From Wikipedia, the free encyclopedia
Kazetaritza, oro har, informazioa lortzean, tratatzean, interpretatzean, idaztean eta hedatzean datza, gizarte-komunikabideen bidez (prentsa, irratia, telebista, Internet...).[1] Kazetaritzaren helburu nagusia herritarrei informazio egiazkoa eta egokia ematea da, gizartearen aurrean beren eskubideak balia ditzaten. Diziplina gisa duen sailkapena oso eztabaidatua da, oro har, komunikazio-zientzietan sailkatzen ohi da, baina hainbat herrialdetan soziologiari atxikitzen zaio, eta, beste batzuetan aldiz, zientzia politikoari.
Kazetaritza egiteko rol egokiaren kontzeptuak aldatu egiten dira herrialdeen artean. Herri batzuetan, albisteak gobernuaren esku-hartzeak kontrolatzen ditu eta ez dira guztiz independenteak. Beste batzuetan, albistegietako hedabideak independenteak dira gobernuarekiko, baina industria pribatu gisa jarduten dute. Hedabideen antolaketak nola kudeatzen eta finantzatzen diren aldatzeaz gain, baliteke herrialdeek adierazpen askatasuna eta kasu libeloak kudeatzen dituzten legeen berezitasunak izatea.[2][3]
Interneten eta smartphoneen hedapenak aldaketa garrantzitsuak ekarri ditu hedabideen paisaiara XXI. mendetik aurrera. Horrek aldaketa bat sortu du inprimatutako komunikazio-kanalen kontsumoan, jendeak gero eta gehiago kontsumitzen baititu albisteak e-irakurgailuen, smartphoneen eta bestelako gailu elektroniko pertsonalen bidez, egunkari, aldizkari edo telebistako albistegietako formatu ohikoenen aurka. Albiste-erakundeek beren hegal digitala monetizatzeko erronka dute, baita inprobisatzeko ere, inprimatzean argitaratzen duten testuinguruari buruz. Egunkariek ikusi dute inprimatze-errentak abiadura handiagoan jaisten direla errenta digitalen hazkunde-erritmoa baino.[4]
Kazetaritza bere hiru adiera nagusiak kontuan hartuta definitu daiteke:[5]
Kazetaritzaren aurrekari gisa har daitezke Europako Gorteetan eskuz idatzitako informazioak. Ingalaterran, Eduardo III.ak eta Henrike VI.ak, gerra garaian informazio baliotsua emateko albiste erredaktoreak zituzten. Alemanian eta Italian, berriz, interes komertzial eta artistikoa partekatu zen avvisi izeneko albiste-orri batzuetan. Erredaktoreek, nabigatzaile, merkatari eta tropei buruzko informazioa lortzen zuten. Ondoren; txostenak, jaun feudalei, negoziatzaile handiei eta buruzagi militarrei saltzen zizkieten, besteak beste.
Prentsa modernoaren asmakuntzak, XV. mendearen erdialdean, egunkariaren sorrera ahalbidetu zuen. Lehen egunkariak sei hilean behin aurkezten ziren Kolonia hirian, Alemanian; Rodolfo II.a enperadoreak, berriz, hileroko argitalpen bat sustatzeko ekimena sustatu zuen, 1597an, eta, horretarako, talde bat osatu zuen garaiko editore garrantzitsuenekin.
Horrez gain, Herodoto, Antzinako Greziako kronista eta Historiaren aita, askorentzat existitu den lehen kazetaria izan da. Bere garaiko gertaerak kontatuz eta horien arrazoiak eta ondorioak aztertuz egiten zuen lana, nahikoa antzekoa izan liteke, nolabaiteko gaur egungo erreportari gisa kontsideratzeko. Beste batzuek aldiz, lehen kazetaritza testuak, akta diurna izeneko horma zurietan idatziriko textu batzuetan oinarritzen dira. Hauek, Julio Zesarrek, Europa osoan zehar bere kanpainetan lortutako arrakasta militar handiak kontatuz.
Bi kasuetan, idatzizko informazioa irakurtzen eta idazten zekiten biztanleriari mugatzen zen, eta hiztunen lanarekin osatzen zen, pertsona horiek albisteak ahoz zabaltzen baitzituzten herritar gehienengana irits zitezen.[7]
Kazetaritzaren historia, historian zehar, munduan gertatzen ziren gertakizun nagusiei buruzko albisteak bildu, landu eta zabaltzeko jarduera erregular eta etengabe gisa hartzen zen. XVII. mendearen amaieratik, egunkariak izan dira kazetarien jardunaren hedabide nagusia; garai hartan, aldizkariak gehitu zitzaizkien, XX. mendean irratia eta telebista, eta XXI. mendean Interneta.
Ikerketa baten arabera, Guillametek ondorioztatu du, kazetaritzaren historiako etapak definitzeko adostasuna dagoela; antzinakoa edo artisaua (1609-1789), modernoa edo liberala (1789-XIX. mendeko azken laurdena), garaikidea edo industriala (XI. mendeko azken laurdena - XX. mendeko azken laurdena) eta Interneten agerpenetik eratorritakoa, 1994.ean Italia, Alemania, Estatu Batuak,Inglaterra, Espainia eta Frantzia dira nagusienak.
Kazetaritza zabaldu egin da teknologiaren eta merkataritzaren hazkundeari esker, informazioa biltzeko eta barreiatzeko teknika espezializatuen etorrerak markatuta, eta horrek eragin du eskuragarri dauden albisteen irismena eta horiek transmititzeko abiadura etengabe handitzea.
Erromatar Inperioaren erorketak, Europa osoa ezegonkortu zuen, eta botere aldaketa bat ekarri zuen, klero eta nobleziarentzat onuragarria izango zena. Erdi Aroan pribilegiatuak izan ziren bi klaseentzat bereziki. Garaiko kultur sorkuntza, nagusiki, monasterioetan gertatzen zen, eta, horregatik, Eliza Katolikoak erraz ezarri ahal izan zituen bere kode moralak eta Europan zituen sinesmenak. Herri xeheak, gehienak analfabetoak, informazio gehiena, sermoi klerikalen bidez jasotzen zuen eta bertan, orduko jokabide-arauak zeintzuk ziren inposatzen zitzaizkien. Juglarearen irudia ere sortzen da garai honetan, antzinako munduko bozeramaileengatik oinordetu eta bere funtzioa, informaziora bideratu baino gehiago, entretenimendura eramanez joaten hasi zena.
Guzti hau, XV. mendearen amaieratik XVI. mendearen hasierara aldatu zen. Martin Luteroren 95 tesiek, eliz nagusitasuna hautsi zuten, eta herri xehera iristen hasi zen kulturaren liberalizazio bat gertatzen hasi zen, testu idatzietako propaganda eta manipulazioaren lehen adibideetako batzuk ere sortu zituen arren. 1440an inprentaren asmakuntzak, liburu eta testu idatzien kostua merkaturatu zuen. Bestetik, ideia humanisten hedapenak, Italiako Errenazimenduan, ordura arte zentsuraturik zuten eremu horretara murgiltzera lortu zuten.
Garai honetan, helburu informatiboa zuten lehen argitalpenak sortzen hasi ziren. Venezian, garrantzi handiko merkataritza gunea zen. Unean bertan egindako dokumentu idatziak biltzen zituzten, gazzetanti deiturikoak. Hauek, iritsi edo itsasoratzen ziren produktuak, hauen prezioa eta abar bezalako merkatarientzako garrantzizko informazio ekonomikoa biltzen zuten. Euren prezioa, gazzetta batekoa zenez, garai hartako veneziar txanponaren izena hartu zuen.
Egunkari baten antza hartzen hasi zen historiaren lehen argitalpen inprimatua, 1529an agertu zen Vienan, merkurio eran (erromatar jainko mezulariaren izena), eta herritarrei turkiarrengandik defendatzeko laguntza eskatzen zien bertan zegoen informazioak. Merkurioaren formatua garai hartan gehien ugarituko zena izango zen, eta XVI. mendearen erdialdetik, nagusiki Europako erdialdean eta Londres edo Paris bezalako hiri handietan aurkituko genituen.
Kazetaritzaren aurrekari gisa har daitezke Europako Gorteetan eskuz idatzitako informazioak. Ingalaterran, Eduardo III.ak eta Henrike VI.ak, gerra garaian informazio baliotsua emateko albiste erredaktoreak zituzten. Alemanian eta Italian, berriz, interes komertzial eta artistikoa partekatu zen avvisi izeneko albiste-orri batzuetan. Erredaktoreek, nabigatzaile, merkatari eta tropei buruzko informazioa lortzen zuten. Ondoren; txostenak, jaun feudalei, negoziatzaile handiei eta buruzagi militarrei saltzen zizkieten, besteak beste.
Herritarren artean, gero eta sektore gehiagok zuten argitalpenetarako sarbidea, baina horien kontrola noblezian eta monarkia absolutistetan kontzentratzen zen. Prentsa, gehienbat, botere handientzako propaganda arma bezala erabiltzen zen, manipulazio lotsagabe eta zentsura oso arruntekin. Boterearen atzaparretatik ihes egiten hasi ziren lehenak, gai kultural eta ekonomikoetan zentratzen zirenak ziren, eta, beraz, gehien ugaritu zirenetakoak izan ziren. Inprentak txandako monarkiak kontrolatzen zituen eta edukiak arretaz zaintzen ziren.
