From Wikipedia, the free encyclopedia
Die Kerk van die Ooste (klassieke Siries: ܥܕܬܐ ܕܡܕܢܚܐ, ʿĒḏtā d-Maḏenḥā) was 'n Oosters-Christelike kerk van die Oos-Siriese ritus wat in Mesopotamië gesetel was. Dit is een van die drie grootste takke van die Oosterse Christendom (Christendom in die Oos-Romeinse Ryk) wat uit die Christologiese omstredenhede van die 5de en 6de eeu n.C. ontstaan het, saam met die Oriëntaal-Ortodokse Kerke en die Chalcedoniese kerke. In die vroeë moderne tydperk het 'n reeks skeurings aanleiding gegee tot mededingende patriargate, soms twee en soms drie.[4] Sedert die laaste helfte van die 20ste eeu maak drie kerke in Irak aanspraak op die erfenis van die Kerk van die Ooste. Intussen maak die Oos-Siriese kerke in Indië aanspraak op die erfenis van die Kerk van die Ooste in Indië.[1]
| Kerk van die Ooste | |
|---|---|
 | |
| Plaaslike naam | ܥܕܬܐ ܕܡܕܢܚܐ |
| Geloof | Oosterse Christendom |
| Leiernaam | Katolikos-Patriarg van die Ooste |
| Bestel | Episkopaal |
| Gebied | Midde-Ooste, Sentraal-Asië, Verre Ooste, Indië[1] |
| Liturgie | Oos-Siriese Ritus (Liturgie van Addai en Mari) |
| Hoofsetel | Seleukië-Ktesifon (410-775)[2] Bagdad (775-1317)[3] |
| Stigter | Apostel Thomas |
| Stigtingsdatum | Apostoliese Tydperk |
| Skeurings | In 1552 verdeel in twee patriargate, later vier, maar teen 1830 weer twee; een is die Chaldeeus-Katolieke Kerk en die ander het in 1968 verdeel in die Assiriese Kerk van die Ooste en die Antieke Kerk van die Ooste |
| Ander name | Oos-Siriese Kerk, Kerk van Seleukië-Ktesifon, Persiese Kerk, Assiriese Kerk, Babiloniese Kerk, Nestoriaanse Kerk |
Die Kerk was onder verskeie name bekend, onder meer die Oos-Siriese Kerk,[5], die Kerk van Seleukië-Ktesifon,[6] die Persiese Kerk, die Assiriese Kerk, die Babiloniese Kerk[7][8][9] en die Nestoriaanse Kerk.
Die Kerk van die Ooste het hom in 410 n.C. georganiseer as die nasionale kerk van die Sassanidiese Ryk deur die Konsilie van Seleukië-Ktesifon. In 424 het hy hom onafhanklik verklaar van die staatskerk van die Romeinse Ryk. Die Kerk was in die provinsie Seleukië-Ktesifon gesetel en het 'n tradisie voortgesit van wat hulle beskou het as daterend uit die Apostoliese Tydperk. Volgens sy tradisie is die Kerk in die 1ste eeu deur die apostel Thomas gestig.
