มุนี มหาสันทนะ เวชยันตรังสฤษฏ์

พลอากาศโท มุนี มหาสันทนะ เวชยันตรังสฤษฏ์ หรือ พระเวชยันตรังสฤษฏ์ (นามเดิม: มุนี มหาสันทนะ; 29 มีนาคม พ.ศ. 2436 - 10 กันยายน พ.ศ. 2527) ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์^[1] ผู้บัญชาการทหารอากาศคนแรกของกองทัพอากาศไทย อดีตรองนายกรัฐมนตรี อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการสำนักนายกรัฐมนตรี, รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์, กระทรวงศึกษาธิการ, กระทรวงอุตสาหกรรม และอดีตอธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

พลอากาศโท มุนี มหาสันทนะ เวชยันตรังสฤษฏ์ ป.จ., ม.ป.ช., ม.ว.ม., พ.ร.ธ., ภ.ป.ร.๒
รองนายกรัฐมนตรี
ดำรงตำแหน่ง 25 ธันวาคม พ.ศ. 2496 – 2 สิงหาคม พ.ศ. 2498 ดำรงตำแหน่งร่วมกับ พลเอก ผิน ชุณหะวัณ พันเอก นายวรการบัญชา
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	พลตรี สวัสดิ์ สวัสดิ์รณชัย สวัสดิเกียรติ
ถัดไป	จอมพลอากาศ ฟื้น รณนภากาศ ฤทธาคนี จอมพลเรือ ประยูร ยุทธศาสตร์โกศล
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตราธิการ
ดำรงตำแหน่ง 16 ธันวาคม พ.ศ. 2481 – 20 สิงหาคม พ.ศ. 2484
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	พระยาฤทธิอัคเนย์
ถัดไป	หลวงเดชสหกรณ์
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม
ดำรงตำแหน่ง 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2485 – 1 สิงหาคม พ.ศ. 2487
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	สถาปนาตำแหน่ง
ถัดไป	พลเรือตรี ผัน นาวาวิจิต
ดำรงตำแหน่ง 12 มิถุนายน พ.ศ. 2495 – 12 ธันวาคม พ.ศ. 2496
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	สุกิจ นิมมานเหมินท์
ถัดไป	พลโท บัญญัติ เทพหัสดิน ณ อยุธยา
ดำรงตำแหน่ง 22 สิงหาคม พ.ศ. 2507 – 7 มีนาคม พ.ศ. 2512
นายกรัฐมนตรี	พลเอก ถนอม กิตติขจร
ก่อนหน้า	บุณย์ เจริญไชย
ถัดไป	พลโท พงษ์ ปุณณกันต์
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพานิชย์
ดำรงตำแหน่ง 31 มกราคม พ.ศ. 2489 – 24 มีนาคม พ.ศ. 2489
นายกรัฐมนตรี	ควง อภัยวงศ์
ก่อนหน้า	หม่อมหลวงอุดม สนิทวงศ์
ถัดไป	หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์
ดำรงตำแหน่ง 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2491 – 8 เมษายน พ.ศ. 2491
นายกรัฐมนตรี	ควง อภัยวงศ์
ก่อนหน้า	หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์
ถัดไป	พระยามไหสวรรย์
ดำรงตำแหน่ง 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2494 – 6 ธันวาคม พ.ศ. 2494
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	พลตรี เภา เพียรเลิศ บริภัณฑ์ยุทธกิจ
ถัดไป	พลตรี หลวงวิจิตรวาทการ
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม
ดำรงตำแหน่ง 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 – 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2490
นายกรัฐมนตรี	ควง อภัยวงศ์
ก่อนหน้า	พระยาประกิตกลศาสตร์
ถัดไป	หม่อมหลวงอุดม สนิทวงศ์
ดำรงตำแหน่ง 2 สิงหาคม พ.ศ. 2498 – 21 มีนาคม พ.ศ. 2500
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	พลอากาศเอก ฟื้น รณนภากาศ ฤทธาคนี
ถัดไป	พลโท บัญญัติ เทพหัสดิน ณ อยุธยา
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ
ดำรงตำแหน่ง 31 มีนาคม – 16 กันยายน พ.ศ. 2500
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	พลเอก มังกร พรหมโยธี
ถัดไป	หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล
ผู้บัญชาการทหารอากาศ
ดำรงตำแหน่ง 27 เมษายน พ.ศ. 2480 – 18 มีนาคม พ.ศ. 2484
ก่อนหน้า	สถาปนาตำแหน่ง
ถัดไป	พลอากาศโท หลวงอธึกเทวเดช
อธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ดำรงตำแหน่ง 17 สิงหาคม พ.ศ. 2493 – 6 กันยายน พ.ศ. 2504 (11 ปี 20 วัน)
ก่อนหน้า	ศ.หม่อมเจ้ารัชฎาภิเศก โสณกุล
ถัดไป	จอมพล ประภาส จารุเสถียร
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	29 มีนาคม พ.ศ. 2436 อำเภอบางพลัด จังหวัดธนบุรี ประเทศสยาม
เสียชีวิต	10 กันยายน พ.ศ. 2527 (91 ปี) โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
พรรคการเมือง	พรรคเสรีมนังคศิลา
คู่สมรส	ท่านผู้หญิง ดาระกา เวชยันตรังสฤษฏ์
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	ไทย
สังกัด	กองทัพอากาศไทย
ยศ	พลอากาศโท

