15 Pułk Ułanów Poznańskich

15 Pułk Ułanów Poznańskich (15 puł.) – oddział kawalerii Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.

Ten artykuł dotyczy 15 Pułku Ułanów Poznańskich. Zobacz też: 15 Pułk Ułanów – stronę ujednoznaczniającą.

15 Pułk Ułanów

Odznaka pamiątkowa 15 puł
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1918
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Poznańskich
Tradycje
Święto	23 kwietnia[1][a]
Nadanie sztandaru	29 lipca 1919
Rodowód	Pułk Jazdy Poznańskiej 1 Pułk Strzelców Konnych Wielkopolskich
Kontynuacja	15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej 15 batalion Ułanów Poznańskich (17 BZ)
Dowódcy
Pierwszy	por. Kazimierz Ciążyński
Ostatni	mjr Kazimierz Chłapowski
Działania zbrojne
powstanie wielkopolskie bitwa o Ławicę (6 I 1919) wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Małymi Gajanami (7 VIII 1919) bitwa pod Słobodą (8–9 VIII 1919) bitwa pod Bobrujskiem (28 VIII–3 IX 1919) bitwa pod Luboniczami (2 IX 1919) bitwa pod Szaciłkami (9–22 IV 1920) kampania wrześniowa bitwa nad Bzurą (9–18 IX 1939) bój pod Brochowem (14–15 IX 1939) bój pod Głownem (9–12 IX 1939) bój pod Sierakowem i Laskami (19 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja	Poznań
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	Kawaleria
Podległość	14 Wielkopolska Dywizja Piechoty VII BJ (1921–1924) Wlkp BK (1937–1939)
Odznaczenia

Tereny działań pułku w latach 1919-1920

Odcisk pieczęci dowództwa pułku

Kurtka kaprala 1 Pułku Ułanów Wielkopolskich

Tradycje

15 Pułk Ułanów po raz pierwszy pojawił się w składzie Armii Księstwa Warszawskiego. Następnie w powstaniu listopadowym uczestniczył w walkach Pułk Jazdy Poznańskiej składający się z ochotników pochodzących z ziem zaboru pruskiego.

Formowanie

Następny oddział ułanów nawiązujący do tradycji poznańskiej kawalerii powstał 30 grudnia 1918 podczas powstania wielkopolskiego pod komendą ppor. Kazimierza Ciążyńskiego, jako „Konni Strzelcy Straży Poznania”, a jako barwy proporczyka przyjął biel i czerwień. 14 stycznia 1919 tymczasowym komendantem konnych strzelców mianowany został ppor. Józef Lossow. Kawalerzyści złożyli przysięgę 26 stycznia 1919.

29 stycznia 1919 1. pułk strzelców konnych wielkopolskich otrzymał nazwę „1 pułk ułanów Wielkopolskich”^[3]. Dwa dni później płk Aleksander Pajewski został zatwierdzony na stanowisku dowódcy pułku^[4].

W styczniu 1920, po scaleniu Armii Wielkopolskiej z armią w kraju, pułk otrzymał nazwę „15 pułk ułanów Wielkopolskich”. W lipcu 1920 szwadron zapasowy 15 puł wystawił 1. szwadron 115 pułku ułanów wielkopolskich oraz „1-y ochotniczy pułk jazdy wielkopolskiej Nr. 215”, który później został przemianowany na 26 pułk ułanów wielkopolskich.

5 sierpnia 1920 na wniosek prezydenta Poznania Jarogniewa Drwęskiego pułk otrzymał nazwę „15 pułk ułanów poznańskich”. 22 października 1927 staraniem władz miasta i dowództwa pułku odsłonięto przy ul. Ludgardy w Poznaniu Pomnik Ułanów Poznańskich autorstwa Mieczysława Lubelskiego i Adama Ballenstaeda. Przedstawia on ułana, który jako święty Jerzy, godzi lancą w smoka.

Pułk w walce o granice

Osobny artykuł: Powstanie wielkopolskie.

W nocy z 5 na 6 stycznia 1919 szwadron konnych strzelców pod dowództwem ppor. Kazimierza Ciążyńskiego wziął udział w opanowaniu lotniska Ławica w Poznaniu. W nocy z 9 na 10 stycznia 1919 szwadron ppor. Ciążyńskiego przewieziony został do Gniezna, a w dniu 11 stycznia wziął udział w walkach o Szubin. W następnych miesiącach służył na różnych odcinkach frontu powstańczego

Osobny artykuł: Wojna polsko-bolszewicka.

