Ηνωμένο Βασίλειο
ανεξάρτητο κράτος στην Ευρώπη From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Ηνωμένο Βασίλειο (αγγλικά: United Kingdom), είναι κυρίαρχο κράτος της βορειοδυτικής Ευρώπης, με έκταση 244.376 τ.χλμ. και πληθυσμό 68.265.209 κατοίκους,[2] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2023. Η επίσημη ονομασία του κράτους είναι Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας (αγγλικά: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland), ενώ εναλλακτικά καλείται απλά και ως Βρετανία ή Μεγάλη Βρετανία.
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ηνωμένο Βασίλειο (αποσαφήνιση).
Το «Βρετανία» ανακατευθύνει εδώ. Για άλλες χρήσεις, δείτε: Βρετανία (αποσαφήνιση).
| Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βορείου Ιρλανδίας United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland | |||
|---|---|---|---|
| |||
Εθνικό σύνθημα: Dieu et mon droit (Ο Θεός και το δικαίωμά μου) | |||
 Η θέση του Ηνωμένου Βασιλείου (σκούρο πράσινο) | |||
-στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (πράσινο και σκούρο γκρι) | |||
| και μεγαλύτερη πόλη | Λονδίνο 51°30′N 0°7′W | ||
| Αγγλικά (de facto) | |||
Θρησκεία | 59,5% Χριστιανοί
25,7% Άθεοι-Άθρησκοι 4,4% Μουσουλμάνοι 1,3% Ινδουϊστές 0,7% Σιχιστές 0,4% Εβραίοι 0,4% Βουδιστές 0,4% Άλλες Θρησκείες 7,2% Άγνωστο | ||
Συνιστώσες χώρες |  Αγγλία Σκωτία Ουαλία Βόρεια Ιρλανδία | ||
| Ενιαία Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία | |||
| Κάρολος Γ' Κιρ Στάρμερ | |||
Νομοθετικό σώμα • Άνω βουλή • Κάτω βουλή | Κοινοβούλιο Βουλή των Λόρδων Βουλή των Κοινοτήτων | ||
| Σχηματισμός • Ένωση του 1707 • Ένωση του 1800 • Αγγλο-Ιρλανδική Συνθήκη • Ισχύον Σύνταγμα | 1η Μαΐου 1707 1η Ιανουαρίου 1801 12 Απριλίου 1922 Άγραφο, μερικώς από διατάγματα και μερικώς από το κοινό δίκαιο και την πρακτική | ||
| • Σύνολο • % Νερό • Σύνορα Ακτογραμμή | 244.376[1] km2 (80η) 1,34 360 km 12.429 km | ||
| Πληθυσμός • Εκτίμηση 2023 • Απογραφή 2011 • Πυκνότητα | 68.265.209 [2] (20η) 63.181.775[3] 279,3 κατ./km2 (51η) | ||
| ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2023) • Κατά κεφαλή | $3,872 τρις. (8η) $56.836[4] (28η) | ||
| ΑΕΠ (ονομαστικό) • Ολικό (2022) • Κατά κεφαλή | $3,376 τρις[4] (6η) $48.913[4] (25η) | ||
| ΔΑΑ (2021) |  0,929[5] (18η) – πολύ υψηλός | ||
| Νόμισμα | Λίρα Στερλίνα (£) (GBP) | ||
| • Θερινή ώρα | GMT (UTC +0) (UTC +1) | ||
| ISO 3166-1 | GB | ||
| Internet TLD | .uk | ||
| Οδηγούν στα | Αριστερά | ||
| Κωδικός κλήσης | +44 | ||
.svg)
Στα δυτικά συνορεύει με την Ιρλανδία και βρέχεται περιμετρικά από τη Βόρεια Θάλασσα. Πρόκειται για νησιωτική χώρα, με μοναδικά χερσαία σύνορα 360 χλμ. περίπου με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας στη νήσο Ιρλανδία.[6] Το συνολικό έδαφος της χώρας διαμοιράζεται ανάμεσα στις Βρετανικές Νήσους -τα δύο μεγάλα νησιά του Βρετανικού Αρχιπελάγους- και τα πολυάριθμα μικρά νησιά που βρίσκονται κοντά στις βρετανικές ακτές, όπως οι Ορκάδες, οι νήσοι Σέτλαντ και οι Εβρίδες, το Άνγκλεσι και η νήσος Γουάιτ. Η Νήσος του Μαν και τα Νησιά της Μάγχης είναι αυτοδιοικούμενα εδάφη που ονομάζονται Εξαρτήσεις του Στέμματος και έχουν μια ιδιαίτερη συνταγματική σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο καθώς ανήκουν στο Βρετανικό Στέμμα αλλά όχι στο Βρετανικό Κράτος. [7]
To κράτος συμπεριλαμβάνει τέσσερις επιμέρους συνιστώσες χώρες: την Αγγλία, τη Σκωτία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία. Αντιστοίχως, εκτός από τους Άγγλους, το κράτος περιλαμβάνει και τις εθνότητες των Σκωτσέζων και των Ουαλών. Οι άνθρωποι της Βόρειας Ιρλανδίας εθνολογικά αυτοπροσδιορίζονται είτε ως Βρετανοί είτε ως Ιρλανδοί είτε ως Βορειοϊρλανδοί είτε με έναν συνδυασμό αυτών των επιθέτων. [8][9]
Πριν την Ένωση
Η εγκατάσταση ανατομικά σύγχρονων ανθρώπων εκεί που επρόκειτο να γίνει το Ηνωμένο Βασίλειο συνέβη κατά κύματα που ξεκίνησαν πριν από περίπου 30.000 χρόνια.[10] Μέχρι το τέλος της προϊστορικής περιόδου της περιοχής, ο πληθυσμός πιστεύεται ότι ανήκε, κατά κύριο λόγο, σε έναν πολιτισμό που ονομάζεται Νησιωτικός Κελτικός, που περιελάμβανε τη Βρετανική Βρετανία και τη Γαελική Ιρλανδία.[11]
Η ιστορία της Μεγάλης Βρετανίας αρχίζει από την 1η χιλιετία π.Χ.. Την εποχή αυτή κατοικήθηκε από τους Βρετανούς, που ανήκαν στις κελτικές φυλές. Η αρχαιότερη αναφορά σχετικά με την περιοχή προέρχεται από το λεγόμενο «Μασσαλιώτικο Περίπλου», που πιστεύεται πως γράφηκε τον 6ο αιώνα π.Χ., και μερικά αποσπάσματά του διασώθηκαν στο μεταγενέστερο έργο του Αβιηνού Ora Maritima.[12] Εκεί η περιοχή αναφέρεται με τον όρο «Albionum» (Αλβιώνα), ενώ γίνεται αναφορά και για το γένος των «Hiernorum» (Ιερνών), προγόνων των Ιρλανδών.[13] Πριν από την εμφάνιση του Ora Maritima πάντως υπάρχουν αναφορές για τα νησιά Αλβίων και Ιέρνη από τον 4ο αιώνα π.Χ.[14] (ο όρος «Αλβιώνα», μαζί με τον χαρακτηρισμό «Γηραιά», χρησιμοποιείται κάποιες φορές ως εναλλακτικό όνομα για τη Μεγάλη Βρετανία). Στο ταξίδι του Πυθέα, στο «Περί Ωκεανού», τα νησιά αναφέρονται με τον όρο «Πρεττανικές Νήσοι», από το όνομα μίας ομάδας Γαλατών, των Pritani (Πρεττανοί), με τους οποίους ο Πυθέας θεωρεί πως έχουν συγγενικές σχέσεις οι κάτοικοι του νησιού.[15]
Αργότερα, τον 1ο π.Χ. αιώνα, κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, έγινε ρωμαϊκή επαρχία, αλλά παρά τις προσπάθειές τους, δεν μπόρεσαν να εκρωμαΐσουν τον πληθυσμό της. Άλλαξαν ελαφρά το όνομα με το οποίο περιγράφει τα νησιά ο Πυθέας σε «Britannia» και ονόμασαν τους κατοίκους «Britons».[16]
Από το 150-650 μ.Χ. αρχίζει η κατάκτηση του νησιού (εκτός από την περιοχή της Σκωτίας) από τους Άγγλους, τους Σάξονες, τους Ιούτους, που ήταν γερμανικές φυλές. Οι Κέλτες τελικά είτε έγιναν δούλοι των γερμανικών φυλών είτε μετανάστευσαν στα βόρεια του νησιού. Οι νέοι άποικοι, οι Αγγλοσάξονες, εγκαταστάθηκαν και δημιούργησαν διάφορα βασίλεια και άρχισε η συστηματική διαδικασία του εκφεουδαρχισμού της χώρας. Αργότερα, τον 9ο αιώνα μ.Χ., όλα τα αγγλοσαξονικά βασίλεια ενώθηκαν και αποτέλεσαν ένα, με το όνομα Αγγλία.
Στο διάστημα αυτό άρχισαν τις επιδρομές στο νησί και οι Βίκινγκς, κυρίως της Δανίας και της Νορβηγίας. Το αποτέλεσμα ήταν ένα μεγάλο μέρος να το καταλάβουν οι Βίκινγκς και να το κρατήσουν μέχρι τα μέσα του 10ου αιώνα. Το 1066, οι Νορμανδοί εισέβαλαν στην Αγγλία από τη βόρεια Γαλλία. Μετά την κατάκτηση της Αγγλίας, κατέλαβαν μεγάλα τμήματα της Ουαλίας, κατέκτησαν μεγάλο μέρος της Ιρλανδίας και προσκλήθηκαν να εγκατασταθούν στη Σκωτία, φέρνοντας σε κάθε χώρα τη φεουδαρχία σύμφωνα με το μοντέλο της Βόρειας Γαλλίας και τη νορμανδογαλλική κουλτούρα.[17] Η αγγλο-νορμανδική άρχουσα τάξη επηρέασε πολύ, αλλά τελικά αφομοιώθηκε με κάθε έναν από τους τοπικούς πολιτισμούς.[18] Οι επόμενοι μεσαιωνικοί Άγγλοι βασιλιάδες ολοκλήρωσαν την κατάκτηση της Ουαλίας και έκαναν ανεπιτυχείς προσπάθειες να προσαρτήσουν τη Σκωτία. Επιβεβαιώνοντας την ανεξαρτησία της στη Διακήρυξη του Αρμπρόουθ του 1320, η Σκωτία διατήρησε την ανεξαρτησία της στη συνέχεια, αν και σε σχεδόν συνεχή σύγκρουση με την Αγγλία. Στα 1265 δημιουργήθηκε η πρώτη βουλή. Tην εποχή του Ιωάννη του Ακτήμονα ξεσηκώθηκαν οι βαρώνοι με αποτέλεσμα ο βασιλιάς να υποχωρήσει και να τους παραχωρήσει σημαντικά προνόμια, τη λεγόμενη Μάγκνα Κάρτα (καταστατικός χάρτης δικαιωμάτων).
Οι Άγγλοι μονάρχες, μέσω της κληρονόμησης σημαντικών εδαφών στη Γαλλία και των διεκδικήσεων για το γαλλικό στέμμα, συμμετείχαν επίσης σε μεγάλο βαθμό σε συγκρούσεις στη Γαλλία, κυρίως στον Εκατονταετή Πόλεμο, ενώ οι Βασιλείς της Σκωτίας συμμαχούσαν με τους Γάλλους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.[19] Η πρώιμη σύγχρονη Βρετανία είδε τις θρησκευτικές συγκρούσεις που προέκυψαν από τη Μεταρρύθμιση και την εισαγωγή προτεσταντικών κρατικών εκκλησιών σε κάθε χώρα.[20] Η Ουαλία ενσωματώθηκε πλήρως στο Βασίλειο της Αγγλίας και η Ιρλανδία συγκροτήθηκε ως βασίλειο σε προσωπική ένωση με το αγγλικό στέμμα.[21] Σε αυτό που επρόκειτο να γίνει Βόρεια Ιρλανδία, τα εδάφη των ανεξάρτητων καθολικών γαελικών ευγενών κατασχέθηκαν και δόθηκαν σε προτεστάντες αποίκους από την Αγγλία και τη Σκωτία.[22]
Το 1603, πρώτος τη τάξει στη διαδοχή της θανούσας βασίλισσας Ελισάβετ Α' ήταν ο τότε βασιλιάς Ιάκωβος Δ' της Σκοτίας, ο οποίος διαδεχόμενος την Ελισάβετ έγινε και Ιάκωβος Α' της Αγγλίας. Συνεπώς, το ίδιο πρόσωπο είχε δύο διαφορετικά στέμματα, ενώ ο Ιάκωβος αποφάσισε να μετακομίσει με την αυλή του από το Εδιμβούργο στο Λονδίνο. Η Αγγλία και η Σκωτία παρέμειναν διαφορετικές κρατικές οντότητες, με διαφορετικούς θεσμούς, νόμους και κοινοβούλια. Στη συνέχεια πέρασε από διάφορες φάσεις μέχρι το 1640, οπότε άρχισε η αστική επανάσταση που έληξε το 1660. Στα 1649, τα βασιλικά στρατεύματα νικήθηκαν, ο βασιλιάς Κάρολος ο Α' θανατώθηκε και η χώρα απέκτησε δημοκρατικό πολίτευμα. Αργότερα, το 1653 εγκαθιδρύθηκε το προτεκτοράτο του Κρόμγουελ και το 1660 έγινε η παλινόρθωση του Οίκου των Στιούαρτ. Στο διάστημα από 1660 μέχρι 1688-89, σχηματίστηκαν τα κόμματα των Τόρις και των Ουίγων, που εναλλάσσονταν στην εξουσία.
Αν και η μοναρχία παλινορθώθηκε, το Μεσοβασιλείο (μαζί με την Ένδοξη Επανάσταση του 1688 και την επακόλουθη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του 1689, και τον Νόμο για το Δικαίωμα του 1689 ) εξασφάλισε ότι, σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης, ο βασιλικός απολυταρχισμός δεν θα επικρατούσε και ένας καθολικός δεν θα μπορούσε ποτέ να ανέβει στο θρόνο. Το βρετανικό σύνταγμα θα αναπτυσσόταν στη βάση της συνταγματικής μοναρχίας και του κοινοβουλευτικού συστήματος.[23] Με την ίδρυση της Βασιλικής Εταιρείας το 1660, η επιστήμη ενθαρρύνθηκε πολύ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ιδιαίτερα στην Αγγλία, η ανάπτυξη του ναυτικού και το ενδιαφέρον για ταξίδια εξερεύνησης οδήγησαν στην απόκτηση και εγκατάσταση υπερπόντιων αποικιών, ιδιαίτερα στη Βόρεια Αμερική και την Καραϊβική.[24][25]
Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας
Την 1η Μαΐου 1707, σχηματίστηκε το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας, το αποτέλεσμα των Πράξεων της Ένωσης που εγκρίθηκαν από τα κοινοβούλια της Αγγλίας και της Σκωτίας για να επικυρωθεί η Συνθήκη της Ένωσης του 1706 και έτσι να ενωθούν τα δύο βασίλεια. [26] [27] [28] Ο όρος «Ηνωμένο Βασίλειο» έγινε επίσημος το 1801, όταν τα κοινοβούλια της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας ψήφισαν το καθένα μια Πράξη Ένωσης, ενώνοντας τα δύο βασίλεια και δημιουργώντας το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας.[29]
Μετά την ήττα της Γαλλίας στο τέλος των Πολέμων της Γαλλικής Επανάστασης και των Ναπολεόντειων Πολέμων (1792–1815), το Ηνωμένο Βασίλειο αναδείχθηκε ως η κύρια ναυτική και αυτοκρατορική δύναμη του 19ου αιώνα (με το Λονδίνο τη μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο από το 1830 περίπου).[30] Χωρίς αμφισβήτηση στη θάλασσα, η βρετανική κυριαρχία περιγράφηκε αργότερα ως Pax Britannica ("Βρετανική Ειρήνη"), μια περίοδος σχετικής ειρήνης μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων (1815-1914) κατά την οποία η Βρετανική Αυτοκρατορία έγινε ο παγκόσμιος ηγεμόνας και υιοθέτησε το ρόλο της παγκόσμιας αστυνομίας.[31][32][33][34] Την εποχή της Μεγάλης Έκθεσης του 1851, η Βρετανία χαρακτηριζόταν ως το «εργαστήριο του κόσμου». Από το 1853 έως το 1856, η Βρετανία έλαβε μέρος στον Κριμαϊκό Πόλεμο, συμμάχησε με την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον αγώνα κατά της Ρωσικής Αυτοκρατορίας,[35] συμμετέχοντας στις ναυμαχίες της Βαλτικής Θάλασσας γνωστές ως Πόλεμος των Ώλαντ στον Κόλπο της Βοθνίας και Κόλπος της Φινλανδίας, μεταξύ άλλων.[36] Η Βρετανική Αυτοκρατορία επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει την Ινδία, μεγάλα τμήματα της Αφρικής και πολλά άλλα εδάφη σε όλο τον κόσμο.
Παράλληλα με τον επίσημο έλεγχο που άσκησε στις δικές της αποικίες, η βρετανική κυριαρχία σε μεγάλο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου σήμαινε ότι έλεγχε αποτελεσματικά τις οικονομίες πολλών περιοχών, όπως η Ασία και η Λατινική Αμερική.[37][38] Στο εσωτερικό, οι πολιτικές συμπεριφορές ευνόησαν το ελεύθερο εμπόριο και τις πολιτικές laissez-faire και τη σταδιακή διεύρυνση του δικαιώματος ψήφου. Κατά τη διάρκεια του αιώνα, ο πληθυσμός αυξήθηκε με δραματικό ρυθμό, συνοδευόμενο από ταχεία αστικοποίηση, προκαλώντας σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις.[39] Για να αναζητήσει νέες αγορές και πηγές πρώτων υλών, το Συντηρητικό Κόμμα υπό τον Ντισραέλι ξεκίνησε μια περίοδο ιμπεριαλιστικής επέκτασης στην Αίγυπτο, τη Νότια Αφρική και αλλού. Ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία έγιναν αυτοδιοικούμενες επικράτειες.[40] Μετά την αλλαγή του αιώνα, η βιομηχανική κυριαρχία της Βρετανίας αμφισβητήθηκε από τη Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.[41] Η κοινωνική μεταρρύθμιση και η εσωτερική διακυβέρνηση για την Ιρλανδία ήταν σημαντικά εσωτερικά ζητήματα μετά το 1900. Το Εργατικό Κόμμα προέκυψε από μια συμμαχία συνδικάτων και μικρών σοσιαλιστικών ομάδων το 1900 και οι σουφραζέτες έκαναν εκστρατεία πριν από το 1914 για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.[42]
20ός αιώνας
Η Βρετανία πολέμησε μαζί με τη Γαλλία, τη Ρωσία και (μετά το 1917) τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενάντια στη Γερμανία και τους συμμάχους της στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (1914–1918).[43] Οι βρετανικές ένοπλες δυνάμεις πολέμησαν σε μεγάλο μέρος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης, ιδιαίτερα στο δυτικό μέτωπο.[44] Ο πόλεμος των χαρακωμάτων προκάλεσε την απώλεια μεγάλου μέρους μιας γενιάς ανδρών, με διαρκή κοινωνικά αποτελέσματα στο έθνος και μεγάλη αναστάτωση στην κοινωνική τάξη. Η Βρετανία είχε 2,5 εκατομμύρια θύματα και τελείωσε τον πόλεμο με τεράστιο εθνικό χρέος.[44]
Μετά τον πόλεμο, η Βρετανία έλαβε την εντολή της Κοινωνίας των Εθνών για μια σειρά από πρώην γερμανικές και οθωμανικές αποικίες. Η Βρετανική Αυτοκρατορία έφτασε στη μεγαλύτερη έκτασή της, καλύπτοντας το ένα πέμπτο της επιφάνειας της γης και το ένα τέταρτο του πληθυσμού της.[45]
Η άνοδος του ιρλανδικού εθνικισμού και οι διαμάχες εντός της Ιρλανδίας σχετικά με τους όρους της ιρλανδικής εθνικής κυριαρχίας, οδήγησαν τελικά στη διχοτόμηση του νησιού το 1921.[46] Το ιρλανδικό ελεύθερο κράτος έγινε ανεξάρτητο, αρχικά με καθεστώς Ντομίνιον το 1922, και αναμφισβήτητα ανεξάρτητο το 1931. Η Βόρεια Ιρλανδία παρέμεινε μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου.[47] Ο νόμος του 1928 διεύρυνε το δικαίωμα ψήφου δίνοντας στις γυναίκες εκλογική ισότητα με τους άνδρες. Ένα κύμα απεργιών στα μέσα της δεκαετίας του 1920 κορυφώθηκε με τη Γενική Απεργία του 1926. Η Βρετανία δεν είχε ακόμη ανακάμψει από τις επιπτώσεις του πολέμου όταν συνέβη η Μεγάλη Ύφεση (1929–1932). Αυτό οδήγησε σε σημαντική ανεργία και κακουχίες στις παλιές βιομηχανικές περιοχές, καθώς και σε πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές στη δεκαετία του 1930, με την αύξηση των μελών στα κομμουνιστικά και σοσιαλιστικά κόμματα. Το 1931 σχηματίστηκε κυβέρνηση συνασπισμού.[48]
