Безвучната нешушкава забна струјна согласка ('безвучен забен фрикатив) е вид на согласка што се среќава во некои јазици. Во латиницата, гласот е познат како англискио или албанскио th. Иако, во светски рамки, гласот е редок како фонема, истиот се среќава во некои од најраспостранетите и највлијателни јазици. Меѓународната фонетска азбука (МФА) ја бележи согласката со симболот ⟨θ⟩, а во X-SAMPA истата е означена со T.
| Безвучна забна струјна согласка | |||
|---|---|---|---|
| θ | |||
| |||
| МФА-бр. | 130 | ||
| Шифрирање | |||
| Единица (дек.) | θ | ||
| Уникод (хекс.) | U+03B8 | ||
| X-SAMPA | T | ||
| Киршенбаум | T | ||
Забните струјни согласки честопати се нарекуваат „меѓузабни“ бидејќи се изговараат со јазикот меѓу горните и долните заби, а не со јазикот врз задната страна на горните заби, како кај забните согласки.
Од вкупно 60 јазици во светот со повеќе од 10 милиони говорници, само англискиот, литературниот арапски, кастиљскиот шпански (т.е. само во Шпанија), бурманскиот и грчкиот ја имаат оваа согласка.
Низ историјата, со текот на времето гласот се изгубил во некои јазици како највеќето германски јазици и говори, задржувајќи се само во англискиот и исландскиот.
Безвучната забна струјна согласка ги има следниве особености:
- Начинот на творба е струен, што значи дека се добива со стеснување на воздушниот тек низ тесен провод во местото на творба, предизвикувајќи бурно струење. Ја нема забразденоста на јазикот, насоченоста на воздушниот тек и високите честоти на шушкава согласка.
- Местото на творба е забно, што значи дека се создава со јазикот во допир со горните или долните заби или обете. (Највеќето избувни и течни согласки што се опишуваат како забни се всушност забно-венечни.)
- Фонацијата е безвучна, што значи дека се создава без треперење на гласните жици. Во некои јазици, гласните жици активно се одвојуваат, така што согласката е секогаш безвучна. Во други пак, жиците се лабави, па така согласката може да ја поприми звучноста на соседните гласови.
- Ова е устена согласка, што значи дека воздухот излегува само низ устата.
- Ова е средна согласка, што значи дека се создава со насочување на воздушниот тек долж средината на јазикот наместо по страните.
- Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.
| Јазик | Збор | МФА | Значење | Белешки | |
|---|---|---|---|---|---|
| ајкулозаливски | [θar] | 'четири' | |||
| албански | thotë | [θɔtə] | 'вели' | ||
| амамиски | [θeda] | 'сонце' | |||
| англиски | thin | [θɪn] | 'тенок' | ||
| арапахо | [jɔːθɔn] | 'пчела' | |||
| арапски | литературен[1] | ثابت | [ˈθaːbit] | 'цврст' | |
| башкирски | уҫал | [uθɑɫ] | 'налутен' | ||
| берберски | кабилски | faṯ | [faθ] | 'сече' | |
| берта | [θɪ́ŋɑ̀] | 'јаде' | |||
| бурмански | ? thuuu | [θòʊ̃] | 'три' | ||
| велшки | saith | [saiθ] | 'седум' | ||
| волајтански | [ɕiθθa] | 'цвет' | |||
| галисиски | cero | [θeɾo] | 'нула' | ||
| гвено | [riθo] | 'око' | |||
| гвичински | thał | [θaɬ] | 'панталони' | ||
| грчки | θάλασσα | [ˈθalasa] | 'море' | ||
| емилискоромањолски | faza | [ˈfaːθɐ] | 'лице' | ||
| каренски | сгау | [θø˧] | 'три' | ||
| карук | [jiθa] | 'еден' | |||
| квама | [mɑ̄ˈθíl] | 'се смее' | |||
| кикапу | [nɛθwi] | 'три' | |||
| корнски | eth | [ɛθ] | 'осум' | ||
| леонски | ceru | [θeɾu] | 'нула' | ||
| лоредијакаркар | [θar] | 'четири' | |||
| маса | [faθ] | 'пет' | |||
| санички | TÁŦES | [teθʔəs] | 'осум' | ||
| сардински | нуорски | petha | [pɛθa] | 'месо' | |
| свахили | thamini | [θɑmini] | 'вредност' | ||
| сириски | западноновоарамејски | ܬܠܬܐ | [θloːθa] | 'три' | |
| сиуански | лакота | ? | [ktũˈθa] | 'четири' | |
| танакрошки | thiit | [θiːtʰ] | 'жарчиња' | ||
| тода | [wɨnboθ] | 'девет' | |||
| туркменски | sekiz | [θekið] | 'осум' | ||
| тучонски | северно наречје | tho | [θo] | 'панталони' | |
| јужно наречје | thü | [θɨ] | |||
| ридскојумански | хавасупајски | [θerap] | 'пет' | ||
| хулапајски | [θarap] | ||||
| јавапајски | [θerapi] | ||||
| хан | nihthän | [nihθɑn] | 'сакам' | ||
| харасиски | [θəroː] | 'два' | |||
| хебрејски | ирачко наречје | עברית | [ʕibˈriːθ] | 'хребрејски јазик' | |
| јеменско наречје | [ʕivˈriːθ] | ||||
| хлајски | басадуншки | [θsio] | 'еден' | ||
| џуаншки | saw | [θaːu˨˦] | 'јазик' | ||
| шони | nthwi | [nθwɪ] | 'три' | ||
| шпански | кастиљски[2] | cazar | [kaˈθar] | 'лови' | |
Особености
- Начинот на творба е струен, што значи дека се добива со стеснување на воздушниот тек низ тесен провод во местото на творба, предизвикувајќи бурно струење. Ја нема забразденоста на јазикот, насоченоста на воздушниот тек и високите честоти на шушкава согласка.
- Местото на творба е венечно, што значи дека се создава при допир на врвот или рамниот дел на јазикот и забниот венец, па затоа може да биде „врвнојазична“ или „рамнојазична“.
- Фонацијата е безвучна, што значи дека се создава без треперење на гласните жици. Во некои јазици, гласните жици активно се одвојуваат, така што согласката е секогаш безвучна. Во други пак, жиците се лабави, па така согласката може да ја поприми звучноста на соседните гласови.
- Ова е устена согласка, што значи дека воздухот излегува само низ устата.
- Ова е средна согласка, што значи дека се создава со насочување на воздушниот тек долж средината на јазикот наместо по страните.
- Воздушниот механизам е белодробно издишен, што значи дека се создава со истиснување на воздух единствено низ белите дробови и дијафрагмата, што важи за највеќето гласови.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