1 sierpnia 1919 Pułk wyruszył na front litewsko-białoruski w ramach 14 Dywizji Piechoty. Jego szlak bojowy prowadził przez: Mołodeczno, Małe Gajany, Mińsk, Ihumeń, Bochuczewicze i Bobrujsk, który został zdobyty 28 sierpnia. Bobrujsk stał się bazą wypadów pułku podczas walk nad Berezyną i na Polesiu do maja 1920. W tym okresie żołnierze dorobili się u bolszewików przydomku rogate, czerwone czorty (czerwony to kolor otoku rogatywek). W tym okresie Pułkiem dowodził ppłk Władysław Anders. W maju 1920 brał udział w zatrzymaniu ofensywy radzieckiej 16 Armii biorąc do niewoli znaczną część żołnierzy nieprzyjacielskiej brygady kawalerii.

• w lipcu 1920 wskutek radzieckiej ofensywy wojska polskie zostały zmuszone do odwrotu. Pułk osłaniał odwrót swojej macierzystej dywizji. Podczas walk pod Iwachnowiczami 29 lipca ranny został dowódca – ppłk Anders. Podczas kontrofensywy polskiej 16 sierpnia Pułk przełamał obronę radziecką pod Maciejowicami.
• Kolejne walki stoczył podczas Bitwy nad Niemnem. Następnie w drugiej połowie września 1920 kawalerzyści walczyli pod Międzyrzeczem(inne języki)Międzyrzecze (rejon wołożyński), Zelwą i Snowami, a ostatnią miejscowością jaką zajęli żołnierze był Mińsk^[b], z którego wycofano się na zachód po podpisaniu zawieszenia broni.

2 stycznia 1921 pułk wycofano z frontu, a następnie pociągami przewieziono do Poznania^[5].

Mapy walk pułku

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[6][7]
ppłk SG Władysław Anders	por. Jerzy Anders	plut. Stanisław Bartz
plut. Władysław Biegański	por. Witold Boreysza	por. Czesław Buszkiewicz
ppor. Kazimierz Józef Chłapowski	st. uł. Stanisław Ciechowski	por. Janusz Czarnecki
kpt. Franciszek Ćwiertnia	plut. Edmund Dachtera	uł. Stanisław Dobienżański
wachm. Jan Dominiak (Dominik)	ppor. Jerzy Dzwonkowski	ppor. Ludomir Frezer
por. Stanisław Gauza	kpr. Ignacy Górski	kpr. Stanisław Gościński
wachm. Wojciech Grocholski	uł. Tomasz Grzęda	wachm. Stanisław Grzeliński
kpr. Antoni Janczewski	plut. Jan Jankowiak	wachm. Franciszek Kaczmarek
uł. Emil Kalkowski	rtm. Kazimierz Kalkstein	por. Janusz Kapuściński
wachm. Bronisław Kluczyk	uł. Jan Kozłowski	plut. Bolesław Krajewski
kpr. Leon Kramarczyk	rtm. Jerzy Kubicki	st. uł. Jan Lis
st. uł. Leon Madaj	kpr. Jan Majchrzycki	plut. Andrzej Majda
ppor. Wacław Mańkowski	st. uł. Franciszek Michalski	por. Michał Mycielski
wachm. Kazimierz Nowakowski	plut. Marceli Nowicki	uł. Stefan Pacholski
wachm. szt. Aleksander Paisert nr 3998	st. uł. Franciszek Paluszkiewicz	ppor. Witold Pluciński
ppor. Mieczysław Poniatowski	plut. Marian Przędzik	rtm. Andrzej Rojewski
rtm. Leon Schmidt-Borudzki	por. Adam Siciński	st. uł. Michał Skarbecki
rtm Jerzy Skrzydlewski	uł. Ignacy Sobczak	wachm. Jan Sołtysiak
wachm. Roman Stepczyński	wachm. Jan Sułkowski	rtm. Albert Traeger
por. Antoni Tuncelmann	wachm. Andrzej Wiśniewski	st. uł. Michał Zwiernik

Pułk w okresie pokoju

Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje Orderem Virtuti Militari oficerów 15 puł. Stoją od prawej porucznicy: Siciński, Gauza i Czarnecki.

Zawody jeździeckie o mistrzostwo DOK VII w Poznaniu 1927. Zwycięska ekipa 15 puł – z nagrodą stoi płk Rudolf Dreszer.

