From Wikipedia, the free encyclopedia
Edi Rama (lindi më 4 korrik 1964) është ish-basketbollist, ish-pedagog, piktor, publicist dhe politikan shqiptar.[1] Kryetar i Partisë Socialiste të Shqipërisë që nga viti 2005 dhe Kryeministër i Shqipërisë që prej vitit 2013. Para zgjedhjes së tij si kryeministër, Rama mbajti një numër postesh qeveritare dhe diplomatike. Për më tepër, ai më parë ka shërbyer si Ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve nga 1998 në 2000. Më pas ai u bë kryebashkiak i Tiranës për të paktën tre mandate nga viti 2000 deri në vitin 2011.
Edi Rama | |
|---|---|
.jpg) | |
| Kryeministër i Shqipërisë | |
| Në detyrë 13 shtator 2013 – i tanishëm | |
| Paraprirë nga | Sali Berisha |
| Kryetar i Bashkisë Tiranë | |
| Në detyrë 2000–2011 | |
| Paraprirë nga | Albert Brojka |
| Pasuar nga | Lulzim Basha |
| Ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve | |
| Në detyrë 24 prill, 1998 – 26 tetor, 2000 | |
| Paraprirë nga | Arta Dade |
| Pasuar nga | Esmeralda Uruçi |
| Kryetar i Partisë Socialiste të Shqipërisë | |
| Në detyrë 2005 – i tanishëm | |
| Paraprirë nga | Fatos Nano |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 4 korrik 1964 Tiranë |
| Nënshtetësia | Shqiptar |
| Partia politike | PS |
| Bashkëshortja/et | Linda Rama |
| Punësimi | Politikan, Piktor, Basketbollist |
| Nënshkrimi | .svg) |
| Faqja në rrjet | edirama.al |
Rama u lind dhe u rrit në Tiranë. Pas diplomimit nga Akademia e Arteve në vitin 1982, punoi pedagog po në Akademi. Nga 1993 kaloi katër vjet në Francë për të krijuar një karrierë artistike. Më pas, duke u kthyer në Shqipëri në vitin 1998, për shkak të varrimit të babait të tij Kristaq Rama, ai zyrtarisht filloi karrierën e tij politike. Pas kësaj, ish-Kryeministri Fatos Nano e emëroi atë si Ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. Në vitin 2000, Rama kishte njoftuar synimin e tij për të kandiduar për kryetar bashkie të Tiranës. Rezultati i zgjedhjeve për kryebashkiak ishte një fitore për të, duke marrë gati 57% të votave totale. Gjatë mandatit të tij të parë, Rama është zgjedhur “World Mayor” (Kryebashkiaku i Botës) në 2004.[2][3] Në vitin 2013, Rama u ftua të formonte Kabinetin e 33-të Shqiptar dhe të bëhej Kryeministër i Shqipërisë pas zgjedhjeve të 2013, ku party Socialiste e Ramës fitoi shumicën e vendeve në kabinet.
Një prej prioriteteve të qëndrueshme të Ramës ka qenë forcimi i ekonomisë dhe demokratizimi i institucioneve shtetërore. Ai luan një rol qendror në negocimin e Procesit të Berlinit. Gjatë qëndrimit të tij, qeveria e Ramës zbatoi reforma të shumta, duke përfshirë ristrukturimin dhe modernizimin e gjyqësorit dhe zbatimit të ligjit të Shqipërisë, një reformim të plotë të administratës publike, mirëqenies sociale dhe sistemit të pensioneve.[4] Megjithatë, nën mandatin e tij qeveria ka vendosur barazinë gjinore në qendër të axhendës së saj. Sot, gati 50% e ministrive janë femra, duke e bërë atë numrin më të madh të grave që shërbejnë në historinë e vendit.[5]
U lind më 4 korrik 1964 në Tiranë, është i biri i Skulptorit të Popullit Kristaq Rama i lindur në Durrës dhe njihet si një nga skulptorët më të njohur të kohës së tij, autor i disa monumenteve si Monumentet e Pavarësisë, monumentin e Shote Galicës në Kukës; gjithashtu statujën e Nënës Shqipëri të vendosur në Varrezat e Dëshmorëve Kombëtar në Tiranë. (ish-pjesëtar i udhëheqjes së lartë komuniste në vitet 1980-të, anëtar i Presidiumit të Kuvendit Popullor të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë) dhe mjekja Aneta Ramës (Koleka), nga Vunoi,[6] mbesë e Spiro Kolekës, ish-anëtar i Byrosë Politike të Partisë së Punës së Shqipërisë gjatë periudhës së diktaturës komuniste.
