HY
All
Articles
Dictionary
Quotes
Map

Wikiwand ❤️ Wikipedia

PrivacyTerms
COVID-19 համավարակ

COVID-19 համավարակ

From Wikipedia, the free encyclopedia

Նոր կորոնավիրուսի բռնկում (2019-2020)
ՀամաճարակաբանությունԴեպքերՄահերՏևողությունՆշանները և ախտանիշներըՊատմությունՊատճառՓոխանցման ձևերՎիրուսաբանությունԱխտորոշումՎիրուսային թեստավորումԿանխարգելումՁեռքերի լվացումԿառավարումԲուժումԱռողջապահության ներուժCOVID-19-ի բռնկումը ՉինաստանումԾագման պատճառներըՀամաճարակաբանություն2019 թվականի դեկտեմբեր2020 թվականի հունվարՀաջորդող ամիսներըՉինատանի տնտեսության վրա ազդեցությունըԿորոնավիրուսի տարածումը այլ երկրներումԻրանԱվստրալիաՀունգարիաԳերմանիաԻտալիաՃապոնիաԷստոնիաՖրանսիաՈւզբեկստանԱՄՆԿանադաՏարածումն աշխարհումՀամաճարակաբանություն և կարանտինային միջոցներՍոցիալ-տնտեսական հետևանքներCOVID-19-ի հաստատված դեպքեր, մահեր և պատվաստումներ` ըստ երկրներիՎիրուսի տարածման ժամանակագրությունըԾանոթագրություններԱրտաքին հղումներ

COVID-19 կորոնավիրուսի հետևանքով առաջացած հիվանդության համավարակը սկսվել է 2019 թվականի նոյեմբերի կամ դեկտեմբերի կեսին Չինաստանի կենտրոնական Հուբեյ նահանգի Ուհան քաղաքում[1], այնտեղ գտնվող կենդանիների և ծովամթերքի շուկայի հետ կապված տեղացիների մոտ անհայտ ծագման թոքաբորբի առաջին դեպքերի հայտնաբերմամբ[2]։

Thumb
COVID-19-ի տարածումը ամբողջ աշխարհում 2021 թվականի Հոկտեմբերի 27-ի դրությամբ՝      Ավելի քան 10 000 հաստատված դեպք      1000-ից մինչև 9999 հատ հաստատված դեպք      100-ից մինչև 999 հատ հաստատված դեպք      10-ից մինչև 99 հատ հաստատված դեպք      1-ից մինչև 9 հատ հաստատված դեպք
Thumb
COVID-19 կորոնավիրուսով վարակման դեպքերը Չինաստանում

Հետագայում չինացի գիտնականները առանձնացրել են նոր` COVID-19 կորոնավիրուս, որն իր գենետիկական հաջորդականությամբ ոչ պակաս, քան 70%-ով նման է ծանր սուր շնչառական համախտանիշի (հայտնի է նաև որպես ատիպիկ թոքաբորբ) վիրուսին[3][4][5][6]։

Հունվարի 22-ից Ուհանում կարանտին է հայտարարվել, ամբողջ հասարակական տրանսպորտի աշխատանքը դադարեցվել է, իսկ քաղաքը փակվել է մուտքի և ելքի համար[7]։ Ընդհանուր առմամբ, Չինաստանի իշխանությունները սահմանափակել են 14 քաղաքների ելումուտը[8][9]։ Կորոնավիրուսը գրանցվել է Չինաստանի վարչական կազմավորումների մեծ մասում[10]։

Հունվարի 22-ին վիրուսի բռնկման կապակցությամբ տեղի է ունեցել Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) արտակարգ կոմիտեի արտահերթ նիստը[11]։ Հունվարի 23-ին ԱՀԿ-ի գլխավոր տնօրեն Թեդրոս Ադհանոմ Հեբրեյեսուսը հայտարարել է, որ ԱՀԿ-ի արտակարգ իրավիճակների կոմիտեն համակարծիք է այն հարցում, թե արդյոք նոր կորոնավիրուսի բռնկումն առանձնակի վտանգ է ներկայացնում, ինչի կապակցությամբ հանրային առողջապահության բնագավառում առայժմ արտակարգ դրություն միջազգային նշանակություն չի հայտարարվում[3][4][5][6]։

Հունվարի 30-ին ԱՀԿ-ի արտակարգ իրավիճակների կոմիտեի նիստում նոր կորոնավիրուսի բռնկումը ճանաչվել է արտակարգ իրավիճակ հանրային առողջապահության ոլորտում[12], որն ունի միջազգային նշանակություն[13][14][15]։

Փետրվարի 24-ին ԶԼՄ-ներում տեղեկատվություն է հայտնվել վիրուսով կրկնակի վարակվելու մասին[16][17]։

Մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն աշխարհում հայտարարել է կորոնավիրուսի համավարակ[18][19]։

2023 թվականի մայիսի 5-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հայտարարել է COVID-19 համավարակի ավարտի մասին, այն տևել է 3 տարի 1 ամիս 24 օր[20][21] և այլևս չի հանդիսանում միջազգային մտահոգության հանրային առողջության արտակարգ իրավիճակ[22]։

Չինաստանի Հուբեյ նահանգի վարչական կենտրոն Ուհանի առողջապահական մարմինները հայտնել են անհայտ թոքաբորբի դեպքերի կուտակման մասին 2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ին[23], իսկ հետաքննությունը սկսվել է 2020 թվականի հունվարի սկզբին[24]։ Այս դեպքերը հիմնականում կապված էին Ուհանի ծովամթերք մեծածախ շուկայում, և, հետևաբար, ենթադրվում է, որ վիրուսը ունի կենդանական ծագում[25]։ Վիրուսը հայտնի է որպես SARS-CoV-2 սերտորեն կապված է չղջիկների կորոնավիրուսների[26], գզրուկների կորոնավիրուսների և SARS-CoV-ի հետ[27][28]։

Ախտանշաններով ամենավաղ հայտնի մարդն ավելի ուշ հայտնաբերվել է 2019 թվականի դեկտեմբերի 1-ին և նրանք տեսանելի կապեր չեն ունեցել խոնավ շուկայի հետ[29][30]։ 2019 թվականի դեկտեմբերին գրանցված դեպքերի առաջին խմբից երկու երրորդը ճանաչվել է շուկայի հետ կապված[31][32][33]։ 2020 թվականի մարտի 13-ին South China Morning Post թերթի չստուգված հաշվետվությունը ենթադրել է, որ այն դեպքը, որը տեղի է ունեցել 2019 թվականի նոյեմբերի 17-ին Հուբեյ նահանգի 55-ամյա բնակչի հետ, հնարավոր է, եղել է առաջինը[34][35][36]։

Փետրվարի 26-ին երիտասարդների շրջանում հիվանդության համեմատաբար քիչ դեպքեր են գրանցվել և կազմել են ամբողջ աշխարհում դեպքերի 2,4 տոկոսը[37][38][39]։

Գերմանիայում և Միացյալ Թագավորությունում կառավարական աղբյուրները հաշվարկել են, որ բնակչության 60-70 տոկոսը պետք է վարակվի, նախքան արդյունավետ իմունիտետի՝ պատվաստանյութի ձեռք բերելը[40][41][42]։

2020 թվականի մարտին "Սիստեմա" ԲՖԿ-ի մաս կազմող ընկերությունները կորոնավիրուսի դեմ պայքարի համար հատկացրել են մոտ 1 միլիարդ ռուբլի, որի մեծ մասը ծախսվել է վարակի հայտնաբերման թեստերի մշակման, ինչպես նաև պաշտպանիչ սարքավորումների և հակասեպտիկների արտադրության վրա[43][44][45][46]։

Դեպքեր

Այս պահին աշխարհի ամենամեծ ցուցանիշը ԱՄՆ-ում է ըստ վարակվածների, մահերի և բուժվածների։

Հիվանդության դեպքերը ներառում են այն մարդկանց թիվը, ովքեր փորձարկվել են COVID-19-ում և որոնց թեստը հաստատվել է դրական, ըստ պաշտոնական արձանագրությունների[47]։ COVID-19-ի վարակված մարդկանց թիվը, հավանաբար, շատ ավելի բարձր կլինի, քանի որ նրանցից շատերը, ովքեր ունեն միայն թեթև ախտանիշներ կամ ախտանիշներ, չեն կարող փորձարկվել[48]։ Մարտի 23-ի դրությամբ, ոչ մի երկիր չի փորձարկել իր բնակչության ավելի քան 3%-ին[49], և շատ երկրներ ունեն պաշտոնական քաղաքականություն, որը չի փորձարկում նրանց, ովքեր ունեն միայն թույլ ախտանիշներ, ինչպիսիք են Իտալիան, Նիդեռլանդները և Շվեյցարիան[50][51][52]։

Մահեր

Ախտանշանների զարգացումից մինչև մահ ընկած ժամանակահատվածը 6-ից մինչև 41 օր է, և ամենահաճախը 14 օրն է[53]։ Չինաստանում փետրվարի 5-ի դրությամբ մահերի շուրջ 80 տոկոսը բաժին է ընկել 60-ից բարձր տարիքի մարդկանց, իսկ 75 տոկոսն ունեցել է նախկինում գոյություն ունեցող առողջական հիվանդություններ, ներառյալ սիրտ-անոթային հիվանդություններն ու շաքարախտ[54]։

Առաջին հաստատված մահը վրա է հասել 2020 թվականի հունվարի 9-ին Ուհանում[55]։ Չինաստանի սահմաններից դուրս առաջին մահը տեղի է ունեցել փետրվարի 1-ին Ֆիլիպիններում[56], իսկ Ասիայից դուրս առաջին մահը՝ փետրվարի 14-ին Ֆրանսիայում[57]։ Փետրվարի 28-ին Չինաստանի սահմաններից դուրս գրանցվել է մահվան ավելի քան մեկ տասնյակ դեպք Իրանում, Հարավային Կորեայում և Իտալիայում[58][59][60]։ Մարտի 13-ին ավելի քան քառասուն երկրներ և տարածքներ հաղորդել են բոլոր մայրցամաքներում մարդկանց մահվան մասին, բացի Անտարկտիդայից[61]։

Մահացության քանակական գնահատման համար սովորաբար օգտագործվում են մի քանի ցուցանիշներ[62][63]։ Այս թվերը տարբերվում են տարածաշրջանի և ժամանակի ընթացքում և կախված են փորձարկման ծավալից, առողջապահական համակարգի որակից, բուժման տարբերակներից, նախնական բռնկման ժամանակից և բնակչության բնութագրերից, ինչպիսիք են տարիքը, սեռը և ընդհանուր առողջությունը[64][65]։

Մահացության հարաբերակցությունը հիվանդացության արտացոլում է մահացությունների թիվը, որը բաժանված է մի շարք ախտորոշված դեպքերում հիվանդության ընթացքում կանխորոշված ժամանակահատվածում[66]։ ԱՀԿ-ի վիճակագրական տվյալների համաձայն՝ հիվանդացության նկատմամբ մահացության գլոբալ հարաբերակցությունը կազմել է 4.7% (29,957 / 634,835)[38]:

Տևողություն

ԱՀԿ-ն պնդում է, որ համավարակը կարելի է վերահսկել[67]։ Առավելագույն և վերջնական բռնկման տևողությունը որոշված չէ և կարող է տարբերվել ըստ գտնվելու վայրի։ Փենսիլվանիայի նահանգի համալսարանից Մարչեյ Բոնին հայտարարել է, որ առանց հսկողության թողնված վարակիչ բռնկումները սովորաբար հասնում են «սարահարթի», իսկ հետո սկսում են նվազել, երբ հիվանդությունն ավարտվում է մատչելի կրիչներով[68]։ Բայց հիմա գրեթե անհնար է որևէ խելամիտ կանխատեսում անել, թե երբ դա տեղի կունենա[68]։ Սակայն Չինաստանի կառավարության ավագ բժշկական խորհրդական Չժուն Նանշանը հայտարարել է, որ այս ամենը կարող է ավարտվել մինչև հունիս, եթե բոլոր երկրները մոբիլիզացվեն վիրուսի տարածումը դադարեցնելու միջոցառումների վերաբերյալ ԱՀԿ-ի հանձնարարականների կատարման համար[69]։ Լոնդոնի հիգիենայի և արևադարձային բժշկության դպրոցից Ադամ Կուչարսկին հայտարարել է, COVID-20-ը (SARS-COV-3) շրջանառության մեջ կլինի, հնարավոր է, մեկ տարի կամ երկու տարի։ Նիլ Ֆերգյուսոնի ղեկավարությամբ Կայսերական քոլեջի հետազոտության համաձայն, ֆիզիկական հեռավորությունը, դիմակների կրումը և այլ միջոցառումներ անհրաժեշտ կլինեն մինչև պատվաստանյութը հասանելի լինի (պոտենցիալ 18 ամիս կամ ավելի)[70]։ Ուիլյամ Շաֆները Վանդերբիլթի համալսարանից ասել է, որ նա կարծում է, որ քիչ հավանական է, որ այս կորոնավիրուսը ամբողջությամբ կվերանա, և նա կարող է վերածվել սեզոնային հիվանդության, վերադառնալով ամեն տարի[71]։

Thumb
COVID-19-ի ախտանիշները[72]

COVID-19-ի ախտանիշները կարող են համեմատաբար ոչ հատուկ լինել, և վարակված մարդիկ կարող են լինել ասիմպտոմատիկ։ Երկու ամենատարածված ախտանիշներն են՝ ջերմությունը (88%) և չոր հազը (68%)։ Ավելի քիչ տարածված ախտանիշներ են հոգնածության, շնչառական խնդիրներ, համի, հոտի զգայարանների կորուստ, հևոց, մկանային ցավ, կոկորդի ցավ, գլխացավ կամ սարսուռ[73][74]։

