พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา

พลเรือโท พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา (24 กรกฎาคม พ.ศ. 2447 – 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2489) เป็นพระโอรสพระองค์แรกในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ประสูติแต่พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ ทรงดำรงตำแหน่งประธานคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา
ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
ดำรงตำแหน่ง 2 มีนาคม พ.ศ. 2478 – 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2487 ดำรงตำแหน่งร่วมกับ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม พิชเยนทรโยธิน) ปรีดี พนมยงค์
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร
นายกรัฐมนตรี	พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) แปลก พิบูลสงคราม
ประสูติ	24 กรกฎาคม พ.ศ. 2447
สิ้นพระชนม์	19 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 (41 ปี)
พระราชทานเพลิง	8 มิถุนายน พ.ศ. 2489 เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส
หม่อม	หม่อมกอบแก้ว อาภากร ณ อยุธยา
ราชวงศ์	จักรี
ราชสกุล	อาภากร
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
พระมารดา	พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์
ศาสนา	พุทธ
ผู้ว่าราชการจังหวัดนครปฐม
ดำรงตำแหน่ง 17 ตุลาคม พ.ศ. 2474 – 19 เมษายน พ.ศ. 2486
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
นายกรัฐมนตรี	พระยามโนปกรณนิติธาดา
ก่อนหน้า	พระยาศรีสุทัศน์
ถัดไป	พระยาพิพิธอำพล
ผู้ว่าราชการจังหวัดภูเก็ต
ดำรงตำแหน่ง 20 เมษายน พ.ศ. 2476 – พ.ศ. 2476
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
นายกรัฐมนตรี	พระยามโนปกรณนิติธาดา (ก้อน หุตะสิงห์) พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน)
ก่อนหน้า	พระยาอมรศักดิ์ประสิทธิ์
ถัดไป	พระยาสุริยเดชรณชิต
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	ไทย
แผนก/สังกัด	กองทัพเรือไทย
ชั้นยศ	พลโท พลเรือโท พลอากาศโท[1]

พระประวัติ

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ ประสูติแต่พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ เมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น 12 ค่ำ เดือน 8 หลัง ปีมะโรง ฉศก จ.ศ. 1266 ตรงกับวันที่ 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2447 มีพระนามแรกประสูติว่า หม่อมเจ้าอาทิตย์ทิพอาภา มีพระโสทรภราดา 2 องค์ ได้แก่

• หม่อมเจ้าเกียรติ อาภากร ประสูติและสิ้นชีพตักษัยในวันเดียวกัน ประมาณปี พ.ศ. 2446
• พลอากาศโท หม่อมเจ้ารังษิยากร อาภากร (11 สิงหาคม พ.ศ. 2449 – 30 ธันวาคม พ.ศ. 2508)

เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ. 2451 พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ พระมารดาได้ปลงพระชนม์ชีพพระองค์เอง เนื่องจากทรงน้อยพระทัยพระสวามี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงรับหม่อมเจ้าอาทิตย์ทิพอาภาไปทรงเลี้ยงดู ทรงเอ็นดูเป็นพิเศษและทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็น พระหลานเธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา เมื่อวันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2452^[2]

ต่อมา พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนคำนำหน้าพระนามเป็น พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา^[3]

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา เสกสมรสกับหม่อมกอบแก้ว อาภากร ณ อยุธยา (สกุลเดิม วิเศษกุล) นางพระกำนัลในสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี เมื่อวันที่ 5 มกราคม พ.ศ. 2472 ไม่ทรงมีพระทายาท

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา เคยทรงเป็นคณะกรรมการการประกวดนางสาวสยามครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2477

พระองค์ทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ร่วมกับพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์, เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม), พลเอก เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม อินทรโยธิน) และหลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์)^[4] และทรงลาออกเมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2487^[5] โดยในระหว่างที่ทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์นั้น พระองค์ได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา^[6]

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา สิ้นพระชนม์ด้วยโรคมะเร็ง เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 สิริพระชันษา 42 ปี สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล (พระราชอิสริยยศในขณะนั้น) ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภูมิพลอดุลยเดช (พระอิสริยยศในขณะนั้น) เสด็จแทนพระองค์ไปในการพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา
ตราประจำพระองค์
การทูล	ฝ่าพระบาท
การแทนตน	เกล้ากระหม่อม/เกล้ากระหม่อมฉัน
การขานรับ	เกล้ากระหม่อม/เพคะ

