Praga

Praga (cz. Praha^ⓘ, niem. Prag), miasto stołeczne Praga (cz. hlavní město Praha) – stolica i największe miasto Czech, położone w zachodniej części kraju, w środkowej części krainy Czechy, nad Wełtawą. Jest miastem wydzielonym na prawach kraju, będąc jednocześnie stolicą kraju środkowoczeskiego.

Ten artykuł dotyczy stolicy Czech. Zobacz też: inne znaczenia słowa Praga.

Praga

Praha

Zamek na Hradczanach, Most Karola i Malá Strana, Belweder, Pałac Wallensteina, Plac Wacława, Katedra Świętych Wita, Wacława i Wojciecha, Miejski Dom Reprezentacyjny, Tańczący dom, Letohrádek Hvězda, Rynek Staromiejski
Herb Flaga
Dewiza: Praga Caput Rei publicae (Praga stolicą republiki)[1]
Państwo	Czechy
Burmistrz	Bohuslav Svoboda
Powierzchnia	496 km²
Wysokość	185–399 m n.p.m.
Populacja (1.01.2024) • liczba ludności • gęstość	1 384 732[2] 2791,8 os./km²
Nr kierunkowy	2
Kod pocztowy	100 00 – 199 00
Tablice rejestracyjne	A
Podział miasta	22 dzielnice
Położenie na mapie Czech Praga
50°05′16″N 14°25′16″E
Strona internetowa

Praga jest ośrodkiem administracyjnym, przemysłowym, handlowo-usługowym, akademickim, turystycznym i kulturalnym o znaczeniu międzynarodowym. Jest siedzibą większości czeskich urzędów centralnych (w tym parlamentu, prezydenta i rządu), związków wyznaniowych działających na terenie Czech, a także licznych firm, stowarzyszeń, organizacji i uczelni. Stanowi najważniejszy w skali kraju węzeł drogowy i kolejowy, posiada również międzynarodowy port lotniczy i sieć metra.

Dzisiejsza Praga powstała w 1784 r. z połączenia pięciu wcześniej samodzielnych, lecz powiązanych ze sobą organizmów, których początki sięgają średniowiecza: Starego Miasta, Nowego Miasta, Josefova, Małej Strany i Hradczan – siedziby władców czeskich. Od 1992 r. zabytkowe centrum miasta znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Ze względu na bogactwo atrakcji należy do najchętniej odwiedzanych miast Europy.

Według tradycji oryginalna czeska nazwa miasta Praha pochodzi od czeskiego słowa práh – próg i jest związana z księżniczką Libuszą^[3]. Etymologia nazwy miasta zbudowanego nad progiem lub jazem – rzecznym brodem pochodzi od historycznej nazwy przeprawy przez Wełtawę w okolicy dzisiejszego Mostu Karola.

Według danych z 1 stycznia 2024 r. liczba ludności miasta wynosiła 1 384 732 osób (1. miejsce w Czechach)^[2], natomiast powierzchnia – 496 km² (również 1. miejsce w Czechach). Praga oficjalnie podzielona jest na dziesięć obwodów, które z kolei dzielą się na dzielnice. Obszar metropolitalny Pragi liczy, według danych Eurostatu z 2004 r., 1 964 750 mieszkańców.

Historia

Praga w XVI w.

Pierwsze plemiona słowiańskie przybyły na te tereny ok. 500 roku n.e. Walki o dominację doprowadziły ok. 800 roku do władzy dynastię Przemyślidów, którzy założyli tu miasto. Wznieśli oni dwie warowne osady: Zamek Praski i Wyszehrad. Od 973 roku Praga była siedzibą pierwszego biskupstwa na tych terenach, podległego metropolii mogunckiej. Szczególny rozkwit miasto osiągnęło za rządów Karola IV. Założył on tu pierwszy w środkowej Europie uniwersytet – Carolinum, a Praga po założeniu Nowego Miasta w 1348 r. stała się największym miastem Europy na północ od Alp. W roku 1344 praskie biskupstwo zostało podniesione w hierarchii kościelnej do rangi arcybiskupstwa. W 1419 w mieście doszło do słynnej defenestracji katolików (wojny husyckie), zaś w 1618 roku podobne wydarzenie (wyrzucenie przez okno namiestników cesarza) stało się bezpośrednią przyczyną wojny trzydziestoletniej. W wyniku klęski czeskich protestantów na Białej Górze w 1620 Praga jako stolica Królestwa Czech i całej Korony Czeskiej utraciła swoje znaczenie i przez długie lata pozostawała w cieniu Wiednia. W tym też okresie społeczność niemieckojęzyczna odgrywała w mieście (niem. Prag) rolę dominującą, zaczęło się to zmieniać dopiero w XIX wieku, podczas czeskiego odrodzenia narodowego.

W 1741 roku Pragę zajęły wojska Saksonii, Bawarii i Francji^[4]. W 1744 r. podczas II wojny śląskiej Pragę po dwutygodniowym oblężeniu zdobyli Prusacy, jednak w 1745 roku w pokoju drezdeńskim Austria zdołała potwierdzić swoje panowanie nad Czechami. W dniu 6 maja 1757 roku podczas wojny siedmioletniej doszło do bitwy pod Pragą, w której zwycięstwo odnieśli Prusacy, którzy jednak nie zajęli miasta.

W 1784 r. w jedno miasto połączono pięć wcześniej samodzielnych, lecz powiązanych ze sobą organizmów: Stare Miasto, Nowe Miasto, Josefov, Małą Stranę i Hradczany. Reformy Józefa II przyniosły także zamknięcie połowy czynnych kościołów i kaplic oraz zmniejszenie liczby zakonów z 40 do 14^[5]. Spis ludności z 1847 r. wykazał, że na populację miasta składa się 66 046 Niemców i 36 687 Czechów.

Teatr Narodowy w Pradze u schyłku XIX w.

W 1848 roku doszło do powstania (w czasie Wiosny Ludów). Do 1861 r. w mieście urzędował niemiecki burmistrz. Od tego czasu liczba czeskich mieszkańców gwałtownie wzrosła z powodu uprzemysłowienia przedmieść Pragi. Pod koniec XIX wieku wybudowano wiele reprezentacyjnych budynków; następowało powolne odzyskiwanie znaczącej pozycji miasta w monarchii Habsburgów. W tym czasie Praga była już dwujęzyczna, a Czesi i Niemcy funkcjonowali praktycznie równolegle (podwójne – czeskie i niemieckie – były uczelnie, teatry itp.). Na przełomie XIX i XX wieku w ramach asanacji praskiej dokonano całkowitej przebudowy Josefova i Podskalí, niszcząc przy tym wiele cennych historycznych obiektów. Podział Uniwersytetu Karola w Pradze na uniwersytet niemiecki i czeski był symbolem konfliktów etnicznych, które wstrząsały Pragą pod koniec XIX wieku. Na początku XX wieku Praga była miejscem, w którym tworzyło wielu niemieckojęzycznych twórców, takich jak Franz Kafka, Rainer Maria Rilke, Gustav Meyrink, Egon Erwin Kisch i Franz Werfel.

W 1918 Praga została stolicą nowo utworzonej Czechosłowacji. W latach 1939–1945 była stolicą Protektoratu Czech i Moraw. W wyniku operacji praskiej (1945) została wyzwolona przez Armię Czerwoną. W 1968 była główną areną praskiej wiosny. Po rozpadzie Czechosłowacji (1993) została stolicą Czech. Obecne motto Pragi to Praga Caput Rei Publicae (wcześniej do 1927: Praga caput regni, a w latach 1927–1991 Praga mater urbium – Praha matka měst).

Zabytki i atrakcje turystyczne

Widok na mosty w Pradze

Widok na Małą Stranę, Most Karola i Stare Miasto

Rynek Starego Miasta z kościołem św. Mikołaja

Rynek Starego Miasta widziany z wieży ratusza

Most Karola w Pradze

Dom Pod Czarną Matką Bożą (2020)

Widok na praski zamek nocą

Muzeum Narodowe w Pradze na Placu Wacława

Widok na Stare Miasto z Klementinum

Osobny artykuł: Muzea w Pradze.

W 1992 zabytkowe centrum Pragi zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Praga jest uważana za jedno z najbardziej atrakcyjnych miast Europy – z tego względu corocznie odwiedzają ją rzesze turystów. W mieście znajduje się ponad 20 muzeów i prawie 100 galerii. Niektórymi z atrakcji turystycznych są:

• Hradczany z zamkiem oraz gotycką katedrą św. Wita, św. Wacława i św. Wojciecha (św. Adalberta),
• Złota Uliczka,
• Malá Strana – pełna kościołów, pałaców i ogrodów oraz urokliwych uliczek,
• barokowy kościół św. Mikołaja z XVIII wieku na Malostranské náměstí,
• Loreta,
• Stare Miasto na prawym brzegu Wełtawy,
• Ratusz Staromiejski (XIV wiek) ze słynnym zegarem astronomicznym Orloj na Staroměstské náměstí,
• Týnský Chrám – Kościół Marii Panny przed Tynem, kiedyś centrum husytyzmu,
• Ratusz Nowomiejski (XV wiek),
• różne miejsca powiązane z Franzem Kafką,
• Most Karola,
• Ściana Johna Lennona,
• dzielnica żydowska Josefov,
• Wzgórze Wyszehrad,
• Wzgórze Petřín,
• Praski metronom,
• Miejski Dom Reprezentacyjny,
• Muzeum Narodowe w Pradze,
• wieża telewizyjna z platformą widokową, w dzielnicy Žižkov,
• Galeria Narodowa Sztuki Europejskiej (kolekcje malarstwa europejskiego),
• Galeria Narodowa w Pradze,
• liczne zabytkowe piwiarnie np. U Fleků, U Kocoura czy U sv. Tomaše,
• „Tańczący dom” nad Wełtawą,
• Teatr Narodowy w Pradze,
• Stadion Strahov,
• synagogi Pragi,
• ogród zoologiczny,
• ogrody botaniczne,
• Brama Prochowa,
• Dworzec Główny,
• Dworzec Masaryka,
• Willa Müllerów w Pradze – arcydzieło modernizmu z 1930,
• Dom towarowy Brandejs.

Znane dzielnice

Osobny artykuł: Dzielnice Pragi.

• Holešovice
• Hradčany
• Josefov
• Karlín
• Libeň
• Malá Strana
• Nové Město
• Nusle
• Smíchov
• Staré Město
• Vinohrady
• Vršovice
• Vyšehrad
• Zbraslav
• Žižkov

Uczelnie

• Uniwersytet Karola
• Akademia Sztuk Scenicznych w Pradze
  • Wydział Filmowy i Telewizyjny
  • Wydział Teatralny

Kościoły

• Bazylika św. Piotra i Pawła,
• Klementinum,
• Kościół husycki,
• Kościół Narodzenia,
• Kościół Zbawiciela,
• Loreta,
• Kościół Marii Panny przed Tynem,
• Kościół Marii Panny,
• Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy,
• Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej,
• Kościół Matki Bożej Śnieżnej,
• Kościół Panny Marii Anielskiej,
• Kościół Panny Marii Pod Łańcuchem,
• Kościół św. Barbary,
• Kościół św. Castulusa,
• Kościół św. Cyryla i Metodego,
• Kościół św. Ducha,
• Kościół św. Franciszka,
• Kościół św. Gawła,
• Kościół św. Idziego,
• Kościół św. Ignacego,
• Kościół św. Jakuba,
• Kościół św. Jana na Skałce,
• Kościół św. Jerzego,
• Kościół św. Józefa,
• Kościół św. Krzyża,
• Kościół św. Małgorzaty,
• Kościół św. Marcina w Murze,
• Kościół św. Mikołaja na Malej Stranie,
• Kościół św. Mikołaja na Starym Mieście,
• Kościół św. Rocha,
• Kościół św. Tomasza,
• Kościół św. Trójcy,
• Kościół św. Włodzimierza,
• Rotunda św. Marcina.