Ωστόσο, «η Βρετανία ήταν μια πολύ πλούσια χώρα, τρομερή στα όπλα, αδίστακτη στην επιδίωξη των συμφερόντων της και στην καρδιά ενός παγκόσμιου συστήματος παραγωγής».[49] Μετά την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία, η Βρετανία εισήλθε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κηρύσσοντας τον πόλεμο στη Γερμανία το 1939. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έγινε πρωθυπουργός και επικεφαλής μιας κυβέρνησης συνασπισμού το 1940. Παρά την ήττα των Ευρωπαίων συμμάχων της τον πρώτο χρόνο του πολέμου, η Βρετανία και η Αυτοκρατορία της συνέχισαν μόνες τους τον αγώνα εναντίον της Γερμανίας. Ο Τσόρτσιλ προσέλαβε τη βιομηχανία, τους επιστήμονες και τους μηχανικούς για να συμβουλεύσουν και να υποστηρίξουν την κυβέρνηση και τον στρατό στη δίωξη της πολεμικής προσπάθειας.[49] Το 1940, η Βασιλική Πολεμική Αεροπορία νίκησε τη γερμανική Luftwaffe σε έναν αγώνα για τον έλεγχο των ουρανών στη Μάχη της Βρετανίας. Οι αστικές περιοχές υπέστησαν σφοδρό βομβαρδισμό κατά τη διάρκεια του Μπλιτς. Η Μεγάλη Συμμαχία της Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης σχηματίστηκε το 1941 οδηγώντας τους Συμμάχους ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα. Υπήρξαν τελικά δύσκολες νίκες στη Μάχη του Ατλαντικού, στην εκστρατεία στη Βόρεια Αφρική και στην ιταλική εκστρατεία. Οι βρετανικές δυνάμεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην απόβαση στη Νορμανδία το 1944 και στην απελευθέρωση της Ευρώπης, που πέτυχε με τους συμμάχους της τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Σοβιετική Ένωση και άλλες Συμμαχικές χώρες. Ο Βρετανικός Στρατός ηγήθηκε της εκστρατείας της Βιρμανίας κατά της Ιαπωνίας και ο Βρετανικός Στόλος του Ειρηνικού πολέμησε την Ιαπωνία στη θάλασσα. Βρετανοί επιστήμονες συνέβαλαν στο πρόγραμμα Μανχάταν που οδήγησε στην παράδοση της Ιαπωνίας.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν μία από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις (μαζί με τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση) που συναντήθηκαν για να σχεδιάσουν τον μεταπολεμικό κόσμο[50][51] ήταν από τους αρχικούς υπογράφοντες της Διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών. Μετά τον πόλεμο, το Ηνωμένο Βασίλειο έγινε ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και συνεργάστηκε στενά με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την ίδρυση του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΝΑΤΟ.[52] Ο πόλεμος άφησε το Ηνωμένο Βασίλειο σοβαρά αποδυναμωμένο και οικονομικά εξαρτημένο από το Σχέδιο Μάρσαλ,[53] αλλά γλίτωσε από τον ολοκληρωτικό πόλεμο που κατέστρεψε την ανατολική Ευρώπη.[54] Στα αμέσως μεταπολεμικά χρόνια, η κυβέρνηση των Εργατικών ξεκίνησε ένα ριζικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, το οποίο είχε σημαντική επίδραση στη βρετανική κοινωνία τις επόμενες δεκαετίες.[55] Οι μεγάλες βιομηχανίες και οι δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας κρατικοποιήθηκαν, ιδρύθηκε ένα κράτος πρόνοιας και δημιουργήθηκε ένα ολοκληρωμένο, δημόσια χρηματοδοτούμενο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, η Εθνική Υπηρεσία Υγείας.[56] Η άνοδος του εθνικισμού στις αποικίες συνέπεσε με την πολύ μειωμένη πλέον οικονομική θέση της Βρετανίας, έτσι ώστε μια πολιτική αποαποικιοποίησης ήταν αναπόφευκτη. Η ανεξαρτησία δόθηκε στην Ινδία και το Πακιστάν το 1947.[57] Τις επόμενες τρεις δεκαετίες, οι περισσότερες αποικίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, με όλες εκείνες που επεδίωκαν την ανεξαρτησία να υποστηρίζονται από το Ηνωμένο Βασίλειο, τόσο κατά τη μεταβατική περίοδο όσο και μετά. Πολλές έγιναν μέλη της Κοινοπολιτείας των Εθνών.[58]
Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η τρίτη χώρα που ανέπτυξε οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων (με την πρώτη δοκιμή ατομικής βόμβας, Επιχείρηση Τυφώνας, το 1952), αλλά τα νέα μεταπολεμικά όρια του διεθνούς ρόλου της Βρετανίας απεικονίστηκαν από την Κρίση του Σουέζ το 1956. Η διεθνής διάδοση της αγγλικής γλώσσας εξασφάλισε τη συνεχιζόμενη διεθνή επιρροή της λογοτεχνίας και του πολιτισμού της.[59] Ως αποτέλεσμα της έλλειψης εργαζομένων στη δεκαετία του 1950, η κυβέρνηση ενθάρρυνε τη μετανάστευση από τις χώρες της Κοινοπολιτείας. Τις επόμενες δεκαετίες, το Ηνωμένο Βασίλειο έγινε μια πιο πολυεθνική κοινωνία από πριν.[60] Παρά την άνοδο του βιοτικού επιπέδου στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και του 1960, οι οικονομικές επιδόσεις του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν λιγότερο επιτυχημένες από πολλούς από τους κύριους ανταγωνιστές του, όπως η Γαλλία, η Δυτική Γερμανία και η Ιαπωνία.
Στη μακρόχρονη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ιδρυτικό μέλος της συμμαχίας που ονομάζεται Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση, που ιδρύθηκε με τις Διασκέψεις του Λονδίνου και του Παρισιού το 1954. Το 1960 το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ένα από τα επτά ιδρυτικά μέλη της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ), αλλά το 1973 αποχώρησε για να ενταχθεί στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΚ). Όταν η ΕΚ έγινε η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το 1992, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ένα από τα 12 ιδρυτικά κράτη μέλη.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, η Βόρεια Ιρλανδία έγινε πεδίο κοινοτικής και παραστρατιωτικής βίας που είναι συμβατικά γνωστή ως The Troubles. Συνήθως θεωρείται ότι έληξε με τη Συμφωνία της «Μεγάλης Παρασκευής» του Μπέλφαστ του 1998.[61][62][63]
Μετά από μια περίοδο εκτεταμένης οικονομικής επιβράδυνσης και βιομηχανικών συγκρούσεων στη δεκαετία του 1970, η συντηρητική κυβέρνηση της δεκαετίας του 1980 υπό τη Μάργκαρετ Θάτσερ ξεκίνησε ριζική πολιτική μονεταρισμού, απορρύθμισης, ιδιαίτερα του χρηματοπιστωτικού τομέα και των αγορών εργασίας, την πώληση κρατικών εταιρειών (ιδιωτικοποιήσεις) και την απόσυρση των επιδοτήσεων σε άλλες.[64] Από το 1984, η οικονομία βοηθήθηκε από την εισροή σημαντικών εσόδων από το πετρέλαιο της Βόρειας Θάλασσας.[65]
Γύρω στα τέλη του 20ου αιώνα, υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στη διακυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου με τη δημιουργία αποκεντρωμένων διοικήσεων για τη Σκωτία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία.[66] Η καταστατική σύσταση ακολούθησε την αποδοχή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το Ηνωμένο Βασίλειο εξακολουθεί να είναι βασικός παγκόσμιος παίκτης διπλωματικά και στρατιωτικά. Διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στον ΟΗΕ και στο ΝΑΤΟ.
Το ΗΒ υποστήριξε ευρέως την προσέγγιση των Ηνωμένων Πολιτειών στον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα.[67] Ορισμένες από τις υπερπόντιες στρατιωτικές επιχειρήσεις της Βρετανίας, ιδιαίτερα στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, έτυχαν αμφισβήτησης.[68]
Το 2016, το 51,9 τοις εκατό των ψηφοφόρων στο Ηνωμένο Βασίλειο ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση.[69] Το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την ΕΕ στις 31 Ιανουαρίου 2020 και ολοκλήρωσε την πλήρη αποχώρησή του στο τέλος του ίδιου έτους.[70] Η πανδημία COVID-19 είχε σημαντικό αντίκτυπο στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2020 και το 2021.
 | |
| Χάρτης του Ηνωμένου Βασιλείου | |
| Πληθυσμός | Υψόμετρο |
πάνω από 5.000.000  |
πάνω από 500 μ.  |
πάνω από 500.000  |
έως 500 μ.  |
πάνω από 100.000  |
έως 200 μ.  |
πάνω από 50.000  |
|
πάνω από 10.000  |
|
κάτω από 10.000  | |
Η συνολική έκταση του Ηνωμένου Βασιλείου είναι περίπου 244.376[1] τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η χώρα καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του αρχιπελάγους των Βρετανικών Νήσων[71] και περιλαμβάνει το νησί της Μεγάλης Βρετανίας, το βορειοανατολικό ένα έκτο του νησιού της Ιρλανδίας και μερικά μικρότερα γύρω νησιά. Βρίσκεται μεταξύ του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού και της Βόρειας Θάλασσας με τη νοτιοανατολική ακτή να βρίσκεται σε απόσταση 35 χιλιομέτρων από την ακτή της βόρειας Γαλλίας, από την οποία χωρίζεται από τη Μάγχη.[72] Το 1993 το 10 τοις εκατό του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν δασικό, το 46 τοις εκατό ήταν βοσκότοποι και το 25 τοις εκατό καλλιεργούνταν.[73] Το Βασιλικό Αστεροσκοπείο Γκρίνουιτς στο Λονδίνο επιλέχθηκε ως το καθοριστικό σημείο του Πρώτου Μεσημβρινού[74] στην Ουάσιγκτον, DC, το 1884, αν και λόγω της πιο ακριβούς σύγχρονης μέτρησης ο μεσημβρινός βρίσκεται στην πραγματικότητα 100 μέτρα ανατολικά του παρατηρητηρίου.[75]
Το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται ανάμεσα στα γεωγραφικά πλάτη 49° και 61° Β και γεωγραφικά μήκη 9° Δ και 2° Α. Η Βόρεια Ιρλανδία έχει 360 χιλιόμετρα χερσαία σύνορα με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας.[72] Η ακτογραμμή της Μεγάλης Βρετανίας είναι 17.820 χιλιόμετρα μήκος.[76] Συνδέεται με την ηπειρωτική Ευρώπη με τη σήραγγα της Μάγχης, η οποία με μήκος 50 χιλιόμετρα είναι η μεγαλύτερη υποθαλάσσια σήραγγα στον κόσμο.[77]
Η Αγγλία αντιπροσωπεύει λίγο περισσότερο από το μισό (53 τοις εκατό) της συνολικής έκτασης του Ηνωμένου Βασιλείου, καλύπτοντας 130.395 χλμ².[78] Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας αποτελείται από πεδινά εδάφη,[73] με περισσότερο ορεινό και ορεινό έδαφος βορειοδυτικά της γραμμής Τιζ-Εξ, συμπεριλαμβανομένων των Λέικ Ντίστρικτ, των Πέννινων, Έξμουρ και Ντάρτμουρ. Οι κύριοι ποταμοί και οι εκβολές ποταμών είναι ο Τάμεσης, ο Σέβερν και ο Χάμπερ. Το ψηλότερο βουνό της Αγγλίας είναι το Σκάφελ Πάικ (978 μ.) στο Λέικ Ντίστρικτ.
Η Σκωτία αντιπροσωπεύει λίγο λιγότερο από το ένα τρίτο (32 τοις εκατό) της συνολικής έκτασης του Ηνωμένου Βασιλείου, καλύπτοντας 78.772 χλμ².[79] Αυτή περιλαμβάνει σχεδόν 800 νησιά,[80] κυρίως δυτικά και βόρεια της ηπειρωτικής χώρας, ιδίως οι Εβρίδες, τα νησιά Όρκνεϋ και τα νησιά Σέτλαντ. Η Σκωτία είναι η πιο ορεινή χώρα στο Ηνωμένο Βασίλειο και η τοπογραφία της διακρίνεται από το οριακό ρήγμα των Χάιλαντ - ένα γεωλογικό ρήγμα - το οποίο διασχίζει τη Σκωτία από το Άρραν στα δυτικά έως το Στόουνχεϊβεν στα ανατολικά. [81] Το ρήγμα χωρίζει δύο σαφώς διαφορετικές περιοχές. δηλαδή τα Χάιλαντς (Υψίπεδα) στα βόρεια και δυτικά και τα Λόουλαντς στα νότια και ανατολικά. Η πιο τραχιά περιοχή των υψίπεδων περιέχει την πλειοψηφία της ορεινής γης της Σκωτίας, συμπεριλαμβανομένου του Μπεν Νέβις που με ύψος 1.345 μέτρα[82] είναι το υψηλότερο σημείο των Βρετανικών Νήσων.[83] Οι πεδινές περιοχές - ειδικά η στενή λωρίδα γης μεταξύ του Φιρθ οφ Κλάιντ και του Φιρθ οφ Φορθ, γνωστή ως κεντρική ζώνη - είναι πιο επίπεδες και φιλοξενούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένης της Γλασκώβης, της μεγαλύτερης πόλης της Σκωτίας, και του Εδιμβούργου, της πρωτεύουσας και του πολιτικού της κέντρου.
Η Ουαλία αντιπροσωπεύει λιγότερο από το ένα δέκατο (9 τοις εκατό) της συνολικής έκτασης του Ηνωμένου Βασιλείου, καλύπτοντας 20.779 χλμ².[84] Η Ουαλία είναι κυρίως ορεινή, αν και η Νότια Ουαλία είναι λιγότερο ορεινή από τη Βόρεια και τη μέση Ουαλία. Ο περισσότερος πληθυσμός και οι βιομηχανικές περιοχές βρίσκονται στη Νότια Ουαλία, που αποτελούνται από τις παράκτιες πόλεις του Κάρντιφ, του Σουόνσι και του Νιούπορτ, και τις κοιλάδες της Νότιας Ουαλίας στα βόρεια. Τα ψηλότερα βουνά της Ουαλίας βρίσκονται στη Σνοουντόνια και περιλαμβάνουν το Σνόουντον που με ύψος 1.085 μέτρα είναι η ψηλότερη κορυφή της Ουαλίας.[73] Η Ουαλία έχει πάνω από 2.700 χιλιόμετρα ακτογραμμής.[76] Αρκετά νησιά βρίσκονται έξω από την ηπειρωτική χώρα της Ουαλίας, το μεγαλύτερο από τα οποία είναι το Άνγκλεσι (Ynys Môn) στα βορειοδυτικά.
Η Βόρεια Ιρλανδία, που χωρίζεται από τη Μεγάλη Βρετανία από τη Θάλασσα της Ιρλανδίας, έχει έκταση 14.160 χλμ² και είναι κυρίως λοφώδης. Περιλαμβάνει τη Λοχ Νέι, η οποία με έκταση 388 χλμ² είναι η μεγαλύτερη λίμνη από πλευράς έκτασης των Βρετανικών Νήσων.[85] Η ψηλότερη κορυφή στη Βόρεια Ιρλανδία είναι η Σλιβ Ντόναρντ στα βουνά Μορν στα 852 μέτρα.[73]
Το μεγαλύτερο μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου έχει εύκρατο κλίμα, με γενικά ψυχρές θερμοκρασίες και άφθονες βροχοπτώσεις όλο το χρόνο.[72] Η θερμοκρασία ποικίλλει με τις εποχές και πέφτει σπάνια κάτω από 0 °C (32 °F) ή ξεπερνά τους 30 °C (86 °F).[86][87] Ορισμένα μέρη, μακριά από τις ακτές, η ορεινή Αγγλία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία και το μεγαλύτερο μέρους της Σκωτίας, έχουν υποπολικό ωκεάνιο κλίμα (Cfc). Τα υψηλότερα υψόμετρα στη Σκωτία έχουν ηπειρωτικό υποαρκτικό κλίμα (Dfc) και τα βουνά έχουν κλίμα τούνδρας (ET).[88] Ο άνεμος που επικρατεί είναι ο νοτιοδυτικός και φέρει συχνές περιόδους ήπιου και υγρού καιρού από τον Ατλαντικό Ωκεανό,[72] αν και τα ανατολικά μέρη είναι ως επί το πλείστον προστατευμένα από αυτόν τον άνεμο, καθώς η πλειονότητα της βροχής πέφτει πάνω από τις δυτικές περιοχές, επομένως τα ανατολικά τμήματα είναι ξηρότερα. Τα ρεύματα του Ατλαντικού, που θερμαίνονται από το Ρεύμα του Κόλπου, φέρνουν ήπιους χειμώνες,[89] ειδικά στα δυτικά όπου οι χειμώνες είναι υγροί και ακόμη περισσότερο σε ψηλά εδάφη. Τα καλοκαίρια είναι πιο ζεστά στη νοτιοανατολική Αγγλία και πιο δροσερά στη βόρεια.
_2022.jpg)
Το Ηνωμένο Βασίλειο, είναι ένα ενιαίο κράτος υπό κοινοβουλευτική συνταγματική μοναρχία.
Ο Βασιλιάς Κάρολος Γ΄ είναι ο μονάρχης και ο αρχηγός κράτους του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο μονάρχης έχει «το δικαίωμα διαβούλευσης, το δικαίωμα ενθάρρυνσης και το δικαίωμα προειδοποίησης».
Το Σύνταγμα του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι μη κωδικοποιημένο και αποτελείται κυρίως από μια συλλογή διαφορετικών γραπτών πηγών, συμπεριλαμβανομένων καταστατικών, νομολογίας δικαστών και διεθνών συνθηκών, καθώς και συνταγματικών συμβάσεων. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει τεχνική διαφορά μεταξύ των συνηθισμένων καταστατικών και του «συνταγματικού δικαίου», το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου μπορεί να πραγματοποιήσει «συνταγματική αναθεώρηση» απλώς με την έγκριση πράξεων του Κοινοβουλίου, και έτσι έχει την πολιτική εξουσία να αλλάξει ή να καταργήσει σχεδόν οποιοδήποτε γραπτό ή άγραφο στοιχείο του συντάγματος.[90] Κανένα Κοινοβούλιο δεν μπορεί να εγκρίνει νόμους που τα μελλοντικά κοινοβούλια δεν μπορούν να αλλάξουν.