Frantzian eta Britainia Handian zabaldu zen gehien bat kazetaritza lanbidea, normalean idazle eta pertsona ospetsuek praktikatzen zutena. Garaiko komunikabide inprimatuak, Ilustrazioaren balioei esker, elite intelektualetan oinarritutako produktu bihurtu ziren, non literatura, arteak eta filosofiari buruz eztabaidatzen zen eta alderdi politikoak alde batera uzten ziren.
Egoera aldatu egin zen Frantziako Iraultzaren eztandarekin (1789). Ezkutuan, argitalpenak, ezarritako boterea zalantzan jartzen zuen hizkuntza iraultzaile bat sartzen hasiak ziren, eta hau, XVIII. mendeko burgesen matxinadetan hondoratu zen. Paradigma-aldaketak, ateak ireki zizkion Napoleon Bonaparteren antzerako gobernuek mugatzen jarraituko zuten prentsa-askatasun handiagoari, baina kazetaritza erreal eta askerako lehen urratsa izango zena.
XVIII. mendearen amaieratik, eta beste sektore askotan gertatu zen bezala, kazetaritzan industrializazio-prozesu bat gertatu zen, eta horrek argitalpenen kostua are gehiago merkaratu zuen eta gero eta proletario klase ugariagoetara iristea ahalbidetu zuen. Elementu berri horrek, eduki politiko handiko argitalpen mota bat sortu zuen, klase baxuak prestatu eta mugiarazi nahi zituena, lan-baldintza hobeen eta eskubide handiagoen borrokan parte hartzeko.
XIX. mendetik aurrera, kazetaritzak eta egunkariek indarra hartu zuten, gaur egun aurki daitekeenaren antzeko ezaugarriekin. Kazetari lana profesionalizatu egin zen eta, mundu hori gehiago zabaldu zen, lehen albiste agentziak agertu zirenean. 1852an, Havas agentzia sortu zen Frantzian, telegrafoa herrialde osoko egunkarietara informazio berriak bidaltzeko erabiltzen hasi baitzen.
Mende horretan, halaber, egunkariek egiazkotasuna irabazi zuten, eta kazetaritza genero ezberdinek izango zituzten ildo eta ereduak definitzen hasi ziren, literaturari oso lotuta jarraitzen zuten arren.
1870etik Lehen Mundu Gerraren ia hasierara arte (1914), komunikabideen gerra krudela bizi izan zen, Estatu Batuetan zentralizatu zen arren, prentsaren munduko panoraman eragina izatera iritsiko zena. Joseph Pulitzer eta William Randoplh Hearsten arteko eztabaida da honakoa, eta kazetaritza nolakoa izan behar zen pentsatzearezten zuena. Lehenak, emozioetara (sentsazionalismoa) jotzen zuten istorioak defendatzen zituen bitartean, besteak, edozerk balio zuela egunkariak saltzeko uste zuena ((Kazertaritza hori). Bi ereduak, azkenean, beren erara sartuko ziren lanbidean.
Horren ondoren, XX. mendean etengabeko aldaketak gertatu dira kazetaritzan. Batzuetan, batez ere gerra garaian, eta gobernu diktatorialen pean, ohikoa baino gehiago litzateke errealitatetik guztiz urrun zeuden eta informatu nahi ez zuten testu alderdikoiak eta propagandistikoak aurkitzea. Baina, une garrantzitsuak ere biziko ziren, hala nola, fotokazetaritzaren sorrera, Kapuscinsky edo Hemingwayren kronikak, Oriana Fallaciren pertsonaia historikoei egindako elkarrizketak edo Watergate kasua bezalako mugarri garrantzitsuak.
Irratia eta telebista bezalako hedabideen agerpenak; albisteak, transmititzeko formatu eta euskarri berriak sortu zituzten, irudiak gero eta garrantzitsuagoak bihurtuz eta albistegiaren eta entretenimenduaren artean genero berri bat sortuz: infotainment izenekoa.
Irratia, zalantzarik gabe, gizakiaren asmakizun garrantzitsuenetako bat izan da. Historian lehen aldiz, biztanleriaren zati handi batek, denbora errealean informatuta egon zitekeelako.
Munduko lehen irrati transmisioa 1906ko Gabonzaharrean egin zen Massachusetten dagoen Brant Rock Station[8] non "Oh Holy Night" abestia eta Bibliako pasarte errezitatu batzuk entzun ahal izan ziren.
Hortik aurrera, irrati-difusioko sistemak pixkanaka hedatu ziren munduan zehar, eta 1920ko hamarkadan hasi ziren lehen entretenimenduko programak transmititzen. [9]
Telebista, 1884an sortu zen, Paul Nipkowk, Nipkowren diskoa diseinatu zuenean.
1925ean, John Logie Bairdek telebistaren beste osagai batzuk diseinatu zituen eta 1927an, Londresen, lehen telebista transmisio publikoa egin zuen. Ondoren, 1930ean, Estatu Batuetan, bigarren telebista transmisioa egin zen mundu mailan, eta lehena izan zen Estatu Batuetan.
Hasiera batean, telebista zuri-beltzezkoa zen. Baina hori , aldatu egin zen 1950 ean, koloretako telebista-transmisioak hasi ziren unean.
1980an telebista digitala garatzen hasi zen eta 1990ean bereizmen handiko telebista garatzen hasi zen.[9]
Zalantzarik gabe, Interneta funtsezko elementutzat har daiteke gizakiaren garapen eta historian eta bereziki, kazetaritzaren munduan. Azken urteotan izan duen bilakaera, aurreikuspen guztiak gainditu ditu oso denbora gutxian.[9]
Kazetaritza generoak , idatzi bat beren edukiaren eta egituraren arabera sailka ditzakegun talde edo kategoria desberdinak dira. Kazetaritza generoak beren eduki zehatzen arabera, testuak sailkatzea ahalbidetzen duten talde ezberdinek osatzen dute[10]. Kazetaritza generoak, baita literatur generoak ere, adierazpen moduak dira.
Idazten duen pertsonaren beharren edo helburuen arabera desberdintzen diren idatziak. "Definizio bat nahi baduzu, Erick Torrico Boliviako akademikoak, dio generoak formalizatuta dauden mezu horiek biltzen dituzten espezieak direla, bertatik formalizatzen diren mezu horiek biltzen dituztena "Familia" osatzen duten moduan, hau da, ahaidetasun loturak beren esentzian etangurumena. Hain zuzen ere, horregatik dira desberdinak dira besteengandik. [11]
Kazetaritzaren oinarria albistea da, nahiz eta beste genero batzuk biltzen dituen, horietako asko elkarri lotuta daude, hala nola, elkarrizketa, erreportajea, kronika, dokumentala, profila eta iritzia.
Hiru familia handitan sailka ditzakegu:
Albistea interes publikoko gaur egungo gertaeren ahozko edo idatzizko kontua da, komunikabide desberdinen bidez hedatua (prentsa, irratia, telebista, internet, besteak beste) .[12] Irakurleari gehien interesatzen zaien (eleberria) narrazioa da. gertaera hauekin lotura izan ala ez.[13]
Komunikabideetako gertaerek denbora / espazioaren gainetik izaten dute lehentasuna. Gertaera berri gisa kontatzea, garrantzitsu gisa kontatzea, komunikabideen erabakia izaten da.
Albisteen ohiko gaien artean gerra, gobernua, politika, hezkuntza, osasuna, ingurumena, ekonomia, negozioak, moda eta entretenimendua daude, baita kirol ekitaldiak, bitxiak edo ezohikoak ere. Errege-zeremoniei, legeak, zergak, osasun publikoa eta gaizkileei buruzko gobernuaren aldarrikapenak albiste izendatu dituzte antzinatik. Garapen teknologiko eta sozialak, sarritan gobernuaren komunikazio eta espioitza sareek bultzatuta, berriak zabaltzeko abiadura handitu dute, baita bere edukian eragina izan ere. Gaur egun ezagutzen ditugun berrien generoa oso lotuta dago egunkariarekin.
Kazetaritzako oharra testu informatiboa da bikaintasunez eta albistea idazteko adierazitako ezaugarrietakoa ondoen aplikatzen duena da. Beste modu batera esanda, hor funtzionatzen du 6 W funtzioek eta alderantzizko piramideko kopiaketak.[13]
Erreportajea planifikatutako dokumentazio lana da, eta bere helburua informatzea da. Hala eta guztiz ere, egilearen iritzi pertsonalak sar ditzake. Hori dela eta, ikerlariaren irizpide subjektibo batzuekin landu ohi dira, nahiz eta hori idazteko laguntzaile edo informatzaile aniztasun handia biltzen duen. Gertakari honek erreportaje bat behin baino gehiagotan emititzen laguntzen du ikuslearengan gai jakin bati buruz jarrera bat sortzeko. Normalean erreportajea gertaera bati buruz edo edozein gairi buruz egiten den kazetariak ematen du, normalean irudiekin eta argazkiekin. Prentsan,telebistan edo irratian emititzen da.
Genero honetan, interes publikoko gertaerak azaltzen dira, hitzekin, irudiekin eta bideoekin, gaur egungo ikuspegitik eta hizkuntza eskuragarria eta herrikoia erabiliz ahalik eta ikusle zabal eta anitzenarentzat.
Erreportajeak gertatzen diren berrien garapen soila baino luzeagoak eta osoagoak dira, eta askotan elkarrizketekin batera joaten dira. Albisteen generoan bezala, salatzeak - are gehiago - hainbat iturri kontrastatzea eskatzen du: zenbat eta iturri gehiago kontsultatu, orduan eta sinesgarritasun handiagoa izango du kazetaritza lanak. Istorio baterako gutxienekoa hiru iturri badira, espero liteke hiru baino gehiago kontsultatuko direla beti txostena egiteko.