Sport

Stadion Eden Aréna

Hala widowiskowo-sportowa O2 Arena

Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w Pradze.

Kluby sportowe z siedzibą w Pradze

Nazwa klubu	Dyscyplina	Liga/rozgrywki	Data powstania	Obiekt
Bohemians 1905	piłka nożna	Gambrinus Liga	1905	Ďolíček
Bohemians Praha	piłka nożna	Česká fotbalová liga	1996	Stadion Viktorii Žižkov
ČZU Praha	piłka siatkowa	Extraliga	1996	Lužiny
Dukla Praga	piłka nożna	Gambrinus Liga	1948	Na Julisce
Iuridica Praga	rugby	I liga	1955
Olymp Praga	żużel	Czeska liga żużlowa
PVK Olymp Praga	piłka siatkowa	Extraliga	1957
RK Petrovice	rugby	Ekstraliga	1944
Praga Rugby	rugby	Ekstraliga	1944
Slavia Praga	hokej na lodzie	Ekstraliga	1900	O2 Arena
Slavia Praga	piłka nożna	Gambrinus Liga	1892/1896	Eden Aréna
Slavia Praga	rugby	Ekstraliga	1927	Hřiště v Edenu
Sparta Praga	hokej na lodzie	Ekstraliga	1903	Tesla Arena
Sparta Praga	piłka nożna	Gambrinus Liga	1893	Generali Arena
Sparta Praga	rugby	Ekstraliga	1928	Podvinný mlýn
Tatra Smíchov	rugby	Ekstraliga	1958
Viktoria Žižkov	piłka nożna	Gambrinus Liga	1903	Stadion Viktorii Žižkov

W Pradze, w latach 1992–1998 i 2005–2010, rozgrywany był kobiecy turniej tenisowy, ECM Prague Open.

Urodzeni w Pradze

Pomnik króla czeskiego Karola Luksemburskiego

Pomnik Josefa Mánesa

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Pradze.

• Jaroslav Hašek – pisarz
• Václav Havel – pisarz, prezydent Czech
• Franz Kafka – austriacki pisarz żydowskiego pochodzenia
• Václav Klaus – prezydent i premier Czech
• Hynek Klimek – pisarz
• Eva Klímková – modelka
• Karol IV Luksemburski – cesarz niemiecki, król Czech
• Josef Mánes – malarz
• Leopold von Mildenstein – oficer SS
• Madeleine Albright – sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych
• Martina Navrátilová – tenisistka
• Jan Svatopluk Presl – czeski przyrodnik
• Helena Suková – tenisistka
• Helena Vondráčková – piosenkarka
• Wacław II – król Czech z dynastii Przemyślidów
• Wacław III – król Czech i Węgier

Miasta partnerskie

Oficjalne: Bamberg, Niemcy Barcelona, Hiszpania Berlin, Niemcy Bilbao, Hiszpania Bruksela, Belgia Buenos Aires, Argentyna Chicago, Stany Zjednoczone Frankfurt nad Menem, Niemcy Hamburg, Niemcy Jasło, Polska Kioto, Japonia Moskwa, Rosja[a] Nîmes, Francja Norymberga, Niemcy Paryż, Francja Phoenix, Stany Zjednoczone Petersburg, Rosja[a] Tajpej, Republika Chińska

Nieoficjalne: Birmingham, Wielka Brytania Bratysława, Słowacja Budapeszt, Węgry Cali, Kolumbia Helsinki, Finlandia Jerozolima, Izrael Kopenhaga, Dania Lizbona, Portugalia Luksemburg, Luksemburg[7] Rotterdam, Holandia Ryga, Łotwa Wiedeń, Austria Wilno, Litwa

Zobacz też

• cmentarz ewangelicki na Strasznicach
• Brno
• most Trojski
• tramwaje w Pradze
• Prażanie
• stacje kolejowe: Praha-Bĕchovice, Praha-Hostivař, Praha-Komořany, Praha-Krč, Praha-Satalice, Praha-Zbraslav, Praha-Řeporyje.
• Strzelanina na Uniwersytecie Karola w Pradze

Uwagi

1. Współpraca zawieszona od 2014^[6]