Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich (4 puł.) – oddział kawalerii Wojska Polskiego II RP.
Odznaka 4 puł. | |
Historia | |
Państwo | |
---|---|
Sformowanie |
1 listopada 1918 |
Rozformowanie |
27 września 1939 |
Tradycje | |
Święto |
9 lipca[uwaga 1] |
Nadanie sztandaru |
14 kwietnia 1922 |
Rodowód | |
Kontynuacja |
3 Mazurski Batalion Rozpoznawczy im. płk. Jana Hipolita Kozietulskiego |
Dowódcy | |
Pierwszy | |
Ostatni |
ppłk Ludomir Wysocki |
Działania zbrojne | |
wojna polsko-bolszewicka bitwa pod Rakowem (21 VII–3 VIII 1919) kampania wrześniowa bitwa pod Piotrkowem (4–6 IX 1939) | |
Organizacja | |
Dyslokacja | |
Rodzaj sił zbrojnych | |
Rodzaj wojsk | |
Podległość |
III BJ (1921–1924) |
Pułk stacjonował w garnizonie Wilno. Święto pułkowe: 9 lipca – rocznica szarży pod Hrebionką w 1920.
Wiosną 1918 gen. Józef Dowbor-Muśnicki wydał rozkaz utworzenia 4 pułku ułanów w ramach I Korpusu Polskiego w Rosji, jednak w związku z rozbrojeniem korpusu pułk nie został utworzony.
Ponowne sformowanie 4 Pułku Ułanów nastąpiło już 1 listopada 1918 w Warszawie, przy czym poszczególne szwadrony tworzone były także w Łomży, Mławie, Płocku, Włocławku, Białymstoku i Koninie.
Pułk 4 Ułanów Zaniemeńskich kontynuował tradycje 4 pułku ułanów Królestwa Polskiego.
Od 1921 pułk mógł używać nazwy „pułk 4-ty ułanów Zaniemeńskich”[2].
Od stycznia 1919 pułk brał udział w działaniach bojowych wojny polsko-ukraińskiej w rejonie Lwowa. W dniu 10 maja skierowany został do Białegostoku, gdzie został uzupełniony, a następnie już w pełnym składzie skierowano go w rejon Mosty-Lida, tam też jako pierwszy polski pułk przekroczył linię rzeki Niemen. Następnie uczestniczył w zajęciu Wilna i walkach na Białorusi. W lipcu 1920 w związku z ofensywą wojsk bolszewickich, pułk prowadził działania opóźniające. W tym czasie stoczył szereg walk m.in. pod Hrebionką (9 lipca 1920), gdzie rozbił trzy pułki piechoty Armii Czerwonej. W walkach odwrotowych dotarł na przedpola Warszawy. Od 15 sierpnia 1920 brał udział w polskiej kontrofensywie. W czasie tych walk ponownie doszedł do Niemna, gdzie toczył walki także z wojskami litewskimi. Swój udział w wojnie zakończył na linii rzeki Berezyny, gdzie w rejonie Dokszyc zajął stanowiska do momentu zawarcia Traktatu Ryskiego w 1921.
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920[3] | ||
plut. Adam Bartosiewicz | ułan Wiktor Biczyński[4] nr 4218 | plut. Jan Bloch nr 4222 |
por. Witold Chludziński | plut. Eugeniusz Cichocki nr 4234 | kpr. Wincenty Cierpikowski nr 4298 |
wachm. Tadeusz Czechowski nr 4399 | płk Stanisław Rawicz-Dziewulski | st. ułan Józef Foks nr 4300 |
rtm. Wacław Giecewicz nr 5288 | por. Leon Jagodziński | st. ułan Bolesław Klimaszewski nr 4292 |
ś.p. por. Jerzy Krafft nr 4260 | st. ułan Stanisław Kraiński | ułan Aleksander Kołakowski nr 4362[5] |
wachm. Leon Lissowski nr 4387 | por. Witold Morawski | rtm. Michał Nowicki nr 5289 |
por. Marian Józef Ossowski nr 4271 | rtm. Władysław Rozlau nr 3864 | ś.p. por. Teofil Skuratowicz nr 4280 |
wachm. Ryszard Szczepański nr 4243 | wachm. Józef Śledź nr 3940 | kpr. Stanisław Toczyłowski nr 4291 |
por. Antoni Gustaw Witkowski nr 4247 | ś.p. por. Stanisław Wołowski nr 4391 | por. Wacław Zdziarski nr 4207 |
kpr. Wiktor Zieliński nr 4178 |
Po zakończeniu działań bojowych pułk skierowano do Wilna, które stało się przez cały okres II Rzeczypospolitej jego pokojowym garnizonem. W 1921 naczelne władze wojskowe zezwoliły na używanie nazwy „Zaniemeńskich”. W 1927 oficjalnie otrzymał nazwę – 4 Pułk Ułanów Zaniemeńskich, w celu upamiętnienia, że był to pierwszy polski pułk, który przekroczył Niemen w walkach o wschodnie granice Polski.