Erreportajea informazio genero bat da, dio Berria egunkariaren estilo liburua, gai librekoa, baina eredu objektiboan landua eta, batik bat, estilo zuzenean idatzia. Gertaerak azaltzen dira, baina ez daude, nahitaez, gaurkotasunari lotuak: batzuetan berri izateari ere utzi diote. Edonola ere, gertaera berri samarrak dira, edo ezezagunak orain arte.
Genero honek bide ematen du albiste izan diren edo izan litezkeen gertaerak xeheago azaltzeko, nondik norakoen berri emanez. Kazetaria dakiena edo ikusi duena bere hartan emateko ahaleginean aritzen da, kontatzen diharduen gertaera eta egitateei buruzko epairik eta iritzirik eman gabe[14]
Elkarrizketa bi pertsona edo gehiagoren arteko elkarrizketa da: elkarrizketatzaileak galderak egiten ditu eta elkarrizketatuak erantzuten die. Hainbat arrazoirengatik, ikerketengatik, medikuntzatik eta langileak hautatzeko erabiltzen den teknika da. Elkarrizketa ez da kasualitatea, baina elkarrizketa interesatua da aldez aurretik adostutakoarekin eta elkarrizketatuaren eta elkarrizketatuaren interes eta itxaropenekin.[15]
.jpg)
"Elkarrizketa pribatuen arteko elkarrizketa publikoena da. Elkarrizketa pribatuko arau guztiekin funtzionatzen du, baina esparru publikorako eraikita dago. Elkarrizketatuak badaki jendearen iritziaren mende dagoela. Bestalde, ez da bi gaiekin osatutako elkarrizketa bat. Irrati bidezko elkarrizketa bat da, hau da, solaskideetako batean zentratuta dago, eta batak eskatzeko eskubidea du eta besteak entzuteko eskubidea du. "
"Kazetari elkarrizketa elkarrizketa subjektiboki baldintzatzen duten bi pertsona fisikoen eta erakunde batzuen arteko trukea da" .
Elkarrizketa, telebistaren arloan, prentsatik eratorria da. Egunkariko kazetariek telebistara sartu zuten behin XX. ikus-entzunezko hedabideek arrakasta izan eta gero. Prentsan, elkarrizketa batez ere erreportajeekin osatu zen; kazetariaren datuak erabiltzen zituen azpigeneroa. Elkarrizketaren bidez, berriemaileak datuak eskuratu zituen eta horrela idatzi zituen geroago txosten idatzian. Normalean elkarrizketa ez zen bakarrik erabiltzen. Telebistan, aldiz, elkarrizketa oso garrantzitsua da, elkarrizketatuak eta elkarrizketatzailea agertuko dira, adierazpenak iragazkirik gabe haien lekuan agertuko dira. Elkarrizketatua elkarrizketatuaren nortasunaren isla da eta hitzekin danborren eta aldartearen keinuak ere ikusten ditu eta ikusleak telebistan elkarrizketa emititzen duenean entzuten ditu.
Inprimatutako komunikabideetan egindako elkarrizketak ez daude hain ondo prestatuta. Telebistan, aldiz, ondo pentsatu behar dugu zer eskatuko dugun, elkarrizketarako leku egokia aukeratu behar dugu, argiztapen sistema ondo konfiguratu behar dugu. Prentsa idatzian, elkarrizketatua ez dago hain urduri, jakinik elkarrizketatzailearekin zenbait hitz bakarrik partekatu ditzakeela; horregatik, beste elkarrizketa batzuek "utzi hau gure artean" esaten dute elkarrizketa prentsa idatzian badago. Idatzizko elkarrizketetan telebistan baino formalitate gutxiago dago.
Gainera, erraza da prentsa idatzizko elkarrizketa batek adierazpenak desitxuratzea, elkarrizketatuari hitzak ezkutatzea, elkarrizketaren zatiak ezkutatzea eta beste batzuk argitaratzea. Telebistan, zuzeneko elkarrizketari dagokionez, ez da horrela, elkarrizketatuek behar dituzten hitzak eta irudiak hor daudelako. Baina manipulatu daiteke elkarrizketa grabatu eta zuzenean emititzen ez bada; grabatuaren zati bat kendu besterik ez duzu, or. adib. adib. Prentsa idatzian, kazetariak bi aukera ditu: elkarrizketatuaren hitzak idatziz jasotzea edo aitorpena egitea. Azken boladan telefono mugikorrak idazteko erabiltzen dira. Telebistan, aldiz, grabazioa estudioan edo aire librean egiten da, zuzenean edo ondorengo saio batean emititzen da. Azkenean, programa amaitu ondoren, telebistako elkarrizketa hau telebista kate horren artxiboan gordetzen da.
Telebistako elkarrizketei dagokienez, elkarrizketatuaren elementu paralinguistikoak hartu ohi dira. Horregatik, zenbait, bizpahiru kamera erabiltzen dira elkarrizketetan parte hartzen duten pertsonen adierazgarriak diren keinuak harrapatzeko.
Kronika historiografian sartutako literatura genero baten izena da, ordena kronologikoan kontatutako gertakari historikoak biltzean datza. Hitza latinezko chronica-tik dator, hau da, grezierazko chronos-etik eratorria. Gertakariak gertatu ziren denborazko ordenaren arabera kontatzen dira, sarritan lekukoek edo garaikideek, lehen edo hirugarren pertsonan. Kronikan, hizkuntza sinplea, zuzena eta oso pertsonala erabiltzen da eta izen literarioen erabilera errepikariarekin literatur hizkuntza onartzen du deskribapenak azpimarratzeko. Ekintza aditzak erabiltzen ditu eta espazio eta denbora erreferentziak aurkezten ditu. Kronikak denborazko nolabaiteko distantzia darama idazki historikoak deitzen direnetatik.
Iritzi kazetaritza kazetaritza genero bat da, normalean artikulu moduan, egungo gai edo berri bati buruzkoa, egile batek edo egileek idatzitakoa, prentsa, irratia edo telebista bezalako hedabideetan. Normalean, beti ez diren arren, argitaratzen diren enpresaren edo hedabidearen kazetaritza lerro editorialaren parte dira, helburu soziologiko edo ideologikoarekin. Artikulu bat izateaz gain, beste modu batzuetan agertzen da, hala nola kazetaritza marrazki bizidunak.
Iritzi artikulua gai bat asko lantzen duen iritzi artikulu pertsonala da.Argitaratzen den euskarriarekin lotutako pertsonek idatzi ohi dute.Egileak esperientzia eta errekonozimendua duten pertsonak izan ohi dira eta iritziak argitaratzen den hedabidearen ildo editorialetik desberdinak izan daitezke. Agerian dauden ideiak batzuetan eztabaidagarriak dira eta iritzi publikoan eztabaida edo joera eragin nahi dute.
Egungo gai garrantzitsu bati buruzko artikulu luzea da. Testua modu inpertsonalean idatzita dago eta hausnarketa gonbidatu nahi du.Adierazitako iritziaren arduraduna komunikabideak dira, idazten duten pertsonak kontuan hartu gabe. Beste modu batera esanda, sinadurarik ez du eta egunkariaren eta haren kolaboratzaileen ideologia islatzen du. Ez duzu beti hartzaile zabal edo orokorrik izaten. Askotan irakurleak kontuan hartuta egiten dira, hala nola iritzi publikoaren zenbait sektore (iritzi liderrak, presio taldeak, etab.).Aurrez zehaztutako egitura batez osatuta dago. Argudio izaera nagusi den arren, zati erakusleak ere badaude.Bere helburu nagusia nabarmendu nahi duzun gai bati buruzko iritzia sortzea da.
Gaur egungo gai bati buruzko testu pertsonala da.Bere jaulkitzailea bere langileena ez den kolaboratzailea izan ohi da, eta harreman estua du harekin. Bere ezaugarri nagusia benetako alderdiak fikziozko elementuekin uztartzeko modua da. Horretarako, laburtasunak markatutako egitura librea erabiltzen du.Bere asmoa, egilearen iritzia ezagutzera emateaz gain, literarioa eta pragmatikoa da batzuetan.
Kazetaritza hainbat modutan sailka daiteke zein faktore kontuan hartzen den arabera. Edukiari erreparatzen badiogu , bertan aurkituko dugun informazioaren arabera sailkatuko genuke eta horren arabera honako hauek bereiz daitezke:
Gerrako kazetaritza "gerrako korrespontsalen" ardurapean dauden gatazka belikoetatik istorioak kontatzen saiatzen da.
Antzinate klasikotik, gerra, mila modutara kontatu eta antzeztua izan da. Xenofonteren Anabasia gerra erreportaje bikaina da. Julio Zesarrek Galietako Gerra idazten zuenean, entregaka helarazten zuen Erromara, bere agenteek kopiak biderka zitzaten eta, horrela, hirian zuen ospea handitu zedin. Kazetaritzaren historian zehar, gerraren eta hedabideen arteko harremana oso estua izan da . Horiek, terminoaren zentzurik zabalenean, propagandarako tresnak izateaz gain, onuragarriak ere badira. Adibidez, New Yorkeko egunkariek euren tiradak biderkatu zituzten eta Estatu Batuetako Sezesio Gerran sendotu ziren.
Gaur egun CNN dena bihurtu zen Golkoko Gerrari esker. 1898ko Hispanoamerikako Gerran, William Randolph Hearstek, estatubatuar komunikazioko handikiak, Habanako bere korrespontsaletako bati, han geratzeko agindu zion, eta berak, estali beharreko gerra bat bidaliko zion. Era berean, gerrako bideoak eta historia azkarrago ulertzen laguntzen diguten dokumentalak erakusten dituzten webgune ugari ikus ditzakegu.
