ποταμός της κεντρικής Ευρώπης From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Δούναβης (Γερμ. Donau, Σλοβακ. Dunaj, Ουγγρ. Duna, Κροατ. Dunav, Σερβ. Дунав, Ρουμ. Dunărea, Βουλγ. Дунав, Ουκρ. Дунай / ο Δάννουβις των Βυζαντινών[1] ή Δανούβιος και Ίστρος[2], ο Τούνα των Τούρκων) είναι, μετά τον Βόλγα, ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της Ευρώπης και 29ος του κόσμου.[3] Θεωρούμενος διεθνής υδάτινος δρόμος, ο Δούναβης έχει τις πηγές του στην πόλη Ντοναουέσινγκεν, που βρίσκεται στον Μέλανα Δρυμό της Γερμανίας, στη συμβολή των ποταμών Μπρίγκαχ και Μπρεγκ. Ο Δούναβης ρέει έπειτα προς τα ΝΑ για 2.872 χλμ. διασχίζοντας τέσσερις πρωτεύουσες χωρών της κεντρικής Ευρώπης προτού εκβάλει στον Εύξεινο Πόντο μέσω του Δέλτα του σε Ρουμανία και Ουκρανία.
Κάποτε μακροχρόνιο σύνορο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο ποταμός περνάει ή αγγίζει τα σύνορα δέκα ευρωπαϊκών χωρών: Ρουμανία (29,0% της λεκάνης απορροής), Ουγγαρία (11,6%), Σερβία (10,2%), Γερμανία (7,0%), Βουλγαρία (5,9%), Σλοβακία (5,9%), Κροατία (4,4%), Ουκρανία (3,8%), Μολδαβία (1,6%) και Αυστρία. Η λεκάνη απορροής του εκτείνεται σε εννέα ακόμη χώρες.[4]
Το όνομα Ντανούβιους (Dānuvius) είναι λέξη δανεική από τα περσικά, ή κάποια κελτική γλώσσα.[4] Είναι ένα από τα ονόματα ποταμών που προέρχονται από τη λέξη της Πρωτοϊνδοευρωπαϊκής γλώσσας *dānu, προφανώς όρο για τη λέξη "ποτάμι", αλλά επίσης πιθανόν από ένα πανάρχαιο κοσμικό ποταμό ή μια Βεδική ποτάμια θεά, ή ίσως από μια ρίζα dā για το βίαιος, γρήγορος, απείθαρχος. Άλλα ονόματα ποταμών με την ίδια ετυμολογία είναι ο Ντον, ο Ντόνετς, ο Δνείπερος (Dnieper) και ο Δνείστερος (Dniestr). Ο Δνείπερος (προσλαβικά Ντάναπιρ από τον Γότθο ιστορικό Ιορδάνη) και ο Δνείστερος, από Danapris και Danastius, προέρχονται αντίστοιχα από τα Σκυθικά Ιρανικά Ντάνου απάρα (ποταμός μακριά) και Ντάνου νάζντια (ποταμός κοντά).
Ο Δούναβης ήταν γνωστός στα Λατινικά ως Ντανούμπιους, Ντανούβιους, Ίστερ, στα Αρχαία Ελληνικά ως Ίστρος. Το Δακικό/Θρακικό όνομα ήταν Ντόναρις (Άνω Δούναβης) και Ίστρος (Κάτω Δούναβης). Το Θρακικό-Φρυγικό του όνομα ήταν Ματόας, αυτός που φέρνει τύχη. Το Αρχαίο Ελληνικό Ίστρος ήταν δάνειο από Θρακικό/Δακικό που σήμαινε «δυνατός, γρήγορος», παρόμοιο με το Σανσκριτικό ισίρας γρήγορο.
Μετά τη Νορμανδική κατάκτηση της Αγγλίας στην Αγγλική γλώσσα χρησιμοποιείται η προερχόμενη από τα Λατινικά λέξη Danube.
Στις γλώσσες των σύγχρονων χωρών στις οποίες ρέει ο Δούναβης, οι ονομασίες είναι:
Μαζί με τις προαναφερθείσες χώρες (δείτε πάνω), η λεκάνη απορροής, συνολικής έκτασης 801.093 χλμ²,[5] του ποταμού συμπεριλαμβάνει τμήματα 9 ακόμη χωρών: Βοσνία και Ερζεγοβίνη (4,6%), Τσεχία (2,9%), Σλοβενία (2%), Μαυροβούνιο (0,9%), Ελβετία(0,2%), Ιταλία (<0,1%), Βόρεια Μακεδονία (<0,1%) και Αλβανία (0,1%). Συνολικά περιλαμβάνει και τις 14 υπολεκάνες των παραπόταμών του, μεγαλύτερες εκ των οποίων είναι αυτές του Τίσα και του Σάβου.[5] Το υψηλότερο σημείο της λεκάνης απορροής του Δούναβη είναι η κορυφή της Πιζ Μπερνίνα στα Ιταλό-Ελβετικά σύνορα σε υψόμετρο 4.049 μέτρων.
