Sgraffito

Sgraffito (wł. graffiare - ryć, drapać) – technika dekoracyjna malarstwa ściennego.

Zamek w mieście Březnice - detal

Dom renesansowy (Český Krumlov)

Legnica, Dom Pod Przepiórczym Koszem

Sgraffito na Zamku w Otmuchowie

Kościół Brygidek w Grodnie

Sgraffito ścienne

Technika sgraffita ściennego polegała na nakładaniu kolejnych, kolorowych warstw tynku lub kolorowych glin i na zeskrobywaniu fragmentów warstw wierzchnich w czasie, kiedy jeszcze one nie zaschły (nie utwardziły się). Poprzez odsłanianie warstw wcześniej nałożonych powstaje dwu- lub wielobarwny wzór.

Technika sgraffito znana była w starożytności, a szczególnie popularna w okresie renesansu przy dekorowaniu fasad obiektów włoskiej architektury. Sgraffito bywa też stosowane współcześnie; trwałość wszelkich rozwiązań sgraffitowych stale się obniża, z powodu wzrostu ilości związków węgla w atmosferze, które wraz z wodą opadową tworzą cząstki kwasu węglowego. Niszczy on powierzchnię tynków, a tym samym sgraffito; przeciwdziała się temu stosując dodatkowe warstwy ochronne – krzemianowe lub woskowe.

Techniką tą zostały wykonane również ściany zewnętrzne i wnętrze dziedzińca na zamku w Krasiczynie. Zdobienia pokrywały aż 7000 m², z czego odtworzono ponad połowę. W latach 50. zdobiono również tą techniką odbudowywane kamienice Starego Miasta w Warszawie^[1].

Sgraffito na pozłocie

Technika sgraffita była także używana w historycznym zdobnictwie sprzętów i mebli. Wybraną powierzchnię złocono złotem płatkowym w technice kredowo-klejowej i polerowano na wysoki połysk. Po wyschnięciu i stwardnieniu pozłotę pokrywano farbą kazeinową lub temperową, w której następnie wydrapywano ornamenty, odsłaniając tym samym warstwę złota. Technika ta umożliwiała wykonywanie niezwykle precyzyjnych i misternych ornamentów sprawiających wrażenie wykonanych ze złota. Technika ta była szczególne popularna we Włoszech i Hiszpanii w epoce renesansu i wczesnego baroku, ponownie zaczęto jej używać w XIX wieku, wraz z nadejściem mody na historyzm.

Przypisy

1. Paweł Okołowski: Sgraffito. 2013. [dostęp 2013-06-19]. (pol.).

Bibliografia

• Rudkowski T., Polskie sgraffita renesansowe, DiG, Warszawa 2006.
• Rudkowski T., Sgraffito na Domu Scholza w Legnicy i jego twórca Giovannini, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 1976, nr 1 (21), 23–35
• Stec M., Sgraffiti a architektura, Biuletyn Informacyjny Konserwatorów Dzieł Sztuki 1997, nr 1 (28), 22–31.
• Stec M., Metoda przenoszenia sgraffit na przykładzie fragmentu sgraffita z Zagrodna, „Ochrona Zabytków” 1982, nr 1–2 (35), 90–97.
• Jagiełło-Kołaczyk M., Konserwacja renesansowych i manierystycznych sgraffit na Śląsku w latach 1867–1936, [w:] J. Jasieńko i in. (red.), Monumenta conservanda sunt. Księga ofiarowana Prof. E. Małachowiczowi, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków Oddział Śląski, Wrocław 2001, 198–215.
• Jagiełło-Kołaczyk M., Renesansowe sgraffita na Śląsku, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki 1999, nr 3 (44), 151–169.
• Jagiełło-Kołaczyk M., Sgraffita geometryczne na Śląsku w dobie renesansu i manieryzmu, „Architectus” 2000, nr 1 (7), 47–60.
• Jagiełło-Kołaczyk M., Sgraffita na Śląsku 1540–1650, Oficyna Wydawnicza PWr, Wrocław 2003.
• Jessen P., Der Ornamentstich. Geschichte der Vorlagen des Kunsthandwerks seit dem Mittelalter, Verlag für Kunstwissenschaft, Berlin 1920.
• Kubec F., Renesanční sgrafitová bosáž ve středních Čechách, Památkový Ústav Středních Čech, Praha 1996.
• Dvořáková V., Machálkova H., Malovaná průcelí české pozdni gotiky a renesance, „Zpravy Památkové Péče” 1954, nr 1 (14), 33–73.
• Urs Oskar Keller, Das Sgraffito: Mehr als nur Dekorationoder Volkskunst' [w:] Applica, Nr. 17, 2007, S. 28
• Vladislava Říhová i in., Sgrafito 16.-20. století, Fakulta restaurování Univerzity Pardubice, Pardubice 2009, ISBN 978-80-7395-228-0
• Pavel Waisser, Renesanční figurální sgrafito na průčelích moravských městských domů, Univerzita Palackého v Olomouci, Olomouc 2014, ISBN 978-80-244-4305-8
• Takátsová, J., Veľasová, L., Sgrafitová výzdoba kaštieľa v Ladomerskej Vieske in: Pamiatky a múzeá, 1999/1

Zobacz multimedia związane z tematem: Sgraffito

Zobacz hasło sgraffito w Wikisłowniku

Kontrola autorytatywna (technika artystyczna):

• GND: 4126868-4
• NKC: ph116137
• J9U: 987007535904505171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: art/sgraffito
• БРЭ: 3542435
• Catalana: 0105135, 0180758
• DSDE: sgraffito
• Hrvatska enciklopedija: 55638