ประวัติ

พลอากาศโท มุนี มหาสันทนะ เวชยันตรังสฤษฏ์ มีนามเดิมว่า มุนี มหาสันทนะ ศึกษาที่โรงเรียนราชวิทยาลัย สมัยสายสวลี จบการศึกษาจากโรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย เมื่อ พ.ศ. 2454 จากนั้นไปศึกษาต่อด้านวิศวกรรมที่มหาวิทยาลัยวิคตอเรีย ประเทศอังกฤษ ^[2] หลังจากจบการศึกษาแล้วเริ่มรับราชการกองทัพบกไทย พร้อมกับรับพระราชทานยศร้อยตรีเมื่อวันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2462^[3] สังกัดกรมอากาศยานทหารบก

รับราชการ

วันที่ 28 พฤษภาคม พ.ศ. 2466 ร้อยเอก มุนี มหาสันทนะ ได้รับบรรดาศักดิ์เป็นหลวงเวชยันต์รังสฤต ถือศักดินา 800^[4]

ในปี พ.ศ. 2472 ขณะดำรงตำแหน่ง พันโท หลวงเวชยันต์รังสฤษฏ์ รั้งตำแหน่งผู้บังคับฝูงกองโรงงาน กรมอากาศยาน ท่านเป็นผู้ออกแบบเครื่องบินทิ้งระเบิด ปีก 2 ชั้น 2 ที่นั่งลำแรกของไทย ใช้ชื่อว่า "เครื่องบินทิ้งระเบิดแบบ 2" หรือ "เครื่องบินบริพัตร" ใช้ประจำการในกองทัพตั้งแต่ พ.ศ. 2472 - 2483 ^[5]

ต่อมากำลังทางอากาศของไทยเติบโตขึ้น และได้รับการยกฐานะเป็น "กองทัพอากาศ" เมื่อวันที่ 9 เมษายน พ.ศ. 2480 ขณะนั้นท่านมียศเป็น นาวาอากาศเอก พระเวชยันต์รังสฤษฏ์ ดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการทหารอากาศคนแรกเมื่อวันที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2480 ^[6] ดำรงตำแหน่งนี้จนถึงวันที่ 18 มีนาคม พ.ศ. 2484 ก่อนจะย้ายไปดำรงตำแหน่ง ที่ปรึกษาการป้องกันพระราชอาณาจักร โดยมีนายนาวาอากาศเอก หลวงอธึกเทวเดช ดำรงตำแหน่งแทน ^[7] และได้รับยศทางทหารสูงสุดเป็น พลอากาศโท เมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2496 ^[8]

