ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (ประเทศไทย)
ภูมิภาคของประเทศไทย จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภูมิภาคของประเทศไทย จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือ ภาคอีสาน (มาจากภาษาบาลี อีสาน, ภาษาสันสกฤต ईशान्य īśānya อีศานฺย แปลว่า "ตะวันออกเฉียงเหนือ")[3] เป็นภูมิภาคหนึ่งในประเทศไทย ตั้งอยู่บนแอ่งโคราชและแอ่งสกลนคร มีแม่น้ำโขงกั้นประเทศลาวทางทิศเหนือและตะวันออกของภาค ทางทิศใต้มีเทือกเขาพนมดงรักกั้นประเทศกัมพูชาและภาคตะวันออกของประเทศไทย และมีทิวเขาเพชรบูรณ์และทิวเขาดงพญาเย็นเป็นแนวกั้นทางตะวันตกแยกจากภาคกลาง
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ | |
---|---|
จากซ้ายบนไปล่างขวา: สะพานมิตรภาพไทย-ลาว แห่งที่ 1, อุทยานแห่งชาติภูกระดึง, อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่, อุทยานประวัติศาสตร์พนมรุ้ง และ แห่เทียนเข้าพรรษา | |
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือในประเทศไทย | |
เมืองใหญ่สุด | นครราชสีมา |
ภาษา | ลาวอีสาน, ไทย, เขมรเหนือ, กูย, พวน, ผู้ไท, ไทยโคราช, โส้, ญ้อ และอื่น ๆ |
จังหวัด | 20 จังหวัด |
พื้นที่[1] | |
• ทั้งหมด | 168,855 ตร.กม. (65,195 ตร.ไมล์) |
ประชากร (พ.ศ. 2565[1]) | |
• ทั้งหมด | 21,826,920 คน |
• ความหนาแน่น | 130 คน/ตร.กม. (330 คน/ตร.ไมล์) |
เดมะนิม | คนอีสาน |
ดัชนีการพัฒนามนุษย์ | |
• HDI (2019) | 0.758 (สูง) [2] |
เขตเวลา | UTC+7 (ประเทศไทย) |
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือยังมีเนื้อที่มากที่สุดของประเทศไทย ประมาณ 168,854 ตารางกิโลเมตร หรือมีเนื้อที่ร้อยละ 33.17 เทียบได้กับหนี่งในสามของพื้นที่ทั้งหมดของประเทศไทยได้จัดว่าเป็นพื้นที่ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย เทือกเขาที่สูงที่สุดในภาคอีสานคือ ยอดภูลมโล ภูหลวง และภูกระดึง ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของแม่น้ำสายสำคัญของชาวอีสานในหลายจังหวัดด้วยกัน เช่น แม่น้ำห้วยหลวง แม่น้ำชี ลำตะคอง แม่น้ำพอง แม่น้ำเลย แม่น้ำพรม แม่น้ำมูล แม่น้ำสงคราม
ภาษาหลักของภาคนี้ คือ ภาษาลาวอีสาน ซึ่งเป็นภาษาสำเนียงหนึ่งทางฝั่งขวาแม่น้ำโขง ส่วนภาษาไทยนิยมใช้กันทั่วไปโดยเฉพาะในเมืองใหญ่และจังหวัดนครราชสีมาแต่ไม่ถือเป็นภาษาหลัก ขณะเดียวกันยังมีภาษาเขมรที่ใช้กันมากในบริเวณอีสานใต้ นอกจากนี้ มีภาษาถิ่นอื่น ๆ อีกมาก เช่น ภาษาผู้ไท ภาษาโส้ ภาษาไทโคราช ภาษากวย (ส่วย) ภาษาแสก ภาษาข่า ภาษากะเลิง ภาษาโย้ย ภาษาย้อ เป็นต้น ภาคอีสานยังมีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่โดดเด่น เช่น อาหารอีสาน ภาษา อักษร เช่น อักษรไทน้อย ดนตรีหมอลำ ดนตรีกันตรึม ดนตรีเจรียง และศิลปะการฟ้อนรำ การเซิ้ง ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ เป็นต้น