Rama gjithashtu ka rrënjë familjare që kthehen në fshatin juglindor Dardhë, pranë Korçës; pavarësisht nga rrënjët familjare që lidhen me besimin e krishterë ortodoks, vetë Rama u pagëzua katolik, jo ortodoks.[7] Sa i përket bindjeve personale, ka deklaruar se "Unë nuk praktikoj asnjë besim tjetër përveç vetë dhe njerëzve të tjerë, por unë nuk besoj se ekzistenca ose mosekzistenca e Zotit është një çështje që mund të zgjidhet ndonjëherë nga të vdekurit .[8]
Rama filloi të pikturojë herët në fëmijërinë e tij.[9] Në vitet 1977–81 ndoqi dhe mbaroi shkollimin e mesëm në Tiranë.[10] Gjatë viteve të tij të adoleshencës, talenti i tij u pa nga dy piktorët kryesorë shqiptarë të asaj kohe, Edi Hila dhe Danish Jukni. Të dy e nxitën Ramën të zhvillonte aftësitë e tij prej piktori artist në mënyrë profesionale.[9] Si adoleshent, Rama u përfshi në sport[11] si një lojtar profesionist basketbolli për Dinamon e Tiranës. Ai ishte gjithashtu pjesë e ekipit kombëtar të basketbollit të Shqipërisë.[12]
Rama vendosi të ndjekë një karrierë profesionale të pikturës, duke u regjistruar më 1981 në Fakultetin e Arteve të Bukura - dega pikturë. Studimet e tij i kreu më 1985.[10] Po atë vit nisi me titull pedagog në Akademinë e Arteve. Në orët e shuarjes të regjimit komunist organizoi disa takime të hapura studentore, gjatë të cilave regjimi u denoncua publikisht. Këto takime vepruan si një fermento e lëvizjes studentore që përfundimisht e rrëzuan regjimin. Ese nga ato mbledhje u grumbulluan në librin Refleksione, të cilin Rama publikoi së bashku me publicistin Ardian Klosi.
Pas rënies së komunizmit në Shqipëri, ai u përfshi në lëvizjet e para demokratike. Ai hyri në lëvizjen studentore, por shpejt u largua pas një grindjeje rreth çështjeve ideologjike me Sali Berishën.[13] Në vitin 1993, Rama vendosi të largohej për në Francë, me qëllimin e krijimit të një jete artistike atje. Në Francë, karriera e tij e pikturës u ngrit. Së bashku me ish-studentin e tij dhe më vonë miq të ngushtë, Anri Sala, Rama mori pjesë në shumë ekspozita.
Në janar 1997, gjatë një udhëtimi të tij në Shqipëri, Rama u sulmua fizikisht. U gjykua gjerësisht se rrahjet u bënë nga anëtarët e Shërbimeve Sekrete SHISH për të ndëshkuar Ramën për kritikat e tij të hapura ndaj qeverisë së Berishës.[nevojitet citimi]
Në vitin 1998, ndërsa në Shqipëri për funeralin e babait të tij, Rama mori një telefonatë[14] nga kryeministri i atëhershëm i Shqipërisë, Fatos Nano, duke kërkuar që ai të shërbejë si ministër i ri i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. Rama vendosi ta pranonte ofertën, duke u përfshirë në politikë për herë të parë.
Si një ministër, Rama menjëherë u bë i njohur për ekstravagancën e tij në mënyra të ndryshme, duke përfshirë stilin e tij unik të veshjes. Projektet e tij të reja kulturore, të shoqëruara me veshjen e tij të çuditshme dhe stilin e rebeluar politik, ndihmuan Rama të arrinte një nivel të pashembullt përkrahjeje në mesin e të rinjve, gjë që luajti një rol kritik në zgjedhjen e tij si Kryetar i Bashkisë së Tiranës.
Në tetor të vitit 2000, Rama hyri dhe fitoi garën për kryetarin e bashkisë si kandidat i pavarur, i mbështetur nga party Socialiste kundër shkrimtarit Besnik Mustafaj. Pas marrjes së detyrës, ai ndërmori një fushatë radikale për kthimin e shumë pjesëve të qendrës së Tiranës dhe lumin Lana në format e tyre origjinale duke shkatërruar qindra ndërtime të paligjshme.[15] Megjithatë, Rama fitoi njohje ndërkombëtare duke rilyer fasadat e stilit sovjetik, ndërtesat e varfra në qytet.[16] Pikturat i dhanë qytetit një stil unik, duke e kthyer atë papritmas në një tërheqje turistike. Ky program i ri-ngjyrosjes e fitoi Rama çmimin e Kryebashkiakut më të Mirë të Botës në 2004 (World Best Mayor).[17] Komiteti zgjedhor, argumentoi se "Edi Rama është njeriu që ndryshoi një qytet të tërë. Tani ka një Tiranë të re, me ngjyrë, të lumtur, me një infrastrukturë të re dhe të përmirësuar dhe jetë kulturore".[17]
Si kryetar bashkoi ai hartimin e Master Planit të Qytetit të Tiranës[18] duke përfshirë edhe projektin Sheshi Skënderbej. Ai mbolli mijëra pemë të reja, duke e bërë Tiranën një qytet shumë më miqësor ndaj mjedisit. Rama gjithashtu zgjeroi rrugët ekzistuese dhe hapi të reja, duke përmirësuar lëvizshmërinë. Sipas një raporti të UNDP, Rama luajti një rol kritik në modernizimin e pushtetit lokal, duke fuqizuar komunat dhe duke i dhënë atyre, për herë të parë, fuqi reale për të ndikuar në jetën e komuniteteve të tyre.
Politikat e tij të suksesshme bënë që Rama të fitonte dy mandate të njëpasnjëshme si kryebashkiak i Tiranës, duke mposhtur avokatin Spartak Ngjela në 2003 dhe kandidatin e Partisë Demokratike të Shqipërisë Sokol Olldashi në zgjedhjet komunale të vitit 2007. Në zgjedhjet komunale të vitit 2007, procesi i numërimit zgjati 6 ditë dhe u shënua me stalla të përsëritura, duke shkaktuar ndërhyrjen e ambasadorëve më të shquar të huaj të akredituar në vend.
Pasi drejtoi Bashkinë e Tiranës për 11 vjet, në zgjedhjet lokale të 8 majit 2011 Rama që kandidont për herë të katërt, humbi ndaj kandidatit në moshë të re të Partisë Demokratike, Lulzim Bashës. Rama fitoi 49.7% të votave,[19] pra shumë më pak se në vitin 2007. Por proçesi i shpalljes së Lulzim Bashës fitues i zgjedhjeve për Kryetar të Bashkisë të Tiranës u shoqërua me shumë polemika.[20] Rezultati paraprak jo përfundimtar, i jepte Ramës një avantazh të ngushtë prej 10 votash ndaj rivalit të tij Lulzim Basha, por gjatë numërimit të votave shumë fletë votimi për kryetarin e bashkisë ishin hedhur gabimisht në kutitë e votimit për anëtarët e këshillave bashkiake. Në ligjin e zgjedhjeve nuk kishte ndonjë përcaktim nëse këto vota duhet të quhen të pavlefshme ose të vlefshme. Duke qenë se fletët e votimit ishin të qarta dhe pa gabime Komisioni Qendror i Zgjedhjeve e pranoi kërkesën e Partisë Demokratike dhe Lëvizjes Socialiste për Integrim që këto vota të konsiderohen të vlefshme. Shumica e këtyre votave ishin për kandidatin Lulzim Basha të "Koalicionit për Qytetarin" i cili u shpall fitues me 91 vota. Në përfundim të një procesi numërimi të dyshimtë sipas drejtuesve të Partisë Socialiste por të drejtë sipas Partisë Demokratike, Lidhjes Socialiste për Integrim dhe partive të tjera të Koalicionit për Qytetarin, nga i cili rezultuan sipas Gazetës Shqip 870 fletë votimi më shumë sesa votues,[21] KQZ shpalli fitues kandidatin e Partisë Demokratike Lulzim Basha me një avantazh prej 91 votash. Këto zgjedhje u quajtën nga misioni vëzhgues i OSBE-ODHIR-it si konkurruese e transparente, por tejet të polarizuara e me mungesë besimi ndërmjet partive në qeveri e opozitë[22] dhe Komisioni Qendror i Zgjedhjeve u kritikua për vendime të mara në mënyrë jokonsensuale, dhe pa një bazë të qartë ligjore,[23][24] të cilat në shumë raste krijuan përshtypjen se KQZ po favorizonte shumicën qeverisëse.