XXI. mendea gerrako irudien boomak komunikabideetan markatutako garaia izan da. Irailaren 11ko atentatuetan, CNN kateak "aurrekaririk gabeko 141 orduko programazio berezia izan zuen, ia sei egunekoa, publizitaterik eta ohiko programaziorik gabe". [16]
Kirol-kazetaritza kazetaritzaren adar bat da, gizarte-komunikazioko zientzien barruan, batez ere kirolarekin eta kirol-lehiaketekin lotutako gaiei buruzko informazioa ematen duena. Era berean, ez da pentsatu behar kirol-kazetaria kirolei buruz hitz egiteko gaituta edo baimenduta dagoenik; izan ere, komunikabideen barruan hainbat jarduera garatzeko behar diren tresnekin trebatutako gizarte-komunikatzailea da.
Kirol kazetaritza hazi egin da azken hamarkadetan, kirola bera botere ekonomiko eta eragingarri bihurtu den heinean. Gaur egun, gizartean arrakasta handiena duen informazio-modalitatea da, teknologia berriekin, erabilerekin eta informazio-kanalekin bat datorrelako.
Kirol kazetaritza, gaur egun, komunikabide askotan nabarmentzen den atala izaten da. Herrialde askotan kirol-kazetarien elkarteak eta gremioak ere badaude, eskualde- eta nazioarte-mailan, kirol-informazio espezifikoa helarazten dutenak. Era berean, kirol-informazioan bakarrik espezializatzen diren komunikabideak ere badaude.
2000. urtean sortu zen Guillermo Molina Villarroelek sortutako proiektu baten bidez, komunikatzeko orduan zeuden asmoak zuzendu eta aldatzeko asmoz, 80ko eta 90eko hamarkadetan kazetaritza zibikoaren eta zerbitzu-kazetaritzaren ohiko proposamenak zirela eta. Kazetaritza mota honen arabera, kazetariak ulertu behar du bere zerbitzua ez dela soilik informazioa ematea, baizik eta bere etikak bultzatu behar duela bere iritzi askea bilatzera, aldatzera eta ematera, desadostasunez bada ere.
Kazetaritzaren diziplinetako bat da, gizartean martxan dauden gizarte-prozesuez jabetzen dena eta sentibera dena. Gizarte-ardatza politikaren eta ekonomiaren ardatzekin lotzea eta artikulatzea proposatzen du komunikabideen agendan. Kazetaritza soziala edo zibikoa Ameriketako Estatu Batuetan jaio zen, 80 eta 90eko hamarkadetan.
Gizarte-kazetariaren helburu nagusia errealitatearen irudi bat eraikitzen laguntzea da, gizarte-eragile aktiboei ikusgarritasun handiagoa emango diena eta gizarte modernoek dituzten erronkei aurre egiteko konponbide lagungarriak aurkitzeko aukera emango duen elkarrizketan laguntzea ahalbidetuko duena. Alicia Cytrynblumek dioen bezala, kazetaritza soziala kazetaritza tradizionalean oinarritzen da, baina aurrerapauso bat emanez. Kazetaritza hori ez da informazioaren zaintza bakarrarekin konformatzen, baizik eta bere prozesua gizarte-zereginetan batu behar du. [17]
Bihotzeko kazetaritza, prentsa arrosa eta kronika arrosa farandulen bizitzari buruzko informazioa ematen duen kazetaritza jasotzen dute, askotan jazarpenean eroriz, herrialde eta sektore bakoitzaren arabera. Kultura herrikoi edo sentsazionalistaren nolabaiteko erlazioarekin, ez du interes politikorik eta merkataritzarako edo eszentrikotasunerako erabiltzen da. [18] Jatorrian, aretoen kronikak, goi klaseko albiste laburrekin eginiko paragrafo laburren azaleko zerrenda bat baino ez ziren izan, baina, beste batzuetan, bere lanketa, nolabaiteko umore eta ironiarekin agertzen zen.
Gaur egun, karga emozional handia duten gaiekin, emakumeekin, hedabide masiboetako gaiekin, lotuta dauden edukiak nagusitzen dira batez ere. Egunkari edo aldizkarietan publiko femeninoa dute ardatz, eta haien asmoa ez da informazioa ematea, hunkitzea baino. Etxe, orrazkera, jantzi eta modakoen argazkia oso garrantzitsua da burgesen gustua hunkitzeko.
Prentsa honen jatorria antzinako kazetaritza sailean dago, gizarte kronika, areto edo gizarte oihartzunen kronika izenekoan. Bertan, ezkontza, borroka, dibortzio, haurdunaldi, natalizio, nekrologiko, ehorzketa, arrakasta, porrot, festa, opor, etxe erosketa, eragiketa, gaixotasun, gertakari eta gizarteko goi geruzetako eta politikako gertakizun sozialen berri ematen zen, hala nola, kirolen eta ikuskizunen berri.
Lehen kronika mundutarrak egunkari orokorretan agertzen dira XIX. mendearen amaieran, L 'Illustration edo Excelsior Frantzian edo Blanco y Negro Espainian XIX. mendearen amaieran. Kronika hauek monarken bisita ofizialak edo ongintzazko gala jakin batean parte hartzen zuten nobleen zerrenda bezalako gaiak jorratzen zituzten. Helburua informatzea baino ez zen.
Broadway Brevities and Society Gossip izan zen Estatu Batuetako kronika sozialari buruzko lehen asteroko argitalpena. Aldizkariak, Broadwayko antzokiko izarren eta goi gizartearen ekitaldiak estaltzen zituen, eskandalu sozialak bilatzen eta izen onak suntsitzera bideratzen amaitu zuen. [19]
Prentsa horia edo prentsa horixka izenburu deigarriak, eskandalagarriak edo gehiegizkoak dituzten albisteak dituen kazetaritza mota bat da, salmentak handitzen saiatzeko, nahiz eta, oro har, albiste horiek ez duten inolako ebidentziarik (edo urriak) eta ez duten ondo definitutako ikerketarik.
Prentsa sentsazionalista honek hondamendien titularrak eta istripu, krimen, adulterio eta arazo politikoei buruzko informazio zehatza duten argazki ugari biltzen ditu. Grafikoaren edo telebistaren kasuan, musika zirraragarria erabiltzen du, kolore oso aseak, batez ere gorria, eta bere informazioa desantolatua du.
Terminoa Joseph Pulitzerren New_York_World egunkariaren eta William Randolph Hearsten New York Journal egunkariaren arteko "kazetaritza guduan" sortu zen, 1895etik 1898ra. Bi egunkariei, beste argitalpen serioago batzuengatik, salmentak handitzeko albiste mota batzuk handitzea eta esklusibak lortzeko inplikatuei ordaintzea leporatu zieten. New York Press egunkariak "kazetaritza horia" terminoa sortu zuen, 1897an, Pulitzer eta Hearsten lanak deskribatzeko. [20]
Egunkariak ez zuen terminoa definitu eta 1898an "We called them Yellow because they are yellow", izenburua ingelesezko hitz-joko bat da. Yellow hitzak horiari deritzo, baina krudela eta koldarra esan nahi du ere.
Kazetaritza zientifikoa kazetaritza-lanbidearen informazio-espezializazioa da, eta zientziei buruzko gertakariak zabaltzen eta zabaltzen ditu, oro har, eta, bereziki, teknologiari, berrikuntzari, osasunari, ingurumenari, informatikari, kulturari, astronomiari, espazio-esplorazioari eta beste ikerketa-jarduera batzuei buruzkoak.
Eduki zientifikoetan edota teknologikoetan oinarritutako kazetaritza espezializatua da. Jarduera hau erabat kazetaritzakoa da, hau da, kazetaritzaren metodo, helburu, balio, interes, ethos eta abarren ondorio da, ez nahitaez zientziarena.
Kazetaritza zientifikoa zientziarekin eta teknikarekin lotutako edukien gizarte-komunikaziorako modu bat da. Baina hainbat norabide hartzen dituen komunikazioa da: ez bakarrik komunitate zientifikotik publikoarenganakoa, baizik eta alderantziz ere, eta komunitate zientifikoaren eta politikarien artekoa, zientziaren kudeatzaileen eta publikoaren artekoa, baita hainbat espezialitatetako zientzialarien artekoa ere.
Kultura-kazetaritza kultura-adierazpide bakoitzerako espezializazioetan islatzen da. Kultura terminoak dakarren kontzeptu zabala dela eta, kulturatzat hartu behar denari edo ez denari buruzko jarrera kontrajarriak daude, eta, beraz, kultur kazetaritzak bete dezake.
Hala ere, badira beste jarrera batzuk kulturaren kontzeptu zabalago baten alde egiten dutenak, eta, beraz, komenigarritzat jotzen dute kultura-kazetaritzan honako esparru hauek sartzea: moda, arkitektura, folklore-ospakizunak, zientzia, historia, filosofia, bideo-jokoak edo ñabardura kulturaleko beste edozein joera. [21][22]
Ingurumen-kazetaritza gaurkotasunaz eta ingurunearekin lotutako informazioaz arduratzen da, natura-ingurunearen inpaktu eta aldaketekin zerikusia duen guztian. Kazetaritza mota hau, albiste diren ingurumen-gaiak bildu eta tratatzeaz arduratzen dena (informazio- eta kazetaritza-gaiak, idatzizkoak, ahozkoak, ikus-entzunezkoak). Kazetaritza-lanbidearen espezializazioa da ingurumenari, ekologiari, faunari, florari eta, oro har, naturari dagokien guztian, batez ere gizarte- eta giza garapenak ingurumenean eta biodibertsitatean dituen ondorioei dagokienez.[23]
Giroari buruzko lehen estaldura espezifikoak Bigarren Mundu Gerraren ondoren sortu ziren, ekologiak, mundu mailan garrantzia zuen gai bezala indarra hartu zuenean Lehen Mundua deritzonean eta 1980ko hamarkadan, eta Hirugarren Mundua deritzonean Rio 92 konferentziaren ondoren.