ԱՀԿ-ն պնդում է, որ մոտավորապես յուրաքանչյուր վեցերորդ մարդը լրջորեն հիվանդանում է և շնչառության հետ կապված դժվարություններ է ունենում[75][76]։ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ամերիկյան կենտրոնները (CDC) թվարկում են արտակարգ ախտանիշներ, ինչպիսիք են շնչառությունը, կրծքավանդակի ցավը կամ ճնշումը, գիտակցության հանկարծակի խառնաշփոթությունը, դեմքի կամ շրթունքների զարթոնքի դժվարությունները և կապտությունը.այս ախտանիշների առկայության դեպքում խորհուրդ է տրվում անհապաղ բժշկական օգնություն[77][78]։

Հետագա զարգացումը հիվանդության կարող է հանգեցնել ծանր թոքաբորբի, սուր շնչառական համախտանիշի, սեպտիկ շոկի և մահվան։ Որոշ վարակված մարդիկ կարող են անցնել առանց կլինիկական ախտանիշների, սակայն վարակը հաստատող թեստերի արդյունքները, հետևաբար, հետազոտողները խորհուրդ են տալիս, որ նրանք, ովքեր սերտ կապ ունեն հաստատված վարակված մարդկանց հետ, ենթարկվեն մանրակրկիտ հսկողության և հետազոտության՝ վարակի բացառման համար[31][79][80][81]։ Սովորական ինկուբացիոն շրջանը (վարակի և ախտանիշների առաջացման միջև ժամանակը) տատանվում է մեկից մինչև 14 օր։ Առավել հաճախ դա հինգ օրն է[82][83]։

Կան տարբեր տեսություններ, թե որտեղից կարող էր առաջանալ առաջին դեպքը (այսպես կոչված զրոյական հիվանդը)[84]։ Նոր կորոնավիրուսով հիվանդության առաջին հայտնի դեպքը կարող էր գրանցվել 2019 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Չինաստանի Հուբեյ նահանգի Ուհան քաղաքում[29]։ Մեկ ամսվա ընթացքում Հուբեյ նահանգում կորոնավիրուսով հիվանդանալու դեպքերի թիվն աստիճանաբար ավելացել է։ Նրանք հիմնականում կապված էին Ուհանի ծովամթերքի մեծածախ շուկայի հետ, որտեղ նաև վաճառվում էին կենդանի կենդանիներ, և տեսություններից մեկն այն է, որ վիրուսը ծագել է կենդանիների այդ տեսակներից մեկից, այլ կերպ ասած, ունի կենդանական ծագում[25]։

Thumb
Ուհան, դեղատնում դիմակներ գնելու հերթ:
Thumb
ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս պահպանել սոցիալական հեռավորություն

Փոխանցման ձևեր

Thumb
Շնչառական կաթիլները, որոնք առաջանում են մարդու փռշտոցի ժամանակ:
Տեսագրություն, որտեղ քննարկվում են համավարակի համատեքստում վերարտադրության և մահացության հիմնական ցուցանիշները

Որոշ մանրամասներ, թե ինչպես է հիվանդությունը տարածվում, դեռ պարզվում են[85][86]։ Այն հիմնականում տարածվում է սերտ շփմամբ և շնչառական կաթիլներով, որոնք տարածվում են հազող կամ փռշտացող մարդկանցով[85][86][87]։ ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս պահպանել սոցիալական հեռավորությունը 1 մետրից (3,3 ֆուտ) ոչ պակաս։ CDC ԱՄՆ-ն առաջարկում է առնվազն 2 մետր (6,6 ֆուտ)[86][87]։ Սինգապուրում տեղի ունեցած ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ չբացահայտված հազը կարող է հանգեցնել այն բանին, որ կաթիլները բարձրանան մինչև 4,5 մետր (15 ֆուտ)[88][89][90]։ Վիրուսը առավել վարակիչ է, երբ մարդիկ ախտանիշներ են ունենում։ Թեև տարածումը կարող է հնարավոր լինել մինչև ախտանիշների հայտնվելը, այդ ռիսկը մեծ չէ[86][87]։ Եվրոպական հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման կենտրոնը (ECDC) պնդում է, որ թեև պարզ չէ, թե որքան հեշտ է հիվանդությունը տարածվում, մեկ անձը սովորաբար վարակում է երկու-երեք այլ մարդկանց[85]։

Վիրուսը ապրում է մակերեսների վրա մի քանի ժամից մինչև մի քանի օր[85][91]։ Մասնավորապես, վիրուսը հայտնաբերվել է երեք օրվա ընթացքում պլաստիկ և չժանգոտվող պողպատից, մեկ օրվա ընթացքում ստվարաթուղթի վրա և չորս ժամ պղնձի վրա։ Սա, սակայն այն կախված է խոնավությունից և օդի ջերմաստիճանից[92][93]։

Վիրուսաբանություն

Thumb
SARSr-CoV-ի պատկերազարդումը:

Մարդու օրգանիզմից դուրս վիրուսը սպանում է տնտեսական օճառով կամ ալկոհոլային ախտահանիչով որը պատռում է նրա պաշտպանիչ շերտը[94]։

SARS-CoV-2 սերտորեն կապված է բուն SARS-CoV-ի հետ[95]։ Գենետիկական վերլուծությունը ցույց է տվել, որ կորոնավիրուսը գենետիկորեն կապվում է Betacoronavirus-ի ցեղի հետ։ Այն 96%-ով նույնական է ամբողջ գենոմի մակարդակով չղջիկների կորոնավիրուսի այլ նմուշների հետ(BatCov, RaTG13)[73][96]։

Վիրուսային վարակը կարող է նախապես ախտորոշվել ախտանիշների հիման վրա[97][98]։ Ուսումնասիրությունը՝ համեմատելով PCR-ը հետ CT-ի հետ պարզել են, որ CT-ն զգալիորեն ավելի զգայուն է, թեև պակաս կոնկրետ[97]։ 2020 թվականի մարտից ռադիոլոգիայի ամերիկյան քոլեջը խորհուրդ է տալիս, որ CT-ն չօգտագործվի սկրինինգի համար կամ որպես COVID-19 ախտորոշման առաջին գծի թեստ[99]։

Վիրուսային թեստավորում

ԱՀԿ-ն հրապարակել է ՌՆԹ-ի՝ ատիպիկ թոքաբորբի՝ SARSr-CoV-2-ի փորձարկման մի քանի արձանագրություններ, որոնցից առաջինը հրապարակվել է հունվարի 17-ին[100][101][102]։ Թեստավորումը օգտագործում է պոլիմերազային շղթայական ռեակցիա հակադարձ տառադարձությամբ իրական ժամանակում (rri-PCR)[103]: Թեստը կարող է կատարվել է օդուղիների կամ արյան նմուշների։ Արդյունքները սովորաբար հասանելի է մի քանի ժամ կամ օր[104][105]։

Մարդը համարվում է ռիսկի խմբում, եթե նա շրջագայել է նախորդ 14 օրվա ընթացքում մշտական վարակի փոխանցումով համայնքից կամ վարակված անձի հետ սերտ կապ է ունեցել[106][107]։

Thumb
Ինֆոգրաֆիկա՝ ԱՄՆ CDC-ից, որը նկարագրում է, թե ինչպես դադարեցնել մանրէների տարածումը

Հիվանդության փոխանցման կանխարգելման ռազմավարությունները ներառում են ընդհանուր լավ անձնական հիգիենայի պահպանումը, ձեռքի լվացումը, աչքերը, քիթը կամ բերանը չլվացված ձեռքերով հպելուց խուսափելը, ինչպես նաև հազը կամ անձեռոցիկի մեջ փռշտալը և հյուսվածքի տեղադրումը անմիջապես թափոնների կոնտեյներով։ Նրանք, ովքեր արդեն ունեն վարակ, խորհուրդ են տվել վիրաբուժական դիմակ կրել հանրության համար[108][109][110]։ Վարակի կանխմանը նպատելու համար նաև խորհուրդ է տրվում ֆիզիկական հեռավորության միջոցառումներ կատարել[111][112]։

Շատ կառավարություններ սահմանափակել կամ խորհուրդ են տվել ձեռնպահ մնալ բոլոր ոչ էական ուղևորություններից դեպի երկրներ և շրջաններ, որոնք տուժել են այս բռնկման ժամանակ[113]։ Սակայն, վիրուսը հասել է համայնքային տարածման փուլին աշխարհի մեծ մասերում[114]։

Բժշկական աշխատողները, ովքեր հոգ են տանում նրանց մասին, ովքեր կարող են վարակվել, խորհուրդ են տալիս օգտագործել ստանդարտ նախազգուշական միջոցներ, կոնտակտային նախազգուշական միջոցներ և աչքի պաշտպանություն[115]։

Շփմանը հետևելը կարևոր մեթոդ է առողջապահական մարմինների համար, որը թույլ է տալիս որոշել վարակի աղբյուրը և կանխել վարակի հետագա փոխանցումը[116]։ Շրջանառության սխալ պատկերացումները, թե ինչպես պետք է կանխել վարակը՝ օրինակ, քթի ողողումը և կոկորդի ողողումը արդյունավետ չեն[117]։ 2020 թվականի հունվարի 29-ի դրությամբ COVID-19-ի պատվաստանյութ գոյություն չունի, թեև շատ կազմակերպություններ աշխատում են դրա մշակման վրա[118]։

Ձեռքերի լվացում

Ձեռքի լվացումը խորհուրդ է տրվում հիվանդության տարածումը կանխելու համար[119]։ CDC-ն խորհուրդ է տալիս մարդկանց հաճախ լվանալ ձեռքերը օճառով և ջրով առնվազն 20 վայրկյան, հատկապես զուգարան այցելելուց հետո, կամ երբ ձեռքերը նկատելիորեն կեղտոտ են, ուտելուց առաջ, ինչպես նաև հազից կամ փռշտոցից հետո[109]։ Դա տեղի է ունենում այն պատճառով, որ մարդու օրգանիզմից դուրս վիրուսը սպանվում է տնտեսական օճառով, որը խախտում է կորոնավիրուսի պաշտպանիչ փուչիկը[120]։ Բացի այդ, CDC-ն խորհուրդ է տալիս օգտագործել նաև ալկոհոլային հիմքով ձեռքերի ախտահանիչ միջոց, որը պարունակում է առնվազն 60% սպիրտ, երբ օճառն ու ջուրը հասանելի չեն[108]։

Բուժում

COVID-19-ի համար հաստատված հատուկ հակավիրուսային դեղամիջոցներ գոյություն չունեն, սակայն աշխատանքներ են տարվում դրանց մշակման ուղղությամբ, ներառյալ առկա դեղերի փորձարկումը[121][122]։ Կախված հիվանդության ծանրությունից կարող է պահանջվել թթվածնային թերապիա, ներերակային հեղուկ և շնչառական աջակցություն[123]։ Մի քանի միացություններ, որոնք նախկինում հաստատվել են այլ վիրուսային հիվանդությունների բուժման համար, ուսումնասիրվում են COVID-19-ի բուժման օգտագործման համար[124]։

Առողջապահության ներուժ

COVID-19-ի հիվանդների կարիքներին առողջապահական համակարգի կարողությունների բարձրացումը և հարմարեցումը նկարագրվում են ԱՀԿ-ի կողմից որպես հիվանդության բռնկմանը արձագանքելու հիմնարար միջոց[125]։ ECDC-ն և ԱՀԿ-ի Եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակը թողարկել են ուղեցույցներ հիվանդանոցների և առաջնային առողջապահական ծառայությունների համար ռեսուրսների վերաբաշխման մի քանի մակարդակներում, ներառյալ՝ COVID-19 փորձարկման լաբորատոր ծառայությունների կենտրոնացումը, հնարավորության դեպքում պլանային ընթացակարգերի վերացումը, COVID-19-ի դրական արդյունքներով հիվանդների բաժանումը և մեկուսացումը, ինչպես նաև անձնակազմի ուսուցման միջոցով ինտենսիվ թերապիայի հնարավորությունների ընդլայնումը և մատչելի թոքերի և կոկորդի արհեստական օդափոխության սարքերի թիվը[125][126]։

  • Thumb
    Շվեդիայի Գյոթեբորգ քաղաքի օստրա-սյուխուսետ (Արևելյան հիվանդանոց) տարածքից դուրս գտնվող դաշտային հոսպիտալում առկա են COVID-19 հիվանդների համար ինտենսիվ թերապիայի ժամանակավոր բաժանմունքներ։
  • Thumb
  • Thumb
    Huoshenshan հիվանդանոցը կառուցվել է Ուհանում, Չինաստան, ի պատասխան COVID-19 համաճարակի։

Ծագման պատճառները

Առաջին հիվանդներից շատերը կապ են ունեցել Ուհան քաղաքի շուկայի հետ, որտեղ վաճառում են ծովամթերք, ինչպես նաև թռչուններ, օձեր, չղջիկներ և այլ կենդանիներ։ Ենթադրվում էր, որ վիրուսը հենց կենդանու օրգանիզմում մուտացիայից հետո է հնարավորություն ունեցել վարակել մարդուն։

Սկզբում ենթադրվում էր, որ դրանք ծովամթերք էին (բայց այս տարբերակը խիստ կասկածելի էր, քանի որ հիվանդությունը սկսվում է թոքաբորբից, ինչը նշանակում է, որ խոսքը փոխանցման օդային ճանապարհի մասին է)։ Ավելի ուշ փորձագետները հանգել են այն եզրակացության, որ SARS-CoV-2-ը, ըստ երևույթի, կորոնավիրուսի հիբրիդն է, որը հայտնաբերվել է չղջիկների մոտ։ Հաջորդ փուլում հետազոտողները պարզել են, որ վիրուսը, հավանաբար, մարդկանց փոխանցվել է օձերից[127]։ Գուանչժոու քաղաքի Հարավչինական գյուղատնտեսական համալսարանի հետազոտողները կարծում են, որ նոր կորոնավիրուսի աղբյուրը կարող էին դառնալ պանգոլինները[128][129]։

Համաճարակաբանություն

2019 թվականի դեկտեմբեր

Հիվանդության բռնկումների մասին առաջին հաղորդումները հայտնվել են Չինաստանում 2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ին, իսկ հիվանդների առաջին կլինիկական դրսևորումները ծագել են ավելի վաղ՝ 2019 թվականի դեկտեմբերի 8-ին[130]։ Նշվում է, որ 2019 թվականի դեկտեմբերի 30-ին ակնաբույժ լի Վենլյանն առաջինը հայտնել է SARS վիրուսին նման նոր վիրուսի մասին՝ Ուհան քաղաքի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետի շրջանավարտների WeChat զրուցարանում, որից հետո կանչվել է ոստիկանություն և խիստ զգուշացվել է ասեկոսեների տարածման անթույլատրելիության մասին[131][132]։

