Oman

Oman (arab. ‏عُمان‎, trb. Uman), Sułtanat Omanu (arab. ‏سلطنة عُمان‎, trb. Saltanat Uman) – państwo w Azji, leżące na Półwyspie Arabskim, nad Morzem Arabskim i Zatoką Omańską. Graniczy ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, Arabią Saudyjską i Jemenem. Stolica mieści się w mieście Maskat. Oman należy do Ligi Państw Arabskich.

Ten artykuł dotyczy państwa w Azji. Zobacz też: inne znaczenia.

Sułtanat Omanu

‏سلطنة عُمان‎
Saltanat Uman

Godło Flaga
Hymn: ‏نشيد وطني عماني‎ (Hymn Sułtana)
Ustrój polityczny	monarchia absolutna
Stolica	Maskat
Data powstania	20 grudnia 1951
Władca	Hajsam ibn Tarik Al Sa’id
Powierzchnia	309 500 km²
Populacja (2017) • liczba ludności	4 613 241 [a]
• gęstość	10,7 os./km²
Kod ISO 3166	OM
Waluta	rial omański (OMR)
Telefoniczny nr kierunkowy	+968
Domena internetowa	.om
Kod samochodowy	OM
Kod samolotowy	A40
Strefa czasowa	UTC +4
Język urzędowy	arabski
Religia dominująca	islam
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	104,90 mld[1] USD 21 960[1] USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	201,53 mld[1] dolarów międzynar. 42 188[1] dolarów międzynar.
Położenie na mapie

Region Omanu

Region Omanu – zdjęcie z kosmosu

Wykres przedstawiający wzrost liczby ludności Omanu w latach 1961–2003. Liczbę ludności podano w tysiącach.

Oaza na pustyni w Omanie

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Omanu.

Oman położony jest w południowo-wschodniej części Półwyspu Arabskiego, nad Morzem Arabskim.

Teren Omanu jest w dużej części płaski, w zachodniej części kraju znajduje się pustynia Ar-Rab al-Chali. W północno-wschodniej części kraju znajdują się góry z najwyższym szczytem kraju – Dżabal Szams o wysokości 3018 m n.p.m. W Omanie panuje klimat zwrotnikowy suchy – w styczniu temperatury wynoszą ok. 20 °C, a w lipcu najwyższe temperatury sięgają 50 °C. Opady są niskie, szczególnie w północnej części kraju, gdzie średnie wartości nie przekraczają 100 mm rocznie. Dominują pustynie i półpustynie z dolinami uedów. Charakterystycznymi roślinami tego regionu jest pustynna roślinność kserofilna, miejscami rosną palmy i niskie akacje. Fauna typowa dla pustynnych i półpustynnych obszarów, gdzie żyją szakale, mangusty i liczne gady, scynki^[2]. Charakterystyczne ptaki to: kuropatewka pustynna i góropatwa arabska^[3] .

Historia

Oman był położony na ważnych szlakach handlowych, dlatego już w drugim tysiącleciu p.n.e. produkowano kadzidła, wtedy też był bogatym i ważnym państwem. Znajdowało się tam miasto Irem. Przed islamizacją w VII wieku kraj był często niszczony przez wojny plemienne i perskie najazdy. W VIII wieku mieszkańcy Omanu przyjęli doktrynę ibadycką islamu i pod rządami wybranego przez siebie imama uniezależnili się od kalifatu Abbasydów. W X wieku kraj został podbity przez Seldżuków. Obieralni imamowie rządzili Omanem do XVIII wieku. W 1507 do portu zaczęli przypływać Portugalczycy i osiedlać się. W 1515 założyli obecną stolicę Omanu – Maskat. W 1650 Portugalczycy zostali wyparci przez Arabów, jednak w czasach nowożytnych Oman był także kilkakrotnie krótkotrwale okupowany przez Turcję i Persję. Obecnie panująca dynastia doszła do władzy pod koniec XVIII wieku. Następnie Oman popadł w zależność od Wielkiej Brytanii, pozostając jednakże krajem formalnie niepodległym (traktaty o przyjaźni, handlu i nawigacji). Bunty plemion z głębi kraju przeciwko władzy sułtana doprowadziły do podpisania przy udziale Brytyjczyków porozumienia, w wyniku którego w okresie 1913–1957 istniały de facto dwa państwa: sułtanat Maskatu i imamat Omanu. W 1951, na mocy układu z sułtanem, którym był wówczas Said III ibn-Taimur, Wielka Brytania potwierdziła niepodległość Omanu jako jednego państwa (Sułtanat Maskatu i Omanu). W latach 1783–1958 do Omanu należał także port Gwadar w Beludżystanie, sprzedany następnie przez sułtana Pakistanowi.