Die Kerk van die Ooste se onafhanklikheidsverklaring in 424 was sewe jaar voor die Konsilie van Efese (431), wat Nestorius veroordeel en verklaar het Maria, Jesus se moeder, mag die Teotokos (Moeder van God) genoem word. Twee algemeen aanvaarde konsilies is vroeër gehou: die Eerste Konsilie van Nicea in 325, waaraan 'n Persiese biskop deelgeneem het, en die Eerste Konsilie van Konstantinopel in 381. Die Kerk van die Ooste het dié twee konsilies aanvaar, maar die konsilie van 431 en die daaropvolgendes geïgnoreer. Die Kerk het hulle beskou as net vir die patriargate van Rome, Konstantinopel, Alexandrië, Antiogië en Jerusalem), wat almal bekend was vir hulle "Westerse" Christelike geloof.[10]
Teologies het die Kerk van die Ooste die diofisitiese leerstelling van Theodorus van Mopsuestia[11] aanvaar wat klem lê op die onderskeiding tussen die goddelike en menslike aard van Christus. Dié leerstelling is egter verkeerdelik deur sy teologiese teenstanders "Nestoriaans" genoem.[11]
Die Kerk van die Ooste, wat deel van die vroeë Christelike kerk in die Romeinse Ryk was, was in gemeenskap met dié kerk totdat die Konsilie van Efese vir Nestorius in 431 verban het.[12] Nestorius se ondersteuners het na die Sassanidiese Persië gevlug, waar die Kerk geweier het om Nestorius te veroordeel. Hulle is beskuldig van Nestorianisme, 'n dwaalleer wat verkeerdelik aan Nestorius toegedig is. Die ander Oosterse en Westerse kerke het dit dus die Nestoriaanse Kerk genoem. Die Sassanidiese en Romeinse Ryk was polities in 'n oorlog gewikkel, en dit het die Kerk gedwing om hom te distansieer van die kerke in die Romeinse Ryk.[13][14][15] Meer onlangs het geleerdes die naam "Nestoriaans" as 'n "treurenswaardige wanbenaming"[16][17] en teologiese inkorrek[9] bestempel. Die Kerk van die Ooste het homself egter Nestoriaans begin noem, 'n banvloek oor die Konsilie van Efese uitgespreek en Nestorius in sy liturgie 'n heilige genoem.[18][19] In 544 het die algemene vergadering van die Kerk van die Ooste die Konsilie van Chalcedon goedgekeur op die Sinode van Mar Aba I.[20][21]
Ná die Moslemse verowering van Persië (633-654) het die Kerk voortbestaan as 'n beskermde kerk onder die Soenni-kalifaat en het dit 'n groot rol gespeel in die geskiedenis van die Christendom in Asië. Tussen die 9de en 14de eeu was dit die wêreld se grootste Christelike denominasie wat geografiese omvang betref. Dit het bisdomme en gemeentes gehad wat gestrek het van die Middellandse See en vandag se Irak en Iran tot in Indië, Mongolië en China. In die 13de en 14de eeu het dit 'n finale tydperk van opbloei beleef onder die Mongoolse Ryk, waar invloedryke kerklikes in die Mongoolse hof gedien het.
Selfs voor die Kerk van die Ooste in die 14de eeu 'n vinnige agteruitgang in Sentraal-Asië beleef het, het sy gewildheid aan sy tuisfront reeds gekwyn. Dit kan gesien word aan die krimpende lys van aktiewe bisdomme. Omstreeks die jaar 1000 was daar meer as 60 in die Nabye Ooste, maar teen die middel van die 13de eeu was daar net sowat 20, en ná Timoer het die getalle verder afgeneem tot net sewe.[22] Ná die verdeling van die Mongoolse Ryk het die opkomende Chinese en Islamitiese Mongoolse leiers die res van die Kerk en sy volgelinge verdryf en byna uitgewis. Daarna het die Kerk se bisdomme hoofsaaklik in Bo-Mesopotamië en Indië bestaan.
Verdelings het in die Kerk self voorgekom, maar teen 1830 het twee verenigde patriargate oorgebly: die Assiriese Kerk van die Ooste en die Chaldeeus-Katolieke Kerk ('n Oosters-Katolieke kerk in gemeenskap met die Rooms-Katolieke Kerk). Die Antieke Kerk van die Ooste het in 1968 weggeskeur van die Assiriese Kerk van die Ooste. In 2017 het die Chaldeeus-Katolieke Kerk sowat 628 405 lidmate gehad.[23] Die Assiriese Kerk van die Ooste het 323 300 tot 380 000 lidmate gehad[24][25] en die Antieke Kerk van die Ooste sowat 100 000.
Nestorianisme is 'n Christologiese leerstelling wat nadruk lê op die onderskeid tussen die menslike en goddelike aard van Jesus. Dit word toegeskryf aan Nestorius, wat van 428 tot 431 die Patriarg van Konstantinopel was. Sy leerstelling het die toppunt verteenwoordig van 'n filosofiese denkrigting wat ontwikkel is deur geleerdes aan die Skool van Antiogië, veral Nestorius se mentor, Theodorus van Mopsuestia. Dit het omstrede geword nadat Nestorius in die openbaar die titel Teotokos ("God se Moeder") vir Maria, Jesus se moeder, gekritiseer het.[26] Dit het daarop gedui dat die titel Christus se volle menslikheid ontken.
.jpg)
Hy het geredeneer dat Jesus twee losweg verbonde nature gehad het, die goddelike Logos en die menslike Jesus, en het voorgestel dat die term Christotokos ("Christus se Moeder") as 'n paslike alternatief gebruik word. Sy verklarings het kritiek van ander vooraanstaande kerkmanne ontlok, veral Cyril, die Patriarg van Alexandrië, wat in 431 'n leidende rol op die Konsilie van Efese gespeel het waar Nestorius veroordeel is vir dwaalleerstellings en hy as patriarg ontsetel is.[27]
Ná 431 het die staatsowerhede in die Romeinse Ryk Nestorianisme onderdruk. Dit was 'n rede hoekom Christene in die Persiese Ryk dit voorgestaan het, want dit het die suspisie besweer dat hulle lojaal aan die vyandelike Christenregeerde ryk is.[28][29]
Dit was ná die effens latere Konsilie van Chalcedon (451) dat die Kerk van die Ooste hulle eie ideologie geformuleer het. Die eerste sodanige formulering is in 484 op die Sinode van Beth Lapat aanvaar. Dit is in die vroeë 7de eeu verder ontwikkel, toe die Sassanidiese Ryk ná 'n aanvanklik suksesvolle oorlog teen die Bisantynse Ryk groot gebiede ingelyf het wat bewoon is deur Wes-Siriërs, van wie baie aanhangers van die miafisitiese teologie van die Oriëntaal-Ortodokse Kerke was; hulle teenstanders het dit as "monofisitisme" bestempel, die teologie wat die meeste van Nestorianisme verskil.
Die kerkvader van die Kerk van die Ooste Babai die Grote (551-628), wat deur Theodorus van Mopsuestia geïnspireer is, het bevestig dat die twee qnome ('n Siriese term, die meervoud van qnoma) van Christus ongemeng, maar vir ewig verenig is in sy enkele parsopa ("karakter, persoon"). Dié Siriese woorde is soms anders vertolk as wat hulle regtig beteken het; veral "twee qnome" is vertolk as "twee individue".[30][31][32][33] Die Kerk van die Ooste het altyd 'n vloeibaarheid van uitdrukkings aanvaar, altyd binne 'n diofisitiese teologie, meer met Babai se vergadering van 612, wat die formule oor die "twee qnome in Christus" bekragtig het, is 'n finale Christologiese onderskeid geskep tussen die Kerk van die Ooste en die "Westerse" Chalcedoniese kerke,[34][35][36] wat die Konsilie van Chalcedon aanvaar het.
Die juistheid om Nestorianisme toe te skryf aan Nestorius, wat in die Kerk van die Ooste as 'n heilige vereer is, word betwis.[37][16] David Wilmshurst beweer die woord "Nestoriaans" is eeue lank gebruik as beide 'n term van belediging deur mense wat die Kerk teengestaan het en 'n term van trots deur baie van die ondersteuners. Ander het dit as 'n neutrale en gerieflik beskrywende term gebruik. "Vandag word algemeen gevoel daar kleef 'n stigma aan die term."[38][39]
Benewens as 'n godsdienstige woord is "Nestoriaans" ook in 'n etniese sin gebruik, soos in die term "Katolieke Nestoriane".[40][41][42]
In 1996 het Sebastian Brock, 'n fellow van die Britse Akademie, in sy artikel "The 'Nestorian' Church: a lamentable misnomer" in die Bulletin of the John Rylands Library geskryf die term "Nestoriaanse Kerk" het 'n standaardnaam geword vir die antieke oriëntale kerk wat homself in die verlede die "Kerk van die Ooste" genoem het, maar vandag die voller titel "Assiriese Kerk van die Ooste" verkies. "So 'n naam is nie net onbeleefd teenoor moderne lede van die Kerk nie, maar ook onvanpas en misleidend."[43]
Op die Konsilie van Seleukië-Ktesifon in 410 het die Kerk van die Ooste verklaar sy hoof is die biskop van die Persiese hoofstad, Seleukië-Ktesifon. Daar is in die aktes van die konsilie na hom verwys as die Groot Metropoliet, maar hy is kort daarna die Katolikos van die Ooste genoem en later Patriarg van die Ooste.
Die Kerk van die Ooste het drie ordes kerklikes: biskoppe, priesters of presbiters, en diakens. Die kerk word ingedeel volgens bisdom met 'n biskop aan die hoof en bestaan uit verskeie individuele gemeentes onder leiding van priesters. Bisdomme is georganiseer in provinsies onder die gesag van 'n metropolitaanse biskop. Net laasgenoemde kon 'n patriarg inseën.[44] Die patriarg was ook aan die hoof van die Provinsie van die Patriarg.
Vir die grootste deel van sy geskiedenis het die Kerk sowat ses interne provinsies gehad. In 410 is hulle, in hiërargiese volgorde, aangeteken as: Seleukië-Ktesifon (Sentraal-Irak), Beth Lapat (Wes-Iran), Nisibis (aan die grens tussen Turkye en Irak), Prat de Maishan (Basra, Suid-Irak), Arbela (Erbil, Koerdistanstreek van Irak) en Karka de Beth Slokh (Kirkoek, Noordoos-Irak). Dit het ook 'n toenemende getal eksterne provinsies gehad wat verder weg in die Sassanidiese Ryk gelê het, en gou ook buite die ryk se grense. Teen die 10de eeu het die Kerk tussen 20[28] en 30 metropolitaanse provinsies[38] gehad.
Die Pesjitta, in sommige gevalle effens hersien en met vermiste boeke wat bygevoeg is, is die standaard- Siriese Bybel vir kerke in die Siriese tradisie, onder meer die Assiriese Kerk van die Ooste, die Siries-Ortodokse Kerk en die Siries-Katolieke Kerk.
Die Ou Testament van die Pesjitta is uit Hebreeus vertaal, hoewel die datum en omstandighede nie heeltemal duidelik is nie. Die vertalers kon Siriessprekende Jode gewees het, of vroeë Jode wat hulle tot die Christendom bekeer het. Die vertaling van verskillende tekste kon apart gedoen gewees het, en die hele werk is waarskynlik teen die 2de eeu voltooi. Die meeste van die deuterokanonieke boeke van die Ou Testament word in Siries aangetref Die Wysheid van Sirag is vermoedelik uit Hebreeus vertaal en nie uit die Septuagint nie.[45]
Die Nuwe Testament van die Pesjitta, wat oorspronklik sekere betwiste boeke uitgesluit het (2 Petrus, 2 Johannes, 3 Johannes, Brief van Judas en Openbaring) het teen die 5de eeu die standaard geword.
In die 19de eeu is dikwels gesê die Kerk van die Ooste was teen enige soort godsdienstige beelde. Die kultus van die beeld was nooit so sterk as in die Bisantynse Kerk nie, maar beelde is wel gebruik.[46] Teenstand teen godsdienstige beelde het dalk die norm geword vanweë die opkoms van die Islam in die streek, want hulle het enige uitbeelding van heiliges en Bybelse profete verbied.[47] Die Kerk moes dus van ikone ontslae raak.[47][48]
Daar is beide letterkundige en argeologiese bewyse vir die teenwoordigheid van beelde in die Kerk. Verskeie skrywers in die 13de en 14de eeu het daaroor berig.[46][49]
'n Geïllustreerde 13de-eeuse Nestoriaanse Pesjitta-evangelieboek uit moontlik Mesopotamië wat in die Siriese alfabet geskryf is en tans in die Berlynse Staatsbiblioteek gehou word, bewys die Kerk van die Ooste was toe nog nie teen die gebruik van ikone nie.[50] Die Nestoriaanse Evangelieboek, wat in die Franse Nasionale Biblioteek bewaar word, bevat 'n illustrasie van Jesus omring deur vier engele.[51]
Onder 'n lewensgroot manlike figuur van pleisterkalk wat in 'n 6de-eeuse kerk in die bisdom van Seleukië-Ktesifon ontdek is, is die oorblyfsels van 'n vroeëre kerk gevind wat ook godsdienstige beelde bevat.[50]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