Delegacja 15 puł. na audiencji u prezydenta RP Ignacego Mościckiego; 21 marca 1934.

Zawody jeździeckie o mistrzostwo armii w Białymstoku w sierpniu 1937. Zdobywcy II miejsca – ekipa 15 puł.

Święto 15 puł. w Poznaniu 1937 – defilada oddziału kawalerii z lancami.

5 i 6 stycznia 1921 transporty pułku przybyły z frontu do Poznania^[5]. 16 stycznia 1921, po mszy polowej na Błoniach Grunwaldzkich, pułk razem z oddziałami 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty przedefilował przez Poznań^[8].

W sobotę 23 kwietnia 1921 na Błoniach Grunwaldzkich odbyła się uroczystość dekoracji Orderem Virtuti Militari sztandaru pułku, a następnie oficerów i żołnierzy przez Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza marszałka Józefa Piłsudskiego^[9][10]. Dzień 23 kwietnia pułk postanowił święcić jako doroczne święto pułkowe^[9]. 19 maja 1927 minister spraw wojskowych rozkazem G.M. 3604 I. ustalił i zatwierdził dzień 23 kwietnia jako datę święta pułkowego^[11].

Koszary pułku

Od początku istnienia pułk zajmował koszary pruskiego 1 pułku Królewskich Strzelców Konnych przy ulicy Grunwaldzkiej 24/26 (do 1919 ulica Augusty-Wiktorii). Ponadto zajmował obiekty przy ulicy Marcelińskiej 13 po niemieckim 5 dywizjonie taborów. Od października 1921 do kompleksu 15 puł. dokwaterowany został 7 pułk strzelców konnych. Zbyt duże zagęszczenie spowodowało, że jeden szwadron rotacyjnie do listopada 1926 przebywał w koszarach w nadgranicznym Zbąszyniu. W 1925 7 psk otrzymał drugi kompleks koszarowy przy ul. Taborowej 22 i 15 puł przejął po nim zachodnią część Koszar Łokietka na rogu ulic: Marcelińskiej i Polnej (m.in. z dwiema dużymi, krytymi ujeżdżalniami)^[12]. Zgodnie z rozkazem ministra spraw wojskowych O.V. L 33035 E z 1925 przy pułku stacjonował 3 szwadron samochodów pancernych.

19 marca 1929 odbyła się uroczystość nadania koszarom 15 pułku ułanów nazwy Koszary imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego. Zatwierdzenie tej nazwy ogłoszono w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 25 z 5 sierpnia 1930, poz. 294^[13].

Po odejściu 7 pułku strzelców konnych do Biedruska, z dniem 31 maja 1938 wszystkie obiekty koszarowe przy ul. Grunwaldzkiej i magazyny paszy w kompleksie przy ul. Taborowej 2 przejął 15 puł. 2 listopada 1938 w dwóch koszarowcach zakwaterowano 18 batalion Junackich Hufców Pracy^[12].

Do dziś (2019) zachowała się tylko część zabudowy koszar, poprzeplatana późniejszą zabudową. W 1945 zniszczona została całkowicie północna pierzeja ul. Grunwaldzkiej wraz z willą dowódcy pułku. Podczas poszerzania tej ulicy wyburzono wszystkie budynki stojące w pierzei południowej (w tym pięć szwadronowych bloków koszarowych)^[14]. Istnieją (2019) dwa bloki szwadronowe przy Grunwaldzkiej 26/28 i Wojskowej 10, kasyno oficerskie (Grunwaldzka 34), kwatermistrzostwo (Grunwaldzka 28A) i dwa budynki gospodarcze (Grunwaldzka 24/26A i 34A) oraz trzy domy kadry zawodowej (Wojskowa 8, J. Matejki 63 i 63/1). Zachował się też kompleks stajni w części zachodniej i częściowo stajnie we wschodniej części koszar^[15]. Z Koszar Łokietka przetrwała całość zabudowy na rogu ulic: Marcelińskiej i Polne i budynek krytej ujeżdżalni. Odbudowany po wojnie w 1982 pomnik 15 puł stoi na Starym Mieście^[15].