Në tetor 2005, Rama u bë udhëheqës i Partisë Socialiste pas dorëheqjes së Fatos Nanos. Duke përfituar nga popullariteti i Ramës si kryetar i bashkisë, Partia Socialiste e Shqipërisë rifitoi apelin. Rama rishkroi imazhin e zbehtë të partisë, duke inkurajuar shumë intelektualë, sipërmarrës dhe artistë të rinj për t'u bashkuar. Gjatë qëndrimit të tij, Rama u frymëzua nga politikat progresive të "Punës së Re" të Tony Blair dhe "Rruga e Tretë" e Anthony Giddens, duke bërë thirrje për një "drejtim të tretë ndërmjet të drejtës dhe majtës tradicionale"
Zgjedhjet e vitit 2009 ishin me të meta dhe janë thirrur si të tillë nga opozita socialiste, të cilët kanë kërkuar rinumërimin e fletëvotimeve. Berisha refuzoi çdo rinumërim të votave, me arsyetimin se Kushtetuta e Shqipërisë nuk parashikon një procedurë të tillë. Për këtë arsye ai e quajti opozitën në parlament për të ndryshuar kushtetutën, por Partia Socialiste nuk pranoi. Kriza politike midis qeverisë dhe opozitës u përkeqësua me kalimin e kohës, me socialistët që braktisën debatet parlamentare për muaj dhe organizuan greva urie për të kërkuar mbështetje të brendshme dhe ndërkombëtare. BE ka tentuar një pajtim, i cili dështoi. Kriza politike e vazhdueshme ishte një nga arsyet për refuzimin e BE-së për t'i dhënë statusit zyrtar të kandidatit të Shqipërisë në fund të vitit 2010.[25]
Më 21 janar 2011, pati përplasje mes policisë dhe protestuesve në një tubim anti-qeveritar përpara ndërtesës së Qeverisë në Tiranë. Katër vetë u vranë nga forcat speciale të qeverisë.[26] BE lëshoi një deklaratë për politikanët shqiptarë, duke paralajmëruar të dy palët që të përmbahen nga dhuna.[27]
Shiko më shumë: Kryeministri i Shqipërisë, Qeveria Rama I, Qeveria Rama II
.jpg)
Gjatë zgjedhjeve parlamentare të vitit 2013, party Socialiste e Edi Rama kryesoi koalicionin e partive të majta që fituan një fitore të thellë kundër koalicionit konservator të Sali Berishës nga Partia Demokratike e Shqipërisë. Platforma e Ramës, me emrin Rilindja u bazua në katër shtylla, integrimin evropian, ringjalljen ekonomike, Rivendosjen e rendit publik dhe demokratizimin e institucioneve shtetërore.