Καθώς η λεκάνη απορροής του Δούναβη εκτείνεται σε πολλές χώρες, πολλοί παραπόταμοί του είναι από μόνοι τους σημαντικοί ποταμοί, πλωτοί για φορτηγίδες και άλλα σκάφη με ρηχό βύθισμα. Από τις πηγές του μέχρι τις εκβολές του στον Εύξεινο Πόντο, οι κυριότεροι παραπόταμοί του είναι (με τη σειρά που εισρέουν):
| Σκέλος | Χώρα εκβολών | Παραπόταμος | Εκβολές στον Δούναβη | Όχθη | Μήκος |
|---|---|---|---|---|---|
| Άνω Δούναβης | Γερμανία | Ίλλερ | Ουλμ | δεξιά | 147 χλμ. |
| Λεχ | κοντά στο Ντοναουβέρτ | δεξιά | 264 χλμ. | ||
| Άλτμυλ | Κέλχαϊμ | αριστερά | 230 χλμ. | ||
| Νάαμπ | Ρέγκενσμπουργκ | αριστερά | 165 χλμ. | ||
| Ρέγκεν | Ρέγκενσμπουργκ | αριστερά | 165 χλμ. | ||
| Ίζαρ | Ντέγκεντορφ | δεξιά | 286 χλμ. | ||
| Ινν | Πάσσαου | δεξιά | 517 χλμ. | ||
| Εννς | Μαουτχάουζεν | δεξιά | 257 | ||
| Πύλες του Ντεβίν | |||||
| Μέσος Δούναβης | Σλοβακία | Μοράβας | Ντεβίν | αριστερά | 358 |
| Νήσος Σιχότ (η μεγαλύτερη του Δούναβη) | |||||
| Βαχ | Κόμαρνο | αριστερά | 403 | ||
| Χρον | Στούροβο | αριστερά | 298 | ||
| Ουγγαρία | Ίπελ | Σομπ | αριστερά | 232 | |
| Νησί της Μαργαρίτας | |||||
| Νήσος Τσέπελ | |||||
| Σίο | Σέκσαρντ | δεξιά | 121 | ||
| Κροατία | Δράβος | Qi rop | δεξιά | 725 | |
| Βούκα | Βούκοβαρ | δεξιά | 114 | ||
| Σερβία | Νήσος Βούκοβαρ | ||||
| Νήσος Σάρενγκραντ | |||||
| Τίσα | Τίτελ | αριστερά | 965 | ||
| Σάβος | Βελιγράδι | δεξιά | 945 | ||
| Μικρή νήσος του πολέμου | |||||
| Μεγάλο νησί του πολέμου | |||||
| Τίμις | Πάντσεβο | αριστερά | 359 | ||
| Μεγάλος Μοράβας | Σμεντέρεβο | δεξιά | 185 | ||
| Μλάβα | Κόστολατς | δεξιά | 158 | ||
| Πεκ | Βέλικο Γκράντιστε | δεξιά | 129 | ||
| Τιμόκ | σύνορα Σερβίας-Βουλγαρίας | δεξιά | 203 | ||
| Σιδηρές πύλες | |||||
| Κάτω Δούναβης | Ρουμανία | Άντα Καλέ | |||
| Βουλγαρία | Νήσος Κοζλσοντούι | ||||
| Ρουμανία | Ζιου | Μπέκετ | αριστερά | 331 | |
| Βουλγαρία | Ίσκαρ | Γκίγκεν | δεξιά | 368 | |
| Ρουμανία | Ολτ | Τούρνου Μαγκουρέλε | αριστερά | 709 | |
| Βουλγαρία | Όσαμ | Νικόπολη | δεξιά | 314 | |
| Νήσος Μπελένε | |||||
| Γιάντρα | Σβιστόφ | δεξιά | 285 | ||
| Νήσος Βαρντίμ | |||||
| Ρουμανία | Βέντεα | Μπουζόρου | αριστερά | 224 | |
| Άρτζες | Ολτένιτσα | αριστερά | 327 | ||
| Ιαλομίτσα | Χίρσοβα | αριστερά | 400 | ||
| Νήσος Μπάλτα Ιαλόμιτσει | |||||
| Μεγάλο νησί της Βραΐλας | |||||
| Σερέτης | Γαλάτσι | αριστερά | 726 | ||
| Ρουμανία/Μολδαβία | Προύθος | Τζουρτζουλέστι | αριστερά | 953 | |
Ο Δούναβης διαρρέει τις ακόλουθες χώρες και πόλεις (από την πηγή προς τις εκβολές). Ο Δούναβης είναι ο μοναδικός ποταμός στον κόσμο που διαρρέει τέσσερις πρωτεύουσες χωρών.
| Χώρα | Περιοχή | Πόλη |
|---|---|---|
 Γερμανία |
Βάδη-Βυρτεμβέργη | Ντοναουέσινγκεν |
| Μέρινγκεν | ||
| Τούτλινγκεν | ||
| Σίγκμαρινγκεν | ||
| Ρίντλινγκεν | ||
| Μούντερκινγκεν | ||
| Έχινγκεν | ||
| Ουλμ | ||
| Βαυαρία | Γκύντσμπουργκ | |
| Ντοναουβέρτ | ||
| Νόιμπουργκ | ||
| Ίνγκολστατ | ||
| Ρέγκενσμπουργκ | ||
| Στράουμπινγκ | ||
| Ντέγκενντορφ | ||
| Πάσσαου | ||
 Αυστρία |
Άνω Αυστρία | Λιντς |
| Κάτω Αυστρία | Κρεμς | |
| Τουλν | ||
| Βιέννη | Βιέννη | |
 Σλοβακία |
Μπρατισλάβα | Μπρατισλάβα |
| Νίτρα | Κόμαρνο | |
| Στούροβο | ||
 Ουγγαρία |
Γκιουρ-Μόσον-Σόπρον | Μοσονμαγκιάροβαρ |
| Γκιούρ | ||
| Κεντρική Διαδανουβία | Κόμαρομ | |
| Πεστ | Βίσεγκραντ | |
| Βατς | ||
| Σέντεντρε | ||
| Κεντρική Ουγγαρία | Βουδαπέστη | |
| Πεστ | Σαζχαλόμπατα | |
| Ράτσκεβε | ||
| Φέγιερ | Ντουναουίβαρος | |
| Τόλνα | Πακς | |
| Μπακς-Κίσκυν | Κάλοτσα | |
| Μπάγια | ||
| Μπαράνια | Μόχατς | |
 Κροατία |
Βούκοβαρ-Σύρμια | Βούκοβαρ |
| Ίλοκ | ||
 Σερβία |
Βοϊβοντίνα | Άπατιν |
| Μπάτσκα Πάλανκα | ||
| Φούτογκ | ||
| Νόβι Σαντ | ||
| Σρέμσκι Κάρλοβτσι | ||
| Βελιγράδι | Ζέμουν | |
| Βελιγράδι | ||
| Νότια Μπανάτ | Πάντσεβο | |
| Περιφέρεια Δούναβη | Σμεντέρεβο | |
| Νότια Μπανάτ | Κόβιν | |
| Μπρανίτσεβο | Γκόλουμπατς | |
| Μπορ | Κλάντοβο | |
 Βουλγαρία |
Βίντιν | Βίντιν |
| Μοντάνα | Λομ | |
| Κοζλοντούι | Κοζλοντούι | |
| Βράτσα | Οριάνοβο | |
| Πλέβεν | Νικόπολ | |
| Μπέλενε | ||
| Βελίκο Τάρνοβο | Σβιστόφ | |
| Ρούσε | Ρούσε | |
| Σίλιστρα | Τούτρακαν | |
| Σιλίστρα | ||
 Μολδαβία |
Καχούλ | Τζιουρτζιουλέστι |
 Ουκρανία |
Οδησσός | Ρενί |
| Ισμαήλ | ||
| Κιλιγιά | ||
| Βίλκοβε | ||
 Ρουμανία |
Καράς-Σεβερίν | Μολντόβα Νόουα |
| Μεχεντίντσι | Ορσόβα | |
| Ντρομπέτα-Τούρνου Σεβερίν | ||
| Ντολζ | Καλαφάτ | |
| Μπεκέτ | ||
| Νταμπουλένι | ||
| Ολτ | Κοραβία | |
| Τελεορμάν | Τούρνου Μαγκουρέλε | |
| Ζιμνίτσεα | ||
| Τζιούρτζιου | Τζιούρτζιου | |
| Καλαράσι | Ολτένιτσα | |
| Καλαράσι | ||
| Ιαλομίτσα | Φετέστι | |
| Κωνστάντζα | Τσερνάβοντα | |
| Βράιλα | Βραΐλα | |
| Γκαλάτσι | Γκαλάτσι | |
| Τούλτσεα | Τούλτσεα | |
| Σουλινάς |
Ο Δούναβης αποτέλεσε τοποθεσία πολλών από τους αρχαιότερους ανθρώπινους πολιτισμούς. Οι Νεολιθικοί πολιτισμοί του Δούναβη περιλαμβάνουν της Γραμμικής Κεραμεικής της Μεσοδουνάβιας λεκάνης. Πολλές θέσεις του Πολιτισμού Βίντσα (Σερβία), που αναπτύχθηκε από την 6η έως την 3η χιλιετία π.Χ βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού. Ο πολιτισμός Βούτσεντολ (από την ομώνυμη θέση κοντά στο Βούκοβαρ της Κροατίας) που αναπτύχθηκε την 3η χιλιετία π.Χ είναι γνωστός για τα έργα κεραμικής του. Ήδη από το 8500 π.Χ. εντοπίζονται ίχνη σταθερών οικισμών ψαράδων και κυνηγών στις Σιδηρές Πύλες και στα περίχωρα του σημερινού Βελιγραδίου.[4] Μεταξύ 750 και 500 π.Χ. Κέλτες εγκαταστάθηκαν στον Άνω Δούναβη, δίνοντάς του το όνομα Danu ('η μητέρα των θεών'). Η πρώτη αναφορά του ποταμού σε ελληνικές πηγές είναι αυτή του Ησίοδου που τον ονομάζει Ίστρο. Αρχαίες πολιτισμικές αντιλήψεις για τον κάτω Δούναβη.
Μέρος του Δανούβιου ή Ίστρου ποταμού ήταν επίσης γνωστός (μαζί με τον Εύξεινο Πόντο) ως Ωκεανός την αρχαία εποχή και ονομάζονταν Ωκεανός Ποταμός. Ο κάτω Δούναβης επίσης ονομάζονταν και Κέρας Ωκεάνιο στα Αργοναυτικά από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο. Το κάτω τμήμα του ποταμού έχει αργή, βαθιά, πλατιά πορεία οπότε μπορεί να γίνει κατανοητό γιατί θεωρούνταν κομμάτι του Ωκεανού. Στις εκβολές του ποταμού, υπήρχε το ιερό νησί της Άλμπα (Λευκή, Πυθονήσι, Νησί των Φιδιών), αφιερωμένο στον Πελασγικό (και αργότερα Ελληνικό) Απόλλωνα, χαιρετίζοντας τον ήλιο που έβγαινε από την ανατολή. Ο Εκαταίος ο Αβδηρίτης αναφέρεται στο νησί του Απόλλωνα από την περιοχή των Υπερβορείων, στον Ωκεανό. Κατά μία εκδοχή του μύθου του ο ήρωας Αχιλλέας ετάφη στη Λεύκη (σήμερα ένα από τα στόμια του Δούναβη λέγεται Χίλια). Παλαιά ρουμάνικα παραδοσιακά τραγούδια αναφέρουν ένα λευκό μοναστήρι σε ένα λευκό νησί με εννιά ιερείς.
Ο πέρσης βασιλιάς Δαρείος τον διέσχισε κατά τη σκυθική εκστρατεία το 513 π.Χ.[4] Ο Αλέξανδρος ο Μέγας νίκησε τον βασιλιά των Τριβαλλών Σύρμο και τις βόρειες βαρβαρικές Θρακικές και Ιλλυρικές, προελαύνοντας από τη Μακεδονία έως τον Δούναβη το 336 π.Χ.
Ο ποταμός ήταν τμήμα των Limes της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Ρωμαίοι είχαν συχνά τον Δούναβη ως βόρειο σύνορο της αυτοκρατορίας τους από την εποχή του Οκταβιανού. Οι παραδουνάβιες ρωμαϊκές επαρχίες ήταν οι εξής:
| Επαρχία | Κύρια φρούρια - πόλεις
στον Δούναβη |
Λεγεώνες | Διάρκεια ρωμαϊκής
κατοχής |
|---|---|---|---|
| Ραιτία | Castra Batava, Castra Regina, | 3η Ιταλική | 15 π.Χ. - 467 μ.Χ. |
| Νόρικουμ | Juvanum | 2η Ιταλική | 15 π.Χ. - μέσα 5ου αι.[6] |
| Παννονία | Vindobona, Cuccium, Mursa, Arrabona, | 11η Δίδυμη[7] | 9 π.Χ. (ως μέρος της Ιλλυρίας)
20 μ.Χ. - 107 μ.Χ. παραχώρηση στους Ούνους από τον Θεοδόσιο στα μέσα του 5ου αι.[8] |
| Άνω Μοισία | Singidunum | 2η Εφεδρική[9] | 29 π.Χ. - 376 μ.Χ. |
| Δακία | 4η Φλάβια Φέλιξ,
13η Δίδυμη, 5η Μακεδονική[10] |
106 μ.Χ.[11] - 275 μ.Χ.[12] | |
| Κάτω Μοισία | Durostorum, Νικόπολη, | 1η Ιταλική,
11η Κλαύδια |
29 π.Χ. - 376 μ.Χ. |
Οι Ρωμαίοι εγκατέστησαν διάφορες γέφυρες. Η μεγαλύτερη τοξωτή γέφυρα του κόσμου ήταν αυτή του Τραΐανού στις Σιδηρές Πύλες. Έτερη σημαντική γέφυρα ήταν αυτή της Vindibona (σημ. Βιέννης).
Η κατάρρευση της ρωμαϊκής εξουσίας στις παραδουνάβιες επαρχίες κατά τον 3ο και 4ο αιώνα μ.Χ. είδε την εισροή διάφορων φύλων. Οι Γότθοι αποχώρησαν από την Παννονία το 469 για να πάρουν τη θέση τους οι Λομβαρδοί που διέμειναν στην περιοχή μέχρι τα μέσα του 6ου αιώνα. Η μοναδική τέως ρωμαϊκή επαρχία που διατηρήθηκε από την Ανατολική Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν η Μοισία. Τον 6ο αιώνα οι Άβαροι ίδρυσαν το κράτος τους με κέντρο τον Τίσα· η εξαφάνισή τους επέφερε τη μετεγκατάσταση Βουλγάρων στον Κάτω Δούναβη και Σλάβων γύρω από τη συμβολή του με τον Σάβα κατά τον επόμενο αιώνα ενώ τον 9ο αιώνα οι Μαγυάροι αντικατέστησαν τα αβαρικά φύλα στην Παννονία.[13] Ο Άνω Δούναβης παραδοσιακά ήταν κάτω από τον έλεγχο των Βαυαρών.
Τον Μεσαίωνα πολλές παρόχθιες εξουσίες όπως οι ιππότες στο Ντυρνστάιν στην Αυστρία υποχρέωναν τα πλεούμενα να πληρώνουν φόρο περάσματος.[14] Παράχθιες πόλεις ανάγκαζαν τους εμπόρους να σταθμεύουν για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα στα λιμάνια τους και να πωλούν εκεί τα εμπορεύματά τους.[15] Κύρια δύναμη ωστόσο που ήλεγχε το μεγαλύτερο μέρος του κεντρικού Δούναβη ήταν το Βασίλειο της Ουγγαρίας που ήδη από το 1004 με την ενσωμάτωση της Τρανσυλβανίας και της Κροατίας το 1089 κυριάρχησε στην κοιλάδα του ποταμού.[16] Ο πρώτος διεθνής κανονισμός για τον Δούναβη ορίστηκε το 1368 από τον πρίγκιπα της Βλαχίας Βλαδισλάβο και επεκτάθηκε και στην Ουγγαρία από τον πρίγκιπα Μίρτσεα το 1413 κι επέτρεπε την ελεύθερη πλεύση στο ποτάμι μεταξύ των Σιδηρών Πυλών και της Βράιλα.[17]
Από τα τέλη του 14ου αιώνα μέχρι τα τέλη του 19ου, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό του Βασιλείου της Ουγγαρίας και αργότερα με των Αυστριακών Αψβούργων για τον έλεγχο του ποταμού,ο οποίος αποτελούσε τα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας από το 1521. Πολλοί από τους πολέμους Οθωμανών-Ούγγρων (1366-1526) και Οθωμανών-Αψβούργων (1526-1791) διεξήχθησαν κατά μήκος του ποταμού.