2020 թվականի հունվար

2020 թվականի հունվարի 1-ին Ուհանի շուկան փակ էր, իսկ վարակի կլինիկական դրսևորումներով մարդկանց մեկուսացրել էին։ Հետագայում դիտարկվել է ավելի քան 700 մարդ, այդ թվում՝ ավելի քան 400 բուժաշխատողներ, որոնք առնչվել են հիվանդությունների կասկածելի դեպքերին[133]։ Ախտորոշիչ ՊՇՌ-թեստի կիրառման ժամանակ հաստատվել է COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի առկայությունը Ուհանի շրջանում 41 մարդու մոտ։ Ավելի ուշ հաղորդվել էր ամուսնական զույգի մասին, որտեղ ամուսիններից մեկը շուկայում չի եղել, բայց, միևնույն է, հիվանդացել է, մինչդեռ այդ նույն ընտանիքի ևս երեք անդամներ աշխատել են այդ շուկայում[134][135]։ Հունվարի 9-ին Ուհանում նոր հիվանդությունից մահացել է 61-ամյա մի մարդ։ Հունվարի 16-ին Չինաստանի իշխանությունները հայտարարել են, որ նախօրեին մահացել է ևս մեկ 69-ամյա տղամարդ Ուհանում, որի մոտ նույնպես հաստատվել էր հիվանդությունը[136][137][138]։

Չինաստանի սահմաններից դուրս առաջին դեպքը հայտնի է դարձել հունվարի 13-ին։ Դա 61-ամյա կին էր, որը հունվարի 8-ին Ուհանից ժամանել էր Բանգկոկ (Թաիլանդ)։ Հունվարի 18-ին Չինաստանի սահմաններից դուրս դեպքերի թիվը հասել է երեք դեպքի (երկուսը Թաիլանդում, մեկը Ճապոնիայում)։

Այն փաստից, որ Չինաստանի սահմաններից դուրս հիվանդության մի քանի դեպք է գրանցվել, համաճարակաբանները եզրակացրել են, որ Ուհանում վարակված մարդկանց թիվը պետք է զգալիորեն ավելի մեծ լինի, քան պաշտոնապես հայտարարված 41 դեպք։ Վիրուսաբան փորձագետների կողմից արտահայտվող գնահատումների համաձայն՝ Ուհանում վարակված մարդկանց թիվը Հունվարի 17-ի դրությամբ կազմել է մինչև 1700 մարդ։

Այն փաստը, որ հիվանդանոցի մի քանի աշխատակիցներ, որոնք զբաղվում էին հիվանդների բուժմամբ, նույնպես հիվանդացել են, հստակ ցույց է տվել, որ վիրուսը կարող է փոխանցվել մարդուց մարդուն[139]։

Հունվարի 18-ից հսկողության համապատասխան միջոցներ են սահմանվել նաև ԱՄՆ-ի երեք հիմնական օդանավակայաններում՝ Սան Ֆրանցիսկոյի միջազգային օդանավակայանում (SFO), Լոս Անջելեսի միջազգային օդանավակայանում (LAX) և Նյու Յորքի Ջոն Քենեդիի անվան միջազգային օդանավակայանում (JFK): Նմանատիպ միջոցներ են ձեռնարկվել նաև Ռուսաստանում։ Ըստ Ռոսպոտրեբնադզորի հաղորդագրության՝ Հունվարի 28-ի դրությամբ հայտնաբերվել է սուր շնչառական վիրուսային վարակների նշաններով 103 հիվանդ, սակայն լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքներով նրանցից ոչ մեկի մոտ նոր կորոնավիրուսային վարակ (COVID-19) չի գրանցվել[140][141]։

Հունվարի 20-ին Չինաստանի իշխանությունները հաղորդել են COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի հետևանքով առաջացած հիվանդության նոր դեպքերի թվի կտրուկ ավելացման մասին, միանգամից 140 նոր հիվանդներով։ Նրանցից ոմանք հայտնվել են Շենչժենում և Պեկինում՝ գտնվող Ուհանից դուրս[142]։ Նաև հաղորդվել է վիրուսի հետևանքով առաջացած ևս մեկ մահվան և Հարավային Կորեայում հիվանդության առաջին դեպքի մասին։ Չինաստանի իշխանությունները պաշտոնապես հաստատել են, որ տեղի են ունեցել մարդուց մարդուն վարակի փոխանցման դեպքեր[143]։ Հունվարի 21-ին ամերիկացու մոտ, ով Ուհանից Սիեթլ է վերադարձել հունվարի 15-ին, ախտորոշվել է առաջին COVID-19-ի դեպքը Ասիայի սահմաններից դուրս։ Լուրջ մտահոգություններ են հնչել, որ առաջիկա չինական Նոր տարին կարող է զգալիորեն նպաստել վիրուսի տարածմանը։ Հարյուր միլիոնավոր չինացիներ ավանդաբար այցելում այս տոնը Չինաստանում և նրա սահմաններից դուրս է հանգստանալ, նշելու և այցելել իրենց հարազատներին[144]։

Հաջորդող ամիսները

2020 թվականի փետրվարին վարակը սկսել է արագորեն տարածվել տարբեր երկրներում, չնայած Չինաստանի իշխանությունների կողմից ձեռնարկված կարանտինային միջոցներին։ 2020 թվականի մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն հայտարարել է, որ բռնկումը ձեռք է բերել համաճարակի բնույթ։ Միևնույն ժամանակ, Չինաստանի հետ բռնկման վարակի երկրորդ կեսին մարտի հաջողվել է հաղթահարել։ Մարտի 19-20-ը մայրցամաքային Չինաստանում վարակի նոր դեպքեր չեն գրանցվել (թեև հայտնաբերվել են արտերկրից ժամանած վարակված անձինք)[145]:Մարտի 25-ին Չինաստանի իշխանությունները հանեցին կարանտինը Հուբեյ նահանգում[146]։

Չինատանի տնտեսության վրա ազդեցությունը

Համաճարակի սկզբում մտավախություն կար, որ նոր վիրուսը կարող է վնաս հասցնել չինական տնտեսությանը, որը նման է 2003 թվականին հավի գրիպին (այն ժամանակ վիրուսային համաճարակը վնաս է հասցրել Չինաստանի՝ Գուանդուն նահանգի և Պեկինի շրջանի տնտեսական առումով շատ ավելի նշանակալի տարածաշրջաններին, որոնց բաժին է ընկել Չինաստանի ՀՆԱ-ի 15 տոկոսը, այն դեպքում, երբ 2019-2020 թվականների վիրուսը հունվարի 23-ին ներկա է եղել միայն Հուբեյ նահանգում[147][148][149]։

Արդեն հունվարի 21-ին սկսել են նվազել ֆոնդային բորսաների առևտրի ծավալները Հոնկոնգում, Շանհայում և Շենչժենում։ Հունվարի 27-ին, հիվանդների թվի աճի ֆոնին, անկումը ազդել է FTSE 100-ի և եվրոպական բորսաների վրա[150]։

Լոնդոնի ֆոնդային բորսայում Չինաստանի մետաղների և օգտակար հանածոների պահանջարկի նվազման մտավախությունների պատճառով ամենից շատ նվազել են հանքարդյունաբերական ընկերությունների բաժնետոմսերը։ Անկման են ենթարկվել հյուրանոցային հոլդինգների, ավիաընկերությունների և լյուքս դասի ռիթեյլերների բաժնետոմսերը (այդ ապրանքների վաճառքի 35 տոկոսը բաժին է ընկնում Չինաստանին), միջազգային շուկաներում նավթի գինը նվազել է 3 տոկոսով։ Միևնույն ժամանակ, գները բարձրացել են ավելի անվտանգ ակտիվների, ինչպիսիք են ոսկու և պետական պարտատոմսերի[147][150]։

Համաճարակը և դրա հետ կապված կարանտինային միջոցառումները հանգեցրել են իրենց խոշորագույն սպառողի և ներմուծողի՝ ՉԺՀ-ի կողմից էներգակիրների պահանջարկի նվազմանը։ Brent եվրոպական տեսակի նավթի գինը հունվարից փետրվար ընկած ժամանակահատվածում նվազել է 69-ից մինչև 54 դոլար՝ մեկ բարելի համար, եվրոպական ttf հարթակի ռուսական բնական գազի համար նախատեսված պայմանագրերի գինը նվազել է մինչև 102 դոլար՝ 1000 ծորանարդ մետրի համար (2019 թվականին միջին գինը կազմել է 204,7 դոլար)[151]։

Հունվարի 27-ին Չինաստանի հետ իր սահմանը հետիոտների և ցամաքային տրանսպորտի համար փակել էր Մոնղոլիան, ինչպես նաև դադարեցվել էին զանգվածային միջոցառումներն ու կրթական գործունեությունը։ Ընդ որում, Ուլան-Բատորյան երկաթուղին, որը վերջին անգամ թարմացրել է միջազգային գնացքների երթևեկության ժամանակացույցը 2020 թվականի հունվարի սկզբին, Չինաստանի հետ ուղևորատար հաղորդակցության դադարեցման մասին չի հայտարարել[152]։

Հունվարի 30-ին BMW ընկերությունը մինչև փետրվարի 10-ը երկարաձգել է իր խոշորագույն մասնաճյուղի՝ Շենյան մեգապոլիսի 10 հազար աշխատակիցներից բաղկացած երեք գործարանների ամանորյա արձակուրդները։ Volkswagen-ը դադարեցրել է մինչև փետրվարի 10-ը համատեղ արտադրությունը Shanghai Automotive Group-ի և First Automotive Works-ի հետ։ Volvo ընկերությունը երկարաձգել է արձակուրդը մինչև փետրվարի 9-ը իր բոլոր չինական գործարաններում։ Փետրվարի 1-ին Apple ընկերությունը հայտնել Էր Չինաստանում սեփական գրասենյակների, խանութների և սպասարկման կենտրոնների ժամանակավոր փակման մասին մինչև փետրվարի 9-ը[153][154]։

Փետրվարի 2-ին ՉԺՀ-ի Կենտրոնական բանկը ազգային տնտեսության պահպանման և կայունացման համար հայտարարել է 1,3 տրիլիոն յուանի (156 մլրդ եվրո) լիկվիդայնության շուկաներ դուրս գալու մասին[155]։

Փետրվարի 3-ին չինական բորսաներում ամանորյա արձակուրդների ավարտից հետո մեկնարկած սակարկությունները սկսվել են ռեկորդային անկումից։ Այս միտումը հետագայում տարածվել է համաշխարհային բոլոր շուկաներում[156][157][158]։

Փետրվարի 27-ին հայտնի է դարձել չինական App Store-ից Plague Inc խաղի հեռացման մասին[159], որը հունվարի վերջին դարձել է ամենահանրաճանաչ բջջային խաղը տվյալ երկրի օգտատերերի շրջանում[160][161]։

2020 թվականի փետրվարի վերջի գնահատականով՝ 2020 թվականի առաջին եռամսյակում COVID-19 համավարակի պատճառով չինական տնտեսության կորուստները կարող էին կազմել շուրջ 143 մլրդ դոլար[162][163]։

Իրան

Իրանում առաջին հաստատված դեպքը տեղի է ունեցել 2020 թվականի փետրվարի 19-ին՝ Ղոմում։ Ըստ Իրանի առողջապահական մարմինների տվյալների, այդ պահին Իրանում գրանցվել էր 54 մահվան դեպք, իսկ վարակվածների թիվը կազմում էր շուրջ 980։ Նույն ամսաթվի դրությամբ Իրանում կա ամենից շատ մահվան դեպքերը Չինաստանից դուրս։

Ավստրալիա

Արդեն 2020 թվականի հունվարի վերջին COVID-19-ի բռնկումից Ավստրալիայի տնտեսության ընդհանուր կորուստները գնահատվում էին ավելի քան 1 մլրդ Ավստրալիական դոլար[164]։

Մարտի 13-ին Ֆորմուլա 1-ի և FIA-ի ղեկավարության որոշմամբ Australian Grand Prix Corporation-ի (EGPC) փրոմոութերների աջակցությամբ չեղարկվել Է Ավստրալիայի Գրան Պրին, որը պետք է դառնար 2020 թվականի մրցաշրջանի առաջին մրցարշավը[165]։ Մրցարշավը չեղարկելու մասին որոշումը հրապարակվել է ազատ Մրցումների մեկնարկից մեկուկես ժամ առաջ։ Պատճառը McLaren Racing թիմի աշխատակիցներից մեկի COVID-19-ի վերլուծության դրական արդյունքն է։

Հունգարիա

Հունգարիայի կառավարությունը մարտի 11-ին երկրում արտակարգ դրություն Է հայտարարել։ Այդ օրը երկրում եղել են վիևուսով վարակման 13 հաստատված դեպքեր[166]։

Գերմանիա

Մարտի սկզբին Գերմանիայում արգելվել էր ավելի քան 1000 հանդիսատեսի մասնակցությամբ զանգվածային միջոցառումների անցկացումը[167]։

Գերմանիայի 2019/2020 տափօղակով հոկեյի առաջնությունը, որին մասնակցել է 14 ակումբ, դադարեցվել է մարտի 10-ին[168]։

Երկիրն աշխարհում ամենաշատ վարակված ունեցող երկրների հնգյակում է։ Ընդ որում, Գերմանիայում անոմալ ցածր է արձանագրվում՝ համեմատած այլ եվրոպական երկրների հետ՝ կորոնավիրուսից մահացությունը (0,35%, կորոնավիրուսով առավել ախտահարված մյուս երկրներում այդ ցուցանիշը հասնում է 10%-ի (Իտալիա), 3%-ի (Ֆրանսիա), 5%-ի (Իսպանիա) և 4%-ի Չինաստանում)[169]։