Osobny artykuł: Wojna w Zufarze.

Lata 1962–1976 to okres walki wojsk rządowych z popieraną przez Jemen Południowy lewicową partyzantką w regionie Zufar. Jako pierwszy do walki z rządem stanął Front Wyzwolenia Zufaru łączący lewicowe poglądy z panarabizmem^[4][5][6], w 1968 roku Front przeistoczył się w Ludowy Front Wyzwolenia Okupowanej Zatoki Perskiej. Na początku 1969 roku dzięki wsparciu militarnemu Południowego Jemenu, partyzanci zajęli duże połacie zachodniej części Zufaru^[7]. Rebelia upadła w 1976 roku na skutek irańskiej i brytyjskiej interwencji zbrojnej.

W 1970 po pałacowym zamachu stanu panującego sułtana zastąpił jego syn – Kabus ibn-Said, który zmienił oficjalną nazwę państwa na Sułtanat Omanu. W 1975 Oman został ostatecznie zjednoczony przez sułtana. Rewolucja w Iranie, a także wojna irańsko-iracka przyczyniły się do umocnienia stosunków Omanu z USA, które zainstalowały swoje bazy w zamian za pomoc ekonomiczną, handlową i wojskową^[8]. Znaczne dochody państwa pochodzą z eksploatowanych od lat 50. XX wieku bogatych złóż ropy naftowej. Na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 299 z 30 września 1971 Oman został członkiem ONZ^[9].

Ustrój polityczny

Kabus ibn Sa’id – sułtan Omanu w latach 1970–2020

W Omanie panuje monarchia dziedziczna. Głową państwa jest obecnie sułtan Haitham bin Tariq Al Said. W kraju nie ma (w zachodnim rozumieniu tych pojęć) parlamentu i konstytucji, ani partii politycznych, obowiązuje prawo muzułmańskie (szariat)^[10][11].

W Omanie istnieje bardzo silna tradycja nakazującą kierować się konsensusem, zasięgać rady i konsultować się (szura) przed podjęciem decyzji. Tradycja ta jest zakorzeniona w islamie, ale szczególnie wyraźna w Omanie, prawdopodobnie ze względu na stosunkowo egalitarny charakter dominującej tam szkoły – ibadytyzmu. W historii Omanu, madżlis, czyli rady (plemienne, wioskowe itp.) pełniły bardzo istotną rolę, i w społeczeństwie omańskim wyraźne jest podejmowanie decyzji kolektywnie, poprzez budowanie zgody w procesie w którym uczestniczy wiele osób. Tworzy to strukturę trudną do opisania w zachodnich kategoriach politologicznych – ma cechy szerokiego uczestnictwa w procesie politycznym („demokracja”), niemniej formalnie (choć nie w praktyce) sułtan jest władcą absolutnym^[11].

Konstytucja

Rolę konstytucji pełni tzw. prawo podstawowe, ustanowione dekretem królewskim nr 101/96 przez sułtana Kabusa ibn Sa’ida w listopadzie 1996 roku. Pierwsze poprawki zostały wniesione dekretem królewskim nr 99/2011, 19 października 2011. Ustanawia ono islam jako religię państwową, zasady sukcesji w obrębie rodu królewskiego wywodzącego się od Saida Turki ibn Sa’ida, gwarantuje podstawowe wolności obywatelskie, reguluje zasady funkcjonowania rządu i aparatu państwowego w oparciu o prawo, rozdzielność funkcji w administracji i biznesie, wprowadza niezależne sądownictwo oraz dwuizbowy parlament^[10].

Rząd

Członkowie gabinetu są mianowani przez sułtana. Istnieją osobne stanowiska głowy państwa (monarchy – sułtana) i premiera, aczkolwiek obydwie pełni Haitham bin Tariq Al Said. W skład rządu wchodzą, oprócz ministrów, także specjalni doradcy sułtana, ambasador Omanu w USA i stały przedstawiciel w ONZ^[10].

