Τραϊανός

Ο Τραϊανός (* 18 Σεπτεμβρίου 53, ίσως στην Ιταλική^[1] ή στη Ρώμη^[2]; † 8 Αυγούστου 117 στο Σελινούντα, Κιλικία) ήταν από τον Ιανουάριο του 98 μέχρι το 117 ρωμαίος Αυτοκράτορας. Το πραγματικό όνομα ήταν Μάρκος Ούλπιος Τραϊανός (λατινικά:Marcus Ulpius Traianus), αλλά ως αυτοκράτορας έλαβε το όνομα Imperator Caesar Nerva Traianus Augustus.^[3]

Τραϊανός
Ο Τραϊανός φορά την Corona civita και ιμάντα σπαθιού καθώς και Αιγίδα με κεφαλή Μέδουσας και φίδια, ως σύμβολο της -με θεϊκές καταβολές- ηγεμονίας του (Γλυπτοθήκη του Μονάχου.
Ρωμαίος Αυτοκράτορας
Περίοδος	27 Ιανουαρίου 98 – 8 Αυγούστου 117
Προκάτοχος	Νέρβας
Διάδοχος	Αδριανός
Γέννηση	18 Σεπτεμβρίου 53 Ιτάλικα της Βαιτικής Ισπανίας (νυν επαρχία Σεβίλλης, Ανδαλουσία)
Θάνατος	8 Αυγούστου 117 (63 ετών) Σελινούς Κιλικίας, Αττάλεια Μ. Ασίας
Τόπος ταφής	Ρώμη, Αγορά (οι στάχτες του στη βάση του κίονα του Τραϊανού, τώρα χαμένες)
Σύζυγος	Πομπηία Πλωτίνα
Οίκος	Δυναστεία των Αντωνίνων
Πατέρας	Μάρκος Ούλιπος Τραϊανός
Μητέρα	Μαρκία
Ονομασίες	Μάρκος Ούλπιος Τραϊανός (ως την υιοθεσία του) Καίσαρ Μάρκος Ούλπιος Νέρβας Τραϊανός (ως την αναγόρευσή του σε Αυτοκράτορα) Αυτοκράτωρ Καίσαρ Νέρβας Τραϊανός, θεϊκού Νέρβα υιός, Αύγουστος (ως το τέλος του)
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Τραϊανός, πρώτος ρωμαίος ηγεμόνας που καταγόταν από μια επαρχία, θεωρείται στην παραδοσιακή ιστοριογραφία της Συγκλήτου ο καλύτερος ρωμαίος Princeps (optimus princeps). Μετά τις διώξεις και τις εκτελέσεις Ρωμαίων συγκλητικών που χαρακτήριζαν τους τελευταίους χρόνους της βασιλείας του Δομιτιανού και το τέλος της Δυναστείας των Φλαβίων, θεμελιώθηκε από τον προκάτοχό του Νέρβα και περισσότερο από τον ίδιο τον Τραϊανό το σύστημα της αυτοκρατορικής υιοθεσίας. Η κατάκτηση της Αρμενίας, της Μεσοποταμίας και προ πάντων της Δακίας επέφερε τη μέγιστη επέκταση της αυτοκρατορίας κατά την εποχή του. Στην εσωτερική του πολιτική ο Τραϊανός προσπάθησε να ενισχύσει την Ιταλία με οικοδομικά και κοινωνικά έργα και στόχευε στην επέκταση του εκρωμαϊσμού στις επαρχίες της αυτοκρατορίας.

Βίος μέχρι την ανάληψη της εξουσίας

Καταγωγή και νεότητα

Νόμισμα του Τραϊανού με την επιγραφή Imp[erator] Caes[ar] Nerva Traian[us] Aug[ustus] Germ[anicus] P[ontifex] M[aximus] (μέρος ευρημάτων από τη Λυόν)