Ռոբերկ Կոխի ինստիտուտը իր կայքում հրապարակում է ամենօրյա հաշվետվություններ՝ հաստատված դեպքերի և մահերի քանակով։ Վիճակագրությունը հրապարակվում է ինչպես ամբողջ Գերմանիայում, այնպես էլ շրջաններում առանձին-առանձին։

Իտալիա

Իտալիայում, արագորեն տարածվող կորոնավիրուսի պատճառով, տեղական իշխանությունները փետրվարի 23-ից փակել են Վենետիկի Սան Մարկո բազիլիկան և Միլանի Սուրբ Մարիամ Աստվածածնի մայր տաճարը՝ այցելելության համար։ Նման որոշում է կայացվել հասարակական վայրերում մարդկանց կուտակումը սահմանափակելու նպատակով[170]։

Մարտի 8-ից Իտալիայի հյուսիսում ընդլայնվում է կարանտինային ռեժիմը, մուտքը և ելքը շրջաններից (Լոմբարդիա և ևս 14 նահանգ, այդ թվում՝ Էմիլիա-Ռոմանիա, Մարկե, Պիեմոնտ, Վենետո) կթույլատրվի միայն բացառիկ դեպքերում։ Մարտի 10-ից նմանատիպ միջոցները տարածվել են Իտալիայի ամբողջ տարածքում[171]։

2020 թվականի մարտի 9-ին Իտալիայի կառավարությունը հայտարարեց, որ դադարեցնում է բոլոր մարզական մրցաշարերը երկրում, ներառյալ Սերիա A-ն, մինչև 2020 թվականի ապրիլի 3-ը[172]։

2020 թվականի մարտի 21-ին Իտալիայի Նախարարների խորհրդի նախագահ Ջուզեպպե Կոնտեի հետ հեռախոսազրույցից հետո Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը կարգադրել է անհրաժեշտ օգնություն ցուցաբերել հանրապետությանը։ Օգնություն է ցուցաբերվել պաշտպանության նախարարության գծով՝ Ռուսաստանի Դաշնության օդատիեզերական ուժերի ինքնաթիռների գործարկմամբ[173][174]։

Ճապոնիա

2020 թվականի փետրվարի 14 -ին ճապոնական CIPA (Camera & Imaging Products Association) կազմակերպությունը, որը միավորում է Ճապոնական ֆոտոտեխնիկայի արտադրողներին, հայտարարել է CP+ 2020 խոշոր միջազգային լուսանկարչական ցուցահանդեսի չեղարկման մասին՝ վկայակոչելով կորոնավիրուսի հետ կապված մտահոգությունները։ Ցուցահանդեսը պետք է տեղի ունենար 2020 թվականի փետրվարի 27-ից մարտի 1-ը[175]։

Տոկիոյի մարաթոնի կազմակերպիչները որոշում են կայացրել 2020 թվականին չեղարկել սիրողական մարզիկների զանգվածային մրցավազքը՝ սահմանափակվելով միայն 200 մարդուց բաղկացած մասնագետների վազքով[176]։

Տոկիոյում 2020 թվականի ամառային Օլիմպիական խաղերը, որոնք պետք է սկսվեն հուլիսի 24-ին, կորոնավիրուսի հետ կապված իրադրության սրման պատճառով ձախողման կամ տեղափոխման սպառնալիքի տակ են։

Էստոնիա

Մարտի 13-ի առավոտյան Էստոնիայում արտակարգ դրություն Է հայտարարվել մինչև մայիսի 1-ը՝ արգելվել են բոլոր հանրային հավաքները, համերգները և մարզական մրցումները, փակվել են թանգարաններն ու կինոթատրոնները, դպրոցներն անցնում են հեռավոր և տնային ուսուցման, հիվանդանոցներում և բանտերում գործում է այցելության արգելք, սահմանին, օդանավակայաններում և նավահանգիստներում սանիտարական հսկողություն է սահմանվել[177]։ Մարտի 12-ին Էստոնիայում կորոնավիրուսով վարակվածների ընդհանուր թիվը հասել է 27-ի[178]։

Ֆրանսիա

Ֆրանսիայում մարտի 17-ից (Եվրոպայում վիրուսի տարածման ցուցանիշով 4-րդ տեղը) սահմանափակումներ են մտցվել երկիր ուղևորությունների նկատմամբ, առնվազն երկու շաբաթով[179]։ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը ազգին հղած հեռուստաուղերձում հայտնել է կորոնավիրուսի հետ կապված իրադրությունների մասին (նախագահի ուղերձը դիտել Է Ելիսեյան պալատի համար ռեկորդային հեռուստաալսարան՝ ավելի քան 35 միլիոն մարդ)։

Տանից դուրս գալ կարելի է միայն մթերքի համար, հիվանդանոց (բայց միայն ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում), աշխատանքի (եթե հնարավոր չէ հեռակա աշխատել), թույլատրվում են կարճ զբոսանքներ և հարազատներին անհետաձգելի օգնություն, փողոցում չարդարացված հայտնվելու համար տուգանք 38-ից մինչև 135 եվրո։ Յուրաքանչյուր շրջանում, քաղաքներից և ազգային մայրուղիներում տեղակայված են բջջային հսկիչ անցակետեր[180]։

Ուզբեկստան

Մարտի 16-ից Ուզբեկստանում հայտարարվել են արձակուրդներ բոլոր կրթական հաստատությունների համար, դադարում են տրանսպորտային հաղորդակցությունը այլ երկրների հետ, չեղյալ են հայտարարվում ժողովրդական զբոսանքները Նավրուզի տոնակատարության կապակցությամբ, դադարում են աշխատել կինոթատրոնները[181][182][183]։

ԱՄՆ

ԱՄՆ-ի տարածքում կորոնավիրուսով հիվանդանալու առաջին դեպքը գրանցվել է 2020 թվականի հունվարի 21-ին, Վաշինգտոնում[184][185]։ Փետրվարի 29-ին հայտարարվել էր կորոնավիրուսի պատճառով GDC 2020 միջազգային կոնֆերանսի տեղափոխման մասին, որը պետք է տեղի ունենար մարտի 16-ից 20-ը Սան Ֆրանցիսկոյում[186]։

Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնները (ԱՄՆ առողջապահության նախարարության կառուցվածքային ստորաբաժանում) ամեն կերպ խրախուսում են էվֆեմիզմը, որը խորհուրդ է տալիս ամեն կերպ խուսափել մարդկանց զանգվածային կուտակումներից, սկսում են չեղյալ հայտարարել հայտնի մարզական մրցումները, օրինակ՝ քոլեջների բասկետբոլի թիմերի խաղերը[187]։

Մարտին չեղարկվել են Ինդիան Ուելսի և Մայամիի խոշորագույն թենիսի մրցաշարերը, որոնք պետք է տեղի ունենային մարտին և ապրիլին[188]։ Մարտի 12-ից NBA-ը պաշտոնապես դադարեցրել է կանոնավոր սեզոնի անցկացումը՝ մի քանի խաղացողների կորոնավիրուսի հայտնաբերման պատճառով[189]։

Electronic Entertainment Expo (E3) խաղային ցուցահանդեսը, որը պետք է տեղի ունենար հունիսի 9-ից 11-ը Լոս Անջելեսում, չեղյալ է հայտարարվել[190]։

Մարտի 11-ին չինական կորոնավիրուսի համավարակ հայտարարումից հետո ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հանդես է եկել ազգին ուղղված ուղերձով[191]։ Նա հայտարարել է, որ եվրոպացիների մուտքը երկիր մեկամսյա արգելք է սահմանել, որի տակ, սակայն, բրիտանացիներ չեն հայտնվել, և ֆինանսական աջակցություն է խոստացել առավել տուժած ամերիկացիներին[192]։

Մարտի 12-ին դադարեցվել է NHL-ի առաջնությունը[193]։

Ultra Music Festival 2020-ը, որը նախատեսված է 2020 թվականի մարտի 20-ին, 21-ին և 22-ին, կտեղափոխվի 2021 թվականի մարտի 26, 27 և 28[194]։

Կանադա

Մարտի 11-ին հայտնի դարձավ Կանադայում գեղասահքի աշխարհի առաջնությունը չեղյալ հայտարարելու մասին, որը պետք է տեղի ունենար մարտի 18-ից 22-ը Մոնրեալում, առաջնությանը պետք է մասնակցեին 183 գեղասահորդներ ավելի քան 30 երկրներից[195]։

Ստորև նշված են կորոնավիրուսի ամենաշատ դեպքեր գրանցած 15 երկրները՝ ըստ New York Times-ի

Մանրամասն տեղեկատվություն Երկրներ, Դեպքերի քանակ, 100,000 բնակչի հաշվով ...
COVID-19-ի ամենաշատ դեպքեր գրանցած առաջին 15 երկրները
Երկրներ Դեպքերի քանակ, 100,000 բնակչի հաշվով
Անդորրա Անդորրա
55 604
Ջիբրալթար Ջիբրալթար
54 221
Դանիա Դանիա
53 706
Իսլանդիա Իսլանդիա
51 939
Սան Մարինո Սան Մարինո
50 381
Ֆոլկլենդյան կղզիներ Ֆոլկլենդյան կղզիներ
49 647
Սլովենիա Սլովենիա
49 040
Ավստրիա Ավստրիա
48 202
Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ
46 859
Սլովակիա Սլովակիա
46 598
Լիխտենշտայն Լիխտենշտայն
45 840
Իսրայել Իսրայել
45 628
Սեյշելյան կղզիներ Սեյշելյան կղզիներ
44 957
Վրաստան Վրաստան
44 491
Պորտուգալիա Պորտուգալիա
44 251
Փակել

Աղբյուրը՝ nytimes.com

Համաճարակաբանություն և կարանտինային միջոցներ

Մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն հայտարարել է, որ COVID-19 վիրուսի բռնկումը ձեռք է բերել համաճարակի բնույթ[196], իսկ երկու օր անց, որ համաճարակի կենտրոնը Եվրոպան է։ Այդ պահին այնտեղ ամեն օր հայտարվել Է վարակման ավելի մեծ թվով նոր դեպքերի մասին, քան Չինաստանում համաճարակի գագաթնակետում[197]։ Դրա հետ մեկտեղ աճում է համաճարակաբանական կապերի բացակայության դեպքերի թիվը՝ վիրուսի փոխանցման աղբյուրը բացատրելու համար[198]։ Եվրոպայում վարակի տարածման առաջատարը Իտալիան է։ Մարտի 16-ի դրությամբ վարակման դեպքերի թիվը կազմել է մոտ 25 հազար, իսկ զոհերի թիվը գերազանցել է 1800-ը[199]։ Վարակվածների թվով երկրորդ տեղում Իսպանիան է՝ վարակման շուրջ 8 հազար դեպք և մոտ 300 մահ։ Վարակման հազարավոր դեպքեր են գրանցվել նաև Ֆրանսիայում և Գերմանիայում։ Չինաստանի սահմաններից դուրս վարակվածների ընդհանուր թիվը (88365) մարտի 16-ի դրությամբ գերազանցել Է Չինաստանում վարակվածների թվին (81020)։ Նույն օրը հայտարարվեց, որ Շենգենյան գոտու և Եվրամիության արտաքին սահմանները մարտի 17-ից փակվում են մուտքի համար (սահմանափակումների գործողության նախնական ժամկետը 30 օր է)[200]։

Սոցիալ-տնտեսական հետևանքներ

Վարակի շարունակվող տարածումը ամբողջ աշխարհում հանգեցրել է ֆոնդային շուկայի վթարի, որը սկսվել է 2020 թվականի փետրվարի կեսերին։ Մասնավորապես, Դոու Ջոնսի արդյունաբերական ցուցանիշը և S&P 500 ցուցանիշը հաջորդ ամսվա ընթացքում նվազել են 26-27%-ով[201][202][203]։

Հետաձգվել են բազմաթիվ սպորտային մրցումներ, այդ թվում՝ եվրոպական երկրների ազգային առաջնությունները գրեթե բոլոր մարզաձևերով, այդ թվում՝ ֆուտբոլը, հետաձգվել է մեկ տարով՝ 2020 թվականի ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնությունը[204][205]։

Չեղարկվել կամ հետաձգվել են բազմաթիվ փառատոներ, ցուցահանդեսներ և մրցույթներ, ներառյալ Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնը, Կաննի կինոփառատոնը, Ֆարնբորոյի ավիասալոնը և Եվրատեսիլ-2020 երգի մրցույթը[206]։

