิเศษที่ พระญาณวราภรณ์ สุนทรธรรมปาโมกข์ ยุตโยคญาณดิลก ไตรปิฎกธารี ธรรมวาทียติคณิศร บวรสังฆาราม คามวาสี^[13]
• พ.ศ. 2471 โปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นสมเด็จพระราชาคณะเจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุตติกา ในพระราชทินนามพิเศษว่า สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ ปาพจนงคญาณวราภรณ์ สุนทรวิสุทธิพรหมจารี ตรีปิฎกธรรมโกศล วิมลศีลขันธ์สรรพสุจิตต์ มหากิริฏราชประนับดา นพวงศวรานุวรรตน์ อุตกฤษฏรัตตัญญูกาพยปฏิภาณ คุโณธารสังฆประมุข ธรรมยุกติกคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัณยวาสี^[14]
• ภายหลังการสิ้นพระชนม์ของสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (แพ ติสฺสเทโว) ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ได้สถาปนาสมเด็จพระวชิรญาณวงศ์เป็นสมเด็จพระสังฆราชในราชทินนามเดิม เมื่อวันที่ 31 มกราคม พ.ศ. 2488^[15]
• ต่อมาในปี พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้โปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระนามเป็น

"สมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ วิสุทธิสงฆคุณาลังการ อริยวงศาคตญาณวิมล สกลมหาสังฆปรินายก ตรีปิฎกกลากุสโลภาส ภูมิพลมหาราชสรณคมนาจารย์ สุจิตตาภิธานสังฆวิสุต มหามกุฎมหาราชประนัปดา นพวงศราชกุลาภิวรรธน์ สุขุมอรรถธรรมวิจารปรีชา กาพยรจนาฉันทพากยปฏิภาน ปาวจนุตตมญาณวราภรณ์ สุนทรวิสุทธิพรหมจรรย์ วิมลศีลขันธสมาจารวัตร พุทธศาสนิกบริษัทคารวสถาน วิจิตรปฏิภานพัฒนคุณ อดุลยคัมภีรญาณบัณฑิต สรรพคณิสสรมหาปธานาธิบดี คามวาสี อรัณยวาสี สมเด็จพระสังฆราช^[16]

• และในวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2499 พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระอิสริยยศขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม พร้อมเฉลิมพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า^[17]

"สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ วิสุทธิสงฆคุณาลังการ อริยวงศาคตญาณวิมล สกลมหาสังฆปรินายก ตรีปิฎกกลากุสโลภาส ภูมิพลมหาราชหิโตปัธยาจารย์ สุจิตตาภิธานสังฆวิสุต มหามกุฎมหาราชประนัปดา นพวงศราชกุลาภิวรรธน์ สุขุมอรรถธรรมวิจารปรีชา กาพรจนาฉันทพากยปฏิภาน ปาวจนุตตมญาณวราภรณ์ สุนทรวิสุทธิพรหมจรรย์ วิมลศีลขันธสมาจารวัตร พุทธศาสนิกบริษัทคารวสถาน วิจิตรปฏิภานพัฒนคุณ อดุลยคัมภีรญาณบัณฑิต สรรพคณิสสรมหาปธานาธิบดี ศรีสมณุดมบรมบพิตร คชนาม"

สิ้นพระชนม์

สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2501 เวลา 01:08 น. พระศพตั้งบำเพ็ญพระกุศล ณ ตำหนักเพ็ชร วัดบวรนิเวศวิหาร คณะปฏิวัติให้สถานที่ราชการทุกแห่งลดธงลงครึ่งเสา 3 วัน และให้ข้าราชการไว้ทุกข์ 15 วันเพื่อถวายความอาลัย^[18] และได้รับพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุวัดเทพศิรินทราวาสเมื่อวันที่ 26 เมษายน พ.ศ. 2503^[19] เป็นพระองค์แรกที่ใช้พระเมรุถาวร และใช้เป็นพระเมรุและเมรุ ในงานพระราชทานเพลิงพระศพและงานพระราชทานเพลิงศพ พระบรมวงศานุวงศ์ตลอดจนบุคคลสำคัญจนถึงปัจจุบัน

พระนิพนธ์

ผลงานพระนิพนธ์มีอยู่เป็นจำนวนมาก พอประมวลได้ดังนี้

• พ.ศ. 2470 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้า ฯ ให้ชำระพระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ พระองค์ได้ทรงชำระ 2 เล่ม คือ เล่ม 25 และเล่ม 26
• พ.ศ. 2467 ทรงชำระอรรถกถาชาดก ภาคที่ 3 จากจำนวน 10 ภาค ที่สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า โปรดให้ชำระพิมพ์

หนังสือที่ทรงนิพนธ์ ได้แก่ ศาสนาโดยประสงค์ พระโอวาทธรรมบรรยาย ตายเกิด ตายสูญ ทศพิธราชธรรม พร้อมทั้งเทวตาทิสนอนุโมทนากถา สังคหวัตถุ จักรวรรดิวัตร และขัตติยพละ พุทธศาสนคติ บทความต่าง ๆ รวมเล่ม ชื่อว่า ความรู้เรื่องพระพุทธศาสนาตั้งแต่เบื้องต้น ทีฆาวุคำฉันท์ และพระธรรมเทศนาที่สำคัญได้แก่ ธรรมเทศนาทศพิธราชธรรม ในการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระธรรมเทศนาวชิรญาณวงศ์เทศนา 55 กัณฑ์

พงศาวลี

พงศาวลีของสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               8. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       17. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               4. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส                             18. เจ้าฟ้าทัศไภย               9. เจ้าจอมมารดาน้อย ในรัชกาลที่ 4                       2. หม่อมเจ้าถนอม นพวงศ์                                   1. สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์                                         24. เจ้าพระยามหาโยธา (เจ่ง คชเสนี)               12. เจ้าพระยามหาโยธา (ทอเรียะ คชเสนี)                       6. พระยาดำรงราชพลขันธ์ (จุ้ย คชเสนี)                             3. หม่อมเอม (คชเสนี) นพวงศ์ ณ อยุธยา

อ้างอิง

1. สมมอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 428 หน้า. หน้า 231-2. ISBN 974-417-530-3
2. ราชกิจจานุเบกษา, จำนวนพระสงฆ์สามเณรซึ่งสอบไล่พระปริยัติธรรมได้ ในปี ๑๐๙ ปี ๑๑๐, เล่ม ๘, ตอน ๑๓, ๒๘ มิถุนายน ร.ศ. ๑๑๐, หน้า ๑๐๕
3. ราชกิจจานุเบกษา, จำนวนพระสงฆ์ที่ได้รับพระราชทานพัดเปรียญ, เล่ม ๑๐, ตอน ๓๗, ๑๐ ธันวาคม ร.ศ. ๑๑๒, หน้า ๑๐๕
4. กรมศิลปากร. เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 450 หน้า. หน้า 18. ISBN 974-417-530-3
5. ราชกิจจานุเบกษา, จำนวนพระสงฆ์ที่ได้รับพระราชทานพัดเปรียญ ปเรียญ ๗ ประโยค, เล่ม ๑๓, ตอน ๒๗, ๔ ตุลาคม ร.ศ. ๑๑๕, หน้า ๒๙๒
6. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศตั้งพระราชาคณะเจ้าคณะมณฑล, เล่ม ๑๙, ตอน ๑๖, ๒๐ กรกฎาคม ๒๔๔๕, หน้า ๒๙๗
7. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศกระทรวงธรรมการ เรื่องตั้งเจ้าคณะมณฑล, เล่ม ๔๑, ตอน ๐ ง, ๘ มีนาคม ๒๔๖๗, หน้า ๔๓๔๗
8. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชพิธีฉัตรมงคล แลพระราชทานพระสุพรรณบัตร หิรัญบัตร แลสัญญาบัตร พระสงฆ์, เล่ม ๑๓, ๓๔, ๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๔, หน้า ๔๑๑
9. ราชกิจจานุเบกษา, การตั้งตำแหน่งสมณะศักดิ์, เล่ม ๒๐, ๒๙ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๒๒, หน้า ๖๑๔
10. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความกระทรวงธรรมการ แผนกสังฆการี (เรื่อง พระญาณวราภรณ์ลาจากหน้าที่พระราชาคณะ), เล่ม ๒๕, ตอน ๑๕, ๑๒ กรกฎาคม ร.ศ. ๑๒๗, หน้า ๔๔๙
11. ราชกิจจานุเบกษา, การตั้งตำแหน่งสมณศักดิ์และเปลี่ยนพัดยศ, เล่ม ๒๘, ตอน ๐ ง, ๒๕ มิถุนายน ร.ศ. ๑๓๐, หน้า ๖๑๓
12. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศตั้งพระราชาคณะ, เล่ม ๒๙, วันที่ ๑๓ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๓๑, หน้า ๒๓๖
13. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนาสมเด็จพระราชาคณะและพระราชาคณะ, เล่ม ๓๘, ๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๔, หน้า ๑๘๒๖ - ๑๘๒๘
14. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสถาปนาสมณศักดิ์, เล่ม ๔๕, ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๑, หน้า 173-4
15. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาสมเด็จพระวชิรญาณวงศ์ ขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราช, เล่ม ๖๒, ตอน ๙ ก, ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๘๘, หน้า ๑๖๖
16. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสถาปนาเฉลิมพระนามสมเด็จพระสังฆราช, เล่ม 67, ตอน 27, 9 มกราคม พ.ศ. 2493, หน้า 487
17. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระสังฆราชขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้ากรมหลวง, เล่ม ๗๔, ตอน ๖ ก ฉบับพิเศษ, ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๐, หน้า ๒๑
18. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๒๕, เล่ม ๗๕, ตอน ๙๓ ก ฉบับพิเศษ, ๑๑ พฤศจิกายน ๒๕๐๑, หน้า ๑
19. ราชกิจจานุเบกษา, หมายกำหนดการ ที่ ๗/๒๕๐๓ พระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์, เล่ม ๗๗, ตอน ๓๕ ง ฉบับพิเศษ, ๒๕ เมษายน ๒๕๐๓, หน้า ๒

ก่อนหน้า		สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์		ถัดไป
สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (แพ ติสฺสเทโว)		สมเด็จพระสังฆราชแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ (พ.ศ. 2488 - พ.ศ. 2501)		สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (ปลด กิตฺติโสภโณ)
สมเด็จพระวันรัต (เฮง เขมจารี)		ไฟล์:ตราบาลี.gif แม่กองบาลีสนามหลวง (พ.ศ. 2477 - พ.ศ. 2478)		สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (ปลด กิตฺติโสภโณ)
พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า		ไฟล์:ธรรมยุตินิกาย.gif เจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต (พ.ศ. 2471 - พ.ศ. 2501)		สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (จวน อุฏฺฐายี)
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส		เจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร (พ.ศ. 2464–พ.ศ. 2501)		พระพรหมมุนี (ผิน สุวโจ)