Që nga 15 shtatori 2013, Rama shërben si Kryeministri i 33-të i Shqipërisë. Gjatë fushatës zgjedhore, Rama deklaroi se kthimi i rendit publik ishte përparësia e tij numër një. Në vitin 2013, Policia Shqiptare ishte në gjendje të mbulonte në mënyrë aktive vetëm 55% të territorit.[28] Qeveria ka investuar shumë në modernizimin, trajnimin dhe përmirësimin e përfitimeve financiare të forcës policore. Policia fitoi "përshëndetje" ndërkombëtare kur në vitin 2014 ndërmori një operacion shumë të suksesshëm në Lazarat, një fshat i largët në jug të vendit, i njohur për prodhimin e marijuhanës.[29]
Rama është zotuar për ristrukturimin e sistemit gjyqësor në Shqipëri, që ishte një nga sistemet gjyqësore më të korruptuara dhe joefektive në Evropë në atë kohë.[30] Në vitin 2016, Parlamenti miratoi "ligjin e vetingut".[31] Bazuar në këtë ligj, çdo gjyqtar ose prokuror i cili nuk mund të shpjegojë burimin e tij të pasurisë ose të ish vendimeve të dyshimta do të skualifikohet për jetë. Në nëntor 2016, Bashkimi Evropian deklaroi se një zbatim i suksesshëm i ligjit të verifikimit mbetet kriteri i vetëm për të përmbushur përpara hapjes së bisedimeve të pranimit.[32]
.jpg)
Një tjetër reformë kyçe, ishte reforma në sektorin e energjisë, e lënë në prag të falimentimit nga një përpjekje e mëparshme e dështuar e privatizimit.[33] Qeveria e tij ka zbatuar me sukses pagesën e miliardave të faturave të papaguara dhe ka investuar shumë në modernizimin e rrjetit të vjetërsuar të shpërndarjes së energjisë.[34] Politikat ekonomike gjithashtu kanë qenë të suksesshme.[35] Rritja ekonomike, nga 0,5% në vitin 2013, u përshpejtua në 3,5% në vitin 2016. Papunësia është zvogëluar në mënyrë të qëndrueshme, falë 183,000 vendeve të reja të punës[36] të krijuara deri vitin 2017 . Për më tepër, me 14.7% (2016) Shqipëria ka nivelin më të ulët të papunësisë në Ballkan.
Reforma të tjera të rëndësishme përfshijnë reformën administrative, reformën e sistemit të mirëqenies sociale dhe të sistemit të pensioneve, si dhe reformën në arsimin e lartë. Ndërkombëtarisht, Rama po ndjek një politikë të pajtimit historik midis shqiptarëve dhe serbëve dhe vizitës së tij në Beograd, në vitin 2014 ishte vizita e parë e një kryeministri shqiptar në Serbi për më shumë se 70 vjet. Në një vizitë të dytë, gjatë Forumit Ekonomik të Nishit, Rama krahasoi procesin e pajtimit shqiptar dhe serb me pajtimin historik midis francezëve dhe gjermanëve pas Luftës së Dytë Botërore.[37] Rama është gjithashtu një mbështetës kryesor i Procesit të Berlinit, një platformë ndërqeveritare e bashkëpunimit midis Bashkimit Evropian dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor.
party Socialiste e udhëhequr nga Rama mori pjesë në zgjedhjet parlamentare të 2017 më 25 qershor 2017. Një ditë më pas, rezultatet e pjesshme sugjeruan se Partia Socialiste kishte fituar shumicën.[38]
Shiko edhe:Qeveria Rama I
Kabineti i parë i Ramës u betua nga Presidenti Bujar Nishani më 15 shtator 2013, duke u bërë Kabineti i 8-të i Republikës së Shqipërisë, që nga rënia e komunizmit në Shqipëri. Kabineti përbëhet nga 21 anëtarë, me pesëmbëdhjetë nga party Socialiste, katër nga Lëvizja Socialiste për Integrim dhe një nga party Demokratike. Kabineti është gjithashtu i pari në të cilin numri i ministrave femra është i barabartë me numrin e ministrave meshkuj, duke përjashtuar Kryeministrin.[39]
| Kabinet | Emri | Partia | Periudha |
|---|---|---|---|
| Kryeministër | Edi Rama | party Socialiste | (2013–) |
| Zëvendëskryeministër | Niko Peleshi | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Mbrojtjes | Mimi Kodheli | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Brendshëm | Saimir Tahiri | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Punëve të Jashtme | Ditmir Bushati | party Socialiste | (2013–) |
| Ministri i Drejtësisë | Gazmend Bardhi | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministër i Integrimit Evropian | Klajda Gjosha | Lëvizja Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Zhvillimit Ekonomik | Milva Ekonomi | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Energjisë dhe Industrisë | Damian Gjiknuri | party Socialiste | (2013–) |
| Ministri i Transportit dhe Infrastrukturës | Sokol Dervishaj | Lëvizja Socialiste | (2013–2017) |
| Ministër i Zhvillimit Urban | Eglantina Gjermeni | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Bujqësisë | Edmond Panariti | Lëvizja Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Shëndetësisë | Arben Beqiri | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Arsimit | Mirela Karabino | party Demokratike | (2013–2017) |
| Ministri i Mirëqenies Sociale dhe Rinisë | Blendi Klosi | party Socialiste | (2015–2017) |
| Ministri i Kulturës | Mirela Kumbaro | party Socialiste | (2013–) |
| Ministri i Mjedisit | Lefter Koka | Lëvizja Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Inovacionit dhe Administratës Publike | Milena Harito | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministri i Marrëdhënieve me Parlamentin | Ermonela Felaj | party Socialiste | (2013–2017) |
| Ministër i Pushtetit Lokal | Eduard Shalsi | party Socialiste | (2013–2017) |
Shiko më shumë: Qeveria Rama II
Kabineti II i Ramës u betua nga Presidenti Ilir Meta në shtator 2017, duke u bërë Kabineti i 9-të i Republikës së Shqipërisë, që nga rënia e komunizmit në Shqipëri. Kabineti përbëhet nga 15 anëtarë, të gjithë vijnë nga party Socialiste. Kabineti është gjithashtu i dyti në të cilin numri i ministrive femra është i barabartë me numrin e ministrave meshkuj, përjashtuar Kryeministrin.
| Kabineti | Emri | Partia | Periudha |
|---|---|---|---|
| Kryeministia | Edi Rama | party Socialiste | (2013–) |
| Kryeministria | Senida Mesi | party Socialiste | (2017-) |
| Ministria e Mbrojtjes e Shqipërisë | Olta Xhaçka | party Socialiste | (2017-) |
| Ministria e Punëve të Brendshme | Fatmir Xhafaj | party Socialiste | (2017-) |
| Ministria e Punëve të Jashtme | Ditmir Bushati | party Socialiste | (2013–) |
| Ministria e Drejtësisë | Etilda Gjoni | party Socialiste | (2017-) |
| Ministria e Zhvillimit Urban dhe Turizmit | Mirela Kumbaro | party Socialiste | (2013–) |
| Ministria e Financave e Shqipërisë | Arben Ahmetaj | party Socialiste | (2017–) |
| Ministria e Arsimit dhe Sportit | Lindita Nikolla | party Socialiste | (2017-) |
| Ministria e Shëndetësisë | Ogerta Manastirliu | party Socialiste | (2017-) |
| Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë | Damian Gjiknuri | party Socialiste | (2017–) |
| Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujrave | Niko Peleshi | party Socialiste | (2017–) |
| Ministria e Mjedisit | Blendi Klosi | party Socialiste | (2017–) |
| Ministëria e Shtetit për shqiptarët jashtë kufijve | Pandeli Majko | party Socialiste | (2017–) |
| Ministria e Shtetit për Sipërmarrësit | Sonila Qato | party Socialiste | (2017–) |
Rama ka pasur një agjendë intensive të takimeve të nivelit të lartë. Që nga viti 2013, Rama është takuar shpesh me kancelaren gjermane Angela Merkel, presidentin amerikan Barak Obama, presidentin francez Francois Hollande, kryeministrin britanik David Cameron, kryeministrin kinez Li Keqiang, ministrin e jashtëm austriak Sebastian Kurz, Papa Françesku dhe shumë të tjerë.