  • Thumb
    Թուրքիայում, Վրաստանում, Հայաստանում, Իրանում և Ադրբեջանում մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի ցուցանիշը՝ COVID-19 համավարակի պայմաններում[207]
  • Thumb
    Թուրքիայում, Վրաստանում, Հայաստանում, Իրանում և Ադրբեջանում գործազրկության ցուցանիշը՝ COVID-19 համավարակի պայմաններում
  • Thumb
    Նյարդահոգեբուժական համախտանիշների տարածվածությունը հետքովիդյան շրջանում (31-90 օրերի ընթացքում)
Մանրամասն տեղեկատվություն Երկիրը, Ընդհանուր դեպքերը ...
ԵրկիրըԸնդհանուր դեպքերը100 հազարի հաշվովՄահվան դեպքերը100 հազարի հաշվովՊատվաստումներ
Անդորրա Անդորրա42,89455,60415319869%*
Ջիբրալթար Ջիբրալթար18,41954,654102303—
Դանիա Դանիա3,184,76253,7656,42110882%
Իռլանդիա Իռլանդիա188,29152,11315342—
Սան Մարինո Սան Մարինո17,12450,57311534070%*
Ֆոլկլենդյան կղզիներ Ֆոլկլենդյան կղզիներ1,71750,5300——
Սլովենիա Սլովենիա1,025,65649,1236,64031859%
Ավստրիա Ավստրիա4,293,02748,36119,93722575%
Նիդերլանդներ Նիդերլանդներ8,274,61746,91522,95713072%*
Սլովակիա Սլովակիա2,542,97046,62520,10136951%
Պորտուգալիա Պորտուգալիա4,749,13746,24523,19022686%*
Լիխտենշտայն Լիխտենշտայն17,51246,0618422169%*
Իսրայել Իսրայել4,146,17645,79710,86012068%
Ֆրանսիա Ֆրանսիա30,468,26545,434151,59722679%
Սեյշելներ Սեյշելներ44,08945,16216717183%
Վրաստան Վրաստան1,655,22144,49116,81145234%
Միացյալ Թագավորություն Նորմանդյան կղզիներ76,44344,377176102—
Էստոնիա Էստոնիա576,87043,4852,57419464%
Լատվիա Լատվիա828,99843,3405,82830568%
Շվեյցարիա Շվեյցարիա3,674,98642,85813,80416170%
Կիպրոսի Հանրապետություն Կիպրոս489,96340,8791,0598854%*
Լյուքսեմբուրգ Լյուքսեմբուրգ248,70240,1201,07817475%*
Մեն կղզի Մեն կղզի33,09839,130107127—
Կայմանյան կղզիներ Կայմանյան կղզիներ25,31838,982284391%
Չեռնոգորիա Չեռնոգորիա237,35538,1522,72043746%
Լիտվա Լիտվա1,062,81938,1379,14732867%
Չեխիա Չեխիա3,920,55036,74540,28937864%
Բելգիա Բելգիա4,152,55836,15931,75427780%
Բահրեյն Բահրեյն586,86135,7591,4889174%
Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա18,129,31335,06024,2124786%
Բրունեյ Բրունեյ149,33734,4662235196%*
Մալդիվներ Մալդիվներ179,75333,8552995672%*
Անգլիա Անգլիա22,305,89333,375178,74926775%
Հունաստան Հունաստան3,461,02532,29729,86927971%
Գերմանիա Գերմանիա26,409,45531,768139,22216778%
Իռլանդիա Իռլանդիա1,565,97031,6917,38114982%
Մոնակո Մոնակո12,18631,27557146—
Սերբիա Սերբիա2,017,94529,05616,08323247%
Ավստրալիա Ավստրալիա7,345,90328,9628,6123485%
Իտալիա Իտալիա17,457,95028,953166,83527779%
Մոնղոլիա Մոնղոլիա925,07328,6832,1796867%
Բարբադոս Բարբադոս80,84628,16746116153%
Պալաու Պալաու5,06528,126633—
Խորվաթիա Խորվաթիա1,137,19227,95815,99539355%
Նորվեգիա Նորվեգիա1,433,98626,8143,1725976%
Ուրուգվայ Ուրուգվայ925,77726,7437,23820983%
Իսպանիա Իսպանիա12,360,25626,256106,49322686%
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ84,476,15925,4591,004,53430367%
Շվեդիա Շվեդիա2,509,36624,39719,01418574%
Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիա1,184,50824,0901,1522383%
Բերմուդյան կղզիներ Բերմուդներ15,08523,60113821675%
Սինգապուր Սինգապուր1,310,61622,9791,3892487%
Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ6,76522,5276220660%
Անգիլիա Անգիլիա3,29422,36196168%
Արգենտինա Արգենտինա9,230,57320,540128,88928783%
Պանամա Պանամա861,71120,2938,25819473%
Ֆինլանդիա Ֆինլանդիա1,105,21120,0214,6278478%
Դոմինիկա Դոմինիկա14,18419,753659142%
Մոնտսերատ Մոնտսերատ98019,675612037%*
Հունգարիա Հունգարիա1,919,84019,65046,54747663%
Չիլի Չիլի3,720,33419,63057,92030692%
Մոլդովա Մոլդովա518,96719,52711,54443440%*
Մալթա Մալթա94,95018,89072214493%
Թուրքիա Թուրքիա15,072,74718,06698,96511964%
Կոստա Ռիկա Կոստա Ռիկա904,93417,9288,52516982%
Մավրիկիոս Մավրիկիոս226,85117,9239967976%*
Հորդանան Հորդանան1,696,93716,79914,06613945%
Բուլղարիա Բուլղարիա1,165,35616,70637,15053330%
Հոնկոնգ Հոնկոնգ1,213,69316,2899,38012684%
Թերքս և Քայքոս կղզիներ Թերքս և Քայքոս կղզիներ6,14816,098369478%
Լիբանան Լիբանան1,099,36816,03610,43215234%
Գրենադա Գրենադա17,75015,84822620234%
Լեհաստան Լեհաստան6,008,05915,823116,33330659%
Բելիզ Բելիզ59,53715,25267817454%
Քուվեյթ Քուվեյթ633,22515,0512,5556179%
Ռումինիա Ռումինիա2,909,67715,03265,68633942%
Հյուսիսային Մակեդոնիա Հյուսիսային Մակեդոնիա312,09714,9809,30744740%*
Բրազիլիա Բրազիլիա31,101,29014,736666,93031679%
Հայաստան Հայաստան422,96314,3008,625292—
Սենտ Լյուսիա Սենտ Լյուսիա25,87714,15737120330%
Մալայզիա Մալայզիա4,510,19614,11735,68011285%
Պաղեստին Արևմտյան ափ և Գազա657,70514,0385,66012138%*
Սուրինամ Սուրինամ80,54713,8551,35023241%
Բոտսվանա Բոտսվանա308,12613,3752,69711759%
Կատար Կատար369,30513,0406772492%*
Ռուսաստան Ռուսաստան18,072,17312,518371,62825751%
Կոսովո Կոսովո228,37812,3763,13917045%
Կոլումբիա Կոլումբիա6,109,10512,136139,86727871%*
Տրինիդադ և Տոբագո Տրինիդադ և Տոբագո162,18711,6273,92228151%
Բոսնիա և Հերցեգովինա Բոսնիա և Հերցեգովինա377,94911,45015,788478—
Ուկրաինա Ուկրաինա5,040,51811,356112,459253—
Տոնգա Տոնգա11,74211,237121169%*
Վիետնամ Վիետնամ10,720,42611,11443,0794582%
Պերու Պերու3,581,52411,017213,20565684%
Սենթ Քիթս և Նևիս Սենթ Քիթս և Նևիս5,75710,8964381—
Բելառուս Բելառուս982,86710,3826,9787464%*
Կանադա Կանադա3,892,38510,35541,28611084%
Կաբո Վերդե Կաբո Վերդե56,42510,2604027356%
Կուբա Կուբա1,105,3899,7538,5297588%
Ալբանիա Ալբանիա276,2219,6783,49712343%*
ԱՄԷ ԱՄԷ909,2229,3062,3052499%
Թայվան Թայվան2,198,1619,2442,5211180%
Պարագվայ Պարագվայ650,6619,23618,89426849%
Բահամյան Կղզիներ Բահամյան Կղզիներ34,8618,951810208—
Թունիս Թունիս1,042,8728,91728,64124554%
Իրան Իրան7,232,2688,723141,31817070%
Անտիգուա և Բարբուդա Անտիգուա և Բարբուդա8,2538,498138142—
Գայանա Գայանա64,9698,3001,23715847%
Ադրբեջան Ադրբեջան792,7857,9099,7139748%
Սենտ Վինսենթ և Գրենադիններ Սենտ Վինսենթ և Գրենադիններ8,7417,9041089828%
Բոլիվիա Բոլիվիա909,3727,89921,94819152%
Օման Օման389,4737,8294,2608662%
Բութան Բութան59,6287,81421388%
Ղազախստան Ղազախստան1,394,9187,53419,01610350%
Լիբիա Լիբիա502,0167,4076,4309517%
Ֆիջի Ֆիջի65,0637,3118649771%
Ճապոնիա Ճապոնիա8,881,4917,03430,6782481%
Սամոա Սամոա13,4996,849261395%
Հարավային Աֆրիկա Հարավային Աֆրիկա3,963,3946,768101,25017332%
Նամիբիա Նամիբիա166,6596,6814,03816216%
Թաիլանդ Թաիլանդ4,457,5806,40230,0814375%
Էսվատինի Էսվատինի72,6176,3251,410123—
Իրաք Իրաք2,328,2645,92325,2196419%
Դոմինիկյան Հանրապետություն Դոմինիկյան Հանրապետություն584,0295,4384,3774156%
Գվատեմալա Գվատեմալա862,7565,19618,17810937%
Էկվադոր Էկվադոր878,1965,05535,64520580%*
Վատիկան Վատիկան294,6930——
Ճամայկա Ճամայկա137,3964,6603,05910424%
Մեքսիկա Մեքսիկա5,779,0274,530324,95125563%
Հոնդուրաս Հոնդուրաս425,3714,36510,89911256%
Նեպալ Նեպալ979,1633,42311,9524269%
Ֆիլիպիններ Ֆիլիպիններ3,690,8893,41460,4555666%
Մարոկկո Մարոկկո1,169,0573,20516,0784464%
Սողոմոնյան Կղզիներ Սողոմոնյան Կղզիներ21,2373,1711492225%
Հնդկաստան Հնդկաստան43,164,5443,159524,6413865%
Ղրղզստան Ղրղզստան200,9933,1132,9914620%
Վանուատու Վանուատու9,2303,078145—
Շրի Լանկա Շրի Լանկա663,8453,04516,5187666%
Լաոս Լաոս210,0452,9307561170%
Սան Տոմե և Պրինսիպի Սան Տոմե և Պրինսիպի5,9912,786733440%*
Կիրիբատի Կիրիբատի3,0982,634131152%
Սալվադոր Սալվադոր162,7552,5224,1326467%
Սաուդյան Արաբիա Սաուդյան Արաբիա769,4232,2459,1512773%
Ինդոնեզիա Ինդոնեզիա6,055,6452,238156,6005862%
Գաբոն Գաբոն47,6772,1943041412%
Վենեսուելա Վենեսուելա523,7101,8375,72220—
Զամբիա Զամբիա321,9151,8023,9872218%
Արևելյան Թիմոր Արևելյան Թիմոր22,9171,7721311051%
Զիմբաբվե Զիմբաբվե252,8741,7275,5073831%
Ջիբութի Ջիբութի15,6751,6101891913%
Լեսոթո Լեսոթո33,5621,57969933—
Մավրիտանիա Մավրիտանիա59,1681,3079822224%
Բանգլադեշ Բանգլադեշ1,953,5631,19829,1311872%
Հասարակածային Գվինեա Հասարակածային Գվինեա15,9231,1741831316%*
Մյանմա Մյանմա613,3551,13519,4343645%*
Ռուանդա Ռուանդա130,1161,0301,4591267%
Կոմորյան Կղզիներ Կոմորյան Կղզիներ8,1269551601935%
Կամբոջա Կամբոջա136,2628273,0561987%
Մոզամբիկ Մոզամբիկ225,7817442,203746%
Ուզբեկստան Ուզբեկստան239,0597121,637544%*
Պակիստան Պակիստան1,530,52070730,3791457%
Քենիա Քենիա325,1706185,6511117%
Ալժիր Ալժիր265,8896186,8751615%*
Գանա Գանա161,4815311,445521%
Սենեգալ Սենեգալ86,1185281,966126.40%
Եգիպտոս Եգիպտոս515,64551424,7182535%*
Գամբիա Գամբիա12,0025113651615%
Պապուա Նոր Գվինեա Պապուա Նոր Գվինեա44,62250865173%
Աֆղանստան Աֆղանստան180,5204757,7082013%
Կամերուն Կամերուն119,9474641,93074.70%
Մալավի Մալավի85,9954622,641146.10%
Տոգո Տոգո37,097459273319%
Կոնգոյի Հանրապետություն Կոնգոյի Հանրապետություն24,128448385712%
Գվինեա Բիսաու Գվինեա Բիսաու8,2694301719—
Եթովպիա Եթովպիա473,6354237,514719%*
Ուգանդա Ուգանդա164,3663713,602824%
Բուրունդի Բուրունդի42,08436538<10.10%
Սիրիա Սիրիա55,8943273,150189.4%*
Կոտ դ'Իվուար Կոտ դ'Իվուար82,226320799321%
Անգոլա Անգոլա99,7613131,900621%
Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն14,649309113222%
Գվինեա Գվինեա36,764288442320%
Նիկարագուա Նիկարագուա18,491282239473%
Հայիթի Հայիթի30,86127483571.20%
Մադագասկար Մադագասկար64,3772391,39554.3%*
Բենին Բենին26,952228163122%
Տաջիկստան Տաջիկստան17,786191125153%*
Սոմալի Սոմալի26,5651721,36199.20%
Էրիթրեա Էրիթրեա9,7641701032—
Հարավային Սուդան Հարավային Սուդան17,61915913815.80%
Մալի Մալի31,10315873545.70%
Լիբերիա Լիբերիա7,456151294629%
Սուդան Սուդան62,3741464,942128.5%*
Նիգերիա Նիգերիա256,0281273,14328.40%
Բուրկինա Ֆասո Բուրկինա Ֆասո20,89910338427.60%
Կոնգոյի Հանրապետություն Կոնգոյի Հանրապետություն89,1891031,33821.40%
Սիերա Լեոնե Սիերա Լեոնե7,68298125219%
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Մայրցամաքային Չինաստան884,119635,226<190%
Տանզանիա Տանզանիա35,3546184016.80%
Չադ Չադ7,41747193113%
Եմեն Եմեն11,822412,14971.50%
Նիգեր Նիգեր9,0313931016.70%
Մարշալյան կղզիներ Մարշալյան կղզիներ17290——
Միկրոնեզիայի Ֆեդերատիվ Նահանգներ Միկրոնեզիա30260——
Մակաո Մակաո83130—91%
Արևմտյան Սահարա Արևմտյան Սահարա1021<1—
Կուկի կղզիներ Կուկի կղզիներ0—0——
Ջերսի Ջերսի0—0——
Հյուսիսային Կորեա Հյուսիսային Կորեա0—0——
Նաուրու Նաուրու0—0——
Նիուե Նիուե0—0——
Սուրբ Հեղինեի կղզի Սուրբ Հեղինեի կղզի0—0——
Տոկելաու Տոկելաու0—0——
Թուրքմենստան Թուրքմենստան0—0——
Տուվալու Տուվալու0—0——
Ուոլիս և Ֆուտունա Ուոլիս և Ֆուտունա0—0——
Անտարկտիդա Անտարկտիդա11—0——
Փակել