Το ΗΒ είναι κοινοβουλευτική δημοκρατία και συνταγματική μοναρχία.[91] Το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου είναι κυρίαρχο.[92] Αποτελείται από τη Βουλή των Κοινοτήτων, τη Βουλή των Λόρδων και το Στέμμα.[93] Οι κύριες εργασίες του κοινοβουλίου λαμβάνουν χώρα στα δύο σώματα,[93] αλλά απαιτείται βασιλική συναίνεση προκειμένου ένα νομοσχέδιο να γίνει πράξη του κοινοβουλίου (νόμος).[94]
Για τις γενικές εκλογές (εκλογές για τη Βουλή των Κοινοτήτων), το Ηνωμένο Βασίλειο χωρίζεται σε 650 εκλογικές περιφέρειες, καθεμία από τις οποίες εκπροσωπείται από ένα μέλος του Κοινοβουλίου (MP).[95] Οι βουλευτές διατηρούν τη θέση τους για έως και πέντε χρόνια και είναι πάντα έτοιμοι για επανεκλογή στις γενικές εκλογές.[95] Το Συντηρητικό Κόμμα, το Εργατικό Κόμμα και το Εθνικό Κόμμα της Σκωτίας είναι, αντίστοιχα, το σημερινό πρώτο, δεύτερο και τρίτο μεγαλύτερο κόμμα (σε αριθμό βουλευτών) στη Βουλή των Κοινοτήτων.[96]
.jpg)
Ο πρωθυπουργός είναι ο αρχηγός της κυβέρνησης στο Ηνωμένο Βασίλειο.[97] Σχεδόν όλοι οι πρωθυπουργοί υπηρέτησαν ως Πρώτος Λόρδος του Υπουργείου Οικονομικών[98] και όλοι οι πρωθυπουργοί υπηρέτησαν συνεχώς ως Πρώτος Άρχοντας του Υπουργείου Οικονομικών από το 1905,[99] Υπουργός Δημόσιας Υπηρεσίας από το 1968[100] και Υπουργός Ένωσης από το 2019.[101][102] Στη σύγχρονη εποχή, ο πρωθυπουργός είναι, κατά συνταγματική σύμβαση, βουλευτής.[103] Ο πρωθυπουργός διορίζεται από τον μονάρχη[104] και ο διορισμός του διέπεται από συνταγματικές συμβάσεις.[95] Ωστόσο, είναι συνήθως ο ηγέτης του πολιτικού κόμματος με τις περισσότερες έδρες στη Βουλή των Κοινοτήτων[105] και κατέχει το αξίωμα λόγω της ικανότητάς του να διατηρεί την εμπιστοσύνη της Βουλής των Κοινοτήτων.[103]
Διοικητικές διαιρέσεις
Η γεωγραφική διαίρεση του Ηνωμένου Βασιλείου σε κομητείες ξεκίνησε στην Αγγλία και τη Σκωτία τον πρώιμο Μεσαίωνα και ολοκληρώθηκε σε όλη τη Μεγάλη Βρετανία και την Ιρλανδία από την πρώιμη Σύγχρονη Περίοδο.[106] Οι διοικητικές ρυθμίσεις αναπτύχθηκαν χωριστά σε κάθε χώρα του Ηνωμένου Βασιλείου, με προέλευση που συχνά προϋπήρχε του σχηματισμού του Ηνωμένου Βασιλείου. Η σύγχρονη τοπική διακυβέρνηση από εκλεγμένα συμβούλια, εν μέρει βασισμένη στις αρχαίες κομητείες, εισήχθη χωριστά: στην Αγγλία και την Ουαλία με πράξη του 1888, τη Σκωτία με πράξη του 1889 και την Ιρλανδία με πράξη του 1898, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει συνεπές σύστημα διοικητικής ή γεωγραφικής οριοθέτησης σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο.[107] Μέχρι τον 19ο αιώνα υπήρχαν ελάχιστες αλλαγές σε αυτές τις ρυθμίσεις, αλλά έκτοτε υπήρξε μια συνεχής εξέλιξη του ρόλου και της λειτουργίας.[108]
Αποκεντρωμένες κυβερνήσεις
Η Σκωτία, η Ουαλία και η Βόρεια Ιρλανδία έχουν η καθεμία τη δική της κυβέρνηση ή εκτελεστικό όργανο, με επικεφαλής έναν πρώτο υπουργό (ή, στην περίπτωση της Βόρειας Ιρλανδίας, έναν διααρχικό πρώτο υπουργό και αναπληρωτή πρώτο υπουργό) και ένα αποκεντρωμένο μονό νομοθετικό σώμα. Η Αγγλία, η μεγαλύτερη χώρα του Ηνωμένου Βασιλείου, δεν έχει αποκεντρωμένη εκτελεστική ή νομοθετική εξουσία και διοικείται και νομοθετείται απευθείας από την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου για όλα τα θέματα. Αυτή η κατάσταση προκάλεσε το λεγόμενο ερώτημα Γουέστ Λόθιαν, το οποίο αφορά το γεγονός ότι τα μέλη του κοινοβουλίου από τη Σκωτία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία μπορούν να ψηφίσουν, μερικές φορές αποφασιστικά,[109] για θέματα που αφορούν μόνο την Αγγλία.[110] Η Επιτροπή ΜακΚέι του 2013 σχετικά με αυτό συνέστησε ότι οι νόμοι που αφορούν μόνο την Αγγλία θα πρέπει να χρειάζονται υποστήριξη από την πλειοψηφία των αγγλικών μελών του κοινοβουλίου.[111]
Η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της Σκωτίας έχουν ευρείες εξουσίες για οποιοδήποτε θέμα δεν έχει επιφυλαχθεί ειδικά στο κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, του νόμου της Σκωτίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης.[112] Η εξουσία τους στα οικονομικά ζητήματα περιορίζεται σημαντικά από μια πράξη του βρετανικού κοινοβουλίου που ψηφίστηκε το 2020.[119] Το 2012, οι κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και της Σκωτίας υπέγραψαν τη Συμφωνία του Εδιμβούργου που ορίζει τους όρους για δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας το 2014, το οποίο ήταν 55,3% κατά προς 44,7% υπέρ – με αποτέλεσμα η Σκωτία να παραμείνει αποκεντρωμένο τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου.[120]
Η Ουαλική Κυβέρνηση και το Σένεντ (Ουαλικό Κοινοβούλιο, πρώην Εθνοσυνέλευση για την Ουαλία)[121] έχουν πιο περιορισμένες εξουσίες από αυτές που ανατέθηκαν στη Σκωτία.[122] Το Σένεντ είναι σε θέση να νομοθετεί για οποιοδήποτε θέμα που δεν προορίζεται ειδικά για το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η Εκτελεστική Επιτροπή και η Συνέλευση της Βόρειας Ιρλανδίας έχουν εξουσίες παρόμοιες με αυτές που έχουν ανατεθεί στη Σκωτία. Η Συνέλευση αποτελείται από 90 μέλη και η εκτελεστική εξουσία συναπαρτίζεται από τον Πρώτο Υπουργό, τον Αναπληρωτή Πρώτο Υπουργό και 8 άλλους υπουργούς.[123][124]
Υπερπόντια Εδάφη
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ευθύνη για 17 εδάφη που δεν αποτελούν μέρος του ίδιου του Ηνωμένου Βασιλείου: 14 Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη[125] και τρία Εξαρτήματα του Στέμματος.[125][126]
Τα Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη:
- Ανγκουίλα
- Βερμούδες
- Βρετανικό Έδαφος Ανταρκτικής
- Βρετανικό Έδαφος Ινδικού Ωκεανού
- Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι
- Κέιμαν Νήσοι
- Νήσοι Φώκλαντ
- Γιβραλτάρ
- Μοντσερράτ
- Νήσοι Πίτκαιρν
- Αγία Ελένη, Ασενσιόν και Τριστάν ντα Κούνια
- Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς
- Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας
- Τερκς και Κέικος
Τα εξαρτήματα του Στέμματος είναι ιδιοκτησία του Στέμματος, σε αντίθεση με τα υπερπόντια εδάφη του ΗΒ.[127] Περιλαμβάνουν τρεις ανεξάρτητες δικαιοδοσίες: τις Αγγλονορμανδικές Νήσους του Τζέρσεϊ και του Γκέρνσεϊ στη Μάγχη και τη Νήσο του Μαν στη Θάλασσα της Ιρλανδίας. Με κοινή συμφωνία, η βρετανική κυβέρνηση διαχειρίζεται τις εξωτερικές υποθέσεις και την άμυνα των νησιών και το κοινοβούλιο του ΗΒ έχει την εξουσία να νομοθετεί για λογαριασμό τους. Διεθνώς, θεωρούνται ως «εδάφη για τα οποία ευθύνεται το Ηνωμένο Βασίλειο». [128]
Εξωτερικές σχέσεις
Το ΗΒ είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μέλος του ΝΑΤΟ, του AUKUS, της Κοινοπολιτείας των Εθνών, των υπουργών Οικονομικών της G7, του φόρουμ της G7, της G20, του ΟΟΣΑ, του ΠΟΕ, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του ΟΑΣΕ.[129] Το Ηνωμένο Βασίλειο λέγεται ότι έχει «Ειδική σχέση» με τις Ηνωμένες Πολιτείες και στενή συνεργασία με τη Γαλλία –την «Αντάντ» – και μοιράζεται τεχνολογία πυρηνικών όπλων και με τις δύο χώρες.[130][131] Η Αγγλο-Πορτογαλική Συμμαχία από το 1386 θεωρείται η παλαιότερη δεσμευτική στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο. Το ΗΒ είναι επίσης στενά συνδεδεμένο με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας: οι δύο χώρες μοιράζονται μια κοινή ταξιδιωτική περιοχή και συνεργάζονται μέσω της Βρετανο-Ιρλανδικής Διακυβερνητικής Διάσκεψης και του Βρετανο-Ιρλανδικού Συμβουλίου. Η παγκόσμια παρουσία και επιρροή της Βρετανίας ενισχύεται περαιτέρω μέσω των εμπορικών της σχέσεων, των ξένων επενδύσεων, της επίσημης αναπτυξιακής βοήθειας και των στρατιωτικών δεσμεύσεων.[132] Ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, που είναι όλες πρώην αποικίες της Βρετανικής Αυτοκρατορίας που έχουν τον βασιλιά Κάρολο Γ΄ του Ηνωμένου Βασιλείου ως αρχηγό του κράτους τους, είναι οι χώρες που οι Βρετανοί βλέπουν πιο θετικά στον κόσμο.[133][134][135]
Στρατός
Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Αυτού Μεγαλειότητος αποτελούνται από τρεις κλάδους: το Βασιλικό Ναυτικό και τους Βασιλικούς Πεζοναύτες (που αποτελούν τη Ναυτική Υπηρεσία), τον Βρετανικό Στρατό και τη Βασιλική Αεροπορία.[136] Οι ένοπλες δυνάμεις του Ηνωμένου Βασιλείου διοικούνται από το Υπουργείο Άμυνας και ελέγχονται από το Συμβούλιο Άμυνας, του οποίου προεδρεύει ο Υπουργός Άμυνας. Ο Ανώτατος Διοικητής είναι ο Βρετανός μονάρχης, στον οποίο τα μέλη των δυνάμεων ορκίζονται όρκο πίστης.[137] Οι Ένοπλες Δυνάμεις είναι επιφορτισμένες με την προστασία του Ηνωμένου Βασιλείου και των υπερπόντιων εδαφών του, την προώθηση των παγκόσμιων συμφερόντων ασφαλείας του ΗΒ και την υποστήριξη των διεθνών ειρηνευτικών προσπαθειών. Οι υπερπόντιες φρουρές και εγκαταστάσεις διατηρούνται στο νησί Αναλήψης, Μπαχρέιν, Μπελίζ, Μπρουνέι, Καναδά, Κύπρο, Ντιέγκο Γκαρσία, Νησιά Φώκλαντ, Γερμανία, Γιβραλτάρ, Κένυα, Ομάν, Κατάρ και Σιγκαπούρη.[138][139]
Οι βρετανικές ένοπλες δυνάμεις διαδραμάτισαν βασικό ρόλο στην καθιέρωση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας ως κυρίαρχης παγκόσμιας δύναμης τον 18ο, 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα. Βγαίνοντας νικήτρια από συγκρούσεις, η Βρετανία μπόρεσε συχνά να επηρεάσει αποφασιστικά τα παγκόσμια γεγονότα. Μετά το τέλος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, το Ηνωμένο Βασίλειο παρέμεινε μια σημαντική στρατιωτική δύναμη. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η αμυντική πολιτική έχει μια δηλωμένη υπόθεση ότι «οι πιο απαιτητικές επιχειρήσεις» θα αναληφθούν ως μέρος ενός συνασπισμού.[140]
Σύμφωνα με πηγές που περιλαμβάνουν το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης και το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει είτε την τέταρτη είτε την πέμπτη υψηλότερη στρατιωτική δαπάνη. Οι συνολικές αμυντικές δαπάνες ανέρχονται στο 2,0 τοις εκατό του εθνικού ΑΕΠ.[141]
Το ΗΒ έχει μια μερικώς ρυθμισμένη οικονομία αγοράς.[142] Με βάση τις συναλλαγματικές ισοτιμίες της αγοράς, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σήμερα η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και η δεύτερη μεγαλύτερη στην Ευρώπη μετά τη Γερμανία. Το Θησαυροφυλάκιο της Α.Μ. (Υπουργείο Οικονομικών), υπό την ηγεσία του Καγκελαρίου του Θησαυροφυλακίου (Υπουργού Οικονομικών), είναι υπεύθυνο για την ανάπτυξη και την εκτέλεση της πολιτικής για τα δημόσια οικονομικά και της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης. Η Τράπεζα της Αγγλίας είναι η κεντρική τράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου και είναι υπεύθυνη για την έκδοση χαρτονομισμάτων και κερμάτων στο νόμισμα της χώρας, τη λίρα στερλίνα. Οι τράπεζες στη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία διατηρούν το δικαίωμα να εκδίδουν τα δικά τους χαρτονομίσματα, υπό την προϋπόθεση ότι διατηρούν αρκετά τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας στο αποθεματικό για την κάλυψη της έκδοσής τους. Η λίρα στερλίνα είναι το τέταρτο μεγαλύτερο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο (μετά το δολάριο ΗΠΑ, το ευρώ και το γιεν Ιαπωνίας).[143] Από το 1997, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας, με επικεφαλής τον Διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας, είναι υπεύθυνη για τον καθορισμό των επιτοκίων στο επίπεδο που είναι απαραίτητο για την επίτευξη του συνολικού στόχου πληθωρισμού για την οικονομία που θέτει ο Καγκελάριος κάθε χρόνο.[144]
Ο τομέας των υπηρεσιών του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί περίπου το 79 τοις εκατό του ΑΕΠ.[145] Το Λονδίνο είναι ένα από τα μεγαλύτερα χρηματοοικονομικά κέντρα του κόσμου, καταλαμβάνοντας τη 2η θέση στον κόσμο, πίσω από τη Νέα Υόρκη, στον Παγκόσμιο Δείκτη Χρηματοοικονομικών Κέντρων το 2020.[146] Το Λονδίνο έχει επίσης το μεγαλύτερο ΑΕΠ πόλης στην Ευρώπη.[147] Το Εδιμβούργο κατέχει την 17η θέση στον κόσμο και την 6η στη Δυτική Ευρώπη στον Παγκόσμιο Δείκτη Χρηματοοικονομικών Κέντρων το 2020.[146] Ο τουρισμός είναι πολύ σημαντικός για τη βρετανική οικονομία. με πάνω από 27 εκατομμύρια τουρίστες το 2004, το Ηνωμένο Βασίλειο κατατάσσεται ως ο έκτος σημαντικός τουριστικός προορισμός στον κόσμο και το Λονδίνο έχει τους περισσότερους διεθνείς επισκέπτες από οποιαδήποτε άλλη πόλη στον κόσμο.[148][149] Οι δημιουργικές βιομηχανίες αντιπροσώπευαν 7 τοις εκατό ΑΠΑ το 2005 και αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 6 τοις εκατό ετησίως μεταξύ 1997 και 2005.[150]
Μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η λειτουργία της εσωτερικής οικονομικής αγοράς του Ηνωμένου Βασιλείου κατοχυρώνεται από τον Νόμο για την Εσωτερική Αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου του 2020, ο οποίος διασφαλίζει ότι το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών συνεχίζεται χωρίς εσωτερικούς φραγμούς στις τέσσερις χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου.[151][152]
Η Βιομηχανική Επανάσταση ξεκίνησε στο Ηνωμένο Βασίλειο αρχικά στη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας[153] ακολουθούμενη από άλλες βαριές βιομηχανίες όπως η ναυπηγική, η εξόρυξη άνθρακα και η χαλυβουργία.[154][155] Βρετανοί έμποροι, ναυτικοί και τραπεζίτες ανέπτυξαν συντριπτικά πλεονεκτήματα έναντι εκείνων άλλων εθνών επιτρέποντας στο Ηνωμένο Βασίλειο να κυριαρχήσει στο διεθνές εμπόριο τον 19ο αιώνα.[156][157] Καθώς άλλα έθνη βίωναν την εκβιομηχανοποίηση, σε συνδυασμό με την οικονομική παρακμή μετά από δύο παγκόσμιους πολέμους, το Ηνωμένο Βασίλειο άρχισε να χάνει το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα και η βαριά βιομηχανία μειώθηκε, κατά βαθμούς, σε όλο τον 20ό αιώνα. Η μεταποίηση παραμένει ένα σημαντικό μέρος της οικονομίας, αλλά αντιπροσώπευε μόνο το 16,7 τοις εκατό της εθνικής παραγωγής το 2003.[158]
Η αυτοκινητοβιομηχανία απασχολεί περίπου 800.000 άτομα, με κύκλο εργασιών το 2015 70 δισεκατομμύρια £, δημιουργώντας 34,6 δισεκατομμύρια £ εξαγωγών (11,8 τοις εκατό των συνολικών εξαγωγικών αγαθών του Ηνωμένου Βασιλείου). Το 2015, το Ηνωμένο Βασίλειο παρήγαγε περίπου 1,6 εκατομμύρια επιβατικά οχήματα και 94.500 επαγγελματικά οχήματα. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένα σημαντικό κέντρο για την κατασκευή κινητήρων: το 2015 κατασκευάστηκαν περίπου 2,4 εκατομμύρια κινητήρες. Η βιομηχανία μηχανοκίνητου αθλητισμού του Ηνωμένου Βασιλείου απασχολεί περίπου 41.000 άτομα, περιλαμβάνει περίπου 4.500 εταιρείες και έχει ετήσιο κύκλο εργασιών περίπου 6 δισεκατομμυρίων λιρών.[159]
Η αεροδιαστημική βιομηχανία του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η δεύτερη ή τρίτη μεγαλύτερη εθνική αεροδιαστημική βιομηχανία στον κόσμο ανάλογα με τη μέθοδο μέτρησης και έχει ετήσιο κύκλο εργασιών περίπου 30 δισεκατομμύρια £.[160]
Η διαστημική βιομηχανία του Ηνωμένου Βασιλείου είχε αξία 9,1 δισ. λιρών το 2011 και απασχολούσε 29.000 άτομα. Αυξάνεται με ρυθμό 7,5 τοις εκατό ετησίως, σύμφωνα με τον οργανισμό-ομπρέλα του, τη Διαστημική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η φαρμακευτική βιομηχανία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου και η χώρα έχει το τρίτο υψηλότερο μερίδιο των παγκόσμιων δαπανών για φαρμακευτική Ε&Α.[161][162]
Η γεωργία είναι εντατική, εξαιρετικά μηχανοποιημένη και αποτελεσματική σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, παράγοντας περίπου το 60 τοις εκατό των αναγκών σε τρόφιμα με λιγότερο από το 1,6 τοις εκατό του εργατικού δυναμικού (535.000 εργαζόμενοι).[163] Περίπου τα δύο τρίτα της παραγωγής αφιερώνονται στην κτηνοτροφία και το ένα τρίτο στις αροτραίες καλλιέργειες. Το ΗΒ διατηρεί μια σημαντική, αν και πολύ μειωμένη αλιευτική βιομηχανία. Είναι επίσης πλούσιο σε μια σειρά από φυσικούς πόρους, όπως άνθρακα, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, κασσίτερο, ασβεστόλιθο, σιδηρομετάλλευμα, αλάτι, άργιλο, κιμωλία, γύψο, μόλυβδο, πυρίτιο και άφθονη καλλιεργήσιμη γη.[164]
Επιστήμη και Τεχνολογία
Η Αγγλία και η Σκωτία ήταν κορυφαία κέντρα της Επιστημονικής Επανάστασης από τον 17ο αιώνα.[165] Το Ηνωμένο Βασίλειο ηγήθηκε της Βιομηχανικής Επανάστασης από τον 18ο αιώνα[153] και συνέχισε να παράγει επιστήμονες και μηχανικούς που πιστώνονται με σημαντικές προόδους.[166] Οι σημαντικότεροι θεωρητικοί του 17ου και 18ου αιώνα περιλαμβάνουν τον Ισαάκ Νεύτωνα, του οποίου οι νόμοι της κίνησης και της βαρύτητας έχουν θεωρηθεί ως βασικός λίθος της σύγχρονης επιστήμης.[167] Από τον 19ο αιώνα ξεχωρίζουν ο Κάρολος Δαρβίνος, του οποίου η θεωρία της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής ήταν θεμελιώδης για την ανάπτυξη της σύγχρονης βιολογίας, και ο Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ, ο οποίος διατύπωσε την κλασική ηλεκτρομαγνητική θεωρία και πιο πρόσφατα ο Στήβεν Χόκινγκ, ο οποίος προώθησε σημαντικές θεωρίες στους τομείς της κοσμολογίας, της κβαντικής βαρύτητας και της διερεύνησης των μαύρων τρυπών.[168]
Σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις από τον 18ο αιώνα περιλαμβάνουν το υδρογόνο από τον Χένρι Κάβεντις,[169] από τον 20ό αιώνα η πενικιλίνη από τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ[170] και η δομή του DNA από τον Φράνσις Κρικ και άλλους.[171] Διάσημοι Βρετανοί μηχανικοί και εφευρέτες της Βιομηχανικής Επανάστασης περιλαμβάνουν τους Τζέιμς Βατ, Τζορτζ Στέφενσον, Ρίτσαρντ Άρκραϊτ, Ρόμπερτ Στίβενσον και Ίζαμπαρντ Κίνγκντομ Μπρουνέλ.[172] Άλλα μεγάλα έργα μηχανικής και εφαρμογές από ανθρώπους από το Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνουν την ατμομηχανή, που αναπτύχθηκε από τους Ρίτσαρντ Τρέβιθικ και Άντριου Βίβιαν,[173] ο ηλεκτροκινητήρας του Μάικλ Φαραντέι, ο πρώτος υπολογιστής που σχεδιάστηκε από τον Τσαρλς Μπάμπατζ,[174] ο πρώτος εμπορικός ηλεκτρικός τηλέγραφος των Γουίλιαμ Φόδεργκιλ Κουκ και Τσαρλς Γουίτστοουν,[175] ο λαμπτήρας πυρακτώσεως του Τζόζεφ Σουάν[176] και το πρώτο πρακτικό τηλέφωνο, πατενταρισμένο από τον Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ.[177] Από τον 20ο αιώνα το πρώτο λειτουργικό σύστημα τηλεόρασης στον κόσμο από τον Τζον Λόγκι Μπερντ και άλλους, η μηχανή τζετ του Φρανκ Γουίτλ, η βάση του σύγχρονου υπολογιστή από τον Άλαν Τούρινγκ και ο Παγκόσμιος Ιστός από τον Τιμ Μπέρνερς Λι.[178]
Η επιστημονική έρευνα και ανάπτυξη παραμένει σημαντική στα βρετανικά πανεπιστήμια, με πολλά να ιδρύουν επιστημονικά πάρκα για να διευκολύνουν την παραγωγή και τη συνεργασία με τη βιομηχανία.[179] Μεταξύ 2004 και 2008 το Ηνωμένο Βασίλειο παρήγαγε το 7 τοις εκατό των επιστημονικών ερευνητικών εργασιών στον κόσμο και είχε μερίδιο 8 τοις εκατό των επιστημονικών αναφορών, το τρίτο και το δεύτερο υψηλότερο στον κόσμο (μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα, αντίστοιχα)[180] Τα επιστημονικά περιοδικά που εκδίδονται στο Ηνωμένο Βασίλειο περιλαμβάνουν το Nature, το British Medical Journal και το The Lancet.[181] Το Ηνωμένο Βασίλειο κατατάχθηκε στην 4η θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη Καινοτομίας 2020 και 2021, από 5η το 2019.[182][183][184][185][186]
Συγκοινωνίες
Οι αεροπορικές συγκοινωνίες είναι επίσης πολύ προχωρημένες, με τα αεροδρόμια της χώρας να είναι υπερσύγχρονα και να εξυπηρετούν πολλά εκατομμύρια επιβάτες το χρόνο (το αεροδρόμιο Χίθροου του Λονδίνου είναι το μεγαλύτερο σε επιβατική κίνηση στον κόσμο), ενώ μόνο η πόλη του Λονδίνου διαθέτει 5 αεροδρόμια, το Χίθροου (νοτιοδυτικό Λονδίνο), Γκάτγουικ (νότιο), Λούτον (βόρειο), Στάνστεντ (ανατολικό), και αυτό του Σίτυ (κέντρο της πόλης), με αυτά του Χίθροου και του Γκάτγουικ να είναι τα μεγαλύτερα. Από τον Οκτώβριο του 2009 έως τον Σεπτέμβριο του 2010 όλα τα αεροδρόμια της χώρας εξυπηρέτησαν 211,4 εκατομμύρια επιβάτες.[189][190]
Η οδήγηση γίνεται στην αριστερή πλευρά του δρόμου, με το τιμόνι των οχημάτων να βρίσκεται δεξιά. Οι οδικές αρτηρίες, που βρίσκονται σε πολύ καλή κατάσταση, καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της χώρας. Το οδικό δίκτυο καλύπτει 46.904 χλμ. κυρίων οδικών αρτηριών, 3.519 χλμ. αυτοκινητοδρόμων και 394.428 χλμ. οδόστρωσης.[72] Ο περιφερειακός δρόμος Μ25 γύρω από το Λονδίνο, είναι ο μεγαλύτερος του κόσμου, [191] ενώ το 2009 υπήρχαν 34 εκατομμύρια οχήματα με άδεια κυκλοφορίας στη Μεγάλη Βρετανία.[192]
Το Ηνωμένο Βασίλειο διαθέτει σιδηροδρομικό δίκτυο 16.209 χλμ σε Βρετανία και Βόρεια Ιρλανδία. Μετά τις εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις κατά τη δεκαετία του 1990, υπάρχουν πολλές ιδιωτικές εταιρείες οι οποίες εκτελούν δρομολόγια αμαξοστοιχιών, με τον συνολικό αριθμό επιβατών για το 2015 να είναι 1.68 δισεκατομμύρια, [193][194] και παράλληλα η βρετανική κυβέρνηση έχει προβλέψει δαπάνη 30 δισεκατομμυρίων λιρών για νέες υποδομές σιδηροδρόμων έως το 2026.[195]
Ενέργεια
Το 2006, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ο ένατος μεγαλύτερος καταναλωτής ενέργειας στον κόσμο και ο 15ος μεγαλύτερος παραγωγός.[196] Το Ηνωμένο Βασίλειο φιλοξενεί μια σειρά από μεγάλες εταιρείες ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων δύο από τις έξι « υπερμεγάλες εταιρείες» πετρελαίου και φυσικού αερίου – BP και Shell.[197][198]
Το 2013, το Ηνωμένο Βασίλειο παρήγαγε 914 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα (bbl/d) πετρελαίου και κατανάλνε 1.507 χιλιάδες βαρέλια/ημέρα. [199][200] Η παραγωγή μειώνεται τώρα και το ΗΒ είναι καθαρός εισαγωγέας πετρελαίου από το 2005.[201] Όσον αφορά το 2010, το ΗΒ είχε περίπου 3,1 δισεκατομμύρια βαρέλια αποδεδειγμένα αποθέματα αργού πετρελαίου, τα μεγαλύτερα από οποιοδήποτε κράτος μέλος της ΕΕ.[201]
Το 2009, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ο 13ος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο και ο μεγαλύτερος παραγωγός στην ΕΕ.[202] Η παραγωγή μειώνεται τώρα και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι καθαρός εισαγωγέας φυσικού αερίου από το 2004.[202]
Η παραγωγή άνθρακα διαδραμάτισε βασικό ρόλο στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, παράγονταν 130 εκατομμύρια τόνοι άνθρακα ετησίως, χωρίς να πέσουν κάτω από τους 100 εκατομμύρια τόνους μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1980 και του 1990 ο κλάδος μειώθηκε σημαντικά. Το 2011, το Ηνωμένο Βασίλειο παρήγαγε 18,3 εκατομμύρια τόνους άνθρακα.[203]
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι πυρηνικοί σταθμοί συνεισέφεραν περίπου το 25 τοις εκατό της συνολικής ετήσιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά αυτό μειώθηκε σταδιακά καθώς παλαιές μονάδες έκλεισαν και προβλήματα που σχετίζονται με τη γήρανση επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα των σταθμών. Το 2012, το Ηνωμένο Βασίλειο διέθετε 16 αντιδραστήρες που παράγουν συνήθως περίπου το 19 τοις εκατό της ηλεκτρικής του ενέργειας. Όλοι οι αντιδραστήρες εκτός από έναν θα αποσυρθούν έως το 2023.[204]
Το σύνολο όλων των ανανεώσιμων πηγών ηλεκτρικής ενέργειας παρείχε το 38,9 τοις εκατό της ηλεκτρικής ενέργειας που παρήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο το τρίτο τρίμηνο του 2019, παράγοντας 28,8 TWh ηλεκτρικής ενέργειας.[205] Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια από τις καλύτερες τοποθεσίες στην Ευρώπη για αιολική ενέργεια και η παραγωγή αιολικής ενέργειας είναι ο ταχύτερα κλάδος ηλεκτροπαραγωγής, καθώς το 2019 παρήγαγε σχεδόν το 20 τοις εκατό της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου.[206]
 |
Τα γεγονότα ή τα δεδομένα που περιγράφει το λήμμα έχουν μεταβληθεί και χρειάζεται ενημέρωση με πιο πρόσφατες πληροφορίες. Σήμανση: Σεπτέμβριος 2022 Παρακαλούμε βελτιώστε το λήμμα ενημερώνοντάς το, μη ξεχνώντας να αναφέρετε και αξιόπιστες πηγές. Μπορεί να υπάρχουν πληροφορίες και στη σελίδα συζήτησης του λήμματος. |
Πληθυσμός
Μια απογραφή πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε όλα τα μέρη του Ηνωμένου Βασιλείου κάθε 10 χρόνια.[207] Στην απογραφή του 2011 ο συνολικός πληθυσμός του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν 63.181.775.[208] Είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος στην Ευρώπη (μετά τη Ρωσία, τη Γερμανία και τη Γαλλία), πέμπτος μεγαλύτερος στην Κοινοπολιτεία και το 22ος μεγαλύτερος στον κόσμο. Στα μέσα του 2014 και στα μέσα του 2015 η καθαρή μακροπρόθεσμη διεθνής μετανάστευση συνέβαλε περισσότερο στην αύξηση του πληθυσμού. Στα μέσα του 2012 και στα μέσα του 2013 η φυσική αλλαγή συνέβαλε τα μέγιστα στην αύξηση του πληθυσμού.[209] Μεταξύ 2001 και 2011 ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά μέσο ετήσιο ρυθμό περίπου 0,7 τοις εκατό.[208] Αυτό συγκρίνεται με 0,3 τοις εκατό ετησίως την περίοδο 1991 έως 2001 και 0,2 τοις εκατό τη δεκαετία 1981 έως 1991.[210] Η απογραφή του 2011 έδειξε επίσης ότι, τα προηγούμενα 100 χρόνια, το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 0–14 ετών μειώθηκε από 31 τοις εκατό σε 18 τοις εκατό και το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω αυξήθηκε από 5 σε 16 τοις εκατό.[208] Το 2018 η διάμεση ηλικία του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν 41,7 έτη.[211] Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 81,4 χρόνια (79,8 χρόνια οι άνδρες και 83,0 οι γυναίκες).[212]
Ο πληθυσμός της Αγγλίας το 2011 ήταν 53 εκατομμύρια, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 84 τοις εκατό του συνόλου του Ηνωμένου Βασιλείου.[213] Είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες στον κόσμο, με 420 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στα μέσα του 2015,[209] με ιδιαίτερη συγκέντρωση στο Λονδίνο και στα νοτιοανατολικά.[214] Η απογραφή του 2011 κατέγραψε τον πληθυσμό της Σκωτίας σε 5,3 εκατομμύρια,[215] την Ουαλία σε 3,06 εκατομμύρια και τη Βόρεια Ιρλανδία σε 1,81 εκατομμύρια.[213]
| Κοινωνικά Χαρακτηριστικά | 2005 | 2010 | 2019 |
|---|---|---|---|
| Ποσοστό Αύξησης Πληθυσμού[216] | 0,5 | 1 | 0,7 |
| Αστικός Πληθυσμός (% του συνολικού πληθυσμού)[216] | 79,9 | 81,3 | 83,7 |
| Ποσοστό αύξησης αστικού πληθυσμού[216] | 0,8 | 1,3 | 1 |
| Γονιμότητα (γεννήσεις ανά γυναίκα)[216] | 1,7 | 1,9 | 1,9 |
| Προσδόκιμο Ζωής (άνδρες/γυναίκες)[216] | 80,6/76,1 | 81,8/77,5 | 82,7/78,9 |
| Χώρα | Πληθυσμός | Ποσοστό | Έκταση | Πληθυσμιακή πυκνότητα | |
|---|---|---|---|---|---|
| Αγγλία | 53.012.456 | 83.9 | 130.427 χλμ² | 406/χλμ² | |
| Σκωτία | 5.295.000 | 8.4 | 78.772 χλμ² | 67/χλμ² | |
| Ουαλία | 3.063.456 | 4.8 | 20.778 χλμ² | 147/χλμ² | |
| Βόρεια Ιρλανδία | 1.810.863 | 2.9 | 13.843 χλμ² | 130/χλμ² | |
| Ηνωμένο Βασίλειο | 63.181.775 | 100 | 243.820 χλμ² | 259/χλμ² | |
| Ηλικίες σε έτη |
Πληθυσμός | % του συνόλου |
|---|---|---|
| 0–4 | 3.914.000 | 6,2 |
| 5–9 | 3.517.000 | 5,6 |
| 10–14 | 3.670.000 | 5,8 |
| 15–19 | 3.997.000 | 6,3 |
| 20–24 | 4.297.000 | 6,8 |
| 25–29 | 4.307.000 | 6,8 |
| 30–34 | 4.126.000 | 6,5 |
| 35–39 | 4.194.000 | 6,6 |
| 40–44 | 4.626.000 | 7,3 |
| 45–49 | 4.643.000 | 7,3 |
| 50–54 | 4.095.000 | 6,5 |
| 55–59 | 3.614.000 | 5,7 |
| 60–64 | 3.807.000 | 6,0 |
| 65–69 | 3.017.000 | 4,8 |
| 70–74 | 2.463.000 | 3,9 |
| 75–79 | 2.006.000 | 3,2 |
| 80–84 | 1.496.000 | 2,4 |
| 85–89 | 918.000 | 1,5 |
| 90+ | 476.000 | 0,8 |
| Ηλικιακή ομάδα | Πληθυσμός | % | ||
|---|---|---|---|---|
| Άντρες | Γυναίκες | Σύνολο (εκατομμύρια) | ||
| 0–14 | 5.681 | 5.419 | 11.100 | 17,6 |
| 15–64 | 20.751 | 20.953 | 41.704 | 66,0 |
| 65+ | 4.597 | 5.781 | 10.378 | 16,4 |
| Όλες οι ηλικίες | 31.029 | 32.153 | 63.182 | 100 |
Σημαντικές πόλεις
- Λονδίνο (Πρωτεύουσα)
- Μπέρμιγχαμ
- Ληντς
- Σέφιλντ
- Μάντσεστερ
- Λίβερπουλ
- Μπρίστολ
- Κόβεντρι
- Λέστερ
- Νότιγχαμ
- Νιούκασλ
- Πλίμουθ
- Γουλβερχάμπτον
- Ντέρμπι
- Σαουθάμπτον
Γλώσσες
Δεν υπάρχει επίσημη γλώσσα αλλά κυριαρχεί η αγγλική με 95%. Υπάρχουν ακόμη ομάδες που μιλούν κέλτικες γλώσσες: Ουαλική (25% του πληθυσμού στην Ουαλία, περίπου 610.000 ομιλητές), Σκωτική Γαελική γλώσσα (60.000 ομιλητές). Επίσης μιλιέται η Σκωτική γλώσσα (Σκωτς) (1.500.000 ομιλητές στη Σκωτία και 30.000 στη Βόρειο Ιρλανδία).
Θρησκεία
Οι Βρετανοί είναι στην πλειοψηφία τους προτεστάντες. Ο αγγλικανισμός εγκαθιδρύθηκε στην Αγγλία το 1534, όταν διεκόπησαν οι σχέσεις με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και οργανώθηκε η Εκκλησία της Αγγλίας ως επίσημη θρησκεία. Μαζί με την Εκκλησία της Σκωτίας λειτουργούν ως επίσημη θρησκεία αλλά και οι περισσότερες θρησκείες του κόσμου έχουν παρουσία. Ο παρακάτω πίνακας περιέχει τα πιο πρόσφατα στοιχεία απογραφής.[219][220].
| Θρησκεία | Πληθυσμός | % |
|---|---|---|
| Αγγλικανοί | 26.088.980 | 44,4 |
| Ρωμαιοκαθολικοί | 9.888.565 | 16,8 |
| Λοιποί Χριστιανοί | 6.083.003 | 10,3 |
| Πρεσβυτεριανοί | 2.524.740 | 4,3 |
| Μουσουλμάνοι | 1.591.000 | 2,7 |
| Μεθοδιστές | 1.430.686 | 2,4 |
| Ινδουιστές | 559.000 | 1,0 |
| Σιχ | 336.000 | 0,6 |
| Ιουδαίοι | 267.000 | 0,5 |
| Μορμόνοι | 186.768 | 0,4 |
| Βουδιστές | 152.000 | 0,3 |
| Μάρτυρες του Ιεχωβά | 136.993 | 0,2 |
| Άλλες θρησκείες | 179.000 | 0,3 |
| Δεν δήλωσαν | 4.289.000 | 7,3 |
| Χωρίς θρησκεία | 9.104.000 | 15,5 |
| Σύνολα θρησκειών | 45.163.000 | 76,8 |
Μετανάστες
Κατά τη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου, η Αγγλία αποτέλεσε έναν από τους πιο σημαντικούς προορισμούς των μεταναστών που εγκαταστάθηκαν στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα εκείνων που προέρχονταν από τις πρώην αγγλικές αποικίες. Οι κυριότερες χώρες προέλευσης των μεταναστών ήταν χώρες της Καραϊβικής, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές, η Σρι Λάνκα και η Ινδία.[221]
Ο πληθυσμός της Αγγλίας ανέρχεται σε 47.026.500 κατοίκους και οι μη λευκές μειονότητες αποτελούν το 6,3%, δηλ. περίπου 2.906.500 κάτοικοι.[222]
Το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας είναι και ήταν πολιτισμικό, πολυεθνικό και πολυγλωσσικό στη σύνθεση του πληθυσμού του, ακόμα και πριν την άφιξη των μεγάλων μεταναστευτικών ρευμάτων στη δεκαετία του 1950. Το 1993 από τα τρία εκατομμύρια περίπου των μη Ευρωπαίων κατοίκων του Ηνωμένου Βασιλείου οι 840.000 ήταν Ινδοί, 447.000 Πακιστανοί, 163.000 από το Μπανγκλαντές, 157.000 Κινέζοι και περίπου 891.000 ανήκαν στη μαύρη φυλή. Η πλειοψηφία όλων αυτών έχει γεννηθεί στη Βρετανία, ενώ αρκετοί δεν μιλούν καθόλου τη μητρική τους γλώσσα και η πολιτισμική τους ταυτότητα έχει πλέον διαφοροποιηθεί σε μεγάλο βαθμό.[223]
Παράλληλα με την οικονομική και πολιτική ανάπτυξη, αναπτύσσονται στη χώρα τα γράμματα και οι τέχνες. Τα πρώτα καλλιτεχνικά λείψανα είναι τα μεγαλιθικά ιερά του Έιβμπερι, που χρονολογούνται μεταξύ του 1900-1600 π.Χ. Στη συνέχεια, μετά την κατάκτηση της από τους Ρωμαίους, οι τελευταίοι δίδαξαν το δικό τους πολιτισμό στους ντόπιους.
Με τη διάδοση του χριστιανισμού στα νησιά, αρχίζει μια καινούρια εποχή για την τέχνη. Αρχίζουν να κατασκευάζονται διάφοροι ναοί, μερικοί από τους οποίους καταστράφηκαν από την εισβολή και την κυριαρχία των Ούννων, ενώ μερικοί από αυτούς εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να υπάρχουν.
Η νορμανδική κατάκτηση των βρετανικών νησιών έπαιξε αποφασιστική σημασία στην όλη καλλιτεχνική εξέλιξη, που εξακολουθεί να εκφράζεται με τη μορφή διάφορων αρχιτεκτονικών κτισμάτων και με τη ζωγραφική. Οι νέες αντιλήψεις για την τέχνη, που αναπτύχθηκαν στην υπόλοιπη Ευρώπη κατά την Αναγέννηση, άρχισαν να φτάνουν στη Βρετανία την εποχή του Ερρίκου του Η', που κάλεσε στην αυλή του διάφορους Ευρωπαίους καλλιτέχνες.
Αργότερα, το 1768, ο Γεώργιος ο Γ', δημιούργησε τη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών, ενώ η ζωγραφική και η γλυπτική γνωρίζει μια κάποια ανάπτυξη, χωρίς να δημιουργεί και τη δικιά της σχολή, όπως έγινε με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η λογοτεχνία στη Βρετανία αρχίζει να γνωρίζει ανάπτυξη και να βρίσκει το χαρακτήρα της μετά την εισβολή των Νορμανδών, στα 1066. Οι Νορμανδοί επέβαλλαν στους Άγγλους τη γλώσσα τους και τον πολιτισμό τους. Από την εποχή αυτή υπάρχουν μερικές ιστορίες με ιππότες και διάφοροι θρύλοι, όπως οι Αρθούριοι, που αρχικά γράφτηκαν στα λατινικά, αργότερα μεταφράστηκαν στα φραγκονορμανδικά και τέλος στα αγγλικά. Κατά την Αναγέννηση, η λογοτεχνία έχει να επιδείξει μερικούς δυναμικούς εκπροσώπους, που ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Τόμας Μουρ. Πριν από την επικράτηση των πουριτανών, το 1642, θα πρέπει να αναφερθεί κι ο κορυφαίος ποιητής της Αγγλίας, ο Σαίξπηρ.
Μετά την επανάσταση του 1688, κάνει την εμφάνισή του το ρεαλιστικό μυθιστόρημα, που έχει ως θέμα του την καθημερινή ζωή. Κυριότεροι εκπρόσωποι της περιόδου αυτής είναι ο Ντάνιελ Ντεφόε, ο Τόμπιας Σμόλλετ και άλλοι. Από τους ρομαντικούς πρέπει να αναφερθούν ο Τζον Κητς, η Μαίρη Σέλλεϋ και ο Λόρδος Βύρων. Τα μετέπειτα χρόνια και μέχρι τα σημερινά υπάρχει πληθώρα λογοτεχνών, αλλά και πληθώρα τάσεων και αναζητήσεων. Ανάμεσα στα πιο γνωστά ονόματα θα πρέπει να αναφερθούν οι Τζόζεφ Κόνραντ, Τόμας Χάρντυ, Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, Όσκαρ Ουάιλντ, Τ.Σ. Έλιοτ, Γκράχαμ Γκρην, Λώρενς Ντάρελ και άλλοι.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