Οι σημαντικότεροι πόλεμοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά μήκος του Δούναβη περιλαμβάνουν τη Μάχη της Νικόπολης (1396), τη Μάχη του Μοχάτς (1526), την πρώτη Τουρκική Πολιορκία της Βιέννης (1529), την Πολιορκία του Έστερχομ (1543), τον Δεκαπενταετή Πόλεμο (1591-1606), τη Δεύτερη πολιορκία της Βιέννης (1683) και τον Μεγάλο Τουρκικό Πόλεμο (1683-1699). Καθ'όλη τη διάρκεια των πρώτων τριών αιώνων οθωμανικής κυριαρχίας στον κάτω Δούναβη, η αυτοκρατορία μονοπωλούσε τις μετακινήσεις στον ποταμό αν και σταδιακά, μέσω της σύμπραξης συμφωνιών, η αποκλειστική χρήση του μέσου και κάτω Δούναβη από την πλευρά της υποχώρησε. Στη συνθήκη που υπέγραψε με το Βασίλειο της Γαλλίας το 1535 επέτρεπαν την ελεύθερη διέλευση από όλα τα ύδατα της αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένου και του Δούναβη στα πλοία με γαλλική σημαία, αν και αυτός ο εμπορικός δρόμος δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ από τους Γάλλους.[18] Το 1616 υπεγράφη μια νέα συνθήκη ελεύθερης πλεύσης, αυτή τη φορά με την Αυστριακή Αυτοκρατορία που περιελάμβανε και τα συμμαχικά εδάφη της Ισπανικής Μοναρχίας,[19] τα όρια της οποίας επεκτάθηκαν το 1699 με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς μέχρι τις εκβολές του Τίσα.[20] Ενδιάμεσα οι Αψβούργοι είχαν κατορθώσει να ανακτήσουν τη Βουδαπέστη.[13] Στη συνθήκη του Πασάροβιτς που ακολούθησε (Ιούλιος 1718) ενσωματώθηκε ένα ολόκληρο παράθεμα με τίτλο «Tractatus Comercii et Navigationis» που ωστόσο απαγόρευε την άμεση πλεύση από τον Δούναβη στον Εύξεινο Πόντο μη τουρκικών πλοίων.
Η Ρωσική Αυτοκρατορία με την ενσωμάτωση της Βεσσαραβίας έγινε για πρώτη φορά παρόχθιο κράτος του ποταμού.[21] Η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (Ιούλιος 1774) επέτρεψε στα ρωσικά πλοία να πλέουν στον οθωμανικό Δούναβη, ενώ επεσήμανε τα ήδη υπάρχοντα δικαιώματα πλεύσης για τα γαλλικά και αγγλικά πλοία.[22] Δέκα χρόνια αργότερα η Αυστροουγγαρία εντάχθηκε κι αυτή στο καθεστώς ελεύθερης χρήσης της ποτάμιας οδού. Το 1812 η συνθήκη του Βουκουρεστίου επέτρεπε στα ρωσικά πλοία να πλέουν μέχρι τον Προύθο[23] και σηματοδότησε την κατακόρυφη άνοδο της ρωσικής επιρροής στον ποταμό.
Η συνθήκη της Αδριανούπολης το 1829 έσπασε το οθωμανικό μονοπώλιο στα σιτηρά της Μολδαβίας, τα οποία ξεκίνησαν να εξάγονται δια μέσου του Δούναβη προς την κεντρική Ευρώπη και κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία που υπέφερε από έλλειψη τροφίμων.[24] Επίσης, οι εκβολές του Δούναβη στον Σουλινά πέρασαν στον ρωσικό έλεγχο, ανοίγοντας μια ελεύθερη δίοδο επικοινωνίας με τη Μαύρη Θάλασσα.[25] Το 1835 η ελληνο-αυστριακή συνθήκη άνοιξε τον δρόμο της εμπορικής συνδιαλλαγής των παραδουνάβιων κρατών με τα κράτη της Μεσογείου μέσω του ποταμού.[26] Η Αυστρία επανέλαβε το εμπορικό της άνοιγμα βάσει των λιμανιών της στον Δούναβη με μια αντίστοιχη εμπορική συμφωνία με την Αγγλία το 1838 και τη Ρωσία.[27] Η κακή συντήρηση των ποτάμιων οδών στις εκβολές του Δούναβη στον Σουλινά από τη Ρωσία επιτάχυνε τις διαδικασίες για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Τσερναβόντα Κωνστάντζας.[28] Μαζί με τον Κάτω Δούναβη έγιναν γνωστές για πρώτη φορά στη Δυτική Ευρώπη και οι παρόχθιές του Μολδαβία και Βλαχία. Παρά τα όποια εμπορικά της δικαιώματα, η Ρωσική Αυτοκρατορία υποτίμησε το διαδουνάβειο εμπόριο λόγω των συμφερόντων της για πραγματοποίηση των εξαγωγών από το λιμάνι της Οδησσού.[29] Η ρωσική ήττα στον Κριμαϊκό Πόλεμο επέτρεψε την άμεση εμπλοκή των ευρωπαϊκών δυνάμεων στο καθεστώς της ναυσιπλοΐας στον κάτω Δούναβη με τον αποκλεισμό της Ρωσίας και την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Δούναβη και του Σουλινά (αγγλ.: European Commission of the Danube and Sulina),[29] πόλης που αποτέλεσε και την εκ των πραγμάτων έδρα της και τελούσε υπό τον έλεγχό της μαζί με το Γαλάτσι. Η διεθνοποίηση του ποταμού ευνόησε ιδιαίτερα τα ελληνικά εμπορικά συμφέροντα, με τα ελληνικής σημαίας πλοία να είναι πρώτα στη λίστα του όγκου εμπορευμάτων που διακίνησαν, με 136.922 τόνους το 1866.[29]