Աղբյուր՝The New York Times

Վիրուսի տարածման ժամանակագրությունը

Մանրամասն տեղեկատվություն Ամսաթիվ, Ընդհանուր վարակվծաների քանակը ...
ԱմսաթիվԸնդհանուր վարակվծաների
քանակը		Գրանցված նոր դեպքերԸնդհանուր մահվան
ելքերի քանակը		Նոր մահվան
ելքեր		Ընդհանուր բուժվածների
քանակը		Նոր բուժվածներ
03.06.20206 493 009113 723383 6451 7633 092 393333 680
02.06.20206 379 286113 353381 8824 7072 758 71362 110
01.06.20206 295 933206 833377 1756 4182 696 603131 316
31.05.20206 059 100370 7572 565 287
30.05.20206 059 100370 7572 565 287
29.05.20205 924 401366 5022 494 129
28.05.20205 809 139361 9452 416 558
27.05.20205 692 201357 2682 350 582
26.05.20205 590 233352 0922 287 450
25.05.20205 495 735348 1502 232 327
24.05.20205 407 679345 0572 169 116
23.05.20205 310 428342 0972 112 797
22.05.20205 210 906338 1602 057 258
21.05.20205 102 528332 9241 949 355
20.05.20204 996 472328 1151 898 086
19.05.20204 896 967323 2851 839 089
18.05.20204 801 734318 2651 787 269
17.05.20204 713 411315 0981 734 357
16.05.20204 633 892311 7831 693 581
15.05.20204 542 059307 6661 637 440
14.05.20204 441 955302 4181 588 487
13.05.20204 346 820297 1971 549 141
12.05.20204 261 560291 9701 496 454
11.05.20204 177 295286 3301 454 357
10.05.20204 101 430282 7091 409 574
09.05.20204 023 815279 3111 376 218
08.05.20203 937 922274 8981 322 644
07.05.20203 844 197269 5671 285 335
06.05.20203 752 278263 8311 246 006
05.05.20203 659 628257 2391 199 426
04.05.20203 579 993251 5371 163 318
03.05.20203 506 009247 4701 125 830
02.05.20203 427 343243 8081 093 706
01.05.20203 343 610238 6501 053 456
30.04.20203 256 840233 3821 015 346
29.04.20203 170 422227 638952 431
28.04.20203 095 191217 153917 382
27.04.20203 025 070211 167885 751
26.04.20202 958 187206 544860 632
25.04.20202 886 339202 846817 252
24.04.20202 804 178197 149793 992
23.04.20202 708 553190 856739 054
22.04.20202 623 802183 064710 284
21.04.20202 546 172176 580680 413
20.04.20202 472 152169 985646 082
19.04.20202 401 284165 043624 243
18.04.20202 317 683159 510592 663
17.04.20202 240 130153 822568 687
16.04.20202 152 615143 801541 930
15.04.20202 066 023134 177510 822
14.04.20201 986 192125 984474 113
13.04.20201 917 320119 480448 532
12.04.20201 846 680114 089421 312
11.04.20201 771 500108 533401 435
10.04.20201 679 952101 681373 538
09.04.20201 595 35095 455354 021
08.04.20201 511 10488 338328 675
07.04.20201 426 09681 865300 069
06.04.20201 337 41674 182277 757
05.04.20201 272 32269 396260 154
04.04.20201 182 82563 924244 108
03.04.20201 095 91758 787225 811
02.04.20201 013 30452 982210 596
01.04.2020932 60546 498193 632
31.03.2020850 35741 661176 558
30.03.2020780 39237 551164 631
29.03.2020716 48233 691150 889
28.03.2020657 77730 431141 419
27.03.2020589 31226 935132 440
26.03.2020525 05423 684122 200
25.03.2020467 65648 92021 1812 558113 7495 468
24.03.2020418 73640 40618 6232 126108 2817 196
23.03.2020378 33041 16416 4971 874101 0853 711
22.03.2020337 16632 56814 6231 65097 3745 735
21.03.2020304 59832 38712 9731 67791 6394 226
20.03.2020272 21129 45611 2961 43087 4132 471
19.03.2020242 75527 8009 8661 13784 9421 641
18.03.2020214 95517 7648 72982483 3012 467
17.03.2020197 19115 5777 90577980 8342 757
16.03.2020181 61414 1317 12669178 0772 044
15.03.2020167 48311 3426 43561676 0333 409
14.03.2020156 14110 8925 81941572 6242 372
13.03.2020145 24916 8635 40468470 2521 928
12.03.2020128 3862 4844 72010568 3241 321
11.03.2020125 9027 2984 61535367 0032 578
10.03.2020118 6045 0104 26227764 4251 913
09.03.2020113 5943 7683 98518362 5121 817
08.03.2020109 8263 9803 80224460 6952 366
07.03.2020105 8464 0363 5589858 3292 493
06.03.2020101 8103 9243 46011255 8362 039
05.03.202097 8862 7623 3489453 7972 626
04.03.202095 1242 2803 2549451 1712 942
03.03.202092 8442 5353 1607548 2292 627
02.03.202090 3091 9383 0858945 6022 886
01.03.202088 3712 3572 9965542 7162 934
29.02.202086 0141 8902 9416939 7823 071
28.02.202084 1241 3682 8725836 7113 434
27.02.202082 7561 3592 8144433 2772 893
26.02.202081 3979822 7706230 3842 477
25.02.202080 4158452 7087927 9072 678
24.02.202079 5705852 62916025 2291 834
23.02.202078 9853862 4691123 395509
22.02.202078 5991 7562 45820722 8863 995
21.02.202076 8436442 251418 891714
20.02.202076 1995582 24712518 1772 056
19.02.202075 6415032 12211516 1211 769
18.02.202075 1381 8782 00713914 3521 769
17.02.202073 2602 0341 8689812 5831 718
16.02.202071 2262 1941 77010410 8651 470
15.02.202069 0322 1451 6661439 3951 337
14.02.202066 8876 5171 5231528 0581 763
13.02.202060 37015 1481 3712536 2951 145
12.02.202045 2224191 11855 150467
11.02.202044 8032 0401 1131004 683737
10.02.202042 7632 6121 0131073 946702
09.02.202040 1513 0309061003 244628
08.02.202037 1212 729806872 616605
07.02.202034 3923 594719852 011524
06.02.202030 7983 162634701 487363
05.02.202027 6363 744564721 124272
04.02.202023 8924 01149266852229
03.02.202019 8813 09442664623151
02.02.202016 7874 749362103472188
01.02.202012 0382 1132594628462
31.01.20209 9251 6902134222279
30.01.20208 2352 0701713814317
29.01.20206 165587133212619
28.01.20205 5782 65213149107406
27.01.20202 9268088226619
26.01.20202 11868056145213
25.01.20201 4384974216393
24.01.2020941288268366
23.01.202065399181302
22.01.2020554114178283
21.01.202044014993250
20.01.20202919363250
19.01.20201987731256
18.01.20201215620194
17.01.2020651820153
16.01.202047520124
15.01.20204202181
14.01.2020420170
13.01.2020421171
12.01.202041164
11.01.20204112
10.01.20204112
Փակել