Parlament

Dwuizbowy parlament o charakterze głównie doradczym i regulacyjnym, z ograniczoną możliwością inicjatywy ustawodawczej

Osobny artykuł: Rada Omanu.

W skład którego wchodzi:

mianowana przez sułtana izba wyższa, o charakterze doradczym, 83 członków.

Osobny artykuł: Rada Państwa (Oman).

wybierana w wyborach powszechnych izba niższa, o charakterze doradczo-legislacyjnym, 84 członków^[10].

Osobny artykuł: Rada Konsultacyjna (Oman).

Podział administracyjny

Osobny artykuł: Podział administracyjny Omanu.

W 2011 roku dekretem sułtańskim nr 114/2011 z 26 października 2011 Oman podzielony został na 11 prowincji (muhafaz); dalszy podział obejmuje 61 wilajetów^[12].

Podział administracyjny Omanu	Nazwa arabska	Transliteracja według normy DIN 31635	Nazwa polska[b]
	ظفار	Ẓufār	Zufar
	الوسطى	Al-Wusṭā	Prowincja Centralna[13]
	الظاهرة	Aẓ-Ẓāhira	Az-Zahira
	الداخلية	Ad-Dāḫiliyya	Ad-Dachilijja
	جنوب الشرقية	Ǧanūb aš-Šarqiyya	Prowincja Południowo-Wschodnia[13]
	شمال الشرقية	Šamāl aš-Šarqiyya	Prowincja Północno-Wschodnia[13]
	مسقط	Masqaṭ	Maskat
	جنوب الباطنة	Ǧanūb al-Bāṭina	Dżanub al-Batina
	شمال الباطنة	Šamāl al-Bāṭina	Szamal al-Batina
	البريمي	Al-Buraymī	Al-Burajmi
	مسندم	Musandam	Musandam

Główne miasta Omanu to Maskat (stolica państwa), Suhar, Ar-Rustak, Nizwa, Sur, Al-Burajmi, Al-Chabura, Al-Mudajbi, Al-Masna’a, As-Sib, As-Suwajk, Bauszar.

Siły zbrojne

Zobacz też: Królewskie Siły Powietrzne Omanu.

Zobacz też: Królewska Marynarka Wojenna Omanu.

Zobacz też: Gwardia Królewska (Oman).

Oman dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi^[14]. Uzbrojenie sił lądowych Omanu składało się w 2014 roku z: 215 czołgów, 1040 opancerzonych pojazdów bojowych, 24 dział samobieżnych oraz 135 zestawów artylerii holowanej^[14]. Marynarka wojenna Omanu dysponowała w 2014 roku 8 okrętami obrony przybrzeża oraz pięcioma korwetami^[14]. Omańskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 8 myśliwców, 49 samolotów transportowych, 25 samolotów szkolno-bojowych oraz 42 śmigłowców^[14].

Wojska omańskie w 2014 roku liczyły 72 tys. żołnierzy zawodowych oraz 20 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) omańskie siły zbrojne stanowią 69. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 6,7 mld dolarów (USD)^[14].

Kultura

W kraju dominującą religią jest islam, szczególnie popularny jest odłam charydżyzmu, ibadytyzm^[15].

Zabytki wpisane na listę UNESCO

Osobny artykuł: Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Omanie.

• 1987 – Fort Bahla
• 1988 – Stanowiska archeologiczne Bat, Al-Chutm i Al-Ajn
• 2000 – Szlak kadzidła
• 2006 – Systemy nawadniania typu afladż^[16]

Wpisany w 1994 na listę rezerwat antylopy arabskiej oryks, został w 2007 wykreślony ze względu na ograniczenie powierzchni rezerwatu o 90% przez władze omańskie.

Ludność

Skład etniczny: Arabowie omańscy (74%), Hindusi, Pakistańczycy i Filipińczycy (21%), Arabowie nie pochodzący z Omanu, Persowie, imigranci z krajów Afryki wschodniej.

W kraju jest wysoki przyrost naturalny 33,2‰ rocznie, lecz powoli spada (w 1998 był równy 34‰^[17]). Najwięcej ludności skupia się na wybrzeżu Zatoki Omańskiej. W miastach w 2018 mieszkało 84,5% ludności Omanu.

Przewidywana długość życia w 2018 wynosiła: mężczyźni 74 lata, kobiet 78 lat, przy średniej długości życia w 1998 dla mężczyzn 69 lat, kobiet 73 lata^[17]. Językiem urzędowym jest arabski, inne języki to między innymi: beludżi, urdu.