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือครอบคลุมพื้นที่ 160,000 ตารางกิโลเมตร มีขนาดเท่ากับครึ่งหนึ่งของประเทศเยอรมนี ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตั้งอยู่บนแอ่งโคราชและแอ่งสกลนคร โดยลาดเอียงมาจากทิวเขาเพชรบูรณ์ทางทิศตะวันตกของภูมิภาค ลงไปยังแม่น้ำโขง ซึ่งกั้นประเทศลาวทางทิศเหนือและตะวันออกของภูมิภาค และทิศใต้กั้นประเทศกัมพูชาด้วยทิวเขาพนมดงรัก แอ่งโคราชจะอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง มีแม่น้ำสายหลัก คือ แม่น้ำมูล และแม่น้ำชี ทิศเหนือของแอ่งโคราชจะจรดแอ่งสกลนครโดยมีเทือกเขาภูพานกั้นไว้ แอ่งสกลนครมีแม่น้ำสายหลัก คือ แม่น้ำเลย และแม่น้ำสงคราม ดินในภาคตะวันออกเฉียงเหนือส่วนใหญ่เป็นทราย ประกอบกับแหล่งสะสมเกลือเป็นจำนวนมาก
ภูมิประเทศของภาคตะวันออกเฉียงเหนือเป็นที่ราบ บางส่วนเป็นภูเขา โดยเฉพาะบริเวณตอนกลางของภูมิภาค เช่น จังหวัดกาฬสินธุ์ จังหวัดขอนแก่น จังหวัดชัยภูมิ จังหวัดนครพนม จังหวัดนครราชสีมา และจังหวัดบึงกาฬ โดยมีจุดสูงสุดของภาคตะวันออกเฉียงเหนืออยู่ที่ ยอดภูหลวง 1,835 เมตร เหนือระดับทะเลปานกลาง ตั้งอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูหลวง (จังหวัดเลย)
ลำน้ำสาขาหลักของแม่น้ำโขงในประเทศไทย ได้แก่ แม่น้ำมูล และแม่น้ำชี แม่น้ำมูลไหลมาจากอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ในจังหวัดนครราชสีมา และไหลไปทางทิศตะวันออก บรรจบกับแม่น้ำโขงในจังหวัดอุบลราชธานี แม่น้ำอีกสายหนึ่ง คือ แม่น้ำชี ซึ่งไหลผ่านตอนกลางของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ก่อนที่จะไหลไปทางใต้เพื่อบรรจบกับแม่น้ำมูลในจังหวัดศรีสะเกษ แม่น้ำเลย และแม่น้ำสงคราม ก็เป็นลำน้ำสาขาของแม่น้ำโขงเช่นเดียวกัน โดยแม่น้ำเลยไหลไปทางทิศเหนือผ่านจังหวัดเลย และแม่น้ำสงครามไหลไปทางตะวันออกผ่านจังหวัดอุดรธานี จังหวัดสกลนคร จังหวัดนครพนม และจังหวัดหนองคาย
ช่วงอุณหภูมิเฉลี่ยของภาคตะวันออกเฉียงเหนือคือ ตั้งแต่ 30.2 องศาเซลเซียส ถึง 19.6 องศาเซลเซียส อุณหภูมิสูงสุดที่บันทึกไว้ คือ 46.6 องศาเซลเซียส ในจังหวัดอุดรธานี อุณหภูมิต่ำสุด คือ -1.4 องศาเซลเซียส ในจังหวัดสกลนคร[ต้องการอ้างอิง]
จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีทั้งหมด 20 จังหวัด ตามสำนักงานราชบัณฑิตยสภา และตามคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ[4] ได้แก่
ตราประจำ จังหวัด |
ชื่อจังหวัด อักษรไทย |
ชื่อจังหวัด อักษรโรมัน |
จำนวนประชากร (คน) |
พื้นที่ (ตร.กม.) |
ความหนาแน่น (คน/ตร.กม.) |
---|---|---|---|---|---|
กาฬสินธุ์ | Kalasin | 982,578 | 6,946.746 | 141.4 | |
ขอนแก่น | Khon Kaen | 1,767,601 | 10,885.991 | 162.4 | |
ชัยภูมิ | Chaiyaphum | 1,127,423 | 12,778.287 | 88.2 | |
นครพนม | Nakhon Phanom | 703,392 | 5,512.668 | 127.6 | |
นครราชสีมา | Nakhon Ratchasima | 2,628,818 | 20,493.964 | 126.0 | |
บึงกาฬ | Bueng Kan | 385,053 | 4,305.000 | 89.4 | |
บุรีรัมย์ | Buri Ram | 1,553,765 | 10,322.885 | 150.5 | |
มหาสารคาม | Maha Sarakham | 962,665 | 5,291.683 | 180.0 | |
มุกดาหาร | Mukdahan | 339,575 | 4,339.830 | 78.2 | |
ยโสธร | Yasothon | 539,257 | 4,161.664 | 129.6 | |
ร้อยเอ็ด | Roi Et | 1,309,708 | 8,299.449 | 157.8 | |