Առաջին գրանցված մահը եղել է Ուհանում[56]։

Չինաստանի սահմաններից դուրս առաջին մահը գրանցվել է Ֆիլիպիններում[56][208][209]։

Առաջին մահը Ասիայից դուրս` Փարիզում[56]։

  1. [1]
    «WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020». World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  2. [2]
    «Coronavirus Update (Live) for COVID-19 Wuhan China Virus Outbreak – Worldometer». www.worldometers.info.
  3. [3]
    Pinghui, Zhuang (2020 թ․ հունվարի 15). «Wuhan pneumonia: how search for source unfolded». South China Morning Post (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  4. [4]
    «Undiagnosed pneumonia - China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757». Pro-MED-mail. International Society for Infectious Diseases. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 13-ին.
  5. [5]
    Hui, David S.; Azhar, Esam EI; Madani, Tariq A.; Ntoumi, Francine; Kock, Richard; Dar, Osman; Ippolito, Giuseppe; Mchugh, Timothy D.; Memish, Ziad A. The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China(անգլ.) // International Journal of Infectious Diseases : journal. — 2020. — Т. 91. — С. 264—266. — ISSN 1201-9712. — doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009
  6. [6]
    «Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome». NCBI Genbank. National Center for Biotechnology Information. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 20-ին.
  7. [7]
    «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 9-ին.
  8. [8]
    «湖北黃岡：城鐵站、火車站離開黃岡市區通道暫時關閉». www.hkcna.hk. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին.
  9. [9]
    hermesauto (2020 թ․ հունվարի 23). «Wuhan virus: China locks down Huanggang, imposes tough travel restrictions in 3 other cities, after Wuhan lockdown» (անգլերեն). The Straits Times. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին.
  10. [10]
    https://www.telegraph.co.uk/news/2020/01/24/china-locks-eight-cities-pledges-new-hospital-within-six-days/
  11. [11]
    «截至1月29日24时新型冠状病毒感染的肺炎疫情最新情况» (չինարեն). Национальная комиссия по здравоохранению КНР. 2020 թ․ հունվարի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 30-ին.
  12. [12]
    «Coronavirus impacts education». UNESCO (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 7-ին.
  13. [13]
    Tracking coronavirus: Map, data and timeline
  14. [14]
    «Here Comes the Coronavirus Pandemic – Now, after many fire drills, the world may be facing a real fire». The New York Times. 2020 թ․ փետրվարի 29. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 1-ին.
  15. [15]
    Krugman P (2020 թ․ փետրվարի 27). «When a Pandemic Meets a Personality Cult». Նյու Յորք Թայմս. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 29-ին.
  16. [16]
    «В Ухане зафиксировали 195 случаев повторного заражения коронавирусом». tass.ru (ռուսերեն). ТАСС. 2020 թ․ փետրվարի 24. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  17. [17]
    Perper, Rosie (2020 թ․ մարտի 5). «As the coronavirus spreads, one study predicts that even the best-case scenario is 15 million dead and a $2.4 trillion hit to global GDP». Business Insider – via Yahoo!.
  18. [18]
    «ԱՀԿ-ն աշխարհում հայտարարել է կորոնավիրուսի համավարակ». Zonapositive.com. Zona News. 2020 թ․ մարտի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  19. [19]
    Clamp, Rachel (2020 թ․ մարտի 5). «Coronavirus and the Black Death: spread of misinformation and xenophobia shows we haven't learned from our past». The Conversation – via Yahoo!.
  20. [20]
    «ВОЗ объявила об окончании пандемии коронавируса». РБК (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 6-ին.
  21. [21]
    «Spain to treat COVID-19 as an endemic illness instead of pandemic». euronews (անգլերեն). 2022 թ․ հունվարի 18. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 6-ին.
  22. [22]
    «Statement on the fifteenth meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the coronavirus disease (COVID-19) pandemic». www.who.int (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 6-ին.
  23. [23]
    «Novel Coronavirus». World Health Organization (WHO). Արխիվացված օրիգինալից 22 January 2020-ին. Վերցված է 6 February 2020-ին.
    «COVID-19 timeline in the Western Pacific». World Health Organization (WHO). 18 May 2020. Արխիվացված է օրիգինալից 23 May 2020-ին. Վերցված է 6 July 2020-ին.
  24. [24]
    «Mystery pneumonia virus probed in China». BBC News. 3 January 2020. Արխիվացված օրիգինալից 5 January 2020-ին. Վերցված է 29 January 2020-ին.
  25. [25]
    «[The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases (COVID-19) in China]». Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (չինարեն). 41 (2): 145–151. February 2020. doi:10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003. PMID 32064853. S2CID 211133882.
  26. [26]
    Perlman S (February 2020). «Another Decade, Another Coronavirus». The New England Journal of Medicine. 382 (8): 760–762. doi:10.1056/NEJMe2001126. PMC 7121143. PMID 31978944.
  27. [27]
    Wong, M. C.; Cregeen, S. J.; Ajami, N. J.; Petrosino, J. F. (2020 թ․ փետրվար). «Evidence of recombination in coronaviruses implicating pangolin origins of nCoV-2019». bioRxiv (preprint). doi:10.1101/2020.02.07.939207.
  28. [28]
    «Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS‑CoV‑2): increased transmission beyond China – fourth update» (PDF). European Centre for Disease Prevention and Control. 14 February 2020. Վերցված է 8 March 2020-ին.
  29. [29]
    Cohen J (January 2020). «Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally». Science. doi:10.1126/science.abb0611. S2CID 214574620.
  30. [30]
    Wang C, Horby PW, Hayden FG, Gao GF (February 2020). «A novel coronavirus outbreak of global health concern». Lancet. 395 (10223): 470–473. doi:10.1016/S0140-6736(20)30185-9. PMC 7135038. PMID 31986257.
  31. [31]
    Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, Zhang L, Fan G, Xu J, Gu X, Cheng Z, Yu T, Xia J, Wei Y, Wu W, Xie X, Yin W, Li H, Liu M, Xiao Y, Gao H, Guo L, Xie J, Wang G, Jiang R, Gao Z, Jin Q, Wang J, Cao B (February 2020). «Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China». Lancet. 395 (10223): 497–506. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. PMC 7159299. PMID 31986264.
  32. [32]
    Joseph A (24 January 2020). «New coronavirus can cause infections with no symptoms and sicken otherwise healthy people, studies show». Stat. Արխիվացված օրիգինալից 24 January 2020-ին. Վերցված է 27 January 2020-ին.
  33. [33]
    Chan JF, Yuan S, Kok KH, To KK, Chu H, Yang J, Xing F, Liu J, Yip CC, Poon RW, Tsoi HW, Lo SK, Chan KH, Poon VK, Chan WM, Ip JD, Cai JP, Cheng VC, Chen H, Hui CK, Yuen KY (February 2020). «A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster». Lancet. 395 (10223): 514–523. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. PMC 7159286. PMID 31986261.
  34. [34]
    Ma J (13 March 2020). «China's first confirmed Covid-19 case traced back to November 17». South China Morning Post. Արխիվացված օրիգինալից 13 March 2020-ին.
  35. [35]
    Davidson, Helen (2020 թ․ մարտի 13). «First Covid-19 case happened in November, China government records show—report». The Guardian. ISSN 0261-3077. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 15-ին.
  36. [36]
    Li, Ruiyun; Pei, Sen; Chen, Bin; Song, Yimeng; Zhang, Tao; Yang, Wan; Shaman, Jeffrey (2020). «Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (COVID-19)». MedRxiv (Preprint): 2020.02.14.20023127. doi:10.1101/2020.02.14.20023127.
  37. [37]
    Sun, Haoyang; Dickens, Borame Lee; Chen, Mark; Cook, Alex Richard; Clapham, Hannah Eleanor (2020). «Estimating number of global importations of COVID-19 from Wuhan, risk of transmission outside mainland China and COVID-19 introduction index between countries outside mainland China». MedRxiv (Preprint): 2020.02.17.20024075. doi:10.1101/2020.02.17.20024075.
  38. [38]
    «Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (Report). World Health Organization. 2020» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 14-ին.
  39. [39]
    «WHO Director-General's opening remarks at the mission briefing on COVID-19—26 February 2020». World Health Organization. 2020 թ․ փետրվարի 26.
  40. [40]
    «Interview with Christian Drosten: "We Have To Bring Down the Number of Cases Now. Otherwise We Won't Be Able To Handle It"». Die Zeit. 2020 թ․ մարտի 21.
  41. [41]
    «60% of UK population need to get coronavirus so country can build 'herd immunity', chief scientist says». The Independent. 2020 թ․ մարտի 13. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  42. [42]
    «Up to 70% of Germany could contract virus—Merkel». BBC News. 2020 թ․ մարտի 11.
  43. [43]
    https://lenta.ru/articles/2022/02/21/farmb/
  44. [44]
    https://www.cnews.ru/articles/2023-04-13_evtushenkov_vladimir_biznes_na_blago
  45. [45]
    https://raexpert.ru/database/person/evtushenkov_vladimir_petrovich/
  46. [46]
    https://www.tadviser.ru/index.php/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B0:%D0%95%D0%B2%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87
  47. [47]
    «Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases». www.who.int (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  48. [48]
    Lau, Hien; Khosrawipour, Veria; Kocbach, Piotr; Mikolajczyk, Agata; Ichii, Hirohito; Schubert, Justyna; Bania, Jacek; Khosrawipour, Tanja (2020 թ․ մարտի 14). «Internationally lost COVID-19 cases». Journal of Microbiology, Immunology and Infection (անգլերեն). doi:10.1016/j.jmii.2020.03.013. ISSN 1684-1182. PMID 32205091.
  49. [49]
    «COVID-19: First results of the voluntary screening in Iceland». Nordic Life Science—the leading Nordic life science news service (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 23. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  50. [50]
    «RIVM: verspreiding coronavirus lijkt af te remmen». RTL Nieuws (հոլանդերեն). 2020 թ․ մարտի 25. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  51. [51]
    «Bund sucht nicht mehr alle Corona-Infizierten». Der Bund (գերմաներեն). ISSN 0774-6156. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  52. [52]
    «Special Report: Italy and South Korea virus outbreaks reveal disparity in deaths and tactics». Reuters (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 13. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  53. [53]
    Rothan HA, Byrareddy SN (May 2020). «The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak». Journal of Autoimmunity. 109: 102433. doi:10.1016/j.jaut.2020.102433. PMC 7127067. PMID 32113704.
  54. [54]
    «Coronavirus: Window of opportunity to act, World Health Organization says». BBC News. 2020 թ․ փետրվարի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 10-ին.
  55. [55]
    «Coronavirus Death Toll Climbs in China, and a Lockdown Widens». The New York Times. 23 January 2020. Արխիվացված օրիգինալից 6 February 2020-ին. Վերցված է 10 February 2020-ին.
  56. [56]
    Ramzy A, May T (2 February 2020). «Philippines Reports First Coronavirus Death Outside China». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 3 February 2020-ին. Վերցված է 4 February 2020-ին.
  57. [57]
    «Coronavirus Live Updates: First Death Outside Asia Reported in France». The New York Times. 2020 թ․ փետրվարի 15. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 15-ին.
  58. [58]
    «Legislator from Iran's Qom alleges virus coverup». Al Jazeera. 2020 թ․ փետրվարի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  59. [59]
    «코로나바이러스감염증-19 국내 발생 현황(일일집계통계, 9시 기준)» [Corona Virus Infection-19 Domestic Occurrence (Daily Statistics, 9:00)] (կորեերեն). 2020 թ․ փետրվարի 24.
  60. [60]
    «Coronavirus, sette morti in Italia, 229 contagi. Le vittime di oggi hanno tutte più di 80 anni» [Coronavirus, seven dead in Italy, 229 infections. Today's victims are all over 80 years old]. La Repubblica (իտալերեն). 2020 թ․ փետրվարի 24. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  61. [61]
    Gumbrecht, Jamie (n.d.). «Pandemic: The World Health Organization says coronavirus is a "never before seen" outbreak». CNN. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 14-ին.
  62. [62]
    «Principles of Epidemiology | Lesson 3—Section 3». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ փետրվարի 18. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.
  63. [63]
    «Coronavirus disease 2019: Situation Report 69» (PDF). World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 29. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 29-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  64. [64]
    Ritchie, Hannah; Roser, Max (2020 թ․ մարտի 25). Chivers, Tom (ed.). «What do we know about the risk of dying from COVID-19?». Our World in Data. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  65. [65]
    Lazzerini, Marzia; Putoto, Giovanni (2020 թ․ մարտի 18). «COVID-19 in Italy: momentous decisions and many uncertainties». The Lancet Global Health (English). 0. doi:10.1016/S2214-109X(20)30110-8. ISSN 2214-109X. PMID 32199072.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  66. [66]
    «What do we know about the risk of dying from COVID-19?». Our World in Data. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.
  67. [67]
    «WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19—11 March 2020». World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  68. [68]
    «Modelers Struggle to Predict the Future of the COVID-19 Pandemic». The Scientist Magazine. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  69. [69]
    Resnick, Brian (2020 թ․ մարտի 17). «Scientists warn we may need to live with social distancing for a year or more». Vox. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  70. [70]
    Ferguson, Neil M (n.d.). «Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID19 mortality and healthcare demand» (PDF). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  71. [71]
    Saplakoglu, Yasemin (2020 թ․ փետրվար). «How will the coronavirus outbreak end?». livescience.com. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  72. [72]
    References for diagram are located at: Commons:File:Symptoms of coronavirus disease 2019 3.0.svg#References.
  73. [73]
    WHO–China Joint Mission (24 February 2020). «Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)» (PDF). World Health Organization (WHO). Վերցված է 8 March 2020-ին.
  74. [74]
    Hopkins, Claire. «Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection» (PDF). Ear, Nose and Throat surgery body of United Kingdom. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.
  75. [75]
    The Key Stat in the NYTimes' Piece About Losing Your Sense of Smell Was Wrong, Slate, Shannon Palus, 27 March 2020. "... The actual percentage of patients in South Korea with anosmia, based on a survey from a medical society, was 15 percent ..."
  76. [76]
    Iacobucci, Gareth (2020 թ․ մարտի 24). «60 seconds on . . . anosmia [loss of smell]». BMJ. 368: m1202. doi:10.1136/bmj.m1202. ISSN 1756-1833. PMID 32209546.
  77. [77]
    «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Symptoms». Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ մարտի 20. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  78. [78]
    Q&A on coronaviruses (COVID-19), WHO, 9 March 2020.
  79. [79]
    Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, և այլք: (2020 թ․ փետրվար). «Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China». The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2002032. PMID 32109013.
  80. [80]
    Pan, X.; Chen, D.; Xia, Y.; Wu, X.; Li, T.; Ou, X.; և այլք: (2020 թ․ փետրվար). «Asymptomatic cases in a family cluster with SARS-CoV-2 infection». The Lancet: Infectious Diseases. 0 (4): 410–411. doi:10.1016/S1473-3099(20)30114-6. PMID 32087116.
  81. [81]
    «2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 18-ին.
  82. [82]
    «WHO COVID-19 situation report 29» (PDF). World Health Organization. 2020 թ․ փետրվարի 19.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  83. [83]
    «Q&A on coronaviruses (COVID-19): How long is the incubation period for COVID-19?». World Health Organization. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 26-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  84. [84]
    Duarte, Fernando (2020 թ․ փետրվարի 24). «As the cases of coronavirus increase in China and around the world, the hunt is on to identify "patient zero"». BBC News. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 22-ին.
  85. [85]
    «Q & A on COVID-19». European Centre for Disease Prevention and Control (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 23-ին.
  86. [86]
    «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission». Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 23-ին.
  87. [87]
    «Q&A on coronaviruses». World Health Organization. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  88. [88]
    Loh, Ne-Hooi Will; Tan, Yanni; Taculod, Juvel H.; և այլք: (2020 թ․ մարտի 18). «The Impact of High-Flow Nasal Cannula (HFNC) on Coughing Distance: Implications on Its Use During the Novel Coronavirus Disease Outbreak». Canadian Journal of Anesthesia. doi:10.1007/s12630-020-01634-3. PMC 7090637. PMID 32189218.
  89. [89]
    Bourouiba, Lydia (2020 թ․ մարտի 26). «Turbulent Gas Clouds and Respiratory Pathogen Emissions: Potential Implications for Reducing Transmission of COVID-19». JAMA. doi:10.1001/jama.2020.4756. PMID 32215590.
  90. [90]
    6 feet enough for social distancing? MIT researcher says droplets carrying coronavirus can travel up to 27 feet, USA Today, Jordan Culver, 31 March 2020.
  91. [91]
    «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Environmental Cleaning and Disinfection Recommendations». Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 24-ին.
  92. [92]
    «New coronavirus stable for hours on surfaces». National Institutes of Health (NIH). 2020 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 24-ին.
  93. [93]
    Kampf, G.; Todt, D.; Pfaender, S.; Steinmann, E. (2020 թ․ մարտ). «Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents». The Journal of Hospital Infection. 104 (3): 246–251. doi:10.1016/j.jhin.2020.01.022. PMID 32035997. Կաղապար:Free access
  94. [94]
    Burki T (November 2020). «China's successful control of COVID-19». The Lancet. Infectious Diseases. 20 (11): 1240–1241. doi:10.1016/S1473-3099(20)30800-8. PMC 7544475. PMID 33038941.
  95. [95]
    Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, և այլք: (2020 թ․ փետրվար). «A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019». The New England Journal of Medicine. 382 (8): 727–733. doi:10.1056/NEJMoa2001017. PMID 31978945.
  96. [96]
    Zhou, Peng; և այլք: (2020 թ․ հունվարի 23). «Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin». bioRxiv (Preprint). doi:10.1101/2020.01.22.914952.