Në disa raste, Rama ka deklaruar se Bashkimi Europian ka nevojë të përshpejtojë procesin e integrimit të Ballkanit Perëndimor, duke e konsideruar atë si mënyrën e vetme për të ndrydhur fraksionet e rrezikshme në rajon, duke parandaluar një shpërthim të mundshëm të dhunës, si ai që ka arritur në rajon në vitet nëntëdhjetë.[40] Rama ka denoncuar gjithashtu si destabilizues rritjen e influencës ruse në rajon.[41]
Më 24 nëntor 2024, Kryeministri shqiptar Edi Rama zhvilloi një takim [42] të rëndësishëm në Londër me komunitetin shqiptar të vendosur në Mbretërinë e Bashkuar [43]. Në një atmosferë ku flamujt kuqezi dominonin sallën dhe emocionet përshkonin të pranishmit, ky takim shënoi një moment të veçantë për diasporën shqiptare, duke përforcuar lidhjet e tyre me atdheun dhe duke adresuar çështje të rëndësishme për komunitetin.
Gjatë fjalës së tij, Rama vlerësoi arritjet e shqiptarëve në Mbretërinë e Bashkuar, duke i përshkruar ata si një shembull integrimi dhe kontributi në shoqërinë britanike. Ai nënvizoi se shqiptarët nuk janë "pushtues", siç ishin etiketuar nga disa figura politike britanike në të kaluarën, por një pjesë integrale dhe dinjitoze e shoqërisë angleze.
Rama kritikoi ashpër retorikën e vitit të kaluar nga ish-Sekretarja e Brendshme britanike Suella Braverman, e cila kishte bërë deklarata fyese ndaj shqiptarëve. “Na trajtuan sikur kërkonim kokën dhe kurorën e Mbretëreshës,” tha ai, duke përmendur se Braverman nuk është më në pushtet, ndërsa shqiptarët mbeten një pjesë e qëndrueshme e Mbretërisë së Bashkuar.
Një nga lajmet më të rëndësishme të shpallura në takim ishte nisma ligjore [44] që do t’u mundësojë shqiptarëve të regjistruar si kosovarë gjatë kohës së luftës në Kosovë të rikthejnë emrin e tyre të saktë në regjistrat shqiptarë. Rama e cilësoi këtë si një akt drejtësie për ata që për arsye historike dhe politike ishin detyruar të ndryshonin identitetin e tyre në dokumentet britanike.
Pavarësisht atmosferës pozitive, takimi nuk i shpëtoi disa protestave [45] nga individë që kundërshtonin politikat e qeverisë së Ramës. Megjithatë, Kryeministri përdori këtë moment për të theksuar rëndësinë e bashkimit të votës rreth vizionit të tij për Shqipërinë dhe për rrugën evropiane të vendit.
Takimi i Edi Ramës me shqiptarët në Londër ishte më shumë se një event formal. Ai përfaqësoi një moment bashkimi, reflektimi dhe angazhimi për diasporën shqiptare në Britani. Mesazhi kryesor ishte i qartë: shqiptarët janë një komunitet krenar, i integruar dhe me potencial për të luajtur një rol të rëndësishëm në ndërtimin e së ardhmes së Shqipërisë dhe në përforcimin e marrëdhënieve mes dy vendeve.
Më 26 tetor 2024, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, zhvilloi një takim të rëndësishëm me shqiptarët e diasporës në New York [46], si pjesë e turit të tij “Krenar për Shqipërinë” [47]. Ky tur ka si qëllim thellimin e lidhjeve me diasporën shqiptare dhe angazhimin e saj për të mbështetur vizionin e qeverisë për integrimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian deri në vitin 2030.
