Ratusz w Lwówku Śląskim
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ratusz w Lwówku Śląskim – zabytkowy[1] ratusz miejski[2] w Lwówku Śląskim.
 nr rej. A/5516/62 z 29.03.1949 | |
.JPG) Ratusz w Lwówku Śląskim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
pl. Wolności 1 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
2 (bez wieży i poddasza) |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
| Ważniejsze przebudowy |
1480, 1500–1504, 1522–1524, 1767, 1905, 2007–2010, 2018–2020 |
| Zniszczono | |
| Odbudowano | |
| Właściciel | |
Plan budynku | |
Położenie na mapie Lwówka Śląskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego  | |
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski  | |
 51°06′39″N 15°35′08″E | |
Gotycko-renesansowy budynek wzniesiono w latach 1522–1524, na skutek rozbudowy poprzedniego ratusza. Rozbudowany w latach 1902–1905, obecnie jest siedzibą władz miejskich i placówki historyczno-muzealnej i innych instytucji. W rejestrze zabytków uwzględniony jako zabytek klasy I[3].
Dom Kupców
Pierwszy ratusz w Lwówku Śląskim wybudowano w połowie XIII wieku[4]. Był to piętrowy Dom Kupców, wzniesiony na placu targowym. Początkowo Rada Miejska zbierała się w sali położonej na piętrze domu kupieckiego. Słowo „ratusz” pojawia się po raz pierwszy w dokumentach dopiero w 1356 roku. Wcześniejsze zapisy mówiły tylko o Sali Radnych wymienianej w łacińskich dokumentach jako consistorium[2]. Dom kupiecki przeszedł wówczas na własność miasta, lecz większej rozbudowy przekształcającej budynek w charakter stricte ratuszowy, dom handlowy doczekał się dopiero w drugiej połowie XV wieku[2].
Rozbudowy ratusza
W roku 1480 rozpoczęto dobudowę wieży, a nad nieukończonymi jeszcze wtedy wnętrzami umieszczono nowy dach. Konstrukcję wieży zegarowej zakończono w 1504 roku[2]. W latach 1522–1524 ratusz przerobiono, nadając mu obecny kształt[4]. Rozbudową kierował niemiecki architekt Wendel Roskopf[4], a prace obejmowały dekoracyjne sklepienia parteru, których sklepienia żebrowe są w planie krzywolinijnym[2]. Projekt przebudowy lwóweckiego ratusza przypisywany jest Wendelowi Roskopfowi, choć niektóre hipotezy mówią o udziale i kierownictwu projektem Benedyktowi Rejtowi. Jednym z przykładów takich sklepień na terenie państwa Polskiego jest baldachim nagrobka Kazimierza IV Jagiellończyka, autorstwa Wita Stwosza. Równolegle do tworzenia późnogotyckich sklepień parteru lwóweckiego ratusza, powstawały podobne sklepienia m.in. w Sali Władysławowskiej czy nad schodami jeździeckimi w Zamku na Hradczanach w czeskiej Pradze, pod wodzą architekta Benedykta Rejta z Pisztowa[2]. Dalsze prace przy elewacjach rozpoczęto ok. 1546 r. Zewnętrzny wystrój ratusza powstawał w stylu renesansowym. Zarówno uszaki okienne jak i pochodzący z 1546 roku wykusz przy wieży cechuje renesansowe budownictwo. Niestety zbyt wielki rozmiar ratusza przewyższył finansowe możliwości lwóweckich mieszczan i uniemożliwił pełne ukończenie budowli, stąd też niektóre otwory okienne pozbawione są dekoracyjnych obramowań.
W latach 1902–1905 ratusz powiększono o handlowe podcienia i klatkę schodową, rozbudową kierował Hans Poelzig[4]. W roku 1945 ratusz został częściowo spalony, a odbudowany w latach 1955–1958[4].
Stan obecny
Obecnie jest to budynek murowany na rzucie prostokąta, dwukondygnacjowy, dwutraktowy, z wieżą od zachodu. Fasady wschodnia i zachodnia ujęte są w pary szczytów o geometrycznych podziałach wewnętrznych. Fasadę południową akcentuje portal i szereg zdwojonych okien prostokątnych o ozdobnych obramieniach z kanelowanych pilastrów o roślinnej i maszkaronowej dekoracji. We wnętrzach szereg sal nakrytych skomplikowanymi w rysunku żeber sklepieniami sieciowymi oraz obszerna sień z centralnym filarem. Zgromadzono tu na początku XX w. szereg płyt nagrobnych z dawnego klasztoru franciszkańskiego[5].
Decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków z dnia 29 marca 1949 roku ratusz został wpisany do rejestru zabytków[6]. Uwagę zwraca szczególnie geometryczna bryła ratusza będąca wydłużonym prostokątem, stanowiąca doskonale rozłożone proporcje 1 do 3 (stosunek szerokości do długości). Tak samo proporcjonalny jest lwówecki rynek[2]. Nawet ratusz wrocławski ustępuje mu pod względem wielkości[7]. Bardzo ważnym szczegółem budowli jest fakt, że wieża ma dokładnie taką samą wysokość jak jej długość po stronie południowej[8].
W latach 2007–2010[9] ratusz poddano renowacji kosztem ponad 2,1 mln zł: blisko 400 tys. zł pochodziło z MKiDN, a ponad 1,2 mln zł z RPO. Gmina na renowację ratusza wydała niespełna 500 tys. zł. Zakres prac objął odtworzenie tynków wapiennych z epoki renesansu, wymianę instalacji elektrycznej, montaż czujników przeciwpożarowych, wymianę pieca na gazowy, a w Sali Mieszczańskiej odtworzono historyczne żyrandole. Stare fugi cementowe zostały zastąpione nowymi, poddasze ocieplono wełną mineralną. Wewnątrz budynku konserwacji poddano również zabytkowe płyty nagrobne[10][11].
W grudniu 2018 roku gmina Lwówek Śląski ogłosiła przetarg na remont pomieszczeń ratusza w Lwówku Śląskim w celu stworzenia wystawy multimedialnej i małej sali prezentacyjnej[12]. W październiku 2020 dobiegł końca remont Wielkiej Sieni lwóweckiego ratusza[13]. Działania prowadzone były w ramach projektu „Zwiększenie atrakcyjności turystycznej miast partnerskich poprzez wykorzystanie wspólnego dziedzictwa kulturowego”. Projekt współfinansowano ze środków Unii Europejskiej w ramach EFRR oraz środków budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Nysa[14].
Budynek wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta, posiada dwie kondygnacje oraz wysokie piwne i jest nakryty stromym dachem dwuspadowym z liczne lukarnami[15]. Od zachodniej strony przylega do bryły ratusza wysoka wieża, dołem czworoboczna, wyżej cylindryczna z czterema tarczami zegarowymi, a w najwyższej części ośmioboczna, zakończona hełmem z iglicą i kulą na szczycie[15]. Elewacje wschodnia i zachodnia ujęte są w pary szczytów, posiadające podziały geometryczne[4]. Fasada południowa jest zaakcentowana portalem i szeregiem podwójnych okien z obramieniami zdobionymi motywami roślinnymi i maszkaronami[4]. Wejście do budynku mieszczące się po wschodniej stronie prowadzi przez późnogotycką sień nakrytą sklepieniem sieciowym wspartym na jednym filarze oraz wtopionych w lico ściany półfilarach[15]. W tej sieni, nad schodami do piwnicy, znajdują się dwie kamienne rzeźby: jedna z nich przedstawia męską postać z cyrklem w dłoniach i monogramem T.L., obok jest przedstawienie księcia Henryka jaworskiego i księżny Agnieszki czeskiej[15].
Ratusz jest siedzibą władz miejskich i Urzędu Stanu Cywilnego, ponadto mieści bibliotekę i Placówkę Historyczno-Muzealną w Lwówku Śląskim[15][8].
| Parter | |||
|---|---|---|---|
| Opis | Lokalizacja | Funkcja | Ilustracja |
| Wejście Południowe | Południowo-wschodnia część budynku | Jedno z głównych wejść. |  |
| Sień ratusza, do którego prowadzi południowe wejście | Parter, wejście południowe | Mniejsza sala – sień między Salą Mieszczańską, Biblioteką Publiczną i klatką schodową. | .JPG) |
| Piwnice | Schody prowadzące w dół w Sieni | Piwnice – w większości niezagospodarowane; bunkier – dawna piwnica winna[2]. | .JPG)
Wejście do piwnic – z lewej. Sala Mieszczańska – na wprost. |
| Sala Mieszczańska | Znajduje się na parterze, obok sieni ratusza. | Miejsce ważnych wydarzeń kulturalno-politycznych dla miasta: konferencji, debat, spotkań z mieszkańcami, wernisaży, wystaw, prezentacji multimedialnych, bankietów, prelekcji itp. |  |
| Dawna Restauracja Rycerska | Sień i Sala Mieszczańska | Restauracja z czasów PRL, działająca w latach 1960–1990, stylizowana wystrojem na średniowiecze. W lokalu organizowano sobotnie dancingi. Ówczesne tradycje, w innym miejscu, kontynuuje od 2018 r. w ratuszu nowa Restauracja Rycerska[16]. |  |
| Klatka Schodowa (reprezentacyjna) | Północny wschód budynku, północne wejście | Łącznik między piętrami. | .JPG) |
| Dziecięca Biblioteka Publiczna | Parter, obok Sieni | ||
| I Piętro | |||
| Opis | Lokalizacja | Funkcja | Ilustracja |
| Wejście Główne (północne) | Pierwsze piętro | Wejście główne do ratusza znajdujące się na I piętrze, od zachodu, do którego prowadzą zadaszone schody. | .JPG) |
| Sala Ławy | Pierwsze piętro | ||
| Korytarz | Pierwsze piętro | Korytarz na I piętrze. | .JPG)
|
| Loch Głodowy | Pierwsze piętro | 
Zwornik nad lochem głodowym. | |
| Sala Tortur | Pierwsze piętro | ||
| Sala Ślubów | Pierwsze piętro | Gobeliny do sali ślubów ratusza w Lwówku Śląskim są autorstwa polskiej artystki Wandy Bibrowicz |  Ściana zachodnia z gobelinem |
| Placówka Historyczno-Muzealna | Pierwsze piętro – główne wejście (zachodnie) | Prezentuje minerały i historię miasta. | 
Zbiory muzeum prezentowane podczas Lwóweckiego Lata Agatowego w Sali Mieszczańskiej |
| Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna | Pierwsze piętro | ||
| Okres | Opis | Ilustracja |
|---|---|---|
| XX wiek | Fontanna z Sową u szczytu kamiennej konstrukcji na południowo-wschodnim krańcu budowli. |  |
| Herb Księstwa Świdnicko-Jaworskiego na południowej elewacji wieży ratusza. Bluszcz pnący się po wieży ratusza zasadzono niedługo po pojawieniu się osadników przybywających na te tereny po II wojnie światowej. |  | |
| Lwy jako herby Księstwa Lwóweckiego w formie elewacji na zachodniej ścianie wieży ratuszowej. |  | |
| Płaskorzeźba pisarza lub urzędnika miejskiego – północne wejście. | .JPG) | |
| Przekupka z kurą jako jedna z wielu płaskorzeźb pomiędzy łukowatymi oknami, na parterze, z północnej strony. | .JPG) | |
| 1767 r. | Inskrypcja po łacinie:
„Reno vatum 1767” nad południowym wejściem do ratusza odnosząca się do daty renowacji obiektu w 1767 r. |
|
| ok. 1350 r. | Nagrobek księcia Henryka jaworskiego i księżnej Agnieszki |  |
| 1605 r. | Płyta nagrobna Magdaleny von Schaffgotsch z domu von Talckenberg, zmarłej 16 września 1605 r., żony Caspara von Schaffgotscha. Płyta nagrobna przeniesiona ze zlikwidowanego cmentarza przy kościele św. Franciszka z Asyżu w Lwówku Śląskim[17]. |  |
| 1655 r. | Nagrobek Caspara Zeidlera – burmistrza Lwówka Śląskiego zmarłego 3 marca 1655 r. We frontonie jego herb[17] | .JPG) |
| 1525 r. | Płyta nagrobna rycerza Christopha von Talckenberga, zmarłego w 1525 r., przeniesiona z obecnie nieistniejącego cmentarza przy kościele św. Franciszka z Asyżu w Lwówku Śląskim[17]. | .JPG) |
| Zwornik wieńczący jedno ze sklepień ratusza. | | |
| 1585 r. | Renesansowa płyta nagrobna Casparo Svevo zmarłego w 1585 r., lwóweckiego rektora i syndyka[17]. | .JPG) |
| Sgraffito ścienne na części wieży ratuszowej wewnątrz budynku. | .JPG) | |
| Płaskorzeźba nad schodami do piwnicy przedstawiająca architekta z cyrklem do pomiarów w dłoniach i monogramem „T.L.” | .JPG) | |
| Płaskorzeźba przedstawiająca małżonków, o czym świadczą zakryte włosy kobiety. | .JPG) | |
| Lew na północnej ścianie ratusza w Lwówku Śląskim z widniejącą nad nim łacińską sentencją:
„Iustus quasi leo”, która oznacza po polsku: „Sprawiedliwy jak lew”. Pierwotnie, przez długi czas, płaskorzeźba ta znajdowała się na ścianie Baszty Bramy Lubańskiej, następnie lwa przeniesiono na północną ścianę ratusza w trakcie jednej z jego renowacji. Lew z sentencją był motywem Agatusa z 2009 r. podczas Lwóweckiego Lata Agatowego. |
 | |
| 1946 r. | Zatarty napis:
„ „Tak” „Tak” „Tak” ”[18] na pilastrze między oknami na parterze, na południowej elewacji ratusza z czasów referendum w czerwcu 1946 r... |
|
| 1946 r. | ...wraz z innymi hasłami propagandowymi z tego okresu[19]:
„3 razy „Tak””, „Niech żyje sojusz chłopa, robotnika i inteligenta pracującego”[20] |
|
| wrzesień 1967 r. | Na południowej elewacji wieży ratusza w 1967 r. wmurowano marmurową tablicę pamiątkową o następującej treści (pisownia oryginalna):
„Tablica pamiątkowa 1217 – 1967 W 1217 r. ksiaźe Henryk I Brodaty nadał Lwówkowi prawa miejskie Z okazji 750 rocznicy nadania praw społeczeństwo miasta Lwówka Śląskiego dla upamietnienia i udokumentowania polskości tych ziem ufundowało niniejszą tablicę Lwówek Śl. wrzesień 1967 r.”[21] |
 |
W 1588 roku na wieży lwóweckiego ratusza po raz pierwszy zamontowano zegar[22][23]. Na cylindrycznej wieży znajdują się obecnie cztery tarcze zegarowe, po jednej z każdej strony świata. Podczas oficjalnego otwarcia XI Lwóweckiego Lata Agatowego, które nastąpiło 11 lipca 2008 r., o godzinie 20:30 został uruchomiony odrestaurowany zegar na lwóweckim ratuszu. Od tego momentu hejnał lwówecki odgrywany jest przez cały rok, codziennie, o godzinie 12:00 w południe z wieży ratusza[24].
Działanie zegara
Zegar ratuszowy w Lwówku Śląskim działa w sposób nieco skomplikowany, niezrozumiały dla osób spoza miasta. Zegar ten wybija godziny jedynie podczas nieobowiązywania ciszy nocnej, czyli od godziny 6:00 rano do 22:00 wieczorem.
Zasady działania zegara:
- I kwadrans – 1 uderzenie zegara o wysokim tonie,
- II kwadrans – 2 uderzenie zegara o wysokim tonie,
- III kwadrans – 3 uderzenie zegara o wysokim tonie,
- Pełna godzina – 4 uderzenie zegara o wysokim tonie + liczba uderzeń odpowiadających danej godzinie o niskim tonie (przedział 1-12).
Codziennie o godzinie 12:00, po wybiciu ostatniego uderzenia zegara, odgrywany jest hejnał lwówecki.
Przykłady działania zegara:
- 15:15 – 1 uderzenie zegara o wysokim tonie,
- 12:00 – 4 uderzenia zegara o wysokim tonie, 12 uderzeń zegara o niskim tonie i hejnał lwówecki,
- 17:00 – 4 uderzenia zegara o wysokim tonie, 5 uderzeń zegara o niskim tonie,
- 18:45 – 3 uderzenia zegara o wysokim tonie[25].
Ratusz w Lwówku Śląskim bywał tematem przewodnim znaczków pocztowych i kartek pocztowych.
| Znaczki pocztowe | Pocztówki | ||
|---|---|---|---|
Powojenny, niemiecki znaczek pocztowy przedstawiający wnętrze lwóweckiego ratusza – widoczna Sień, wejście do Sali Mieszczańskiej i zejście do pomieszczeń piwnicznych |
Ratusz widziany od strony północno-wschodniej |
Ratusz widziany od strony południowo-wschodniej |
Pocztówka wysłana w 1955 r. |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