Kazetaritzaren adar honek, gainegiturekin, planta eta azpiegitura turistikoarekin zerikusia duen ekintzari buruzko informazioa emateko joera du, baita helmugetan gertatutakoari eta turistek, tokiko herriek, gobernuek eta enpresek bizi duten errealitateari buruzkoa ere. Zabaltzen edo sustatzen duela uste izaten da, baina jarduera horietako bat ere ez dagokio benetan kazetaritza-jarduerari, publizitateari edo marketinari baizik.
Turismo-kazetaritzak turismoaren gaurkotasunari buruzko informazioa ematen du, pertsonen lekualdatzearen inguruan eta parte den testuinguru soziopolitiko eta multidiziplinarraren inguruan gertatzen diren gertakariak interpretatuz. Kazetaritza mota hau ez da harreman publikoekin nahastu behar, publizitate tresna edo genero literario bezala. Kazetaritza mota honen erreferentea Miguel Ledhesma da. [24]
Herritarren kazetaritza, kazetaritza parte-hartzailea, kazetaritza publikoa edo kazetaritza demokratikoa ( periodismo guerrilla edo kaleko kazetaritza), herritarrak informatzaile bihurtzen diren mugimendu bat da.
Eskubide honen erabilera Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean babesten da, gizabanako guztiek, informazioa eta iritzia jasotzeko eskubidea izateaz gain, edozein adierazpide erabiliz zabaltzeko eskubidea dutela ezartzen duena, eskubide hau estatuko legedi batzuetan ere jasotzen delarik, 1978ko Espainiako Konstituzioan kasu.
Lehen komunikabide komunitarioa Radio Sutatenza (Kolonbia) izan zen, 1940an jaio zena alfabetizaziorako hezkuntza herrikoiaren asmoarekin, hamarkada berean, Bolivian, meatzaritzako irrati sindikalak agertu ziren, politizatuenak. Espainiako lehen adibideak Onda Lliure (Bartzelona), Osina Irratia, Radio Paraíso eta Satorra Irratia (Euskal Herria) eta Radio Maduixa (Granollers) irrati libreak dira.
Herritar kazetariak ere aktibistak izan daitezke idazten duten komunitateetan. Horrek kritika batzuk atera ditu hedabide tradizionaletatik, hala nola, The New York Times, kazetaritza publikoa leporatu diete objektibotasunaren helburu tradizionala alde batera utzi izana. Kazetari tradizional askok herritar kazetaritza eszeptizismo pixka batekin ikusten dute, uste dute kazetari trebatuek bakarrik uler dezaketela albiste berriekin zerikusia duten zehaztasuna eta etika. Adibidez, Nicholas Lemann, Vincent Maher eta Tom Grubisich.
Herritar kazetaritzak kazetaritza tradizionalari erasotu dio. Hori da, herritar kazetaritzak jendeari nahi duena salatzeko aukera ematen diolako, nahi duenean. Kazetari tradizionalek argazkiak idatzi, editatu eta gehitu behar dituzte beren edukietan, eta abiadura handian egin behar dute, kazetarientzat ezinbestekoa baita edukiak sortzea herritarrek internetera bidaltzeko aukera izan dezaten.
Kazetaritza bi irizpide nagusiren arabera sailka daiteke: erabiltzen dituen euskarriak eta aztertzen duen informazio motaren arabera.Informazioa hedabideen bidez edo euskarri teknikoen bidez zabaldu daiteke eta horrek kazetaritza grafikoa, prentsa idatzia, irrati kazetaritza, ikus-entzunezkoak (zinema eta telebistaren bidez) eta kazetaritza digitala edo multimedia sortzen ditu.
Prentsa idatzia aldizkakotasunaren arabera desberdintzen diren inprimatutako argitalpenen multzoa da, egunero, astero, bi astero, hilero edo urtero izan daitezke; edo egunkaria besterik ez.
Albisteen idatzizko hedapenaren aurrekariak antzinatik datoz. Hain zuzen ere, zenbait zibilizaziotan gertaerak zabaldu ziren orrietan idatzitako testuen moduan (gutxitan papiroa, zeta edo pergaminoa) edo jendaurreko inskripzioetan (harri gainean, metalean edo egurrean). Albiste hauek estatuak igorri zituen eta gaur egun propaganda izenarekin ezagutzen denarekin bat datoz. Aldi berean, bidaiariak, merkatariak eta erromesak distantzien bidez berriak hedatzeko bitarteko gisa jokatzen zuten. Askotan berri hau kronistek areagotu eta desitxuratu egin zuten, beraien idatzien zati bihurtuz. Jendaurreko izaera hartu zuten gutunak eta aldarrikapenak berriak zabaltzeko beste modu bat ziren, dokumentu ofizialetan sartuta edo ez idatzita geratzen zirenak ere.
Inprentaren etorrerarekin batera, prentsa idatzia lehen mass media eta kazetaritzaren jatorrizko ibilgailu bihurtu zen. Informazioa bere funtziorik nabarmenena bada ere, prentsa idatziak, hedabide guztiek bezala, informatzeko, konbentzitzeko, sustatzeko, iritziak sortzeko, hezteko eta entretenitzeko funtzioak ditu (normalean, informatzeko, trebatzeko eta entretenitzeko hirukotean laburbiltzen da).
Irrati kazetaritza komunikazio sozialeko modu bat da, uhin bidez interes publikoko gertakariak ezagutzera eman eta aztertzea ahalbidetzen duena.
Irrati kazetaritzak informazioa argi eta zehatz zabaltzea eskatzen du. Horretarako, beharrezkoa da gidoi gisa erabilitako testua ondo antolatuta egotea eta irakurketa arina eta ozen adierazteko erraza izatea. Irratian irakurtzeak euskarri honetarako idazketa zaindu eta egokia eskatzen du, eta hori modu sinplean egin behar da, ikuspuntu kontzeptualetik eta fonetikotik ulergarriak diren hitzak eta esaldiak erabiliz. Komenigarria da ideien errepikapenera jotzea, hau da, eduki bat ezagutzera ematea eta errepikatzea, hartzailearen memoriak mezu erradiofonikoa iragankorra denez gorde dezan helburuarekin.
Irrati kazetaritza premisa honetan laburbiltzen da: kontatu gertakizun guztiak, gertaeren unean bertan, informazio edo emozio karga guztiekin eta ahalik eta denbora laburrenean.
Kazetaritza digitala, ziberkazetaritza, web kazetaritza, lineako kazetaritza, web kazetaritza, kazetaritza elektronikoa edo multimedia kazetaritza ere deitzen zaio. Honek internet garapen-ingurune nagusi duen kazetaritza-forma izendatzen du, baita sareak eta gailu digitalak, oro har, bitarteko osagarri gisa. Ramón Salaverriaren hitzetan,[25] "kazetaritzaren espezialitatea da ziberespazioa erabiltzen duena kazetaritza edukiak ikertzeko, ekoizteko eta, batez ere, hedatzeko".[26]
Informazio euskarri berri honek izen desberdinak jasotzen ditu, prentsa digitala, kazetaritza konputazionala edo multimedia narrazio gisa ezagutzen baita euskarri digitalean erabilitako formatu mota desberdinak aipatuz.[27]
Kazetaritza modu hau teknologia berrien garapenaren emaitza da, batez ere XX. Mendearen amaieratik gertatu zena. Irratia, telebista, prentsa, zinema eta beste bezalako komunikazio sozialak, genero eta adierazpen modu desberdinekin, XX. Mendeko komunikazio sozial berrietara sartu dira. Gaur egun geltokiak sintonizatzea, telebista kateak, filmak, musika ikustea, egunkariak eta gehiago Interneten irakurtzea posible da. Ondorioz, irrati digitalaz, telebista digitalaz eta prentsa digitalaz hitz egiten dugu, teknologia digitala erabiliz transmititzen diren komunikabideak aipatzeko, polifazetikoagoak eta antzinako analogikoa baino ezaugarri gehiago dituztenak edo ziberespazio deritzonaren bidez emititzen direnak [aipamena beharrezkoa da]. Askoren ustez, hazten ari den fenomeno honek ohiko komunikabideen existentzia bera arriskuan jartzen du, hala ere, XIX. Mendean hedabide berriak garatu zirenean gertatu ziren erreakzio berberak gogoratzen ditu, hala nola margotzeko argazkigintza, zinemarako telebista eta beste. 2007ko abuztuaren 27an, interneteko sortzaileetako batek, Vint Cerfek, Edinburgoko Nazioarteko Telebistako Jaialdiari esan zion "gaur telebistako egunak "[28] direla, bideo material guztien% 85 aurrez grabatuta dagoelako eta dena internet. Fenomeno horrek kazetariaren bertsio berria ere sortu du: digitala, hau da, funtsean interneten bidez informazioa ekoizten duena eta, ondorioz, audientzia digitala ere gero eta handiagoa duena.
