piec

Podobna pisownia: Piec • pięć

piec (język polski)

piec (1.1)

piec (1.2)

piec (1.3)

piec (1.4)

piekarze pieką (2.1) chleb

pizza piecze się (4.1) w piecu (1.1)

wymowa:

IPA: [pʲjɛt͡s], AS: [pʹi ̯ec], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j  ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) budowla lub konstrukcja przeznaczona do spalania

(1.2) slang. inform. jednostka główna stacjonarnego komputera klasy PC

(1.3) slang. wzmacniacz gitarowy połączony z głośnikiem (szczególnie do gitar elektrycznych)

(1.4) techn. urządzenie do wytapiania szkła, ceramiki lub metali; zob. też piec przemysłowy w Wikipedii

czasownik przechodni niedokonany

(2.1) poddawać coś (zwykle żywność) działaniu wysokiej temperatury powyżej 100°C bez udziału wody

czasownik nieprzechodni niedokonany

(3.1) powodować ból odbierany jako gorące swędzenie

(3.2) działać na coś wysoką temperaturą

czasownik zwrotny piec się

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	piec	piece
dopełniacz	pieca	pieców
celownik	piecowi	piecom
biernik	piec	piece
narzędnik	piecem	piecami
miejscownik	piecu	piecach
wołacz	piecu	piece

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		piec
czas teraźniejszy		piekę	pieczesz	piecze	pieczemy	pieczecie	pieką
czas przeszły	m	piekłem	piekłeś	piekł	piekliśmy	piekliście	piekli
	ż	piekłam	piekłaś	piekła	piekłyśmy	piekłyście	piekły
	n	piekłom	piekłoś	piekło
tryb rozkazujący		niech piekę	piecz	niech piecze	pieczmy	pieczcie	niech pieką
pozostałe formy czas przyszły m będę piekł, będę piec będziesz piekł, będziesz piec będzie piekł, będzie piec będziemy piekli, będziemy piec będziecie piekli, będziecie piec będą piekli, będą piec ż będę piekła, będę piec będziesz piekła, będziesz piec będzie piekła, będzie piec będziemy piekły, będziemy piec będziecie piekły, będziecie piec będą piekły, będą piec n będę piekło, będę piec będziesz piekło, będziesz piec będzie piekło, będzie piec czas zaprzeszły m piekłem był piekłeś był piekł był piekliśmy byli piekliście byli piekli byli ż piekłam była piekłaś była piekła była piekłyśmy były piekłyście były piekły były n piekłom było piekłoś było piekło było forma bezosobowa czasu przeszłego pieczono tryb przypuszczający m piekłbym, byłbym piekł piekłbyś, byłbyś piekł piekłby, byłby piekł pieklibyśmy, bylibyśmy piekli pieklibyście, bylibyście piekli piekliby, byliby piekli ż piekłabym, byłabym piekła piekłabyś, byłabyś piekła piekłaby, byłaby piekła piekłybyśmy, byłybyśmy piekły piekłybyście, byłybyście piekły piekłyby, byłyby piekły n piekłobym, byłobym piekło piekłobyś, byłobyś piekło piekłoby, byłoby piekło imiesłów przymiotnikowy czynny m piekący, niepiekący ż piekąca, niepiekąca piekące, niepiekące n piekące, niepiekące imiesłów przymiotnikowy bierny m pieczony, niepieczony pieczeni, niepieczeni ż pieczona, niepieczona pieczone, niepieczone n pieczone, niepieczone imiesłów przysłówkowy współczesny piekąc, nie piekąc rzeczownik odczasownikowy pieczenie, niepieczenie