Ο Τραϊανός ανήκε στους απογόνους μιας ομάδας αποίκων, οι οποίοι το 206 π.Χ. είχαν εγκατασταθεί στα νότια της Ιβηρικής χερσονήσους, στην Ιταλική της επαρχίας Χισπάνια από τον Σκιπίωνα τον Αφρικανό. Οι πρόγονοί του κατάγονταν αρχικά από το Τύδερτα στην Ούμπρια. Ο Τραϊανός πρέπει να ήταν Ρωμαίος πολίτης ως ιθαγενής της νότιας Ισπανίας, αφού ο ομώνυμος πατέρας του βρισκόταν, όταν γεννήθηκε ο γιος του, στην αρχή της συγκλητικής του θητείας, κάτι που η προέλευση από την Ιταλική θα απέκλειε.^[4] Ο πατέρας του μάλλον είχε καταφέρει την εποχή του Κλαυδίου να γίνει ένα από τα πρώτα μέλη της Ρωμαϊκής Συγκλήτου που δεν είχε Ιταλική καταγωγή. Το έτος 70 ο πρεσβύτερος Τραϊανός έγινε αντικαταστάτης ύπατος και το 73/74 ανήλθε στη θέση του Πατρικίου. Από περίπου το 73 μέχρι το 78 ο αυτοκράτορας Βεσπασιανός του ανέθεσε τη θέση του κυβερνήτη στη Συρία, τη σημαντικότερη στρατιωτική επαρχία της Ανατολής. Εκεί ο πρεσβύτερος Τραϊανός πολέμησε ενάντια στους Πάρθους.^[5]

Αρχή της αυτοκρατορικής υιοθεσίας

Μαρμάρινη προτομή του Μάρκου Κοκκήιου Νέρβα (Getty Center, Λος Άντζελες)

Ο Νέρβας ηταν ένας συγκλητικός που ανήλθε στο θρόνο το Σεπτέμβριο του 96, ο οποίος παρά τα πολιτικά του κατορθώματα εξεδήλωσε πολλές αδυναμίες ως ηγεμόνας και ήταν ένας τυπικός μεταβατικός υποψήφιος.^[6] Η ουσιαστική λύση για το ζήτημα της διαδοχής παρέμενε ούτως ανοιχτή ενώ ένας νέος εμφύλιος πόλεμος μετά το τέλος της Δυναστείας των Φλαβίων – διαφορετικός από αυτόν στο τέλος της βασιλείας του Νέρωνα – αποτρεπόταν. Ο Νέρβας ήταν άτεκνος και λόγω και της ηλικίας του ήταν περίλαμπρο το γεγονός ότι δεν μπορούσε να ιδρύσει δυναστεία. Χρωστούσε την άνοδό του στους συνωμότες που σκότωσαν το Δομιτιανό, παρόλο που δεν ανήκε στο στενό τους κύκλο.^[7] Ο Νέρβας δεν ήταν αγαπητός στους στρατιώτες, αντίθετα με τον Δομιτιανό.^[8] Ουδέποτε κατά την πορεία της ζωής του είχε διοικήσει λεγεώνες. Μόλις που αποζήτησε την εύνοια του στρατού ως νέος αυτοκράτορας. Επίσης, στη Σύγκλητο η ηγεμονία του Νέρβα ήταν αμφισβητούμενη.

Όρια της αρχαίας παγκόσμιας δύναμης

Η αυτοκρατορία την εποχή της μεγαλύτερης έκτασής της υπό τον Τραϊανό

Το 116 ο Τραϊανός έφτασε στον Περσικό Κόλπο. Ουδείς Ρωμαίος ηγεμόνας έφτασε ποτέ άλλοτε τόσο ανατολικά και κανείς μετά τον Οκταβιανό Αύγουστο δεν είχε προσθέσει τόση έκταση στην αυτοκρατορία. Ήδη το 106 ο κυβερνήτης της Συρίας, Αύλος Κορνήλιος Πάλμας Φροντονιανός, κατέκτησε τους Ναβαταίους. Αυτή η έκταση ακολούθως έγινε η νέα επαρχία Αραβία Πετραία. Κατά τα επόμενα έτη η Αρμενία (114) και η Μεσοποταμία (116) έγιναν καινούργιες επαρχίες του ρωμαϊκού κράτους. Μια ακόμη νέα επαρχία, η Ασσυρία, την οποία επίσης πρέπει να δημιούργησε ο Τραϊανός, επιβεβαιώνεται αναφέρεται πρώτη φορά από πηγές της Ύστερης Αρχαιότητας· αυτός είναι ο λόγος που η χωρική τοποθέτηση και η πιθανή έκταση της αμφισβητούνται αρκετά από τους ερευνητές ή ακόμα και η ύπαρξη της θεωρείται αβέβαιη.^[9]

Με την επεκτατική του πολιτική ο Τραϊανός παραμέλησε τη συμβουλή του Αυγούστου να δατηρούνται τα σύνορα όπως ήταν (consilium coercendi intra terminos imperii).^[10] Ο λόγος αυτής της συμβουλής ήταν η πρόβλεψη οικονομικών προβλημάτων σε περίπτωση περαιτέρω κατακτήσεων.^[11]

Θάνατος και διαδοχή

Ο αυτοκράτορας Καίσαρ Νέρβας Τραϊανός Αύγουστος, Μουσεία Βατικανού.

Μετά από οξεία ασθένεια ο Τραϊανός πέθανε στις 8 Αυγούστου 117 στο Σελινούντα της Κιλικίας κατά την επιστροφή του στη Ρώμη. Στο νεκρικό του κρεβάτι πιθανόν υιοθέτησε τον ανιψιό του Αδριανό.^[12] Οι ασαφείς και σκοτεινές συνθήκες του φερόμενου καθορισμού του διαδόχου οδήγησε σε πολυάριθμες εικασίες, με τις οποίες εκφράστηκαν ισχυρές αντιρρήσεις για αυτήν τη διευθέτηση της διαδοχής.

Αναφορές

1. Ο Ευτρόπιος 8,2 κατονομαζει την Ιταλική ως την περιοχή που γεννήθηκε. Όλοι οι άλλοι συγγραφείς παραπέμπουν μόνο σε καταγωγή του Τραϊανού από την Ισπανία, was eine rechtliche Aussage mit ökonomischen Konsequenzen ist, nicht jedoch eine Aussage zum Geburtsort.
2. Karl Strobel: Kaiser Traian. Eine Epoche der Weltgeschichte. Regensburg 2010 S. 40.
3. Ο πλήρης τίτλος του την εποχή του θανάτου του ήταν Imperator Caesar divi Nervae filius Nerva Traianus optimus Augustus Germanicus Dacicus Parthicus, pontifex maximus, tribuniciae potestatis XXI, imperator XIII, proconsul, consul VI, pater patriae.
4. Werner Eck: Der Weg zum Kaisertum. In: Annette Nünnerich-Asmus (Hrsg.): Traian. Ein Kaiser der Superlative am Beginn einer Umbruchzeit? Mainz 2002, S. 7–20, hier: S. 10.
5. Karl Strobel: Kaiser Traian. Eine Epoche der Weltgeschichte. Regensburg 2010, S. 51.
6. Zu Nerva: John D. Grainger: Nerva and the Roman succession crisis of AD 96–99. London 2003.
7. Cassius Dio 67,15,5.
8. Sueton, Domitian 23.
9. André Maricq: La province d’Assyrie créée par Trajan. A propos de la guerre parthique de Trajan. In: Maricq: Classica et orientalia, Paris 1965, S. 103–111 (identifiziert Assyria mit Südmesopotamien); Chris S. Lightfood: Trajan’s Parthian War and the Fourth-Century Perspective. In: Journal of Roman Studies 80, 1990, S. 115–126, hier: 121–124 (bestreitet die Einrichtung der Provinz); Maria G. Angeli Bertinelli: I Romani oltre l’Eufrate nel II secolo d. C. (le provincie di Assiria, di Mesopotamia e di Osroene). In: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt Bd. 9.1, Berlin 1976, S. 3–45 (vermutet Assyria zwischen Mesopotamien und Adiabene); Lepper (1948) S. 146 (identifiziert Assyria mit Adiabene).
10. Tacitus: Annalen 1,11.
11. Michael Alexander Speidel: Bellicosissimus Princeps. In: Annette Nünnerich-Asmus (Hrsg.): Traian. Ein Kaiser der Superlative am Beginn einer Umbruchzeit? Mainz 2002, S. 23–40, hier: S. 29.
12. Historia Augusta, Hadrian 4,6.

Προκάτοχος: Νέρβας

Αυτοκράτορας της Ρώμης Συναυτοκράτορας: 98-117

Διάδοχος: Αδριανός