Loading AI tools
jednostka polityczna funkcjonująca jako państwo, mimo braku lub tylko częściowego uznania przez inne państwa Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Państwo nieuznawane (państwo powstańcze[1], państwo nieuznane, quasi-państwo, parapaństwo) – jednostka geopolityczna, która pomimo braku uznania na arenie międzynarodowej (lub z minimalnym uznaniem) kontroluje określone terytorium funkcjonując jako de facto państwo (niekiedy suwerenne i niepodległe).
Praktyka uznawania państw pojawiła się pod koniec XVIII wieku w związku z uznaniem niepodległości Stanów Zjednoczonych przez niektóre inne państwa. Później zasada ta się rozszerzała, by osiągnąć kulminację w postaci uznawania niepodległości byłych kolonii.
W myśl dominującej w prawie międzynarodowym zasady uznanie państwa na arenie międzynarodowej nie jest warunkiem koniecznym do jego powstania. W praktyce jednak państw nieuznawanych na arenie międzynarodowej nie uważa się za niepodległe. Jednak nie zmienia to faktu, że państwa takie funkcjonują, mają swoje terytorium, obywateli i rząd sprawujący nad nimi względnie suwerenną lub narzuconą siłą kontrolę. Obszarów separatystycznych, które ogłosiły niepodległość, jest na świecie wiele, lecz tylko nieliczne z nich można zaliczyć do państw de facto niepodległych. Nie będą nimi regiony, które proklamowały niepodległość, lecz w dalszym ciągu pozostają pod faktyczną władzą kraju, do którego dotychczas należały. Państwami nie są również obszary separatystyczne, na których wciąż trwają walki i sytuacja może ciągle ulegać zmianie.
Obecnie za de facto niepodległe można uznać osiem państw, których niepodległość, ogłoszona co najmniej kilkanaście lat temu, zdążyła już okrzepnąć lub została uznana przez co najmniej jedno państwo uznawane na arenie międzynarodowej, a ich rządy bez przeszkód sprawują władzę nad terytorium, mającym w miarę określone granice i stałą ludność.
Podobny nieco charakter do państw nieuznawanych mają terytoria o nieustalonym statusie. Są to terytoria, które domagają się uznania niepodległości i których aspiracje są poważnie brane pod uwagę na arenie międzynarodowej. Zawiłości świata polityki międzynarodowej powodują jednak, że dotychczas kraje te faktycznie pozostają pod władzą państw sąsiednich, a ich ostateczny status, to znaczy nadanie niepodległości lub pozostanie w jakiejś formie związku z państwem administrującym, ma zostać rozstrzygnięty w bliżej nieokreślonej przyszłości. Obecnie na świecie istnieją dwa takie terytoria: Sahara Zachodnia i Palestyna – mimo nieuregulowanego statusu i braku efektywnej kontroli nad całością swojego terytorium są one przez część państw uznawane za kraje niepodległe.
Państw nieuznawanych nie należy mylić z mikronacjami (na przykład Sealand, Seborga, Hutt River do 2020 roku[2]), które w ogóle nie są elementem polityki międzynarodowej (choć część z nich do tego aspiruje), a ich „istnienie” wynika w głównej mierze z ich ignorowania lub traktowania przez władze poszczególnych państw jako swoisty folklor. Obok mikronacji istnieją jeszcze państwa wirtualne będące wytworem społeczności internetowych (na przykład Talossa).
Do grona państw nieuznawanych nie zalicza się terytoriów kontrolowanych przez grupy terrorystyczne. Przykładem jest Państwo Islamskie, które ogłosiło się kalifatem 29 czerwca 2014[3], posiada pełną kontrolę nad opanowanym terytorium i ma znamiona państwowości[4]. Część źródeł z tego powodu rozważa czy Państwo Islamskie można uznać za państwo[5], a niektóre źródła określają Państwo Islamskie mianem quasi-państwa[6]. Jednak nie jest zaliczane do państw nieuznawanych, gdyż przeszkodą jest nie tylko brak uregulowanego statusu międzynarodowego, ale także łamanie międzynarodowych praw człowieka, terroryzm i zbrodniczość wpisane w ideę działania samozwańczego kalifatu[7][8] i krytykę całości idei ze strony Organizacji Narodów Zjednoczonych[9]. Skala zbrodniczości i terroru w rozmiarze domniemanego państwa nie jest spotykana w żadnym kraju na świecie w historii współczesnej – z tych względów Państwo Islamskie określa się mianem organizacji terrorystycznej – z silną i rozbudowaną strukturą – ale nie państwem nieuznawanym[10]. Również znaczna większość środowiska muzułmańskiego neguje państwowość (także w rozumieniu ponadnarodowego kalifatu) i określa Państwo Islamskie mianem organizacji terrorystycznej[8][11].
Lista państw nieuznawanych na arenie międzynarodowej, ale de facto kontrolujących swoje terytoria:
Lista istniejących po 1945 roku, nieuznawanych lub częściowo uznawanych, państw historycznych, które de facto kontrolowały własne terytoria
Niektóre powszechnie uznawane państwa są nieuznawane przez jedno lub kilka uznanych państw członkowskich ONZ, jednak powszechnie nie kwestionuje się ich istnienia i suwerenności.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.