Η παρουσία της Επιτροπής βελτίωσε ιδιαίτερα την εικόνα του Σουλινά, αποφέροντάς της οικονομική ευρωστία και ένα ιδιαίτερα δυτικο-ευρωπαϊκό χαρακτήρα· τα ελληνικά ήταν η εκ των πραγμάτων lingua franca.[30]
Ο τελευταίος σημαντικός πόλεμος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Δούναβη ήταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1877-1878). Μετά τη ρωσική ήττα, το 1878 η Δοβρουτσά πέρασε υπό τον έλεγχο της Ρουμανίας, η οποία, υπό το σκεπτικό της συνθήκης του Βερολίνου, λειτούργησε ως αντίβαρο στην επανάκτηση της Βεσσαραβίας από τη Ρωσία, που λόγω της αδυναμίας της θα ήταν πιο ασφαλής για τον έλεγχό του Δούναβη από τις μεγάλες δυνάμεις. Η Επιτροπή ούτως η άλλως λειτουργούσε ανεξάρτητα των ρουμανικών νόμων. Η ενσωμάτωση των νέων περιοχών επιβεβαιώθηκε με την κατασκευή της γέφυρας «Βασιλιάς Κάρολος», τη μεγαλύτερη της Ευρώπης της εποχής, που ένωσε το Βουκουρέστι με την Κωνστάντζα.[31] Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είδε την καταστροφή της παραπάνω γέφυρας και τη στιγμιαία αμφισβήτηση της ρουμανικής κυριαρχίας στον Κάτω Δούναβη, που απομακρύνθηκε ως επιλογή με τη συμμαχική νίκη. Οι σύμμαχοι επίσης επεξέτειναν τη λειτουργία της Επιτροπής κάτω από την αιγίδα της Συμφωνίας του Δούναβη του 1921 και ίδρυσαν τη Διεθνή Επιτροπή του Δούναβη (International Commission of the Danube) που ανέλαβε τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας στο σκέλος του ποταμού μεταξύ Ουλμ και Βραΐλας.[32]
Εντούτοις σταδιακά η ρουμανική κυβέρνηση ξεκίνησε τον αγώνα κατάργησης των Επιτροπών που περιόριζαν τη ρουμανική εθνική κυριαρχία. Μεταξύ 1929 και 1939 η Ρουμανία περιόρισε την εξουσία της Επιτροπής και πήρε κάτω από τη δικαιοδοσία της μεγάλο μέρος του Κάτω Δούναβη. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ναζιστική Γερμανία εκ των πραγμάτων πάγωσε την Επιτροπή, ελέγχοντας όλο το μήκος του Δούναβη.[33] Μετά το τέλος του πολέμου τη θέση της κυρίαρχης δύναμης του Δούναβη ανέλαβε η Σοβιετική Ένωση, που τον Αύγουστο του 1948 έφερε οριστικά τέλος στο καθεστώς που ίσχυε νομικά μέχρι τότε, αποκλείοντας τις δυτικές δυνάμεις και περικλείοντας μόνο τις παρόχθιες χώρες.[33] Το οικονομικό σύστημα που είχε λειτουργήσει μέχρι τότε αποσυντέθηκε, απομονώνοντας τον Δούναβη από τη Μεσόγειο και την Κεντρική Ευρώπη και εντάσσοντάς τον στη σοβιετική οικονομική σφαίρα.
Το 1945 συμφωνήθηκε η διάνοιξη του Καναλιού Δούναβη-Μαύρης Θάλασσας μήκους 400 χιλιομέτρων που ωστόσο σταμάτησε με τον θάνατο του Στάλιν το 1953. Τα έργα συνεχίστηκαν επί Τσαουσέσκου, ολοκληρώνοντάς το το 1984. Το σχέδιο του δικτάτορα να συνδέσει το Βουκουρέστι με τον ποταμό έμεινε ατελές, με περίπου 70% να έχει ολοκληρωθεί το 1989.[34]
Ο Δούναβης είναι πλωτός για υπερωκεάνια από τον Εύξεινο Πόντο ως τη Βραΐλα της Ρουμανίας, για ποταμόπλοια μέχρι το Κέλχαϊμ της Βαυαρίας και για μικρότερα πλοία μέχρι το Ουλμ της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Περίπου 60 παραπόταμοι του είναι επίσης πλωτοί.
Από τότε που ολοκληρώθηκε το κανάλι Ρήνου-Μάιν-Δούναβη το 1992, ο ποταμός αποτελεί μέρος ενός διευρωπαϊκού υδάτινου δρόμου από το Ρότερνταμ στη Βόρεια Θάλασσα μέχρι την πόλη Σούλινα στον Εύξεινο Πόντο. Το 1994 ο Δούναβης ανακηρύχθηκε ένας από τους 10 πανευρωπαϊκούς μεταφορικούς διαδρόμους, δρόμους στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, που απαιτούσαν μεγάλες επενδύσεις για τα επόμενα δέκα ως δεκαπέντε χρόνια. Η ποσότητα αγαθών που μεταφέρονται στον Δούναβη αυξήθηκε σε περίπου 100 εκατομμύρια τόνους το 1987. Το 1999 η μεταφορά στον ποταμό ήταν δύσκολη λόγω των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ τριών γεφυρών στη Σερβία κατά τη διάρκεια του Πολέμου του Κοσόβου. Ο καθαρισμός των ερειπίων που προέκυψαν ολοκληρώθηκε το 2002 και μια προσωρινή πλωτή γέφυρα που δυσχέραινε τη ναυσιπλοΐα αφαιρέθηκε το 2005.
Στις Σιδηρές Πύλες ο Δούναβης ρέει μέσα από ένα φαράγγι, που αποτελεί τμήμα των συνόρων μεταξύ Σερβίας και Ρουμανίας. Περιλαμβάνει το φράγμα του Υδροηλεκτρικού Σταθμού Σιδηρές Πύλες Ι, που τον διαδέχεται 60 περίπου χιλιόμετρα κατάντη (έξω από το φαράγγι) ο Υδροηλεκτρικός Σταθμός Σιδηρές Πύλες ΙΙ.
Υπάρχουν τρεις τεχνητές υδάτινες συνδέσεις που έχουν κατασκευαστεί στον Δούναβη: Το Κανάλι Δούναβη-Τίσα-Δούναβη στις περιοχές Βανάτο και Μπάκα (της Βοϊβοντίνα, βόρειας επαρχίας της Σερβίας), το 64 χλμ. Κανάλι Δούναβη-Εύξεινου Πόντου, ανάμεσα στην Τσερναβόντα και την Κωνστάντζα (Ρουμανία), που τελείωσε το 1984 και μειώνει την απόσταση ως τον Εύξεινο Πόντο κατά 400 χλμ. και το Κανάλι Ρήνου-Μάιν-Δούναβη (περίπου 171 χλμ.) που ολοκληρώθηκε το 1992 και συνδέει τη Βόρεια Θάλασσα με τον Εύξεινο Πόντο.
Το Δέλτα του Δούναβη (Ρουμανικά : Delta Dunării, Ουκρανικά : Дельта Дунаю) είναι το έκτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη με συνολικό εμβαδόν 4.560 τ.χλμ.[35] και το πιο καλοδιατηρημένο στην Ευρώπη. Το μεγαλύτερο μέρος του Δέλτα βρίσκεται στη Ρουμανία, ενώ το βόρειο μέρος του βρίσκεται στην Ουκρανία. Η συνολική του έκταση ανέρχεται στα 4.152 τετραγωνικά χλμ., από τα οποία τα 3.446 τ.χλμ. ανήκουν στη Ρουμανία.
Το Δέλτα του Δούναβη είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1991, με το 89% της επιφάνειάς του, το μεγαλύτερο ποσοστό της ηπείρου, να έχει τεθεί υπό προστασία.[35] Οι υγρότοποί του (στη λίστα Ραμσάρ των υγρότοπων διεθνούς σημασίας) συγκεντρώνουν μεγάλα σμήνη αποδημητικών πτηνών, μεταξύ τους τον απειλούμενο με εξαφάνιση Πυγμαίο Κορμοράνο. Το δέλτα φιλοξενεί πάνω από 300 είδη πουλιών κάθε χρόνο.
Το δέλτα απειλούν ανταγωνιζόμενα συστήματα καναλιών και αποχέτευσης.
Η διεθνής επιτροπή για την προστασία του ποταμού Δούναβη είναι μια οργάνωση η οποία αποτελείται από εκπροσώπους 14 κρατών (Γερμανία, Αυστρία, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ουγγαρία, Κροατία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, Σερβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία, Μαυροβούνιο και Ουκρανία). Το συνέδριο, που συνήλθε το 1998, ασχολείται με ολόκληρο το ποτάμιο σύστημα του Δούναβη, συμπεριλαμβανομένων των παραποτάμων του και των υπογείων υδάτων του. Ο στόχος της είναι να παρακινήσει και να συντονίσει την καλή διαχείριση των νερών, δηλαδή τη δίκαια διανομή τους. Μέσα σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και η καλή διατήρηση του νερού, καθώς και η διανομή του σε λογικά πλαίσια.
Σε όλη του την πορεία, ο ποταμός είναι πηγή πόσιμου νερού για περίπου 20 εκατομμύρια ανθρώπους. Στη Βάδη-Βυρτεμβέργη της Γερμανίας το 2004 περίπου το 30% του νερού για την περιοχή ανάμεσα στη Στουτγκάρδη, το Μπαντ Μέργκεντχαϊμ, το Άαλεν και την περιοχή Αλμπ-Ντονάου προερχόταν από διυλισμένο νερό του Δούναβη. Άλλες πόλεις όπως το Ουλμ και το Πάσσαου χρησιμοποιούν επίσης εν μέρει νερό από τον ποταμό.
Στην Αυστρία και την Ουγγαρία, το περισσότερο νερό απορροφάται από το έδαφος και από ανοιξιάτικες πηγές και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται το νερό του Δούναβη. Επίσης οι περισσότερες πολιτείες δεν μπορούν να καθαρίσουν το νερό του ποταμού λόγω της εκτεταμένης μόλυνσης του. Μόνο κάποιες περιοχές στη Ρουμανία, όπου το νερό είναι καθαρότερο μπορούν ακόμη να υδρεύονται κανονικά από τον Δούναβη.