Kazetaritza digitalak aukera izugarriak ditu kazetaritza lanetarako. Bere indarra oinarrizko hiru eragilerengan dago: multimedia, hipermedialitatea eta interaktibitatea. Beste guztien artean, kazetaritza berri hau da aktore horiek eskaintzen dituzten aukera izugarriak aprobetxatzeko gai den bakarra. Lehenik eta behin, hipermedialitateak edukian sakontasun zabala eta aberastasun narratiboa ezartzeko gaitasuna ematen dio multimedia elementuen antolaketa sistematikoaren bidez (testuak, irudiak, bideoak, soinuak eta animazioak). Bigarrenik, interaktibitateak zure ikusleei edukia hautatzeko eta adierazpenerako eta komunikaziorako aukerei ahalmen handiagoa emateko aukera zabaltzen du eta, beraz, haietan parte-hartze eta konfiantza handiagoa sortzen du. Hirugarrenik, baina ez gutxienez, multimedia-kazetaritza digitalak hizkuntza sentsorialki zabalagoa eskaintzen du, hainbat elementu edo komunikazio kode modu polifonikoan integratzeko gai dena, hala nola testuak, irudiak, bideoak, soinuak eta animazioak. Komunikabide tradizionaletan, hala nola irratian, telebistan edo egunkarian lortzen ez den plastikotasun komunikatiboa duen hizkuntza da.[29]
Horizonte lauso horretan, oraindik badaude kazetaritzak, euskarri batean edo bestean, ezin izan duela inoiz izan dena izateari utzi.
Egitateei eustea, iritzia informazioarekin ez nahastea, bestea errespetatzea, datuak egiaztatzea eta kontrastatzea, ortografia arauei atxikita idaztea eta ondo ikertzea ondasun guztien oinarrizko iturriak lehen eta orain izaten jarraitzen duten oinarrizko elementuak dira. kazetaria eta kazetaritza on guztia.
Fotokazetaritza, edo erreportaje grafikoa[30] argazkilaritzarekin, diseinu grafikoarekin eta bideoarekin lotura zuzena duen kazetaritza generoa da. Genero honetako kazetariak, oro har, fotokazetari edo fotokazetari gisa ezagutzen dira eta batez ere artea ondo ezagutzen duten argazkilariak dira. Fotokazetaritzaren garapena argazkigintzaren garapenaren hasieratik aurki daiteke eta arte ederretako argazkilaritzarekin harreman nabarmena du. Egunkariak argazkigintza lehen aldiz erabili zuen 1880an, New York Daily Graphicn eta ordutik kazetaritzak irudia gertaera baten bitarteko objektibo eta adierazgarri gisa integratu du.[31]
Fotokazetariak Madrilko Casa de Campoko PCE festaren itxiera eguna jasotzen. 1978an.
Paradoxikoki, kazetaritzako argazkigintzaren garapena herrialde desberdinetako gatazka politikoetan edo enfrentamendu militarretan gauzatu da batez ere, Roger Fenton lehen gerrako argazkilari gisa hartuz. Fotokazetarien papera funtsezkoa izan da Espainiako Gerra Zibila, Aliantza Hirukoitzaren Gerra, Hispanoamerikar Gerra, Vietnamgo gerra eta bi mundu gerrak bezalako gertakarien historia grabatzeko, beste hainbat gerrako enfrentamenduen artean. Hain zuzen ere fotokazetaritzaren urrezko aroa deiturikoa (1930-1950) Bigarren Mundu Gerrarekin bat dator, garai hartan aurrerapen teknologiko nabarmena gertatu zen gerrako argazkigintzan.
Inprimagailu offsetaren asmakuntzari esker inprimatzeko teknikak garatzearekin batera, kazetaritzako argazkiak kalitate maila altuagoak lortu zituen inprimatutako argitalpenetan. Bere aldetik, Internet bezalako teknologia berriak sartzeak kazetaritzaren etapa berri bat sortu zuen mundu mailan, kazetaritza digitala izenarekin ezagutzen dena, eta horrek bereziki eragin zuen fotokazetaritzan. Mendea inauguratu zuten gertaera garrantzitsuenek, 2001eko irailaren 11ko erasoek, 2003ko Irakeko inbasioak eta 2004ko Indiako Ozeanoko Tsunamiak besteak beste, informazio bisual ugari sortu zuten teknologia berrien eskuetan. afizionatuak. Horrek zenbait begirale "kazetaritzaren krisiaz" hitz egitera bultzatu ditu eta beste batzuek informazio lanbidean aro berri baten hasiera adierazi zuten.
Ikus-entzunezko komunikazioa soinu edo / eta ikusizko sistema baten bidez mezuak trukatzeko prozesua da. Hizkuntza anitza da, osagai-kodeen aniztasun handia duena, bereiz eta batera azter daitekeena. [32]Bitartekaritza teknologikoa ezinbesteko elementua da komunikazio mota honetan.
Ikus-entzunezko komunikazio sistema tradizionalak zinema eta telebista dira. Gaur egun, ikus-entzunezko komunikazio sistema berriak finkatu dira, hala nola Internet edo bideo-jokoak, dagoeneko aztertzen eta horrela deitzen hasi direnak.
Mezua jasoko duen pertsonaren arteko elkarreragina begiradan, behaketan eta ikusten duenean oinarritzen da lehenik. Mezuaren interpretazioaren garapenean parte hartzen duten funtzioak eta mezu bisualaren sorreraren atzean daudenak, garapenaren eta analogiaren arteko harremanaz arduratzen diren hainbat zientziekin dute zerikusia; zientzia horien artean antropologia, semiotika eta abar aurki ditzakegu.
Mundu mailan, sei taldeek komunikabideen negozioaren% 70 kontrolatzen dute. Munduko konglomeratu mediatiko handienak dira – Nahiz eta guztiek Estatu Batuetan duten jatorria – Time Warner, Disney, NewsCorp (21st Century Foxekin bat egin berri duena), NBC Universal, Viacom eta CBS (azken bi hauek laster berriz batu litezke). “Mugarik Gabeko Kazetari”-en txosten baten arabera, laurogeiko hamarkadan Estatu Batuetan sektorearen % 90 kontrolatzen zuten, berrogeita hamar enpresa handirekin , baina gaur egun, kopuru hori seira murriztu da.
Komunikazioaren sei supererraldoi hauek; mundu osoko negozioaren % 70 kontrolatzen dute eta 1.500 egunkari, 1.100 aldizkari, 2.400 argitaletxe, 9.000 irrati eta 1.500 telebista kateren jabe dira.[34]
Pere Rusiñol kazetariak, Papel mojado, bankuen eta hedabideen arteko harremanari buruzko liburuaren sarreraren egileak, Media.cat-eko artikulu batean azaldu zuen, "Bankuak beti izan dira garrantzitsuak hedabideentzat, baina krisiarekin jauzi kualitatibo bat egin da: haien jabe izatera pasatu dira".
Julia Cageren Salvar a los medios de comunicación azken urteetako erreferentziazko lana da hedabideen krisiari buruz. Cagek joera berriago bat aipatzen du oraindik: "Aberatsek komunikabide historikoak erosten dituzte, askotan mundu teknologikoko edo finantza-sektoreko aberats global berrien esparruan". Aipatzekoak dira Jeff Bezos Amazonen sortzailea, 2013an Washington Post erosi zuena, 250 milioi dolarren truke; John Henry inbertitzaile eta Boston Red Sox beisbol taldearen jabea, Boston Globe 70 milioi dolarren truke erosi zuena; eta Warren Buffet, Berkhire Hathaway holdingaren bidez, 2012an Media General taldeko 63 egunkari baino gehiago erosi zituen. Milioidunen inbertsioak ere egiten ari dira, botere politikoarekin kritikoak diren komunikabide berriak bultzatzeko. Pierre Omidyar eBayren sortzaileak ia 250 milioi dolar inbertitu ditu First Look Media sortzeko, irabazi asmorik gabeko erredakzio bat eta irabazi asmoko teknologia enpresa bat uztartzen dituen operazio hibridoa, besteak beste, Glenn Greenwald (Snowden kasua argitaratzeagatik ezaguna) eta The Intercept ikerketa kazetaritzako hedabidea.
Gaur egun, Bertelsmann alemaniarra, BBC britainiarra, Vivendi eta Lagardère frantziarrak, MediaSet italiarra (Silvio Berlusconik sortua) eta Prisa espainiarra dira multimedia talde handienak Europa mailan.
Gainera, Frantziako pertsona handienetako bat, Xavier Niel, Le Monde eta Le Nouvel Observateur egunkarietako akziodunetako bat da, eta Mediapart ezkerreko hedabide independentean ere inbertitu du. Estatu espainiarrean, Jaume Roures izango litzateke kasurik antzekoena, Mediaproren sortzaileetako bat, zein pertsonalki inbertitu du, lehenik paper publikoko egunkarian eta, desagertu ondoren, digital Publikoan.[35]
Europar Batasunak hainbat erakunde eta organismo ditu, komunikazio metodoak kontrolatzeko, hala nola; Hezkuntza, Ikus-entzunezko eta Kulturako Agentzia Exekutiboa, Ikus-entzunezko Sektorearen Europako Behatokia, ...
Europako hedabide tradizionalak hauek dira;
Lau konglomeratu handi nabarmentzen dira. (Televisa) Mexikon, (Globo) Brasilen, (Clarín) Argentinan eta (Grupo Cisneros) Venezuelan.