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		piec
czas teraźniejszy		piekę	pieczesz	piecze	pieczemy	pieczecie	pieką
czas przeszły	m	piekłem	piekłeś	piekł	piekliśmy	piekliście	piekli
	ż	piekłam	piekłaś	piekła	piekłyśmy	piekłyście	piekły
	n	piekłom	piekłoś	piekło
tryb rozkazujący		niech piekę	piecz	niech piecze	pieczmy	pieczcie	niech pieką
pozostałe formy czas przyszły m będę piekł, będę piec będziesz piekł, będziesz piec będzie piekł, będzie piec będziemy piekli, będziemy piec będziecie piekli, będziecie piec będą piekli, będą piec ż będę piekła, będę piec będziesz piekła, będziesz piec będzie piekła, będzie piec będziemy piekły, będziemy piec będziecie piekły, będziecie piec będą piekły, będą piec n będę piekło, będę piec będziesz piekło, będziesz piec będzie piekło, będzie piec czas zaprzeszły m piekłem był piekłeś był piekł był piekliśmy byli piekliście byli piekli byli ż piekłam była piekłaś była piekła była piekłyśmy były piekłyście były piekły były n piekłom było piekłoś było piekło było forma bezosobowa czasu przeszłego pieczono tryb przypuszczający m piekłbym, byłbym piekł piekłbyś, byłbyś piekł piekłby, byłby piekł pieklibyśmy, bylibyśmy piekli pieklibyście, bylibyście piekli piekliby, byliby piekli ż piekłabym, byłabym piekła piekłabyś, byłabyś piekła piekłaby, byłaby piekła piekłybyśmy, byłybyśmy piekły piekłybyście, byłybyście piekły piekłyby, byłyby piekły n piekłobym, byłobym piekło piekłobyś, byłobyś piekło piekłoby, byłoby piekło imiesłów przymiotnikowy czynny m piekący, niepiekący ż piekąca, niepiekąca piekące, niepiekące n piekące, niepiekące imiesłów przysłówkowy współczesny piekąc, nie piekąc rzeczownik odczasownikowy pieczenie, niepieczenie

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		piec się
czas teraźniejszy		piekę się	pieczesz się	piecze się	pieczemy się	pieczecie się	pieką się
czas przeszły	m	piekłem się	piekłeś się	piekł się	piekliśmy się	piekliście się	piekli się
	ż	piekłam się	piekłaś się	piekła się	piekłyśmy się	piekłyście się	piekły się
	n	piekłom się	piekłoś się	piekło się
tryb rozkazujący		niech się piekę	piecz się	niech się piecze	pieczmy się	pieczcie się	niech się pieką
pozostałe formy czas przyszły m będę się piekł, będę się piec będziesz się piekł, będziesz się piec będzie się piekł, będzie się piec będziemy się piekli, będziemy się piec będziecie się piekli, będziecie się piec będą się piekli, będą się piec ż będę się piekła, będę się piec będziesz się piekła, będziesz się piec będzie się piekła, będzie się piec będziemy się piekły, będziemy się piec będziecie się piekły, będziecie się piec będą się piekły, będą się piec n będę się piekło, będę się piec będziesz się piekło, będziesz się piec będzie się piekło, będzie się piec czas zaprzeszły m piekłem się był piekłeś się był piekł się był piekliśmy się byli piekliście się byli piekli się byli ż piekłam się była piekłaś się była piekła się była piekłyśmy się były piekłyście się były piekły się były n piekłom się było piekłoś się było piekło się było forma bezosobowa czasu przeszłego pieczono się tryb przypuszczający m piekłbym się, byłbym się piekł piekłbyś się, byłbyś się piekł piekłby się, byłby się piekł pieklibyśmy się, bylibyśmy się piekli pieklibyście się, bylibyście się piekli piekliby się, byliby się piekli ż piekłabym się, byłabym się piekła piekłabyś się, byłabyś się piekła piekłaby się, byłaby się piekła piekłybyśmy się, byłybyśmy się piekły piekłybyście się, byłybyście się piekły piekłyby się, byłyby się piekły n piekłobym się, byłobym się piekło piekłobyś się, byłobyś się piekło piekłoby się, byłoby się piekło imiesłów przymiotnikowy czynny m piekący się, niepiekący się ż piekąca się, niepiekąca się piekące się, niepiekące się n piekące się, niepiekące się imiesłów przymiotnikowy bierny m pieczony, niepieczony pieczeni, niepieczeni ż pieczona, niepieczona pieczone, niepieczone n pieczone, niepieczone imiesłów przysłówkowy współczesny piekąc się, nie piekąc się rzeczownik odczasownikowy pieczenie się, niepieczenie się

(4.1) być poddawanym pieczeniu

(4.2) pot. opalać się

odmiana:

(1.1)

 

(2.1) koniugacja XI

 

(3.1-2) koniugacja XI

 

(4.1-2) koniugacja XI

 

przykłady:

(1.1) Dorzuć węgla do pieca, ogień przygasa.