เลย | Loei | 624,066 | 11,424.612 | 54.6 | |
ศรีสะเกษ | Si Sa Ket | 1,452,472 | 8,839.976 | 164.3 | |
สกลนคร | Sakon Nakhon | 1,122,905 | 9,605.764 | 116.9 | |
สุรินทร์ | Surin | 1,381,761 | 8,124.056 | 170.1 | |
หนองคาย | Nong Khai | 521,886 | 3,027.280 | 124.5 | |
หนองบัวลำภู | Nong Bua Lam Phu | 502,868 | 3,859.086 | 130.3 | |
อำนาจเจริญ | Amnat Charoen | 372,137 | 3,161.248 | 117.7 | |
อุดรธานี | Udon Thani | 1,544,786 | 11,730.302 | 131.7 | |
อุบลราชธานี | Ubon Ratchathani | 1,813,088 | 15,774.000 | 115.2 |
ประชากรรวมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือในปี พ.ศ. 2565 มีจำนวนประมาณ 21,781,418 คน ร้อยละ 40 ของจำนวนประชากรอยู่ในจังหวัดนครราชสีมา จังหวัดอุบลราชธานี จังหวัดอุดรธานี และจังหวัดขอนแก่น จังหวัดดังกล่าวนี้มีเทศบาลนครที่มีชื่อเดียวกันกับจังหวัด เรียกกันว่า "สี่เมืองใหญ่ของอีสาน" ในปี พ.ศ. 2565 มีจำนวนประชากรในเทศบาลนครทั้งสี่ ได้แก่ เทศบาลนครนครราชสีมา 118,061 คน, เทศบาลนครอุดรธานี 116,870 คน, เทศบาลนครขอนแก่น 104,037 คน, และเทศบาลนครอุบลราชธานี 70,870 คน อย่างไรก็ตาม ในปี พ.ศ. 2553 มีเพียงร้อยละ 50 ของประชากรในภาคนี้อาศัยอยู่ในเขตเทศบาล จังหวัดกาฬสินธุ์เป็นจังหวัดที่มีประชากรในเขตเทศบาลมากที่สุด ส่วนจังหวัดร้อยเอ็ดน้อยที่สุด ดังนั้น ประชากรอีกส่วนหนึ่งยังคงอยู่ในเขตชนบท แต่อาศัยอยู่รอบ ๆ ศูนย์กลางเขตเมือง
ภาษาหลักของภาคนี้ คือ ภาษาอีสาน ซึ่งเป็นภาษาลาวสำเนียงหนึ่งทางฝั่งขวาแม่น้ำโขง มีจำนวนผู้ใช้ภาษาอีสานประมาณ 15 ถึง 23 ล้านคน ขณะเดียวกันยังมีภาษาเขมรถิ่นไทย ซึ่งเป็นสำเนียงหนึ่งของภาษาเขมร ใช้กันมากในบริเวณอีสานใต้ ส่วนภาษาไทยกลางนิยมใช้กันทั่วไปเป็นทางการโดยเฉพาะในเมืองใหญ่ แต่ไม่ถือเป็นภาษาหลัก นอกจากนี้ ยังมีภาษาไทยสำเนียงโคราช ใช้พูดกันในจังหวัดนครราชสีมาและจังหวัดใกล้เคียง มีผู้ใช้ราว 10,000 คน[5] มีตำแหน่งทางภาษาระหว่างภาษาลาวและภาษาไทยกลาง
มีชนกลุ่มน้อยชาวเขมรจำนวนมากกระจุกตัวอยู่ในทางตอนใต้ของจังหวัดบุรีรัมย์ จังหวัดสุรินทร์ และจังหวัดศรีสะเกษ และผู้ลี้ภัยชาวเวียดนามบางส่วนในจังหวัดมุกดาหาร และจังหวัดนครพนม
นอกจากนี้ ยังมีภาษาอื่น ๆ ที่พูดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยส่วนใหญ่เป็นชนกลุ่มน้อย ดังนี้
ภาษา | ตระกูลภาษา | จำนวนผู้พูด | จังหวัดที่มีการพูด |
---|---|---|---|
โซ่ (ทะวืง) | ออสโตรเอเชียติก | 750 | สกลนคร |
บรูตะวันออก | ออสโตรเอเชียติก | 5,000 | สกลนคร |
บรูตะวันตก | ออสโตรเอเชียติก | 20,000 | มุกดาหาร อำนาจเจริญ อุบลราชธานี |
เขมรถิ่นไทย | ออสโตรเอเชียติก | 1,000,000 | สุรินทร์ บุรีรัมย์ ศรีสะเกษ นครราชสีมา อุบลราชธานี ร้อยเอ็ด |
กูย | ออสโตรเอเชียติก | 300,000 | สุรินทร์ บุรีรัมย์ ศรีสะเกษ อุบลราชธานี ร้อยเอ็ด มหาสารคาม นครราชสีมา |
ญัฮกุร | ออสโตรเอเชียติก | 1,500 | นครราชสีมา ชัยภูมิ |
ญ้อ | ขร้า–ไท | 50,000 | สกลนคร หนองคาย นครพนม มหาสารคาม มุกดาหาร |
เยอ | ออสโตรเอเชียติก | 200 | ศรีสะเกษ |