W 1929 w Zakładach Graficznych „Polska Zjednoczona” w Warszawie zostało wydane opracowanie „Zarys historji wojennej 4-go Pułku Ułanów Zaniemeńskich” autorstwa porucznika Stefana Kajetana Bayera, oficera pułku, odznaczonego dwukrotnie Krzyżem Walecznych.
Pułk w planie mobilizacyjnym „S”[6] | ||
---|---|---|
Nazwa pododdziału | Miejsce mobilizacji | Termin |
dowódca pułku z drużyną | Wilno | alarm |
pluton łączności | ||
1÷4 szwadrony | ||
szwadron karabinów maszynowych | ||
szwadron pionierów nr 103 | ||
szwadron samochodów pancernych nr 103 | ||
Kwatera Główna nr 103 (I eszelon) | ||
szwadron kawalerii nr 2/49 | Wołkowysk | 10 |
kolumna taborowa nr 347 | 6 | |
kolumna taborowa nr 381 | 12 | |
uzupełnienie do czasu „W” | 5 | |
szwadron marszowy 1/4 puł | 18 | |
szwadron zapasowy | alarm-15 |
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[7][uwaga 2] | |
---|---|
Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
dowódca pułku | ppłk kaw. Ludomir Wysocki |
I zastępca dowódcy | ppłk kaw. Eugeniusz Święcicki |
I zastępca dowódcy (dubler) | mjr dypl. Leon Pruszanowski |
adiutant | rtm. Wiesław Słapa[uwaga 3] |
naczelny lekarz medycyny | por. lek. Tomasz Chamera |
starszy lekarz weterynarii | mjr lek. wet. Leon Bardach |
w dyspozycji dowódcy | mjr Henryk Dobrzański |
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) | mjr kaw. Bohdan Niemczynowicz |
oficer mobilizacyjny | mjr Kazimierz Choroszewski |
zastępca oficera mobilizacyjnego | rtm. Józef Abramowicz |
oficer administracyjno-materiałowy | por. Antoni Gebert |
dowódca szwadronu gospodarczego | rtm. Wiesław Zygmunt Słapa |
oficer gospodarczy | por. int. Piotr Wiertlewski |
oficer żywnościowy | ppor. kaw. Jan Albin Filipowicz |
dowódca plutonu łączności | por. kaw. Feliks Antoni Kisiel |
dowódca plutonu kolarzy | ppor. kaw. Jerzy Majewski[uwaga 4] |
dowódca plutonu ppanc. | vacat |
dowódca 1 szwadronu | rtm. Michał Bohdanowicz |
dowódca plutonu | ppor. Mieczysław Kowszun |
dowódca 2 szwadronu | por. kaw. Zygmunt Szendzielarz |
dowódca plutonu | ppor. Jerzy Wiktor Majewski |
dowódca 3 szwadronu | rtm. Mieczysław Roman Pająk |
dowódca plutonu | ppor. kaw. Bolesław Skawiński |
dowódca 4 szwadronu | p.o. por. kaw. Antoni Sutkowski |
dowódca plutonu | ppor. Lubomir Zbigniew Sikorski |
dowódca plutonu | ppor. Leon Józef Świtalski |
dowódca szwadronu km | rtm. Eugeniusz Parafjanowicz |
dowódca plutonu | ppor. Stanisław Jerzy Chrząszcz |
dowódca plutonu | ppor. Władysław Orski |
dowódca szwadronu zapasowego | mjr Kazimierz Karol Zaorski |
zastępca dowódcy | rtm. Jan Gabarski |
odkomenderowany | por. kaw. Henryk Giecewicz |
na kursie | por. adm. (kaw.) Leon Wójcicki |
W kampanii wrześniowej pułk pod dowództwem ppłk. Ludomira Wysockiego walczył w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii.
Został zmobilizowany 23 sierpnia 1939, dodatkowo w szwadronie zapasowym 4 puł. w Wołkowysku był mobilizowany Ośrodek Zapasowy Wileńskiej Brygady Kawalerii. Załadunek do transportu kolejowego nastąpił dopiero 30 sierpnia na stacji kolejowej Wilno i Porubanek. W związku z tym do rejonów koncentracji przewidzianej dla Armii „Prusy” dotarł 2 września, koncentrując się w lesie na północny wschód od Piotrkowa Trybunalskiego, aby następnie 3 września przegrupować się w rejon miejscowości Lubień.
W nocy z 5 na 6 września pułk przeszedł do rejonu Sulejowa, gdzie miał organizować obronę na rzece Pilica. 7 września skoncentrował się w rejonie Przysuchy.
8 września zorganizował obronę na południe od Radomia, gdzie po raz pierwszych toczył przez cały dzień walkę z niemieckimi wojskami pancernymi. W nocy wycofał się w rejon przyczółka mostowego pod Maciejowicami, gdzie bronił się następnego dnia.
W nocy z 9 na 10 września pułk w czasie przeprawy przez Wisłę w rejonie Magnuszewa poniósł duże straty (ciężką broń zatopiono, wielu żołnierzy, a jeszcze więcej koni utonęło), i został rozproszony. Skoncentrował się ponownie nad Wieprzem, gdzie nastąpiła jego reorganizacja. Z pierwotnego składu pozostało tylko dowództwo pułku i 2 szwadron. Do pułku włączono szwadron 13 pułku Ułanów Wileńskich, szwadron kawalerii dywizyjnej 36 Dywizji Piechoty, 7 szwadron pionierów oraz 7 szwadron łączności. W pułku znalazło się też kilka czołgów z 61 kompanii czołgów rozpoznawczych. Tak zreorganizowany pułk przemaszerował w rejon Świdnika.
Następnie wszedł w skład Brygady Kawalerii płk. Jerzego Grobickiego z Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. Władysława Andersa. 20 września w zaciętych walkach opanował miejscowość Cześniki, a 22 września nacierał na Komorów.
24 września podjął wraz z pozostałymi jednostkami GO Kaw. próbę przedostania się na Węgry. 26 września pułk zdołał przebić się przez szosę Lwów-Przemyśl, ale w nocy natrafił na oddziały Armii Czerwonej i musiał wycofać się w lasy.
27 września pułk na czele z dowódcą złożył koło Medyki broń, uzyskując od Niemców honorową kapitulację.
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939[9][10] | |
---|---|
Dowództwo | |
dowódca pułku | ppłk kaw. Ludomir Wysocki |
oficer ordynansowy | ppor. kaw. rez. Stanisław Witold Falkowski |
zastępca dowódcy | ppłk kaw. Eugeniusz Święcicki |
I adiutant | por. kaw. Antoni Stefan Sutkowski †1939 Niemenczyn |
II adiutant | por. kaw. rez. Stanisław Załęski[uwaga 5] |
kwatermistrz | mjr kaw. Bohdan Niemczynowicz |
oficer żywnościowy | ppor. kaw. Jan Albin Filipowicz |
oficer broni i gazu | ppor. kaw. rez. Szejnert[uwaga 6] |
oficer płatnik | por. int. rez. Lempke[uwaga 7] |
lekarz | ppor. lek. rez. Feliks Hanak Bloch[uwaga 8] |
lekarz weterynarii | kpt. lek. wet. Tadeusz Elektorowicz[uwaga 9] |
dowódca szwadronu gospodarczego | rtm. Józef Abramowicz |
szef szwadronu | wachm. Józef Falkowski |
szwadrony | |
dowódca 1 szwadronu | rtm. Michał Bohdanowicz |
dowódca I plutonu | ppor. kaw. Bolesław Skawiński |
dowódca II plutonu | ppor. kaw. rez. Zygmunt (?) Mielczarski |
dowódca III plutonu | pchor. Ernest Wawrzszkiewicz |
szef szwadronu | plut. Włodzimierz Żaryn |
dowódca 2 szwadronu | por. kaw. Zygmunt Szendzielarz |
dowódca 3 szwadronu | rtm. Antoni Grzegorz Nowakowski |
dowódca 4 szwadronu | rtm. Jarosław Domański |
dowódca szwadronu km | rtm. Eugeniusz Parafjanowicz |
pododdziały specjalne | |
dowódca plutonu łączności | por. kaw. Feliks Antoni Kisiel[uwaga 10] |
dowódca plutonu przeciwpancernego | por. kaw. Henryk Giecewicz[uwaga 11] |
4 pułk Ułanów Zaniemeńskich otrzymał dwa sztandary. Pierwszy sztandar otrzymał od Pogotowia Wojennego Ziemi Kujawskiej we Włocławku. Drugi przepisowy sztandar został ufundowany przez mieszkańców Ziemi Lidzkiej, Mińskiej i Ejszyskiej w 1920 uroczystego wręczenia sztandaru dokonał marszałek Józef Piłsudski 14 kwietnia 1922 w Wilnie, w trzecią rocznicę wyzwolenia Wilna z rąk bolszewików. Losy obu sztandarów Pułku nie były znane do 2019[22].
Jesienią 2019 dzięki współpracy kadry Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, członków Stowarzyszenia Grupa Historyczna „Zgrupowanie Radosław”, ministra Michała Dworczyka oraz Fundacji Wolność i Demokracja udało się odnaleźć sztandar ufundowany przez mieszkańców Ziemi Lidzkiej, Mińskiej i Ejszyskiej. Sztandar ten, pod koniec września 1939 został po walkach ukryty w rejonie Medyki i przez 80 lat pozostawał w ukryciu. 29 listopada 2019 w Pałacu Prezydenckim, w obecności Prezydenta RP Andrzeja Dudy, Ministra Obrony Narodowej, oraz reprezentantów 9 Warmińskiego Pułku Rozpoznawczego Prezes Fundacji Wolność i Demokracja, Pani Lila Luboniewicz przekazała sztandar do Muzeum Wojska Polskiego[23].
Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 49, poz. 872 z 13 grudnia 1921. Posiada kształt Krzyża Orderu Virtuti Militari, którego ramiona pokryte są chabrową emalią z białym obramowaniem. Na krzyż nałożony jest orzeł z rozpiętymi skrzydłami, trzymający w szponach wieniec. Nad głową orła złota otwarta korona. Na ramionach krzyża wpisano datę odzyskania niepodległości 11 XI 1918, na dolnym ramieniu w wieńcu numer 4 i inicjał U. Oficerska – czteroczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Wymiary: 38x38 mm. Projekt: Witold Łada-Zabłocki. Wykonanie: Teodor Filipski – Wilno[24]
Proporczyk | Opis[25] |
---|---|
Proporczyk w kolorze (niebiesko-białym[26]) chabrowo-białym[27] | |
proporczyk dowództwa w 1939 | |
proporczyk 1 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 2 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 3 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 4 szwadronu w 1939 | |
proporczyk 5 szwadronu ckm w 1939 | |
proporczyk plutonu łączności w 1939 | |
Inne | Opis |
Na czapce rogatywce – otok chabrowy[28][uwaga 12][29]. | |
Spodnie długie[uwaga 13] ciemnogranatowe, lampasy chabrowe, wypustka biała[30] | |
„Łapka” (do 1921[uwaga 14]) – karmazynowa[uwaga 15] |
|
|
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[33] oraz Muzeum Katyńskie[34][uwaga 16][uwaga 17].
Nazwisko i imię | stopień | zawód | miejsce pracy przed mobilizacją | zamordowany |
---|---|---|---|---|
Stanisław Witold Falkowski | ppor. kaw. rez. | IX 39 -oficer ordynansowy | ULK | |
Gabarski Jan | rotmistrz | żołnierz zawodowy | zastępca dowódcy szwadronu zapasowego | Katyń |
Grzymała Aleksander | podporucznik rezerwy | Charków | ||
Hamac-Bloch Feliks[37] | podporucznik rezerwy | lekarz stomatolog | praktyka w Wilnie; IX 39 - lekarz pułku | Charków |
Lewy-Taljański Stefan[38] | podporucznik rezerwy | absolwent SNP | COP w Nisku | Charków |
Nowak Bernard | podporucznik rezerwy | lekarz weterynarii | Charków | |
Ryng Jan Marian | podporucznik rezerwy | urzędnik | Sąd Okręgowy w Warszawie | Charków |
Solarz Józef | podporucznik rezerwy | student | ASP w Warszawie | ULK |
Wojcieszonek Edward | podporucznik rezerwy | technik ogrodnik | pracował w Nowogródku | Katyń |
Tradycje Pułku kultywuje:
Tradycje 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich kontynuował (a):
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.