Mobilizacja

Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[16]
Nazwa pododdziału	Termin	Miejsce mobilizacji
dowódca pułku z drużyną	alarm	Poznań
pluton łączności
1÷2 szwadrony
3 szwadron		Zbaszyń
4 szwadron		Poznań
szwadron karabinów maszynowych
szwadron pionierów nr 113
szwadron pionierów nr 101	11
szwadron kawalerii nr 44	6
pluton ckm nr 44
szwadron kawalerii nr 74	10
pluton ckm nr 74
szwadron samochodów pancernych nr 113	alarm
Kwatera Główna nr 113 (I eszelon)
Kwatera Głowna nr 113 (II eszelon)	4
poczta polowa nr 59
sąd polowy nr 113
uzupełnienie do czasu „W”	5
uzupełnienie szwadronu pionierów nr 113
kolumna taborowa nr 761	7
dowódca brygady nr 7	alarm
szwadron marszowy 1/15 puł	18
pluton marszowy nr 1/113 szw. pionerów
pluton marszowy nr 1/44	30
pluton marszowy nr 1/74
szwadron zapasowy	do 15

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[17][c]
Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
dowódca pułku	ppłk Tadeusz Mikke
I zastępca dowódcy	ppłk dypl. Włodzimierz Bronisław Peucker
adiutant	por. Szymon Bolesław Skorupski[d]
naczelny lekarz medycyny	kpt. lek. dr Edward Gorzkowski
starszy lekarz weterynarii	mjr lek. wet. Albin Kazimierz Ziemecki
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)	mjr Julian Jerzy Fischer-Drauenegg
oficer mobilizacyjny	rtm. Zygmunt Jerzy Dobrzański
zastępca oficera mobilizacyjnego	rtm. Władysław Józef Mackiewicz
oficer administracyjno-materiałowy	rtm. Władysław Alojzy Braunek
dowódca szwadronu gospodarczego	por. Szymon Bolesław Skorupski
oficer gospodarczy	por. int. Piotr Paciorek
oficer żywnościowy	chor. Marceli Nowicki
dowódca plutonu łączności	por. Bogdan Władysław Lubierski
dowódca plutonu kolarzy	por. Roman Rożałowski
dowódca plutonu ppanc.	ppor. Maciej Prószyński
dowódca 1 szwadronu	rtm. dypl. Sławomir Zarzycki
dowódca plutonu	por. Sergiusz Wieżański
dowódca plutonu	ppor. Wacław Zieliński
dowódca 2 szwadronu	p.o. por. Stanisław Jerzy Gardulski
dowódca plutonu	por. Zbigniew Witold Marcin Barański
dowódca plutonu	ppor. Jerzy Filip Karol Siarkiewicz
dowódca 3 szwadronu	rtm. Czesław Małachowski
dowódca plutonu	por. Mieczysław Ludwik Cezary Bukowski
dowódca 4 szwadronu	mjr Władysław Bobiński
dowódca plutonu	ppor. Jerzy Wincenty Kozierowski
dowódca plutonu	ppor. Zygmunt Mikołaj Twardowski
dowódca szwadronu km	rtm. Jan Brodzki
dowódca plutonu	por. Marian Łukowski
dowódca plutonu	por. Roman Bamburski
dowódca szwadronu zapasowego	mjr Kazimierz Józef Chłapowski
zastępca dowódcy	rtm. kontr. Michał Kwaliaszwili
na kursie	rtm. Bronisław Buszkiewicz
na kursie	rtm. adm. (kaw.) Alfred Swirtun
na kursie	por. Józef Dymitr Haraszewski

Pułk w kampanii wrześniowej

W kampanii wrześniowej pułk wziął udział w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii wchodzącej w skład Armii „Poznań”.