ผู้ไท | ขร้า–ไท | 156,000 | นครพนม อุบลราชธานี กาฬสินธุ์ สกลนคร อุดรธานี ร้อยเอ็ด ยโสธร อำนาจเจริญ บึงกาฬ มุกดาหาร |
พวน | ขร้า–ไท | 200,000 | อุดรธานี เลย |
แสก | ขร้า–ไท | 11,000 | นครพนม |
โส้ | ออสโตรเอเชียติก | 55,000 | นครพนม สกลนคร หนองคาย กาฬสินธุ์ |
ไทดำ | ขร้า–ไท | 20,000 | หนองคาย นครราชสีมา เลย (รวมถึงสระบุรี) |
โย้ย | ขร้า–ไท | 5,000 | สกลนคร |
อันดับ | จังหวัด | จำนวน (คน) (31 ธันวาคม 2558) [6] | จำนวน (คน) (31 ธันวาคม 2557) [7] |
จำนวน (คน) (31 ธันวาคม 2556) [8] | จำนวน (คน) (31 ธันวาคม 2555) [9] |
จำนวน (คน) (31 ธันวาคม 2554) [10] | จำนวน (คน) (31 ธันวาคม 2553) [11] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | นครราชสีมา | 2,628,818 | 2,620,517 | 2,610,164 | 2,605,014 | 2,585,325 | 2,582,089 |
2 | อุบลราชธานี | 1,857,429 | 1,844,669 | 1,836,523 | 1,826,920 | 1,816,057 | 1,813,088 |
3 | ขอนแก่น | 1,798,014 | 1,790,049 | 1,781,655 | 1,774,816 | 1,766,066 | 1,767,601 |
4 | บุรีรัมย์ | 1,584,661 | 1,579,248 | 1,573,438 | 1,566,740 | 1,559,085 | 1,553,765 |
5 | อุดรธานี | 1,575,152 | 1,570,300 | 1,563,964 | 1,557,298 | 1,548,107 | 1,544,786 |
6 | ศรีสะเกษ | 1,468,798 | 1,465,213 | 1,462,028 | 1,458,370 | 1,452,203 | 1,452,471 |
7 | สุรินทร์ | 1,395,024 | 1,391,636 | 1,388,194 | 1,386,277 | 1,380,399 | 1,381,761 |
8 | ร้อยเอ็ด | 1,308,166 | 1,308,318 | 1,308,958 | 1,308,570 | 1,305,058 | 1,309,708 |
9 | สกลนคร | 1,142,737 | 1,138,609 | 1,134,322 | 1,129,174 | 1,123,351 | 1,122,905 |
10 | ชัยภูมิ | 1,138,252 | 1,137,049 | 1,135,723 | 1,133,034 | 1,127,423 | 1,127,423 |
11 | กาฬสินธุ์ | 985,203 | 984,907 | 984,030 | 985,084 | 981,655 | 982,578 |
12 | มหาสารคาม | 964,596 | 960,588 | 955,644 | 945,149 | 939,736 | 940,911 |
13 | นครพนม | 715,399 | 713,341 | 710,860 | 708,350 | 704,768 | 703,392 |
14 | เลย | 638,819 | 634,513 | 632,205 | 629,787 | 624,920 | 624,066 |
15 | ยโสธร | 540,182 | 540,211 | 540,383 | 540,267 | 538,853 | 539,257 |
16 | หนองคาย | 519,580 | 517,260 | 514,943 | 512,439 | 509,870 | 509,395 |
17 | หนองบัวลำภู | 510,074 | 508,864 | 507,137 | 505,071 | 502,551 | 502,868 |
18 | บึงกาฬ | 420,647 | 418,566 | 416,236 | 412,613 | 407,634 | 403,542 |
19 | อำนาจเจริญ | 376,382 | 375,380 | 374,698 | 373,494 | 372,241 | 372,137 |
20 | มุกดาหาร | 348,101 | 346,016 | 344,302 | 342,868 | 340,581 | 339,575 |
— | รวม | 21,916,034 | 21,845,254 | 21,775,407 | 21,701,335 | 21,585,883 | 21,573,318 |
สถาบันอุดมศึกษาในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีดังนี้
โรงพยาบาลศูนย์ ระดับ A
โรงพยาบาลทั่วไป ระดับ S
ภาคอีสานเป็นภูมิภาคที่มีวัฒนธรรมการกินหลากหลายที่สุดของประเทศไทย ดังตัวอย่างประเภทอาหารต่อไปนี้
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.