Telebistak; [36]
Aldizkariak;
Irratiak;
Shanghai Media & Entertainment Group (SMEG) eta China Radio, Film and Television Group (CRFTG) Txinako konglomeratu handienak dira. Bertan, Bederatzi talde filialetan banatutako enpresa batzuen jabe dira.
Asiako komunikabideak kontrol politikoaren pean daude, hirien arabera bat edo beste daukate;
Euskal Herri osoan nabarmenenak hauek dia: ETB1(Euskal Telebistaren lehen katea) eta Euskal Herri osoan zabaltzen dena. Horrezgain, Euskadi Irratia eta Berria moduko komunikabideak oso garrantzizkoak dira.
Hedabide guztiak orokorrean hartuta, hala idatzizkoak nola ikus-entzunezkoak, euskararen erabilera oso urria dela ikus dezakegu. Telebista da euskaldunek gehien erabiltzen duten bitartekoa: %85ak informazio-iturri gisa bitarteko hori erabiltzen duela aitortzen du; euskarazko katea, ETB-1, %9,9k ikusten du. Telebistaren atzetik irratia kokatzen da, EAEko biztanleen %57,7k aukeratzen du informazio-iturri hori; soilik %6,8k entzuten du irratia euskaraz, Euskadi Irratia edo Gipuzkoako Herri Irratia. Azkenik, ia euskaldunen erdiak eguneroko prentsa irakurtzen duela ziurtatzen du (%49,8); hala ere, euskarako prentsa %2,8k baino ez du hautatzen (Berria). Kasu guztietan, portzentajeari so, euskarazko audientzia gehien azaltzen duen lurraldea Gipuzkoa da: telebista nabarmentzen da, izan ere, gipuzkoarren %18,1ak euskaraz ikusten duela aitortzen du. [37]
Telebistak;
Egunkari eta aldizkariak;
Irratiak;
Kazetaritza lanbide bihurtu zenean, emakumeek jarduera profesional horretarako sarbidea mugatuta izan zuten kultura eta legeen ondorioz. Diskriminazio handiari aurre egin behar izan zioten lanbide beraren barruan. Hala eta guztiz ere, XIX. mendeko 90eko hamarkada baino lehen, emakumeek editore, erreportari, kirol analista eta kazetari gisa lan egin zezaketen. Azken urteetan horrek ekarri duen ikuspuntu aldaketa egon bada ere, emakume kazetariek tokia irabazi dute albisteen munduan. Egia da zuzendaritza postuetan eta, batez ere, prentsa idatziarenetan izandako intzidentziak izaten jarraitzen du mugatua.
Emakumea, kazetaria eta familiako bizitzari dedikatzeko denbora nahikoa izatea izan zen arazoetako bat. Ondorioz, gero eta zailagoak diren baldintzak bateratzeko erredakzioak eskatzen zuen denbora. Egoera honek baieztatzen du idatzizko kazetaritzaren barruan badagoela "kristalezko sabaia", gero eta gehiago den esamoldea ezaguna eta horrek aurrerapenak eragozten dituen oztopo ikusezin baten existentzia aipatzen du, emakume kazetarien ibilbide profesionala albistegietako enpresetan, batez ere gailurrera hurbiltzean.
Gaur egungo lanak webguneko edukia jorratzen du lanbidean oraindik nagusi diren arazo desberdinak, hala nola denbora bateraezintasuna. Ez da ahaztu behar prentsaren feminizazioak izan dezakeela eragin positiboa, garrantzitsua eta interesgarria denaren ebaluazioan ez ezik, baita ere albisteak kontatzeko eta zuzentzeko moduan ere.
Erregimen demokratikoko herrialdeetan, kazetaritza-lana legeak edo Konstituzioak babesten dituzte. Horren barruan sartzen da, askotan, kazetariak bere iturrien identitatea isilpean gordetzeko duen eskubidea, baita judizialki interpelatzen dutenean ere.
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 19. artikuluak adierazpen- eta prentsa-askatasunerako arauak ezartzen ditu. Kazetarien lanbidea arautzen duten arau juridikoez gain, kazetaritza profesionalaren deontologian zehazten den gizartearekiko konpromiso etikoa dute kazetariek. Kode deontologikoetan jasotako arauak dira, eta enpresa edo elkarte bakoitzak bere irizpideen arabera egiten ditu.
Felapeko Kazetariei Atentatuak Ikertzeko Batzordearen helburua Latinoamerikako kazetarien aurkako krimenak ikertzea, monitorizatzea eta salatzea da; zeregin horretan, Batzorde horretako idazkari exekutiboa Ernesto Carmona kazetari txiletarra da. 2012ko txostenean, 45 kazetari erailen aurrekariak eman zituen.
Gainera, Reporteros Sin Fronteras erakundearen arabera, 2006an gutxienez 81 kazetari hil ziren beren lanean edo beren iritziak hogeita bat herrialdetan adierazteagatik. 1994ra jo behar da zifra altuago bat aurkitzeko. Urte hartan, 103 kazetarik aurkitu zuten heriotza, horietatik ia erdiak Ruandako genozidioan hil ziren, hogei bat Aljerian, gerra zibilaren biktimak, eta hamar bat Jugoslavia ohian. Gainera, 32 kolaboratzaile hil ziren, gutxienez 871 kazetari atxilotu zituzten, 1472 eraso edo mehatxatu, 56 bahitu eta 912 komunikabide zentsuratu zituzten.
Espainian, gradu eta masterreko unibertsitate-titulazioen bidez eskaintzen da kazetaritzako prestakuntza arautua. Kazetaritzako gradu-tituluaren helburua kazetaritza-lanaren oinarrizko prestakuntza orokorra ematea da; unibertsitate-masterretako titulazioak, berriz, kazetaritza-mota jakin bati eta haren ikerketari buruzkoak dira.
Kazetaritzako unibertsitate-tituluak ez dira gaitzen, Espainian oraindik ere arautu gabeko lanbidea baita kazetaritza. Hala ere, kazetaritzako titulu ofiziala izatea ezinbesteko baldintza da kazetarien edozein elkarte profesionaletako kide izateko.
Espainian, Espainiako Kazetarien Elkarteen Federazioa (FAPE) egindako kode deontologikoa aplikatzen zaie kolektibo horretako profesionalei.
Fake news albiste-atarien, prentsa idatziaren, irratiaren, telebistaren eta sare sozialen bidez zabaldutako eduki sasi-periodistiko bat da, eta desinformazioa du helburu.
_02.jpg)
Nahita diseinatu eta igortzen dira, engainatzeko, nahasteko, erabaki pertsonalak manipulatzeko, erakunde, entitate edo pertsona bati ospea kentzeko edo goraipatzeko, edo irabazi ekonomikoak edo etekin politikoak lortzeko. Egitate faltsuak benetakoak balira bezala aurkezten dituztenez, hedabide serioen eta kazetari profesionalen sinesgarritasunaren aurkako mehatxutzat hartzen dira, eta, aldi berean, erronka bat da publiko hartzailearentzat.
Komunitate baten jokabideetan eragiteko fake newsen hedapenak aurrekariak ditu antzinatik, baina haren irismena etapa historiko bakoitzeko informazioa erreproduzitzeko bitartekoekin zuzenean lotuta dagoenez, haren hedatze-eremua eta -abiadura urria zen masa-komunikabideak agertu aurreko etapa historikoetan. Informazioaren eta komunikazioaren teknologien garapenari esker, fake newsen sakabanatzea eta helburu politikoetarako erabiltzea kezka orokor bihurtu zen.
Hedabide satirikoetan argitaratutako fikziozko albisteak, desinformazio-formak badira ere, ez dira zentzu hertsian halakotzat hartzen; izan ere, haien umorezko helburuak, ageriko faltsukeriak eta ematen diren ingurunearen testuinguruak ez dituzte irakurleak nahasten. El Deforma, The Onion, Charlie Hebdo, Barcelona, El Mundo Today eta actualidad Panamericana argitalpenen oharrak dira fikziozko albisteen adibide.
Liburutegi akademikoko gida baten arabera, albiste faltsuen zenbait propietate edo jarduera zehatzek horiek identifikatzen eta haien eragina saihesten lagun dezakete. Horien artean daude: Clickbait, Propaganda, satira/parodia, Kazetaritza arduragabea, Burutze engainagarriak, manipulazioa, zurrumurruen fabrika, Informazio okerra, hedabideen aurreiritzia, entzunaldiaren aurreikuspena eta Eduki-haztegiak.
Liburutegien Elkarteen eta Erakundeen Nazioarteko Federazioak (LEENF) diagrama gisako laburpen bat argitaratu zuen , pertsonei albiste faltsuak ezagutzen laguntzeko. Hauek dira bere puntu nagusiak:
2015ean abiarazitako Datuak Egiaztatzeko Nazioarteko Sareak (DENS) nazioarteko lankidetzaren ahaleginak babesten ditu gertakariak egiaztatzeko, gaikuntza ematen du eta printzipioen kode bat argitaratu du. 2017an, kazetaritza-erakundeentzako eskaera- eta hautaketa-prozesu bat sartu zuen. IFCNren sinatzaile egiaztatu batek, The Conversation hedabide independente eta irabazi-asmorik gabekoen aldizkariak, gertaerak egiaztatzeko prozesua azaltzen duen animazio labur bat sortu zuen, eta horrek berekin dakar "kontrol eta oreka gehigarriak, bigarren aditu akademiko batek binakako berrikuspen itsua, zenbaketa gehigarri bat eta argitalpen-gainbegiratzea".