• 1 września 1939 Pułk znajdował się koło Zaniemyśla. Następnie skierował się na Uniejów i nad Bzurę.
• w dniach 9 – 18 września 1939 znajdował na wschodnim skrzydle Armii Poznań tocząc ciężkie walki pod Brochowem i Walewicami w ramach Bitwy nad Bzurą. We wsi Boczki Domaradzkie 12 września poległ dowódca Pułku ppłk Tadeusz Mikke.
• po bitwie Pułk osłaniał odwrót Armii Poznań i resztek Armii Pomorze przez Kampinos do Warszawy do której dotarł 20 września. Ostatnia zbiórka odbyła się 28 września w dniu kapitulacji stolicy.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[19][20]
Dowództwo
dowódca pułku	ppłk Tadeusz Mikke
I zastępca dowódcy	mjr Kazimierz Józef Chłapowski
kwatermistrz	rtm. Władysław Braunek
adiutant	por. Szymon Bolesław Skorupski
oficer ordynansowy	por. rez. Andrzej Niegolewski
oficer informacyjny	por. rez. Stanisław Kościelski
oficer broni	ppor. rez. Stefan Kaczmarek
oficer żywnościowy	chor. Marceli Nowicki
płatnik	ppor. rez. Adam Glabisz
dowódca taboru bojowego	por. rez. Witold Prus-Głowacki
lekarz	kpt. lek. dr Edward Gorzkowski
lekarz weterynarii	ppor. lek. wet. Euzebiusz Małecki
kapelan	kpl. rez. ks. Marian Konopiński
szef kancelarii pułku	wachm.Stefan Dąbrowski
dowódca plutonu łącznosci	por. Bohdan Lubierski
	plut. pchor. Maciej Rembowski
dowódca plutonu ppanc.	ppor. Maciej Prószyński (poległ 14 IX pod Młogoszynem),
	wachm. Antoni Oleniczak
1 szwadron
dowódca	por. Stanisław Jerzy Gardulski
dowódca I plutonu	ppor. Sergiusz Wieżański
dowódca II plutonu	ppor. Wacław Zieliński
dowódca III plutonu	ppor. rez. Jan Maliszewski
szef szwadronu	st. wachm. Józef Filipiak
2 szwadron
dowódca	rtm. Władysław Józef Mackiewicz
dowódca I plutonu	ppor. Jerzy Siarkiewicz
dowódca II plutonu	por. rez. Józef Klonowski
dowódca III plutonu	ppor. rez. Zygmunt Józef Kęszycki
szef szwadronu	st. wachm. Walenty Smektała
3 szwadron
dowódca	rtm. Czesław Małachowski
dowódca I plutonu	por. Roman Rożałowski
dowódca II plutonu	ppor. rez. Witold Szczęśniewski
dowódca III plutonu	ppor. rez. Zygmunt Rusiecki
szef szwadronu	st. wachm. Stefan Stepczyński
4 szwadron
dowódca	rtm. Bronisław Buszkiewicz
dowódca I plutonu	ppor. Zygmunt Twardowski
dowódca II plutonu	ppor. rez. Brunon Henryk Stroiński
dowódca III plutonu	ppor. rez. Andrzej Wiewiórowski
szef szwadronu	wachm. Antoni Michalczyk
szwadron ciężkich karabinów maszynowych
dowódca	rtm. Jan Brodzki
dowódca I plutonu	por. Marian Łukowski
dowódca II plutonu	por. rez. Aleksander Józef Lossow
dowódca III plutonu	ppor. Mieczysław Tarnopolski
wachm. Ignacy Bandosz
szef szwadronu	st. wachm. Alojzy Jaeger
szwadron kolarzy
dowódca	por. Przemysław Czarnocki
dowódca I plutonu	ppor. rez. Jan Trzciński
dowódca II plutonu	ppor. rez. Adolf Liebich
dowódca III plutonu	pchor. rez. Zygmunt Warczygłowa
szwadron gospodarczy
dowódca szwadronu	por. rez. Krzysztof Wize
szef szwadronu	chor. Wojciech Grocholski

Kawalerowie Orderu Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939[21]
ppłk Tadeusz Mikke	mjr Kazimierz Józef Chłapowski	rtm. Władysław Braunek
rtm. Jan Brodzki	rtm. Bukowski Zbigniew	rtm. Buszkiewicz Bronisław
rtm. Kwałiaszwiii Michał	rtm. Mackiewicz Władysław	rtm. Skorupski Szymon
kpt. Edward Gorzkowski	por. Barański Zbigniew	por. Antoni Dunin
por. Gardulski Stanisław	por. Lubierski Bohdan	por. Łukowski Marian
por. Niegołewski Andrzej	por. Roman Rożałowski	ppor. Maliszewski Jan
ppor. Okinczyc Leon	ppor. Prószyński Maciej	ppor. Rusiecki Zygmunt
ppor. Trzciński Jan	ppor. Twardowski Zygmunt	ppor. Wiewiórowski Andrzej
ppor. Wieżański Jan	ppor. Zieliński Wacław	pchor. Wojciech Górny
pchor. Glabisz Andrzej	st. wachm. Jaeger Alojzy	st. wachm Michalczyk Antoni
st. wachm. Grzeszczyk Franciszek	st. wachm. Olejniczak Antoni	st. wachm. Radecki Franciszek
kpr. Kowalski Franciszek	kpr. Socha Franciszek	st. uł. Bartkowiak Bronisław
st. uł. Krzyśko Czesław	st. uł. Wyrwas Ignacy	uł. Gracz Feliks
uł. Kiszka Jan

W Polskich Siłach Zbrojnych

Osobny artykuł: 15 Pułk Ułanów Poznańskich (PSZ).

Symbole pułkowe

Naczelny Wódz Józef Piłsudski dekoruje Orderem Virtuti Militari sztandar 15 puł; kwiecień 1921

Sztandar

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

29 lipca 1919 roku na Błoniach Grunwaldzkich w Poznaniu generał Józef Dowbor-Muśnicki wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez poznanianki z „Ogniska Żołnierza Polskiego”. Był to sztandar nieprzepisowy, nowego pułk nie otrzymał. Order wojenny Virtuti Militari zawiesił na sztandarze marszałek Józef Piłsudski na Błoniach Grunwaldzkich 22 kwietnia 1921^[22].

Odznaka pamiątkowa

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

7 czerwca 1930 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził regulamin odznaki pamiątkowej 15 pułku ułanów^[23]. Odznaka o wymiarach 36x34 mm ma kształt srebrnego orła trzymającego w szponach szablę, a w dziobie rozwiniętą emaliowaną wstążkę Orderu Virtuti Militari. Orzeł okolony jest pozłacanym wieńcem laurowym, przepasany po przekątnej proporcami w barwach biało-pąsowych (od 1927 roku – biało-szkarłatnych). Na wieńcu wpisana data wybuchu powstania wielkopolskiego „1918 27 XII”. Odznaka oficerska – dwuczęściowa, wykonana w tombaku, srebrzona i emaliowana. Autorem projektu odznaki był Jarema Zapolski, a wykonawcą Wiktor Gontarczyk z Warszawy^[24][25].

Barwy

Osobny artykuł: Barwy jednostek kawalerii Wojska Polskiego.

Proporczyk	Opis[26]
	proporczyk używany w 1920 – biało-pąsowy[27]
	od 1927 proporczyk biało-szkarłatny[28]
	proporczyk dowództwa w 1939
	proporczyk 1 szwadronu w 1939
	proporczyk 2 szwadronu w 1939
	proporczyk 3 szwadronu w 1939
	proporczyk 4 szwadronu w 1939
	proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
	proporczyk plutonu łączności w 1939
Inne	Opis
	Na czapce rogatywce – otok szkarłatny[29]
	Szasery ciemnogranatowe, lampasy szkarłatne, wypustka szkarłatna[30]
	„Łapka” (do 1921[e]) – karmazynowa[f]

Żurawiejki

Osobny artykuł: Żorawiejki 15 pułku Ułanów Poznańskich.

Poznańscy ułani

Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 15 Pułku Ułanów Poznańskich.

Święto Narodowe Trzeciego Maja w Poznaniu w 1936 r. Defilują oddziały 15 puł; w górze samoloty 3 plot

Dowódcy pułku^[32]

• ppor. Kazimierz Ciążyński (30 XII 1918 do 14 I 1919)
• ppor.^[g] Józef Lossow (14 do 29 I 1919)
• ppłk Aleksander Pajewski (31 I do 23 IV 1919)
• ppłk Władysław Anders (23 IV 1919 do końca IX 1921)
• płk Gwido Poten (od IX 1921 do 5 VI 1924)
• płk Stanisław Grzmot-Skotnicki (5 VI 1924 do 11 VIII 1927)
• płk Rudolf Dreszer (15 VIII 1927 do X 1931)
• ppłk Konrad Zembrzuski (30 III 1932 do 3 VI 1938)
• ppłk kaw. Tadeusz Mikke (p.o. 13 VII 1937 – 2 IV 1938 i dowódca 10 VI 1938 – †12 IX 1939)
• mjr kaw. Kazimierz Józef Chłapowski (12-28 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)

• ppłk kaw. Albert Traeger (1923 – 28 I 1928 → dowódca 18 puł)
• mjr kaw. Adam Radomyski (26 IV 1928 – XII 1929 → Inspektor Północnej Grupy Szwadronów KOP)
• mjr dypl. kaw. Kazimierz Dworak (20 II 1930 – XI 1932 → dowódca 24 puł^[33])
• mjr / ppłk kaw. Tadeusz Mikke (19 V 1933^[34] – 10 VI 1938 → dowódca 15 puł)
• mjr / ppłk dypl. kaw. Włodzimierz Paucker (do 25 III 1939 → Biuro Inspekcji GISZ^[35])
• mjr kaw. Julian Jerzy Fischer-Drauenegg (wz. 25 III^[35] – 24 VIII 1939 → dowódca OZ Kaw.^[36])
• mjr kaw. Kazimierz Józef Chłapowski (24 VIII^[36] – 12 IX 1939 → dowódca pułku)