Ως Διάδρομος 7 της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο Δούναβης είναι σημαντική οδός μεταφοράς. Μετά τη διάνοιξη του Καναλιού Ρήνου-Μάιν-Δούναβη ο ποταμός συνδέει το Λιμάνι του Ρότερνταμ και τα βιομηχανικά κέντρα της Δυτικής Ευρώπης με τη Μαύρη Θάλασσα και επίσης, μέσω του Καναλιού Δούναβη-Εύξεινου Πόντου, με το Λιμάνι της Κωνστάντζας.
Ο υδάτινος δρόμος είναι σχεδιασμένος για μεγάλα σκάφη ποτάμιας ναυσιπλοΐας (110,00 Χ 11,45 μέτρα), αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του μπορεί να δεχθεί πολύ μεγαλύτερα. Ο Δούναβης έχει εν μέρει διωρυγοποιηθεί στη Γερμανία (5 υδατοφράκτες) και στην Αυστρία (10 υδατοφράκτες). Προτάσεις να κατασκευασθούν νέοι υδατοφράκτες για να διευκολυνθεί η ναυσιπλοΐα δεν έχουν προχωρήσει, εν μέρει λόγω περιβαλλοντικών προβληματισμών.
Κατάντη των υδατοφρακτών Φροιντενάου στη Βιέννη, η διωρυγοποίηση του Δούναβη έχει περιορισθεί στο φράγμα Γκαμπτσίκοβο και τους υδατοφράκτες κοντά στην Μπρατισλάβα και τους δύο διπλούς υδατοφράκτες των Σιδηρών Πυλών, κατά μήκος του Δούναβη - συνόρου Σερβίας και Ρουμανίας. Αυτοί οι υδατοφράκτες έχουν μεγαλύτερες διαστάσεις (παρόμοιες με εκείνους του Ρωσικού ποταμού Βόλγα, μερικοί 300 επί πάνω από 30 μέτρα). Κατάντη των Σιδηρών Πυλών ο ποταμός ρέει ελεύθερα μέχρι τον Εύξεινο Πόντο σε μήκος πάνω από 860 χιλιόμετρα.
Εκτός από δύο δευτερεύοντα πλωτά παρακλάδια, οι μόνοι μεγάλοι πλωτοί ποταμοί που συνδέονται με τον Δούναβη είναι ο Δράβος, ο Σάβος και ο Τίσα. Στη Σερβία επίσης συνδέεται με τον ποταμό ένα δίκτυο καναλιών, γνωστό ως Κανάλια Δούναβη-Τίσα-Δούναβη.
Η σημασία του ψαρέματος στον Δούναβη, η οποία ήταν ύψιστη στον Μεσαίωνα έχει μειωθεί δραματικά. Κάποιοι ψαράδες είναι ακόμα ενεργοί σε ορισμένα σημεία του ποταμού και στο Δέλτα υπάρχει σημαντική βιομηχανία.
Μόνο στο οικοσύστημα του Άνω Δούναβη υπάρχουν περίπου 60 είδη ψαριών ενώ στο οικοσύστημα του Κάτω Δούναβη-Δνείστερου υπάρχουν περίπου τα διπλάσια. Συνολικά, από τα 134 είδη τα 115 είναι ιθαγενή.[5] Ανάμεσα σε αυτά υπάρχει μια εξαιρετική μεγάλη ποικιλομορφία οξύρρυγχων, συνολικά έξι είδη (μπελούγκα, Ρώσικος οξύρρυγχος, νόθος οξύρρυγχος, στουριόνι, ο αστερόεις οξύρρυγχος και ο οξύρρυγχος των Ευρωπαϊκών θαλασσών), αλλά όλα απειλούνται και έχουν σε μεγάλο βαθμό - ή ολοκληρωτικά στην περίπτωση του τελευταίου - εξαφανισθεί από τον ποταμό. Ενα από τα μεγαλύτερα είδη σολωμού είναι ενδημικό στη λεκάνη του Δούναβη, αλλά έχει εισαχθεί και αλλού από τον άνθρωπο.
Στα τουριστικά και φυσικά σημεία κατά μήκος της διαδρομής του ποταμού συμπεριλαμβάνονται η Κοιλάδα Βαχάου, το Εθνικό Πάρκο Δούναβη-Άουεν στη Γερμανία, το Γκέμεντς στην Ουγγαρία, το Φυσικό Πάρκο του Άνω Δούναβη στη Γερμανία, το Κόπατσκι Ριτ στην Κροατία, οι Σιδηρές Πύλες στη Σερβία και Ρουμανία, το δέλτα του ποταμού στη Ρουμανία και το Φυσικό Καταφύγιο Σρεμπάρνε στη Βουλγαρία.
Οι όχθες του Δούναβη στη Βουδαπέστη είναι τόπος παγκόσμιας κληρονομιάς και μπορεί κανείς να τις δει μέσα από βόλτες αξιοθεάτων που προσφέρονται στην πόλη.
Η Καμπή του Δούναβη είναι επίσης δημοφιλής τουριστικός προορισμός.
Το Δουνάβιο Ποδηλατικό Μονοπάτι είναι ποδηλατικό μονοπάτι κατά μήκος της διαδρομής του ποταμού. Χωρίζεται σε τέσσερα τμήματα:
Το Μονοπάτι του Σουλτάνου είναι μια πεζοπορική διαδρομή κατά μήκος του ποταμού μεταξύ Βιέννης και Σμεντέρεβο στη Σερβία. Από εκεί το Μονοπάτι του Σουλτάνου αφήνει τον Δούναβη καταλήγοντας στην Κωνσταντινούπολη. Τα τμήματά του κατά μήκος του ποταμού είναι
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