Religie^[18][19]:

• islam – 85,9%
  • ibadytyzm – 72,6%
• chrześcijaństwo – 6,5%
  • katolicyzm – 4,1%
  • protestantyzm – 1,3%
  • prawosławie – 1,1%
• hinduizm – 5,5%
• buddyzm – 0,8%
• brak religii – 0,2%
• inne religie – 1,1%.

Osobny artykuł: Chrześcijaństwo w Omanie.

Osobny artykuł: Wikariat apostolski Arabii Południowej.

Osobny artykuł: Świadkowie Jehowy w krajach Azji#Świadkowie Jehowy w Omanie.

Gospodarka

Najwięcej zysku przynosi Omanowi eksport ropy naftowej. Ważną rolę odgrywa przemysł. Produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca wynosi 15 672 USD^[2]. W latach 1996–2000 rozpoczęto prywatyzację sektora państwowego i otwarcie gospodarki dla zagranicznych inwestorów (porozumienia z 2005 przewidują rozbudowę sektora energetycznego i sieci telefonii komórkowej) oraz program rozwoju lokalnego rynku pracy (głównie szkolenia zawodowe) celem ograniczenia zatrudnienia cudzoziemców. W 2000 roku Oman został członkiem WTO, a w 2006 zniesiono cła w handlu z USA.

Przemysł

Podstawą gospodarki jest przemysł naftowy. Złoża ropy występują w północnej części kraju, na południe od gór Al-Dżabal al-Achdar oraz na południowy zachód od Maskatu. Wydobywa się również gaz ziemny. Do pozostałych surowców, wydobywanych w Omanie należą: rudy miedzi (w pobliżu miasta Suhar) oraz marmur i gips. Przemysł przetwórczy jest stopniowo rozwijany, a w rozbudowie jest przemysł rafineryjny (rafineria w porcie Mina al-Fahl), hutnictwo miedzi (kombinat miedziowy w Suhar) oraz przemysł energetyczny, cementowy i odsalania wody morskiej. W małych prywatnych zakładach wytwarza się materiały budowlane i artykuły spożywcze. Dużą rolę odgrywa rzemiosło, zwłaszcza tkactwo i budowa łodzi.

Rolnictwo

Rolnictwo w Omanie jest słabo rozwinięte, bo użytki rolne zajmują tylko 5% terenu kraju. Rolnicy najczęściej uprawiają palmę daktylową, lucernę, banany, trzcinę cukrową oraz warzywa, tytoń i niewielkie ilości zbóż. Do zwierząt chownych w Omanie należą: kozy, owce, bydło, drób i wielbłądy. W wodach przybrzeżnych poławiane są ryby, skorupiaki i gąbki. Ze względu na islamskie normy religijne nie hoduje się trzody chlewnej.

Handel zagraniczny

Oman handluje głównie ropą naftową, miedzią, rybami, owocami i tytoniem. Główni partnerzy handlowi to: Japonia, Wielka Brytania, Singapur, USA i Zjednoczone Emiraty Arabskie^[20].

Transport i łączność

Sieć transportowa w Omanie jest w rozbudowie. Główny szlak stanowi droga między Maskatem a Salalą. Międzynarodowe lotniska znajdują się w Maskacie i Salala. Sieć kolejowa nie istnieje. W Omanie istnieje nowoczesny system łączności, rozbudowywana sieć telefoniczna. 265 tys. abonentów posiada telefony stacjonarne (2005), w użytkowaniu jest 1,3 mln telefonów komórkowych.

Nauka

W Omanie działa kilkadziesiąt uczelni wyższych, z których najwyższe notowania ma Uniwersytet Sułtana Kabusa^[21].

Dane statystyczne

• Dane statystyczne na rok 2018
• źródło danych: Bank Światowy
  • Ludność: 4 613 241
  • Tempo wzrostu liczby ludności: 2% na rok
  • Długość życia: 75,9 lat
  • Wskaźnik płodności: 2,8 urodzeń na kobietę
  • Współczynnik umieralności poniżej 5 roku życia: 9,3

Uwagi

1. Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (Źródło:CIA) (ang.).
2. Standardowa transkrypcja polska nazwy arabskiej lub egzonim, jeśli istnieje.