ยศ

• 20 พฤษภาคม 2462 – โปรดเกล้าฯ ให้กระทรวงกลาโหมส่งสัญญาบัตรยศไปพระราชทาน^[9]

บทบาททางการเมือง

ในเวลาต่อมาเมื่อรัฐบาลจะยกเลิกบรรดาศักดิ์ไทย พระเวชยันตรังสฤษฏ์ในฐานะรัฐมนตรีพร้อมด้วยคณะรัฐมนตรีชุดที่ 9 จึงลาออกจากบรรดาศักดิ์ โดยเลือกใช้ราชทินนามเป็นนามสกุล และนามสกุลเดิมเป็นชื่อรองว่า มุนี มหาสันทนะ เวชยันตรังสฤษฏ์^[10]

ท่านดำรงตำแหน่งในรัฐบาล ตั้งแต่ พ.ศ. 2480 ตำแหน่งรัฐมนตรี ในรัฐบาลพระยาพหลพลพยุหเสนา รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตราธิการ (พ.ศ. 2481-2484) ในรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ (พ.ศ. 2489^[11], 2491, 2494^[12]) กระทรวงคมนาคม (พ.ศ. 2490) ในรัฐบาลควง อภัยวงศ์ สำนักนายกรัฐมนตรี ใน พ.ศ. 2494^[13]

รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ (พ.ศ. 2500) ในรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม^[14] รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม (พ.ศ. 2507-2513) ในรัฐบาลจอมพลถนอม กิตติขจร ^[15] นอกจากนี้แล้วยังได้รับเลือกตั้งเป็น ส.ส.จังหวัดพระนคร สังกัดพรรคเสรีมนังคศิลา ในการเลือกตั้งเมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2500 ด้วย^[16]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2509 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[17]
• พ.ศ. 2495 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[18]
• พ.ศ. 2486 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[19]
• พ.ศ. 2477 – เหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ (พ.ร.ธ.)^[20]
• พ.ศ. 2470 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ))^[21]
• พ.ศ. 2484 – เหรียญช่วยราชการเขตภายใน การรบสงครามอินโดจีน (ช.ร.)^[22]
• พ.ศ. 2486 – เหรียญช่วยราชการเขตภายใน การรบสงครามมหาเอเชียบูรพา (ช.ร.)^[23]
• พ.ศ. 2477 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)^[24]
• พ.ศ. 2496 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 2 (ภ.ป.ร.2)^[25]
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  ลาว :
  • พ.ศ. 2498 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์พระบรมรูป ชั้นที่ 1^[26]

อ้างอิง

1. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์
2. "ประวัติผู้บัญชาการทหารอากาศไทย". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2004-12-14. สืบค้นเมื่อ 2007-11-28.
3. พระราชทานยศทหารบก
4. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์ (หน้า ๗๙๖), เล่ม 40, ตอน ง, 17 มิถุนายน 2466, หน้า 796
5. "ประวัติกองทัพอากาศไทย". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-10-03. สืบค้นเมื่อ 2007-11-28.
6. ประกาศกระทรวงกลาโหม เรื่อง ตั้งนายทหารในกองทัพอากาศ
7. ประกาศกระทรวงกลาโหม เรื่อง ให้ย้ายและตั้งนายทหารดำรงตำแหน่งที่ปรึกษาการป้องกันพระราชอาณาจักรและผู้บัญชาการทหารอากาศ
8. "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานยศทหาร แต่งตั้งนายทหารพิเศษ และราชองครักษ์พิเศษ" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2018-07-10. สืบค้นเมื่อ 2019-10-31.
9. ส่งสัญญาบัตรยศทหารบกไปพระราชทาน
10. ราชกิจจานุเบกษา ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรีเรื่องพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ข้าราชการกราบถวายบังคมลาออกจากบรรดาศักดิ์ เก็บถาวร 2014-09-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
11. พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งและแต่งตั้งรัฐมนตรี (จำนวน ๒๑ ราย)
12. ประกาศตั้งและแต่งตั้งรัฐมนตรีชั่วคราว (รัฐบาลชั่วคราว ซึ่งมี จอมพล ป. พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี)
13. พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งรัฐมนตรีช่วยว่าการสำนักนายกรัฐมนตรี (พลอากาศตรี มุนี มหาสันทนะ เวชยันต์รังสฤษดิ์)
14. ราชกิจจานุเบกษา,พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งและแต่งตั้งรัฐมนตรี (จำนวน ๓๐ ราย) เล่ม 74 ตอน 33ก วันที่ 1 เมษายน 2500
15. "ลำดับความเป็นมาของคณะรัฐมนตรีไทย จาก สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-02-14. สืบค้นเมื่อ 2007-11-28.
16. หนังสือนายควง อภัยวงศ์ กับพรรคประชาธิปัตย์ โดย ณัฐวุฒิ สุทธิสงคราม พ.ศ. 2522
17. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๘๓ ตอนที่ ๔๓ ง หน้า ๑๘๓๐, ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๐๙
18. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๖๙ ตอนที่ ๗๒ ง หน้า ๕๖๕๕, ๙ ธันวาคม ๒๔๙๕
19. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๖๐ ตอนที่ ๔๙ ง หน้า ๒๙๒๐, ๑๘ กันยายน ๒๔๘๖
20. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความ พระราชทานเหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ, เล่ม ๕๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๐๘๙, ๓๐ กันยายน ๒๔๗๗
21. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ, เล่ม ๔๔ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๕๖๘, ๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๗๐
22. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญช่วยราชการเขตภายใน^{[ลิงก์เสีย]}, เล่ม ๕๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๙๔๗, ๒๓ มิถุนายน ๒๔๘๔
23. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญช่วยราชการเขตภายใน, เล่ม ๖๐ ตอนที่ ๔๓ ง หน้า ๒๕๘๙, ๑๗ สิงหาคม ๒๔๘๖
24. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความ ส่งเหรียญจักรมาลาไปพระราชทาน, เล่ม ๕๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๔๔๓, ๒ ธันวาคม ๒๔๗๗
25. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๗๐ ตอนที่ ๔๕ ง หน้า ๒๕๒๒, ๗ กรกฎาคม ๒๔๙๖
26. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗๒ ตอนที่ ๖๗ ง หน้า ๒๑๒๙, ๓๐ สิงหาคม ๒๔๙๘

ก่อนหน้า		มุนี มหาสันทนะ เวชยันตรังสฤษฏ์		ถัดไป
หม่อมหลวงอุดม สนิทวงศ์		รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ (31 มกราคม 2489 – 24 มีนาคม 2489)		หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์
หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์		รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ (21 กุมภาพันธ์ 2491 – 8 เมษายน 2491)		พระยามไหสวรรย์ (กวย สมบัติศิริ)
เภา เพียรเลิศ บริภัณฑ์ยุทธกิจ		รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ (29 พฤศจิกายน 2494 – 6 ธันวาคม 2494)		หลวงวิจิตรวาทการ (วิจิตร วิจิตรวาทการ)
-		ผู้บัญชาการทหารอากาศ (พ.ศ. 2480 - พ.ศ. 2484)		พลอากาศโท หลวงอธึกเทวเดช
ศาสตราจารย์ หม่อมเจ้า รัชฎาภิเศก โสณกุล		อธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (17 สิงหาคม พ.ศ. 2493 - 6 กันยายน พ.ศ. 2504)		จอมพล ประภาส จารุเสถียร