II zastępcy dowódcy pułku – kwatermistrzowie

• mjr kaw. Julian Jerzy Fischer-Drauenegg (do 25 III 1939 → wz. I zastępca dowódcy pułku^[35])
• rtm. Władysław Alojzy Braunek (od 24 VIII 1939^[36])

Żołnierze 15 pułku ułanów - ofiary zbrodni katyńskiej

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, w Charkowie, w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego^[37] oraz Muzeum Katyńskie^[38][h][i].

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Bąkowski-Jaxa Jerzy	porucznik rezerwy	prawnik	sąd grodzki w Tczewie	Katyń
Kosiłowicz Zygmunt[41]	porucznik lekarz	żołnierz zawodowy		Katyń
Kubicki Władysław	podporucznik rezerwy			Katyń
Swirtun Alfred[42]	rotmistrz	żołnierz zawodowy	(e)	Charków

Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona lewa)

Sztandar 15 Pułku Ułanów Poznańskich (strona prawa)

Pamięć o pułku

Tradycje pułku kultywowała 15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej. Po jej rozwiązaniu czyni to 15 batalion Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa z 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej

Imię 15 pułku Ułanów Poznańskich noszą:

• Szkoła Podstawowa nr 77 w Poznaniu (wcześniej im. Pawła Findera) mieszcząca się u zbiegu ulic Dmowskiego i Hetmańskiej^[43]
• 33 Kawaleryjska Drużyna Harcerska z Mosiny
• 64 Poznańska Drużyna Harcerska
• Prywatne Liceum Ogólnokształcące w Luboniu (nosi imię Zbigniewa Kiedacza, jednego z dowódców pułku)
• V Szczep Drużyn Harcerskich i Zuchowych w Hufcu Poznań-Wilda
• 7. Drużyna Harcerska w Hufcu Warszawa, Wielka Brytania
• Szkoła Podstawowa im. 15 Pułku Ułanów Poznańskich w Zespole Szkół w Krośnie (Krosno to wieś blisko Poznania i Mosiny)
• aleja w Parku Cytadela^[44], dawniej nazywana aleją Republik

W Wielkopolskim Muzeum Wojskowym w Poznaniu wystawiony jest częściowo zniszczony podczas II wojny światowej i zrekonstruowany w 1967 roku sztandar pułku^[43].

W kościele pw św. Michała w Poznaniu znajdują się odsłonięte we wrześniu 1986 tablice upamiętniające Zbigniewa Kiedacza i Tadeusza Mikke oraz odsłonięte 28 kwietnia 1971 roku tablice upamiętniające innych żołnierzy 15 Pułku Ułanów Poznańskich^[45].

W 1996 staraniem Towarzystwa byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich (powstało w 1991 w Poznaniu) i działającego na emigracji od 1946 początkowo we Włoszech, a później w Londynie Koła Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa nadano numer 15 Wielkopolskiej Brygadzie Kawalerii Pancernej, a jej 1 batalion czołgów otrzymał barwy pułkowego proporczyka 15 pułku Ułanów Poznańskich. Po rozformowaniu 15 WBKP tradycje pułku i jego barwy przejął 3 batalion 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej, otrzymując nazwę wyróżniającą 15 batalionu Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa (decyzja Ministra Obrony Narodowej 171/MON z dnia 12 maja 2006). W barwach 15 pułku występuje także Ochotniczy Reprezentacyjny Oddział Ułanów Miasta Poznania oraz Reprezentacyjny Oddział Kawalerii Towarzystwa byłych Żołnierzy i Przyjaciół 15 Pułku Ułanów Poznańskich.

• 
  Pomnik 15 Pułku w Poznaniu
• 
  Tablica pamiątkowa w Brochowie (Bitwa nad Bzurą)
• 
  Capstrzyk i apel poległych w 2005 pod pomnikiem 15 Pułku
• 
• 
  Żołnierze 1/15 WBPanc ze sztandarem 15 p.uł., buńczukiem i proporcem

Uwagi

1. Na pamiątkę dekoracji sztandaru orderem VM^[2].
2. „Zarys Historji Wojennej 15-go Pułku Ułanów Poznańskich” (patrz bibliografia) str. 42 ... Pułk utworzył obsadzony mocnymi placówkami przyczółek mostowy, mając w pozycji baterię i zanocował w Krupicy. Na drugi dzień, 16 października rano, dowódca pułku wyznaczył dywizjon w składzie 2-go i 4-go szwadronów, pół szwadronu karabinów maszynowych i plutonu artylerii pod dowództwem porucznika Czarneckiego z zadaniem forsownego marszu naprzód i przecięcia toru kolejowego Mińsk – Bobrujsk w okolicy stacji Michanowicze. Chodziło o odcięcie nieprzyjacielowi (tak jest w oryginale) wycofującemu się z Mińska, zajętego już w tym czasie przez 55-y pułk piechoty. Pod Karolinką dywizjon został wstrzymany ogniem nieprzyjaciela, dopiero gdy szwadrony przeszły do natarcia nieprzyjaciel opuścił zajmowane stanowiska. W tej chwili nadjechał goniec ze sztabu pułku z rozkazem zaprzestania walki, ponieważ zostało nakazane zawieszenia broni.
3. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[18].
4. por. Szymon Bolesław Skorupski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
5. W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
6. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831^[31].
7. Awansowany porucznikiem 4 kwietnia 1919.
8. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939^[39] .
9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940^[40] .

Przypisy

1. Smaczny 1989 ↓, s. 179-182.
2. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 25.
3. Rozkaz dzienny Nr 25 głównodowodzącego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z dnia 29 stycznia 1919 roku.
4. Rozkaz dzienny Nr 27 głównodowodzącego Sił Zbrojnych Polskich w byłym zaborze pruskim z dnia 31 stycznia 1919 roku.
5. Czarnecki 1929 ↓, s. 41.
6. Czarnecki 1929 ↓, s. 46-47.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 16 lipca 1921 roku, s. 1149-1150.
8. Czarnecki 1929 ↓, s. 43.
9. Czarnecki 1929 ↓, s. 44.
10. Naczelnik Państwa w Poznaniu. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 93 z 24 kwietnia 1921.
11. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927, poz. 174.
12. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 29.
13. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 33.
14. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 34.
15. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 35.
16. Wojciechowski 2010 ↓, s. 20.
17. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 699–700.
18. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
19. Abraham 1990 ↓, s. 284–286.
20. Kukawski 2012 ↓, s. 48–49.
21. Abraham 1990 ↓, s. 302–303.
22. Satora 1990 ↓, s. 223.
23. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 17 z 7 czerwca 1930 roku, poz. 203.
24. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 188–191.
25. Kucharski i Tym 2019 ↓, s. 5.
26. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
27. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz.636
28. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268
29. Dz. Rozk. MSWojsk. nr nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz.66
30. Smaczny 1989 ↓, s. 377.
31. Żygulski (jun.) i Wielecki 1988 ↓, s. 116.
32. Według M. Rezler, Dowódcy 15 Pułku Ułanów Poznańskich, 1998
33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 420.
34. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 83.
35. Tym 2004 ↓, s. 36.
36. Tym 2004 ↓, s. 57.
37. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
38. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
39. Rocznik oficerski 1939 ↓.
40. Wyrwa 2015 ↓.
41. Księgi Cmentarne – wpis 1699.
42. Księgi Cmentarne – wpis 7521.
43. Tradycje 15. Pułku Ułanów Poznańskich. Szkoła Podstawowa nr 77, 2010-09-07. [dostęp 2015-07-13]. (pol.).
44. Uchwała nr LII/910/VII/2017 z dnia 2017-07-11. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Poznania. [dostęp 2018-11-28].
45. Kronika Miasta Poznania 2/2001 s. 255, 257-258, dostęp 2012-04-13

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Roman Abraham: Wspomnienia wojenne znad Warty i Bzury. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07712-6.
• Jan Janusz Czarnecki: Zarys historji wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks edtions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
• Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 15 pułk ułanów. T. 2. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
• Lesław Kukawski: Historia pułku. W: 15 Pułk Ułanów Poznańskich. Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2012, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-345-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
• Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
• Juliusz S. Tym. Przygotowania wojenne i mobilizacja 15 Pułku Ułanów Poznańskich w 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (203), 2004. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.
• Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
• Maciej Wyrwa: Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Pruszków: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia, 2015. ISBN 978-83-64486-31-9.
• Zdzisław Żygulski (jun.), Henryk Wielecki: Polski mundur wojskowy. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-01483-8.

Linki zewnętrzne

• Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Dzieci Poznania” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa