Stanisław Grzmot-Skotnicki herbu Bogoria[1], ps. „Grzmot” (ur. 13 stycznia 1894 w Skotnikach, zm. 19 września 1939 w Tułowicach) – generał brygady Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
 | |
 generał brygady | |
| Data i miejsce urodzenia |
13 stycznia 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1939 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca grupy |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
                | |
.png){kind=small}
Życiorys
Urodził się 13 stycznia 1894 w rodzinnym majątku Skotniki, w ówczesnym powiecie sandomierskim guberni radomskiej, w rodzinie Maksymiliana h. Bogoria (1863–1922) i Wandy z Russockich (1866–1941)[2][uwaga 1]. W 1912 złożył maturę w Szkole Handlowej w Radomiu i wyjechał do Szwajcarii, gdzie rozpoczął studia w Akademii Handlowej w Sankt Gallen i wstąpił do Związku Strzeleckiego[4]. W 1913, po ukończeniu Oficerskiej Szkoły Strzeleckiej w Stróży, został komendantem oddziału Związku Strzeleckiego w St. Gallen[4].
Był członkiem tzw. konnego patrolu Władysława Prażmowskiego „Beliny” tzw. „siódemki”, który w nocy z 2 na 3 sierpnia, jako pierwszy przekroczył granicę zaboru austriackiego z zaborem rosyjskim w Kocmyrzowie i 3 sierpnia wieczorem powrócił do Krakowa, a 6 sierpnia wyruszył wraz z 1 kompanią kadrową do Kongresówki. Brał udział w marszu na Miechów i Kielce. 9 października 1914 został mianowany podporucznikiem i objął funkcję adiutanta płk. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Z chwilą wyruszenia na wojnę przybrał pseudonim „Grzmot”, który stał się nieodłącznym członem jego nazwiska.
Służył w 1 pułku ułanów Legionów Polskich, dowodząc w nim kolejno plutonem i szwadronem. Brał udział w walkach nad Nidą, w rejonie Nowego Korczyna, Szczytnikami, Lublinem, Kościuchnówką i Trojanówką. Razem z całym pułkiem Beliny-Prażmowskiego walczy pod Krzywopłotami, Wolbromiem i Uliną Małą. Następnie walczył na Podhalu pod Limanową, Nowym Sączem i w kilkudniowej bitwie pod Łowczówkiem. Ubezpieczał też, wraz ze swoim szwadronem, przemarsz piechoty legionowej w kierunku Łodzi i Częstochowy. 5 marca 1915 został mianowany porucznikiem w kawalerii[5]. W lutym i marcu 1917 wykładał musztrę na kawaleryjskim kursie oficerskim w Ostrołęce. Latem 1917, po kryzysie przysięgowym, został początkowo internowany w obozie w Szczypiornie, a od 20 lipca tego roku w Niemczech: Havelberg, Rastadt i Werl[6][7]. Zwolniony 14 października 1918 wrócił do kraju[7].
W listopadzie tego roku odtwarzał swój macierzysty pułk (późniejszy 1 pułk szwoleżerów Józefa Piłsudskiego), w którym brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej. 17 grudnia 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem awansu na rotmistrza, „ogłoszonego w rozkazach generała majora Śmigłego”[8].
W grudniu 1918 walczył pod Sokolem i Dołnobyku. 28 stycznia 1919 wraz z pułkiem szarżował pod Krystynopolem. Jesienią 1919 został skierowany do Oficerskiej Szkoły Jazdy w Warszawie, a następnie do Aplikacyjnej Szkoły Kawalerii w Saumur we Francji. 11 czerwca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu podpułkownika, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[9]. Od sierpnia 1920 dowodził VIII Brygadą Jazdy, a później 2 Dywizją Jazdy.
Od 1 maja do 1 lipca 1921 był słuchaczem Kursu Wyższych Dowódców w Warszawie[7]. W latach 1921–1924 pełnił służbę na stanowisku głównego instruktora w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu[10]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 6. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)[11], a 31 marca 1924 mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 2. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[12]. Z dniem 1 czerwca 1924 został przeniesiony do 15 Pułku Ułanów w Poznaniu na stanowisko dowódcy pułku[13]. W czasie przewrotu majowego 1926 opowiedział się po stronie rządowej. Musiał dokonać wyboru pomiędzy obowiązkiem żołnierskim, który nakazywał mu iść z odsieczą rządowi, a osobistymi przekonaniami, gdyż sercem był piłsudczykiem. Wybrał obowiązek żołnierski i swój pułk, którego sztandar marsz. Józef Piłsudski osobiście udekorował Orderem Virtuti Militari, stanął przeciw Komendantowi. Marszałek Józef Piłsudski docenił to i kariera wojskowa Stanisława Grzmot-Skotnickiego przebiegała dalej bez żadnych zakłóceń[14].
15 lipca 1927 został mianowany dowódcą 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach[15][16][17]. 24 grudnia 1929 Prezydent RP Ignacy Mościcki awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 i 3. lokatą w korpusie generałów[18]. Wiosną 1937 objął dowództwo Pomorskiej Brygady Kawalerii. W 1938, wraz z całą Brygadą bierze udział w akcji na Zaolziu. Prawie cały wolny czas poświęcał działalności społecznej. Był prezesem Zarządu Okręgu Polskiej Macierzy Szkolnej i Wschodnio-Kresowego Klubu Jazdy.
We wrześniu 1939 dowodził Grupą Osłonową „Czersk” i Pomorską Brygadą Kawalerii w składzie Armii „Pomorze”. W bitwie nad Bzurą dowodził GO Kawalerii swego imienia[19].
18 września ranny pod Tułowicami dostał się do niewoli niemieckiej[19], zmarł następnego dnia rano. Pochowany w miejscu zgonu, w 1940 ekshumowany przez miejscową ludność i przeniesiony na cmentarz w Janówku[19], ekshumowany ponownie w 1952[20] i przeniesiony na Cmentarz Wojskowy na Powązkach w Warszawie (kwatera A 29-6-30)[21].
Życie prywatne
Stanisław Grzmot-Skotnicki był dwukrotnie żonaty. W 1919 ożenił się ze Stefanią z domu Calvas (1886–1934), rozwiedzioną z Bolesławem Wieniawa-Długoszowskim, z którą miał dwoje dzieci: Stanisława Gustawa (1920–2003)[19] i Stefanię Wandę (1921–1994), uczestniczkę powstania warszawskiego[22]. Syn Stanisław zawarł związek małżeński z Ireną Kummant ps. „Luga”, „Janina” (1924–2003)[23], natomiast córka Stefania wyszła za mąż za brata Ireny, Leopolda Kummanta ps. „Rylski” (1920–1987)[24]. Rodzeństwo Kummant było żołnierzami Armii Krajowej i uczestnikami powstania warszawskiego. Drugą żoną Generała była Maria z domu Karczewska (1898-1993).
Opinie
Pracuje dzielnie i umiejętnie, z zapałem i ambicją i zdumiewającą świeżością sił. Rezultatów pracy oceniać w roku bieżącym jeszcze nie mogę. W dowodzeniu w polu nie widziałem.
/-/ gen. Władysław Bortnowski[25]
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari (pośmiertnie, 1970)[26]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2245[27] (30 czerwca 1921)[28]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)[29][30]
- Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)[31][32]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[33]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 10 listopada 1928[34][35], 15 września 1937[36][37])
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[6]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[6]
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
- Odznaka „Za wierną służbę”
- Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”[38]
- Komandor z Gwiazdą Orderu Krzyża Orła (Estonia, 1936)[39][40]
- Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja, 1934)[41][39]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1922)[42]
- Order Krzyża Białego Związku Obrony 2. klasy (Estonia)[6]
- Medal Pamiątkowy 1918–1928 (Łotwa)[6]
Upamiętnienie
W Tułowicach, tuż przy drodze nr 705 znajduje się niewielki kamień z kawaleryjskim proporczykiem – pamiątka ostatniego boju generała i 42 żołnierzy wziętych do niewoli oraz 6 mieszkańców Tułowic, wymienionych z nazwiska, których Niemcy rozstrzelali. W miejscu tym często stoją kwiaty i palą się lampki[43]. Pamiątki po generale, m.in. naramiennik od munduru, order Virtuti Militari oraz medalik znajdują się w zbiorach Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą w Sochaczewie.
Minister obrony narodowej decyzją nr 77/MON z 4 sierpnia 1994 nadał 7 Brygadzie Zmechanizowanej (obecnie 7 Pomorska Brygada Obrony Wybrzeża) w Słupsku imię gen. bryg. Stanisława Grzmot-Skotnickiego[44].
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