พระอิสริยยศ

• 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2447 – 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2452 : หม่อมเจ้าอาทิตย์ทิพอาภา
• 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2452 – 30 ตุลาคม พ.ศ. 2453 : พระหลานเธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา
• 30 ตุลาคม พ.ศ. 2453 – 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 : พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา
• 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 – 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 : พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา ทรงได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2478 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)^[7]
• พ.ศ. 2484 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)^[8]
• พ.ศ. 2485 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.) (ฝ่ายหน้า)‎^[9]
• พ.ศ. 2481 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)^[10]
• พ.ศ. 2482 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[11]
• พ.ศ. 2484 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[8]
• พ.ศ. 2478 – เหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ (พ.ร.ธ.)^[12]
• พ.ศ. 2484 – เหรียญช่วยราชการเขตภายใน การรบสงครามอินโดจีน (ช.ร.)^[13]
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3 (จ.ป.ร.3)^[14]
• พ.ศ. 2457 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)^[15]
• พ.ศ. 2470 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 3 (ป.ป.ร.3)^[16]
• พ.ศ. 2481 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 1 (อ.ป.ร.1)^[17]
• พ.ศ. 2458 – เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 6 (ร.จ.ท.6)^[18]
• พ.ศ. 2450 – เหรียญรัชมงคล (ร.ร.ม.)
• พ.ศ. 2451 – เหรียญรัชมังคลาภิเศก รัชกาลที่ 5 (ร.ม.ศ.5)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  อิตาลี :
  • พ.ศ. 2481 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญมอริซและลาซารัส ชั้นที่ 1^[19]
•  ฝรั่งเศส :
  • พ.ศ. 2481 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 1^[20]
•  บริเตนใหญ่ :
  • พ.ศ. 2481 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์รอยัลวิกตอเรียน ชั้นที่ 1^[21]
•  ญี่ปุ่น :
  • พ.ศ. 2482 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันสูงส่งยิ่งดอกเบญจมาศ ชั้นสูงสุด^[22]
•  ไรช์เยอรมัน :
  • พ.ศ. 2485 – เครื่องอิสริยาภรณ์อินทรีเยอรมัน ชั้นที่ 1^[23]

พระยศและตำแหน่ง

• 20 ตุลาคม พ.ศ. 2470: เรือตรีพิเศษ^[24]
• เลขานุการ มณฑลนครศรีธรรมราช
• 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2471: ปลัดกรมกองบัญชาการกระทรวงมหาดไทย^[25]
• 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2471: เรือโท^[26]
• ปลัดกรมเวรวิเศษ
• 12 มีนาคม พ.ศ. 2473: รั้งตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดนครปฐม^[27]
• 8 ตุลาคม พ.ศ. 2474: อำมาตย์โท^[28]
• 17 ตุลาคม พ.ศ. 2474: ผู้ว่าราชการจังหวัดนครปฐม^[29]
• 19 ตุลาคม พ.ศ. 2474: เรือเอก^[30]
• 20 เมษายน พ.ศ. 2476: ผู้ว่าราชการจังหวัดภูเก็ต^[31]
• 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2477: นาวาตรี^[32]
• 24 สิงหาคม พ.ศ. 2478: นาวาเอก^[33]
• 3 มกราคม พ.ศ. 2478: พันเอก^[34]
• 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2480: นาวาอากาศเอก^[35]
• 1 เมษายน พ.ศ. 2482: พลตรี พลเรือตรี พลอากาศตรี^[36]
• 23 กันยายน พ.ศ. 2486: พลเรือโท พลอากาศโท

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา

16. (=24.) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               8. (=12.) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       17. (=25.) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. (=26.) สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์               9. (=13.) สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี                       19. (=27.) หม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์                                   20. สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค)               10. เจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)                       21. กลิ่น บุนนาค               5. เจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่ 5                             11. อิ่ม บุนนาค                       1. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา                                         24. (=16.) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               12. (=8.) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       25. (=17.) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               6. สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช                             26. (=18.) สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์               13. (=9.) สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี                       27. (=19.) หม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา               3. พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์                                   14. หลวงศุภมาตรา (สะอาด ศุภสุทธิ์)                       7. หม่อมเลี่ยม ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา