piekło

piekło (język polski)

wyobrażenie piekła (1.1)

wymowa:

IPA: [ˈpʲjɛkwɔ], AS: [pʹi ̯eku̯o], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j  ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) rel. teol. filoz. miejsce przebywania dusz zmarłych potępionych za grzechy lub winy wobec bogów popełnione na ziemi; zob. też piekło w Wikipedii

(1.2) przen. miejsce, w którym trudno wytrzymać (z powodu ciężkich warunków), bardzo nieprzyjemna sytuacja, wydarzenie przysparzające wielu cierpień

(1.3) st.pol. smoła^[1]

czasownik, forma fleksyjna

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	piekło	piekła
dopełniacz	piekła	piekieł
celownik	piekłu	piekłom
biernik	piekło	piekła
narzędnik	piekłem	piekłami
miejscownik	piekle	piekłach
wołacz	piekło	piekła

(2.1) 3. os. n przesz. oznajm. od: piec

odmiana:

(1.1-2)

 

(2.1) zob. piec

przykłady:

(1.1) Będziesz się smażył w piekle za swoje grzechy!

(1.2) Żołnierze przeszli przez prawdziwe piekło, torując sobie drogę przez dżunglę pod niemal nieustającym ostrzałem wroga.

(1.2) Porwane dziecko przez trzy lata żyło w piekle.

(2.1) Mamo, czy długo będzie piekło się ciasto?^[2]

(2.1) W miejscu, gdzie puginał przygwoździł mnie do masztu, ramię piekło mnie jak rozpalonym żelazem^[3].

składnia:

kolokacje:

synonimy:

(1.1) książk. inferno, otchłań, pandemonium; przest. gehenna; st.pol. pkieł

(1.2) gehenna, droga przez mękę, mordęga

antonimy:

(1.1) niebo, raj

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

(1.1) zaświaty

meronimy:

(1.1) przedpiekle

wyrazy pokrewne:

rzecz. piekielnik m, piekielnica ż

zdrobn. piekiełko n

czas. pieklić się

przym. piekielny

związki frazeologiczne:

aż w piekle będzie słychać^[4] • chcieć, a nie móc, to piekło^[5] • ciekawość to pierwszy stopień do piekła • dobremu wszędzie dobrze, a złemu to i w piekle nie dogodzi ^[5]• dobrymi chęciami jest piekło wybrukowane • kto daje i odbiera, ten się w piekle poniewiera • posłać do piekła • polskie piekło • prędzej piekło zamarznie • przedsionek piekła • tłuc się jak marek po piekle • wrzask jak w piekle • z piekła rodem • piekło na ziemi • pycha się w niebie urodziła, a w piekle mieszka • zgotować piekło

etymologia:

(1.1-3) st.pol. pkieł < prasł. *pьkъlъ → smoła, por. czes. peklo, ros. пекло, chorw. pakao; utworzone od praindoeur. *pik- → smoła, por. łac. pix, gr. πίσσα, niem. Pech; jako termin religijny wyraz został przejęty do języka polskiego ze staroczeskiego, to tam też zmienił rodzaj na nijaki, być może pod wpływem wyrazu niebo^[6]

uwagi:

(1.1) daw. pkieł

(1.1) por. czyściec • niebo • hades • gehenna • szeol • naraka

tłumaczenia:

(1.3) zobacz listę tłumaczeń w haśle: smoła

• albański: (1.1) ferr m
• angielski: (1.1) hell; (1.2) hell
• arabski: (1.1) جحيم, جهنم, سقر
• azerski: (1.1) cəhənnəm; (1.2) cəhənnəm
• baskijski: (1.1) infernu
• białoruski: (1.1) пекла n; (1.2) пекла n
• bośniacki: (1.1) pakao m
• bułgarski: (1.1) ад, пъкъл; (1.2) ад, пъкъл
• chorwacki: (1.1) pakao m
• czeczeński: (1.1) жоьжахати
• czeski: (1.1) peklo n
• duński: (1.1) helvede n; (1.2) helvede n
• esperanto: (1.1) infero; (1.2) infero
• fiński: (1.1) helvetti
• francuski: (1.1) enfer m; (1.2) enfer m
• gruziński: (1.1) ჯოჯოხეთი (jojokheti); (1.2) ჯოჯოხეთი (jojokheti)
• hebrajski: (1.1) גיהנום m/ż (gejhinom)
• hiligaynon: (1.1) inpierno; (1.2) inpierno
• hiszpański: (1.1) infierno m; (1.2) infierno m
• indonezyjski: (1.1) neraka
• islandzki: (1.1) helvíti n; (1.2) helvíti n
• jidysz: (1.1) גיהנום n (gehenem); (1.2) גיהנום n (gehenem), חושך m / n (chojszech)
• kataloński: (1.1) infern m
• kazachski: (1.1) жаһаннам, тамұқ, тозақ
• kirgiski: (1.1) тозок
• litewski: (1.1) pragaras m; (1.2) pragaras m
• luksemburski: (1.1) Häll ż
• macedoński: (1.1) пекол m; (1.2) пекол m
• malajski: (1.1) neraka
• maltański: (1.1) infern m; (1.2) infern m
• nawaho: (1.1) chʼį́įdiitah
• niemiecki: (1.1) Hölle ż; (1.2) Hölle ż
• norweski (bokmål): (1.1) helvete n; (1.2) helvete n
• nowogrecki: (1.1) κόλαση ż; (1.2) κόλαση ż
• piemoncki: (1.1) palüdria ż
• portugalski: (1.1) inferno m; (1.2) inferno m
• rosyjski: (1.1) ад m; (1.2) ад m
• rumuński: (1.1) iad n; (1.2) iad n
• słowacki: (1.1) peklo n
• słoweński: (1.1) pekel m
• staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) адъ / ⰰⰴⱏ m, г҄еона / ⰼⰵⱁⱀⰰ ż, матица ż
• suahili: (1.1) jahanamu
• szwedzki: (1.1) helvete n; (1.2) helvete n
• turecki: (1.1) cehennem; (1.2) cehennem
• ukraiński: (1.1) пекло n; (1.2) пекло n
• węgierski: (1.1) pokol
• wilamowski: (1.1) hełł ż, heł ż; (1.2) hełł ż, heł ż

źródła:

1. Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, PWN, Warszawa 2002, s. 29.
2. Barbara Niedźwiedzka, Przygody Agatki.
3. Robert Louis Stevenson Wyspa skarbów, s. 80.
4. Jan Miodek, Od świętego Marcina zima się zaczyna, w: Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Wrocław 1987.
5. Jan Tokarski, A ileż to kłopotu… ze spójnikiem „a”, „Poradnik Językowy” nr 4/1951, s. 1.
6. Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.