  97. [97]
    Ai T, Yang Z, Hou H, Zhan C, Chen C, Lv W, Tao Q, Sun Z, Xia L (2020 թ․ փետրվար). «Correlation of Chest CT and RT-PCR Testing in Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in China: A Report of 1014 Cases». Radiology: 200642. doi:10.1148/radiol.2020200642. PMID 32101510.
  98. [98]
    «CT provides best diagnosis for COVID-19». ScienceDaily. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 14-ին.
  99. [99]
    «ACR Recommendations for the use of Chest Radiography and Computed Tomography (CT) for Suspected COVID-19 Infection». American College of Radiology. 2020 թ․ մարտի 22.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  100. [100]
    Laboratory testing for coronavirus disease 2019 (COVID-19) in suspected human cases: interim guidance, 2 March 2020 (PDF) (Report). World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 2. hdl:10665/331329. WHO/COVID-19/laboratory/2020.4.
  101. [101]
    Laboratory testing of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases: interim guidance, 17 January 2020 (PDF) (Report). World Health Organization. 2020 թ․ հունվարի 17. hdl:10665/330676. ISBN 9789240000971.
  102. [102]
    «Coronavirus disease (COVID-19) technical guidance: Laboratory testing for 2019-nCoV in humans». World Health Organization (WHO). Արխիվացված օրիգինալից 15 March 2020-ին. Վերցված է 14 March 2020-ին.
  103. [103]
    «2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary». U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 30 January 2020. Արխիվացված օրիգինալից 26 January 2020-ին. Վերցված է 30 January 2020-ին.
  104. [104]
    Brueck, Hilary (2020 թ․ հունվարի 30). «There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus». Business Insider. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  105. [105]
    «Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe». GlobeNewswire. 2020 թ․ հունվարի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  106. [106]
    «COVID-19—History and exam». BMJ Best Practice. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 8-ին.
  107. [107]
    Li, Lin; Qin, Lixin; Xu, Zeguo; Yin, Youbing; Wang, Xin; Kong, Bin; Bai, Junjie; Lu, Yi; Fang, Zhenghan; Song, Qi; Cao, Kunlin; Liu, Daliang; Wang, Guisheng; Xu, Qizhong; Fang, Xisheng; Zhang, Shiqin; Xia, Juan; Xia, Jun (2020 թ․ մարտի 19). «Artificial Intelligence Distinguishes COVID-19 from Community Acquired Pneumonia on Chest CT». Radiology: 200905. doi:10.1148/radiol.2020200905. ISSN 0033-8419. PMID 32191588.
  108. [108]
    «Prevention & Treatment». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 21-ին.  This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  109. [109]
    «Advice for public». World Health Organization. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 8-ին.
  110. [110]
    «What to do if you are sick with 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  111. [111]
    CDC (2020 թ․ փետրվարի 11). «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 4-ին.
  112. [112]
    «Coronavirus (COVID-19)—5 things you can do to protect yourself and your community». Blog: Public Health Matters. Public Health England, Government of the United Kingdom. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 4-ին.
  113. [113]
    «COVID-19 Information for Travel». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 25-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  114. [114]
    «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission». Centers for Disease Control and Prevention (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  115. [115]
    «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 25-ին.
  116. [116]
    «Expert interview: What is contact tracing?». Blog: Public Health Matters. Public Health England, Government of the United Kingdom. 13 February 2020. Վերցված է 28 February 2020-ին.
  117. [117]
    «Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: Myth busters». World Health Organization. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 26-ին.
  118. [118]
    Spinney, Laura (2020 թ․ մարտի 29). «Coronavirus vaccine: when will it be ready?». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 29-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  119. [119]
    Taylor, Adam; Pitrelli, Stefano (2020 թ․ մարտի 24). «One continent remains untouched by the coronavirus: Antarctica». The Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 3-ին.
  120. [120]
    «Coronavirus public information campaign launched across the UK». Government of the United Kingdom. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 8-ին.
  121. [121]
    «Overview of novel coronavirus (2019-nCoV)—Summary of relevant conditions». The BMJ. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  122. [122]
    «Coronavirus». WebMD. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  123. [123]
    «Novel Coronavirus—COVID-19: What Emergency Clinicians Need to Know». EBMedicine.net. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 9-ին.
  124. [124]
    McCreary, Erin K.; Pogue, Jason M. (2020). «COVID-19 Treatment: A Review of Early and Emerging Options». Open Forum Infectious Diseases. doi:10.1093/ofid/ofaa105.
  125. [125]
    «Hospital readiness checklist for COVID-19». www.euro.who.int (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 27-ին.
  126. [126]
    Checklist for hospitals preparing for the reception and care of coronavirus 2019 (COVID-19) patients. European Centre for Disease Prevention and Control (Report) (անգլերեն). 2020 թ․ փետրվարի 26. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 27-ին.
  127. [127]
    «Китайский коронавирус оказался гибридным и передался людям от змей». nauka.vesti.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) // Вести.ру, 23.01.2020
  128. [128]
    Mystery deepens over animal source of coronavirus
  129. [129]
    «От кого коронавирус?». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 26-ին.
  130. [130]
    «Pneumonia of unknown cause – China. Disease outbreak news». World Health Organization. 2020 թ․ հունվարի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 6-ին.
  131. [131]
    Schnirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 14). «Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market». CIDRAP (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 15-ին.
  132. [132]
    Китайский врач ещё 30 декабря предупредил о коронавирусе — но тогда ему никто не поверил. В итоге он сам заразился и умер // «Медуза», 3.02.2020.
  133. [133]
    Schnirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 11). «China releases genetic data on new coronavirus, now deadly». CIDRAP (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
  134. [134]
    Schnirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 15). «Second family cluster found in Wuhan novel coronavirus outbreak». CIDRAP (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  135. [135]
    Wee, Sui-Lee; Jr, Donald G. McNeil (2020 թ․ հունվարի 8). «China Identifies New Virus Causing Pneumonialike Illness». The New York Times (անգլերեն). ISSN 0362-4331. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 14-ին.
  136. [136]
    Schirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 16). «Japan has 1st novel coronavirus case; China reports another death». CIDRAP (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  137. [137]
    Kyodo News. «China announces 2nd death from new coronavirus». Kyodo News+. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  138. [138]
    «武汉市卫生健康委员会». wjw.wuhan.gov.cn. 2020 թ․ հունվարի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  139. [139]
    «Контроль в российских аэропортах из-за коронавируса. Фоторепортаж». РБК. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  140. [140]
    «Информационный бюллетень о ситуации и принимаемых мерах по недопущению распространения заболеваний, вызванных новым коронавирусом». www.rospotrebnadzor.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.
  141. [141]
    «Онищенко объяснил, почему Китай справился со вспышкой коронавируса» (ռուսերեն). Интерфакс. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  142. [142]
    Imai, Natsuko; Dorigatti, Ilaria; Cori, Anne; Riley, Steven; Ferguson, Neil M "Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (Report 2" (ут) // Imperial College London. — 2020.
  143. [143]
    Lisa Schnirring | News Editor | CIDRAP News | Jan 22, 2020. «WHO decision on nCoV emergency delayed as cases spike» (անգլերեն). CIDRAP. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին. {{cite web}}: |author= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  144. [144]
    Gallagher, James (2020 թ․ հունվարի 18). «New Chinese virus 'will have infected hundreds'». BBC News. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին.
  145. [145]
    «Власти Китая вторые сутки не обнаружили новых заразившихся коронавирусом» (ռուսերեն). Интерфакс. 2020 թ․ մարտի 20. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  146. [146]
    «Китай снимает двухмесячный карантин в провинции Хубэй после спада эпидемии» (ռուսերեն). ТАСС. 2020 թ․ մարտի 25. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 25-ին.
  147. [147]
    «World financial markets rocked by China coronavirus». The Guardian. 2020 թ․ հունվարի 23.
  148. [148]
    «Запретный город закрыт, нефть падает: коронавирус наносит удар по экономике». www.vesti.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) // Вести.ру, 24 января 2020
  149. [149]
    «Бизнес в опасности: коронавирус подтачивает экономику». www.gazeta.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) // Газета.Ru, 29.01.2020
  150. [150]
    «Global markets slide on back of coronavirus concerns in China». The Guardian. 2020 թ․ հունվարի 27.
  151. [151]
    «Чем коронавирус опасен для "Газпрома"». DW. 2020 թ․ փետրվարի 11.
  152. [152]
    «Монголия закрыла границу с Китаем из-за коронавируса». ՌԻԱ Նովոստի. 2020 թ․ հունվարի 27. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 26-ին.
  153. [153]
    «Apple временно закрыла магазины в Китае из-за коронавируса». Forbes. 2020 թ․ փետրվարի 1.
  154. [154]
    «Немецкие автоконцерны приостанавливают производство в КНР». DW. 2020 թ․ հունվարի 30.
  155. [155]
    «Центробанк Китая поддержит экономику страны на фоне вспышки коронавируса». DW. 2020 թ․ փետրվարի 2.
  156. [156]
    «Китайские биржевые индексы рухнули из-за коронавируса». Радио Свобода. 2020 թ․ փետրվարի 3.
  157. [157]
    «Коронавирус: рухнули рынки и цена на нефть». Радио Свобода. 2020 թ․ փետրվարի 28.
  158. [158]
    «Коронавирус ввел рынки в историческое падение». The Bell. 2020 թ․ փետրվարի 28.
  159. [159]
    Li R, Pei S, Chen B, Song Y, Zhang T, Yang W, Shaman J (2020). «Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (COVID-19)». Medrxiv: 2020.02.14.20023127. doi:10.1101/2020.02.14.20023127.
  160. [160]
    Chinese regulators remove 'Plague Inc' game from Apple's China app store
  161. [161]
    Sun H, Dickens BL, Chen M, Cook AR, Clapham HE (2020). «Estimating number of global importations of COVID-19 from Wuhan, risk of transmission outside mainland China and COVID-19 introduction index between countries outside mainland China». Medrxiv: 2020.02.17.20024075. doi:10.1101/2020.02.17.20024075.
  162. [162]
    «Эксперт рассказал, сколько теряет экономика Китая из-за коронавируса». ria.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  163. [163]
    Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (Report). World Health Organization. 2020. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf
  164. [164]
    Jack Derwin (2020 թ․ հունվարի 31). «The Wuhan coronavirus will hurt these Australian companies and cost the economy billions, according to global bank UBS» (անգլերեն). Business Insider Australia. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 11-ին.
  165. [165]
    «Formula 1, FIA and AGPC announce cancellation of the 2020 Australian Grand Prix | Formula 1®» (անգլերեն). www.formula1.com. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 13-ին.
  166. [166]
    «Венгрия ввела чрезвычайное положение из-за коронавируса. Через 5 недель в Будапеште запланирован финал Кубка Федерации». 2020 թ․ մարտի 11.
  167. [167]
    «Чемпионата Германии остановлен из-за коронавируса, титул разыгран не будет». Советский спорт. 2020 թ․ մարտի 10.
  168. [168]
    Объяснена аномально низкая смертность от коронавируса в Германии // Лента. Ру, 21 марта 2020
  169. [169]
    «RKI - Coronavirus SARS-CoV-2 - Archiv der Situationsberichte des Robert Koch-Instituts zu COVID-19 (ab 4.3.2020)». www.rki.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 22-ին.
  170. [170]
    «В Италии из-за коронавируса закрыли достопримечательности // Российская газета, 23.02.2020». rg.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  171. [171]
    Карантинный режим введен на большей части севера Италии // Известия, 8 марта 2020
  172. [172]
    «Coronavirus: All sport in Italy suspended because of outbreak» (անգլերեն). BBC Sport. 2020 թ․ մարտի 9.
  173. [173]
    Телефонный разговор с премьер-министром Италии Джузеппе Конте / kremlin.ru
  174. [174]
    В группу Минобороны России для оказания помощи Италии вошли ведущие специалисты в области вирусологии и эпидемиологии / mil.ru
  175. [175]
    «Крупная японская фотовыставка CP+ 2020 тоже отменена из-за вспышки коронавируса». 3dnews.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link). 3DNews.ru
  176. [176]
    21 февраля 2020 года организаторы глобальной биофармацевтической конференции Bio Asia, запланированной на 10-12 марта 2020 года в Токио, сообщили об отмене мероприятия в связи с коронавирусом «Tokyo Marathon Cancels Mass Participation Race, To Go Ahead as Elite-Only Event (updated)». japanrunningnews.blogspot.com. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  177. [177]
    Эстония объявила чрезвычайное положение из-за коронавируса // Лента.ру, 13 марта 2020
  178. [178]
    «В Эстонии уже 41 больной коронавирусом. Это число будет расти». RUS Delfi. 2020 թ․ մարտի 13. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 13-ին.
  179. [179]
    Франция ограничила поездки по стране // Лента. Ру, 16 марта 2020
  180. [180]
    Французов просят сменить привычки: Макрон ввел «военное положение» из-за коронавируса // Вести, 17 марта 2020
  181. [181]
    Какие меры приняты в Узбекистане против коронавируса. Главное
  182. [182]
    Гуляния на Навруз отменены
  183. [183]
    Работа кинотеатров приостанавливается, футбольные матчи отменяются
  184. [184]
    Конференцию GDC 2020 перенесли на лето из-за коронавируса
  185. [185]
    Important GDC 2020 Update
  186. [186]
    «First Travel-related Case of 2019 Novel Coronavirus Detected in United States» (անգլերեն).
  187. [187]
    Коронавирус обнажил хрупкость американского процветания // Взгляд, 9 марта 2020
  188. [188]
    ««Мастерс» в Индиан-Уэллсе отменили. Дальше будет хуже?». 2020 թ․ մարտի 9.
  189. [189]
    «Источник: «Мастерс» в Майами из-за коронавируса отменён». 2020 թ․ մարտի 12.
  190. [190]
    «Коронавирус отменил выставку E3: какие игры мы не увидим» (ռուսերեն). Газета.Ru. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 12-ին.
  191. [191]
    «ВОЗ объявила пандемию коронавируса в мире» (ռուսերեն). www.kommersant.ru. 2020 թ․ մարտի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 12-ին.
  192. [192]
    Осторожно, Америка закрывается // Коммерсантъ.
  193. [193]
    Коронавирус разрушает мировой спорт на наших глазах. Катастрофа в режиме LIVE
  194. [194]
    «Official Notice · Ultra Music Festival» (անգլերեն). Ultra Music Festival. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.
  195. [195]
    «Чемпионат мира-2020 по фигурному катанию в Монреале отменен из-за коронавируса». 2020 թ․ մարտի 11.
  196. [196]
    «ВОЗ объявила пандемию коронавируса в мире» (ռուսերեն). RT на русском. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  197. [197]
    «There is an increasing number of cases in several EU/EEA countries without epidemiological links to explain the source of transmission» Daily risk assessment on COVID-19(անգլ.) ECPC, 13 March 2020
  198. [198]
    Марика Димитриади. «Что делает Европа, чтобы остановить коронавирус?» (ռուսերեն). Euronews. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
  199. [199]
    «Зараженных СOVID-19 в мире уже больше, чем в Китае» (ռուսերեն). КорреспонденТ.net. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  200. [200]
    Мария Лисицына. «Макрон объявил о закрытии въезда в Шенген с 17 марта» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
  201. [201]
    Harsh Chauhan. «The U.S. Stock Market Could Crash Another 25% If This Nightmare Scenario Unfolds» (անգլերեն). CNN. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  202. [202]
    «Московский кинофестиваль перенесли из-за коронавируса» (ռուսերեն). Интерфакс. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  203. [203]
    Олег Усков. «Каннский кинофестиваль перенесли из-за пандемии» (ռուսերեն). Российская газета. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  204. [204]
  205. [205]
    Наталья Копылова. «Международный авиасалон Фарнборо отменили из-за коронавируса» (ռուսերեն). ՌԻԱ Նովոստի. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  206. [206]
    «https://www.interfax.ru/world/699805» (ռուսերեն). Интерфакс. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին. {{cite web}}: External link in |title= (օգնություն)
  207. [207]
    «GDP per capita (current US$) - Georgia, Turkiye, Azerbaijan, Iran, Islamic Rep., St. Vincent and the Grenadines | Data». data.worldbank.org. Վերցված է 2022-08-11-ին.
  208. [208]
    Philippines, World Health Organization (2020 թ․ փետրվարի 1). «A 44-year-old male is confirmed as the second person with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in the Philippines. He passed away on 1 February 2020.pic.twitter.com/5a5tPWtvpc». @WHOPhilippines. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 2-ին.Կաղապար:Primary source inline
  209. [209]
    «Coronavirus updates: U.S., Japanese citizens die in Wuhan». NBC News. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 10-ին.
  • COVID-19 CORONAVIRUS OUTBREAK - Live
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «COVID-19 համավարակ» հոդվածին։
Edit in WikipediaRevision historyRead in Wikipedia

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Chrome
Wikiwand for Chrome
Edge
Wikiwand for Edge
Firefox
Wikiwand for Firefox

Համաճարակաբանություն

Նշանները և ախտանիշները

Պատմություն

Պատճառ

Ախտորոշում

Կանխարգելում

Կառավարում

COVID-19-ի բռնկումը Չինաստանում

Կորոնավիրուսի տարածումը այլ երկրներում

Տարածումն աշխարհում

COVID-19-ի հաստատված դեպքեր, մահեր և պատվաստումներ` ըստ երկրների

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