2017tik aurrera, Taiwango haurrak ikasketa-plan berri bat aztertzen ari dira, propagandaren irakurketa kritikoa eta iturrien ebaluazioa irakasteko. "Alfabetizazio mediatikoa" izeneko ikastaroak kazetaritzako prestakuntza eskaintzen du informazioaren gizarte berrian.
Txinako kazetaritzak, 1910 baino lehen, nazioarteko komunitatearentzat balio zuen batez ere. 1911n erregimen inperiala eraitsi izanak nazionalismo txinatarra areagotu zuen, zentsuraren amaiera eta kazetaritza profesionalaren eskaria nazio mailan. Hiri garrantzitsu guztiek jarri zituzten martxan ahalegin horiek. 1920ko hamarkadaren amaieran, ordea, publizitatean eta zirkulazioaren hedapenean indar handiagoa zegoen, eta are gutxiago iraultzaileak inspiratu zituen defentsa-kazetaritzan.
Parisko egunkariak, neurri handi batean, geldirik egon ziren Lehen Mundu Gerraren ondoren; zirkulazioa eguneko 6 milioira igo zen 1910eko 5 milioietatik. Gerraosteko historia arrakastatsuena Paris Soir izan zen, agenda politikorik ez zuena eta zirkulazioari laguntzeko erreportaje bikainen eta prestigioa eraikitzeko artikulu serioen konbinazioa eskaintzen zuena. 1939an bere zirkulazioa 1,7 milioitik gorakoa zen, bere arerio hurbilenaren bikoitza, Le Petit Parisien tabloidea. Bere egunkariaz gain, Paris Soirrek emakume aldizkari arrakastatsu bat babestu zuen, Marie-Claire. Beste Match aldizkari bat Life aldizkari estatubatuarraren fotokazetaritzan oinarritu zen.
1900. urtean, Britainia Handiko herri kazetaritzak, ahalik eta ikus-entzule gehienei zuzendua, langile klasea barne, arrakasta handia izan zuela erakutsi zuen eta publizitatearen bidez lortu zituen onurak. Alfred Harmsworthek, Northcliffeko lehen bizkondeak (1865-1922), prentsa modernoari forma eman zion. Sartu edo aprobetxatu zituen garapenak zentralak izaten jarraitzen dute: eduki zabalak, publizitate sarreren ustiapena prezioak subsidiatzeko, marketin oldarkorra, menpeko eskualde merkatuak, alderdiaren kontrolaren independentzia. Bere Daily Mail eguneroko zirkulazioaren munduko errekorra mantendu zuen hil zen arte. Lord Salisbury lehen ministroak esan zuen "bulegoko mutilek idatzi zutela bulegoko mutilentzat".
Indiako lehen egunkaria, Hicky 's Bengal Gazette, 1780ko urtarrilaren 29an argitaratu zen. Lehen kazetaritza-ahalegin horrek aldi labur bat izan zuen, baina funtsezko garapena izan zen, Indian kazetaritza modernoa sortu baitzuen. Hickyren ahaleginen ondoren, bi urte beranduago itxi behar izan zirenak, zenbait egunkari ingeles, ondorioz, argitaratzen hasi ziren. Horietako gehienak 400 inguru ziren, eta albiste pertsonalak eta produktu mota askoren gaineko iragarki sailkatuak zituzten astekariak ziren. Geroago, 1800eko hamarkadan, argitaratzaile indiarrek ingelesezko egunkariak hasi zituzten, ingelesezko indiarrak helburu zituztela. Garai hartan, hizkuntza-desberdintasun handiak arazo handia izan ziren herrialdeko jendearen arteko komunikazio arina errazteko. Hau, lur zabal honetako beste toki batzuetan nagusitzen diren hizkuntzak ia ezagutzen ez zituztelako gertatzen da. Hala ere, ingelesa guztiontzako 'hizkuntza frankoa' bezala iritsi zen herrialde osora. Arraza honen artean, Gangadhar Bhattacharyyyak 1816an hasitako 'Bengalako Gazeta' izenekoa nabarmentzen da.
XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran Estatu Batuetan William Randolph Hearst eta Joseph Pulitzer bezalako pertsonek kontrolatutako inperio mediatikoak iritsi ziren. Ohartu zirenean audientzia zabaldu zezaketela politikoki polarizatutako edukia alde batera utziz, horrela publizitatearekin diru gehiago irabaziz, egunkari estatubatuarrak euren politika alderdikoia alde batera uzten hasi ziren 1900etik aurrera, hain politikoak ez ziren txostenen alde. Garai honetako egunkariek txosten sentsazionalistak eta izenburu handienen letra-tipoak hartu zituzten, eta layouts, "Kazetaritza horia" deituko zen estiloa. Egunkarien argitalpena askoz gehiago profesionalizatu zen aro honetan, eta idazketa eta diziplina arazoek hobekuntza handia izan zuten lanean. Garai honetan, prentsa askatasunaren ezarpena legezko arau bat bezala ikusi zuen, Theodore Roosevelt presidentea saiatu baitzen eta ezin izan zituen egunkariak salatu Panamako kanalaren erosketan ustelkeriari buruz informatzeagatik. Hala ere, kritikariek diotenez, gobernuak kazetaritza-diskurtsoa ezabatzeko duen gaitasuna oso mugatua bada ere, egunkarien (eta, oro har, hedabideen) jabetzaren kontzentrazioak, enpresa pribatuetako jabeen kopuru txiki baten eskuetan, informazioan beste joera batzuetara eta korporazioen eta gobernuaren interesei mesede egiten dien hedabideen autozentsurara eramaten du.
Kazetaritza ez da arrisku handiko ofizio bat bezala sailkatzen baina uste baino gehiago dira kazetari batek bere ibilbide profesionalean zehar bizi dituen momentu arriskutsuak
Arriskuak kategoriaren arabera sailkatzea
Agresioa: kazetarien kasuan, zibilek edo segurtasun indarrek zaurituak edo kolpatuak.
Erasoa: talde jakin bati amorrua eragiten dioten albisteak edo iritziak zabaltzeagatik, prentsa-hedabideei kalte egiten zaienean edo eraso egiten zaienean.
Mehatxua: modu pertsonalean, telefonoz, gutunez edo beste edozein modutan. Era berean, kazetari baten jabetzari eraso egin dio, suzko armekin bere etxebizitzaren aurka tiro egitea edo ibilgailua suntsitzea bezala.
Zentsura: ezabatze edo debeku ofizialak, edizio konfiskatuak, hedapen murriztua edo galarazia, kazetarien edo etendako programen kaleratzea presio politikoaren edo beste mota bateko presioen ondorioz; publizitate ofizialaren erretiratzea edo banaketan diskriminatzea, hedabide baten babesleen gaineko presioa, ukatutako bisak.
Larderia: eraikin edo espazio publiko ukatu edo mugatuetara sartzea, lekualdatzeko askatasun eragotzi edo mugatua, ohiz kanpoko ikuskapenak, kazetarien gaineko espioitza edo jarraipena, agindu judizialik gabe atxilotutako gizarte-komunikatzaileak, funtzionarioak gobernu-erakunderen baten bidez zigorrak ezartzearen mehatxua, kazetariei eraso egitea beren eginkizunak betetzean.
Jazarpen judiziala: funtzionarioek hedabide edo kazetari baten aurkako akzio judizialak abiarazteko mehatxuak, kalte-galeren ondoriozko demandak edo kalumnia eta irainen ondoriozko kereilak, egitate edo kritika baten zabalkundea inhibitzeko, espetxealdi-epaiak edo delitu horiengatik kalte-ordainak ordaintzeko, kazetariei beren informazio-iturriak ezagutzera emateko, agintari judizialen aginduz komunikatzaileak atxilotzeko edo atxilotzeko inposatzea, komunikabideak amore ematea.
Hitzezko jazarpenak: funtzionarioek komunikabide edo kazetariei egindako irainak edo deskalifikazioak, prentsa aurkari politiko gisa kokatzeko adierazpenak, ebazpen-proiektuak onartzea edo kazetaritza-artikuluak gaitzesteko adierazpenak.
Lege-murrizketak: prentsa-askatasunerako lege murriztaileak onartzea edo legegintza-proiektuak edo botere betearazlearen eskubideak aurkeztea helburu horrekin.
Heriotza: kazetaritza-lana egiten ari zirela edo lan hori egin ondoren hil zituzten kazetariak.
Aitortu beharra dago, gure garaiko kazetariak gero eta murriztuago ikusten duela bere autonomia, ez zaiola erraza bere askatasunari eustea, eta beti erne egon behar duela bere lanean manipulatu eta bere komenientziarako erabili nahi duten presio, mehatxu eta zelatatze gainjarrien aurrean. Ez dira gobernu totalitario edo despotikoen murrizketak eta erasoak bakarrik, baita demokrazietan ere, non kazetariaren askatasuna etengabe kikiltzen den bere eginkizuna zintzo betetzeko, hain zuzen ere, non beti erne egon behar baitu arriskuari aurre egiteko eta bere askatasuna defendatzeko.
Izan ere, egiazta daiteke kazetariak, bere gizarte-erantzukizuna betetzean, muga ugari jartzen dizkiola bere komunikazio-funtzioaren beharrezko askatasunari. Bere eginkizun profesionalaren askatasunaren aurka konspiratzen dituzten murrizketen jakitun den komunikatzaileak erne egon behar du horiei arduraz aurre egiteko. Kasu arriskutsuenak ustelkeria lokalaren, diru publikoa bidegabe erabiltzearen, mafiaren, krimen antolatuaren eta protesta sozial eta politikoen inguruko ikerketak dira.
Hiri arriskutsuenak;
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