(2.1) Babcia piekła dziś makowiec, pewnie zaraz nas poczęstuje.

(3.1) Od patrzenia w monitor pieką mnie oczy.

(3.2) W południe słońce okropnie piekło i było bardzo duszno.

składnia:

(2.1) piec + B. • nie piec + D.

(3.1-2) piec + B. • nie piec + D.

kolokacje:

(1.1) palić coś w piecu • wrzucać coś / dorzucić do pieca • palenisko pieca

(1.4) wielki piec • piec indukcyjny • piec łukowy

(2.1) piec ciasto / ciastka / mięso / kiełbasę / kurczaka / ziemniaki / … • piec coś z mąki / z ciasta / z mięsa / z … • piec coś w piekarniku / w prodiżu / w piecu / na rożnie / na blasze

synonimy:

(4.1) opalać się, smażyć się

antonimy:

(2.1) dusić, smażyć

hiperonimy:

(1.1) urządzenie

(1.2) komputer

(1.3) wzmacniacz

(1.4) urządzenie

(2.1) kuchcić, pichcić

(3.1) boleć

hiponimy:

(1.1) kominek, koza, westfalka, kuchnia, kuchenka, koksownik, koksiak, trociniak, grill

(1.4) marten, żeliwiak, dymarka, kopulak

holonimy:

(1.1) kotłownia, sauna, kuchnia, spalarnia, krematorium, spopielarnia, kocioł, piekarnia

(1.4) huta, fryszerka

meronimy:

(1.1) trzon, palenisko, ruszt, popielnik, płyta, przewał, komin, drzwiczki, fajerek, piekarnik

(1.4) trzon, komora, płaszcz

wyrazy pokrewne:

rzecz. pieczenie n, upieczenie n, pieczeń ż, pieczyste n, piekarnia ż, piekarenka ż, piekarnik m, piekarz m, piekarczyk m, piecuch m, piecuszek m, opiekanie n, opieczenie, przypiekanie n, przypieczenie n, wypiek m, wypiekanie n, wypieczenie n, upieczenie n, pieczonki nmos, Pieczonka ż, Pieczonki nmos, pieczarka ż, pieczeniarz m, pieczywo n, pieczywko n, pieczka ż, Piekary nmos, Piec m, Piecowice nmos, Piecówka ż, Pieczyska nmos, zapiecek m, zapiekanka ż, zapiekaneczka ż, opiekacz m, wypieki nmos, dopiekanie n, dopieczenie n, spiekanie n, spieczenie n, zapieczenie n, zapiekanie n, napieczenie n, podpiekanie n, podpieczenie n, piecowy m

zdrobn. piecyk m

czas. opiekać ndk., opiec dk., przypiekać ndk., przypiec dk., wypiekać ndk., wypiec dk., upiec dk., dopiekać ndk., dopiec dk., zapiekać ndk., zapiec dk., spiekać ndk., spiec dk., napiec dk., podpiekać ndk., podpiec dk.

przym. piecowy, piekarniczy, pieczysty, pieczeniowy, pieczarkowy, piekarski, pieczony

przysł. piekarniczo

związki frazeologiczne:

cztery kąty, a piec piąty • jak u Pana Boga za piecem / bezpiecznie jak u Pana Boga za piecem • kto nie widział ołtarza, i piecu się kłania • nie z jednego pieca jadł chleb • w starym piecu diabeł pali • choć dziś Anastazy, pal w piecu dwa razy • choć dziś Atanazy, pal w piecu dwa razy • kto chce na starość ciepło mieć, musi za młodu piec pobudować • święty Michał będzie ludzi w piec wpychał • maj, koniowi daj, a sam za piec uciekaj • wszystkie z domu, a piec komu? • soból za stół, ryś przed stół, a z baranem za piec • siedzieć za piecem • chować się za piec • amant stary – jak piec stary: dymi, a nie grzeje • zachciało się komuś kafelka z pieca • iść do pieca • w maju siankiem krowy paść, a do pieca drewna kłaść • Urszula, Kordula do pieca przytula • na Trzech Króli każdy się do pieca tuli • całujże mnie w gębę, jak łbem w piecu będę • na piecu wychowany / za piecem wychowany • gorąco, jak w kaliskim piecu / duszno, jak w kaliskim piecu • świnie w piecu ryją, psy naczynia myją • da Bog na piecu, komu chce • kto sam w piecu lega, drugiego ożogiem maca • siać groch na piecu • pieczone gołąbki nie lecą same do gąbki • jaki warzony, taki pieczony

etymologia:

(1) prasł. *pektь → pieczenie, nazwa czynności utworzona od czasownika prasł. *pekti → piec, wtórnie skonkretyzowana jako → urządzenie do pieczenia mięsa, chleba, później także → urządzenie do ogrzewania pomieszczenia; por. czes. pec, ros. печь^[1]

(2-4) prasł. *pekti → piec, por. czes. péci, ros. печь; to z praindoeur. *pek^u̯- → przyrządzać jedzenie, gotować, piec, por. litew. kepti (z przestawką spółgłosek), alb. pjek^[1]

uwagi:

zob. też piec w Wikipedii

zob. też piec w Wikicytatach

(3.1-2) czasowniki nieprzechodnie (nie tworzą strony biernej), ale rządzą dopełnieniem jak czasownik przechodni (zobacz składnia)

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) oven, furnace; (2.1) bake
• arabski: (1.1) شوى (3.2) ;تنور
• baskijski: (1.1) labe; (1.4) labe
• białoruski: (1.1) печ ż, печка ż
• czeski: (1.1) pec; (2.1) péci
• dolnołużycki: (2.1) pjac
• duński: (1.1) ovn w, kakkelovn w; (2.1) bage
• esperanto: (1.1) bakujo, forno; (2.1) baki, rosti
• farerski: (2.1) baka
• fiński: (2.1) leipoa
• francuski: (1.1) poêle
• górnołużycki: (2.1) pjec
• hindi: (1.1) चूल्हा m (cūlhā)
• hiszpański: (1.1) estufa ż, horno m; (2.1) asar, cocer, freír, hornear; (3.1) escocer, picar, quemar; (3.2) calentar, quemar, achicharrar
• ido: (2.1) bakar
• islandzki: (2.1) baka
• japoński: (2.1) 焼く
• jidysz: (1.1) אויוון m (ojwn); (2.1) באַקן (bakn); (3.2) o słońcu באַקן (bakn); (4.1) באַקן זיך (bakn zich)
• kataloński: (1.1) forn m; (2.1) fornejar
• kazachski: (1.1) пеш
• litewski: (2.1) kepti
• łaciński: (1.1) fornax
• niderlandzki: (1.1) oven m, fornuis n; (2.1) bakken
• niemiecki: (1.1) Ofen m; (2.1) backen
• norweski (bokmål): (1.1) ovn m; (2.1) bake
• norweski (nynorsk): (1.1) omn m; (2.1) bake, baka
• nowogrecki: (1.1) φούρνος m, κλίβανος m, σόμπα ż, θερμάστρα ż; (2.1) ψήνω, ψένω; (3.1) τσούζω, καίω; (3.2) καίω
• rosyjski: (1.1) печь ż; (2.1) печь; (3.1) гореть, печь; (3.2) жечь
• rumuński: (1.1) cuptor n, plită ż, sobă ż; (1.4) cuptor n
• slovio: (2.1) pecxit (печит)
• słowacki: (1.1) pec ż; (2.1) piecť
• szwedzki: (1.1) spis w panna; (2.1) baka
• tetum: (1.1) ahi-matan
• ukraiński: (1.1) піч ż; (2.1) пекти; (3.1) горіти, пекти; (3.2) гріти
• wilamowski: (1.1) uwa m, ūva m; (3.2) brȫta; (2.1) bakka, baka

źródła:

1. Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.