From Wikipedia, the free encyclopedia
Die Syroete was ’n netwerk karavaanroetes deur Sentraal-Asië, waarlangs eeue lank handel gedryf is tussen die Midde-Ooste en die gebiede om die Middellandse See aan die een kant en China en Oos-Asië aan die ander kant. Dit was van die klassieke oudheid tot die laat Middeleeue ’n belangrike verbinding tussen Oos en Wes.
| Syroete: Die roetenetwerk van Chang'an-Tianshan-Korridor* | |
|---|---|
| Unesco-wêrelderfenisterrein | |
 | |
| Die syroetes van Suid-Europa deur Arabië, Somalië, Egipte, Persië, Indië en Java tot by China. Die landroetes is rooi en die seeroetes blou. | |
| Lande |  Kasakstan,  Tadjikistan,  Volksrepubliek China |
| Tipe | Kultureel |
| Kriteria | ii, iii, iv, vi |
| Verwysings | 1442 |
| Streek† | Asië |
| Inskripsiegeskiedenis | |
| Inskripsie | 2014 (38ste Sessie) |
| * Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn. † Streek soos deur Unesco geklassifiseer. | |
| Zarafshan-Karakum-korridor* | |
|---|---|
| Unesco-wêrelderfenisterrein | |
| Lande |  Oesbekistan, Tadjikistan,  Turkmenistan |
| Tipe | Kultureel |
| Kriteria | ii, iii, v |
| Verwysings | 1675 |
| Streek† | Asië |
| Inskripsiegeskiedenis | |
| Inskripsie | 2023 (45ste Sessie) |
| * Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn. † Streek soos deur Unesco geklassifiseer. | |
Die eerste persoon wat die naam Syroete (Duits: Seidenstraße) gebruik het, was die Duitse geograaf en ontdekkingsreisiger Ferdinand von Richthofen in 1877.[1]
Die Sentraal-Asiatiese deel van die Syroete is al omstreeks 115 v.C. deur die Han-dinastie gebruik.[2] Die handel oor land het in die Middeleeue afgeneem toe seevervoer belangriker geword het.[3] Die Syroete se roetenetwerk van Chang'an-Tianshan-Korridor is in 2014 deur Unesco as wêrelderfenisgebied gelys en die Zarafshan-Karakum-korridor in 2023.
Die Syroete is so genoem omdat sy uit die Ooste, toe ’n kosbare tekstiel en handelsitem, met dié roete langs na die Weste vervoer is.[4] Twee Nestoriaanse monnike het in 552 sywurms in hol kieries na die Bisantynse Ryk gesmokkel en hierna was die vervaardiging van sy nie meer tot die Chinese beperk nie, maar kon dit ook in die Weste vervaardig word.
Op die roetes kon talle handelsware vervoer word, veral sy, satyn, muskus, robyne, diamante, pêrels, porselein, papier, rabarber, vrugte, perde en buskruit. Terselfdertyd is opvattings, idees, siektes en kultuur met die roetes versprei.[5]
Vanweë die vervoer van ander produkte het dele van die Syroete ook ander name gekry, soos die Wierook- en die Teeroete.
Hoewel die naam Syroete soos net een roete klink, het daar deur die loop van die eeue verskeie roetes bestaan en is verskillende roetes terselfdertyd gebruik.[4] Dit wek ook die indruk dat dit ’n lang pad was, maar min reisigers het die hele roete afgelê.[5]
Dit het ontstaan deurdat China en die Midde-Ooste al hoe nader na mekaar toe uitgebrei het. Alexander die Grote het tot diep in Asië deurgedring, en die Romeine tot aan die Eufraat-rivier. Aanvanklik het die Xiongnu-volk in China handel bemoeilik en die Syroete gesluit. Chinese ontdekkers het waarskynlik wel die roete verken en die Grieks-Bactriese gebiede omstreeks 300 v.C. besoek. ’n Ander Chinese ontdekker, in diens van generaal Pan Tsau, het glo ook na Persië gereis. Berigte het China bereik oor die groot ryk Ta-tsin (Rome) wat baie ryk en magtig was en graag met China wou handel dryf. Omstreeks 150 n.C. sou ’n klein Romeinse geselskap selfs Annam besoek het met wierook en goud vir die Chinese keiser. Hierdeur het gereelde handel ontstaan.
Die kontinentale roete vanaf die handelsentrums in Noord-China word verdeel in die noordelike en die suidelike roete. Die noordelike roete het deur die Bulgar-Kiptsjak-sone na Oos-Europa en die Krimskiereiland geloop, en van daar deur die Swartsee na die Middellandse See.
Die suidelike roete het deur Turkestan-Khorasan en Iran na Mesopotamië geloop en van daar na Antiogië aan die Middellandse See.
Stede op die Syroete is: Antiogië, Damaskus, Bagdad, Isfahan, Merv, Konstantinopel, Balkh, Samarkand, Tasjkent, Kashgar, Ürümqi, Xi'an en Hotan.
Vanaf die handelsentrums van Noord-China was daar ’n noordelike en suidelike roete om die Taklamakanwoestyn en die Nuur-meer.
Die noordelike roete het deur die Chinese provinsie Gansu geloop en in drie vertak, waarvan twee die bergreekse noord en suid van die Taklamakanwoestyn gevolg het en weer in Kashgar by mekaar aangesluit het; die derde het noord van die Tiensjan-woestyn verbygeloop en deur Turpan, Talgar en Alma-Ata (in die huidige Suidoos-Kasakstan).
In Kashgar het ’n roete weggebreek na die Alai-vallei in die rigting van Termez en Balkh; ’n ander na Kokand in die Vallei van Fergana en van daar na die Weste deur die Karakum-woestyn na Merv (in die huidige Turkmenistan), waarna dit by die suidelike roete aangesluit het.
Daar was ook ’n vertakking in ’n noordwestelike rigting na die Aralmeer en die Kaspiese See en verder na die Swartsee. Nog ’n roete het in Xi'an begin en onder andere deur die huidige Oesbekistan, Iran en Irak geloop voordat dit die westelike grens van die Romeinse Ryk bereik het.
Die noordelike roete is veral gebruik deur karavane wat Chinese handelsware vervoer het, soos dadels, saffraanpoeier en pistachioneute uit Persië, wierook en mirre uit Somalië, sandelhout uit Indië, glasware uit Egipte en ander duur produkte. Op hul terugreise het die karavane rolle met sybrokaat, lakwerk en porselein vervoer.[6]
Die suidelike roete het veral uit ’n enkele roete bestaan vanaf Noord-Indië, deur die Turkestan-Khorasan-streek na Mesopotamië en Anatolië. Daar was vertakkings suidwaarts na hawens, van waar die handelsware per skip verder vervoer is.
Die roete het deur die Sichuan-bekken in China en deur die Himalaja-gebergte in Noord-Indië geloop na die Ou Teeroete. Daarna het dit deur Noord-Pakistan en Afganistan geloop na waar dit naby Merv by die noordelike roete aangesluit het.
Van hier het die roete in ’n nagenoeg direkte lyn na die Weste geloop, deur die bergagtige Noord-Persië en die noordpunt van die Siriese Woestyn na die Levant. Van hier af het handelskepe met die Middellandse See gevaar na ander roetes in Italië. Verdere landroetes het na Anatolië en Noord-Afrika geloop.
Nog ’n vertakking het deur Afganistan en Iran na Persië geloop na die hawestad Charax Spasinu aan die Persiese Golf, en van daar na Petra in die huidige Jordanië, Alexandrië in Egipte en ander hawestede aan die Middellandse See, van waar handelsware na Rome verskeep is.
Die seeroete het nie amptelik deel van die Syroete uitgemaak nie. Dit het in omstreeks die 6de eeu van die monding van die Rooirivier naby die huidige Hanoi geloop, deur die Straat van Malakka na Suidoos-Asië, Sri Lanka en Indië, en van daar na die Persiese Golf en Romeinse hawens.[7]
Van hawens aan die Rooisee is handelsware, onder andere sy, oor land na die Nylrivier vervoer en van daar na Alexandrië. Van hier af is dit na Rome, Konstantinopel en ander hawens aan die Middellandse See vervoer.[7]
Handel op die Syroete was ’n belangrike faktor in die ontwikkeling van die beskawings van China, Indië, die Persiese Ryk, Sentraal- en Klein-Asië, Antieke Egipte, die Arabiese Skiereiland en die Griekse en Romeinse Ryk. Dit het die basis help vorm vir die moderne wêreld vanuit verskillende oogpunte.[5]
Die Christendom en Islam is deur die Syroete na die Midde-Ooste, Sentraal-Asië, China en Indië versprei en Boeddhisme deur Indië na Sentraal-Asië, die Midde-Ooste en China.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