Gjatë fjalës së tij, Kryeministri përshkroi një krahasim të gjerë mes gjendjes së Shqipërisë para marrjes së detyrës së tij dhe përparimit që është bërë që nga ajo kohë. Reforma në drejtësi u theksua si një nga arritjet kryesore të qeverisjes së tij, duke e cilësuar atë si një hap historik për eliminimin e pandëshkueshmërisë dhe korrupsionit. Rama deklaroi se reformat janë realizuar falë mbështetjes së partnerëve ndërkombëtarë, si SHBA dhe BE, por mbi të gjitha falë vullnetit politik të Partisë Socialiste. Ai renditi disa nga sukseset e arritura gjatë qeverisjes së tij.
Edi Rama e mbylli takimin me një thirrje për bashkëpunim të ngushtë mes qeverisë dhe diasporës për realizimin e objektivave madhore të Shqipërisë. Ai shprehu bindjen se integrimi i vendit në BE është i arritshëm dhe ftoi shqiptarët e Amerikës që të jenë pjesë e këtij procesi historik.[48]
Ky takim [49] nënvizoi rëndësinë e diasporës si një urë lidhëse mes Shqipërisë dhe botës, dhe një faktor kyç për arritjen e synimeve strategjike të vendit.
Më 3 nëntor 2024, kryeministri i Shqipërisë Edi Rama u takua me shqiptarët që jetojnë në Selanik [50], [51] të Greqisë, si pjesë e turit të tij të diasporës. Ky takim ishte një ngjarje e rëndësishme për komunitetin shqiptar në Greqi, ku salla e mbushur me flamuj shqiptarë dhe tinguj të këngëve shqip përforcoi lidhjen e fortë të diasporës me atdheun. Kryeministri Rama falënderoi të gjithë pjesëmarrësit, duke e cilësuar këtë atmosferë si një frymëzim "kuqezi" për shqiptarët kudo që ndodhen.
Gjatë fjalës së tij, Rama shpalosi objektivin strategjik që Shqipëria të bëhet anëtare e Bashkimit Evropian me të drejta të plota deri në vitin 2030. Ai e lidhi këtë qëllim me jetën e shqiptarëve të diasporës, të cilët kanë ndërtuar jetë dhe familje në vendet e BE-së dhe përfitojnë nga të drejtat dhe mundësitë që ofron kjo bashkësi. Kryeministri theksoi rëndësinë e përpjekjeve për integrimin e plotë të Shqipërisë në BE, duke kërkuar mbështetjen e shqiptarëve në diasporë që të bashkohen në këtë rrugëtim historik.
Takimi i Ramës me shqiptarët në Greqi përforcon rolin e rëndësishëm që diaspora mund të ketë në zhvillimin e ardhshëm të Shqipërisë. Ai bëri thirrje për mbështetjen e tyre, duke e lidhur atë me vizionin e një Shqipërie të integruar plotësisht në Bashkimin Evropian. Mesazhi i Ramës për ngritjen e flamurit të Skënderbeut dhe Ismail Qemalit në Bruksel u prit me entuziazëm nga të pranishmit, të cilët ndanë me të një ndjenjë krenarie për të ardhmen e Shqipërisë në Evropë.
Më 12 maj 2024, Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, zhvilloi një takim [52] të rëndësishëm me mijëra shqiptarë që jetojnë në Athinë, kryeqytetin e Greqisë. Ky aktivitet, i mbajtur në stadiumin “Galatsi,” ishte një nga ndalesat e tij në një turne që synonte mbledhjen e mbështetjes për Partinë Socialiste të Shqipërisë, me theks të veçantë në ndihmën dhe zgjidhjen e sfidave të përditshme të diasporës shqiptare. Kjo ngjarje u karakterizua nga një pjesëmarrje e madhe e shqiptarëve, të cilët u paraqitën me flamuj kuq e zi, këngë e valle tradicionale, në një atmosferë të mbushur me entuziazëm dhe krenari kombëtare.
Në fjalën e tij [53] përpara shqiptarëve në Athinë, Edi Rama theksoi rëndësinë e një “historie të re” në marrëdhëniet Shqipëri-Greqi. Ai shpjegoi se qëndrimi i Shqipërisë ndaj Greqisë bazohet në respektin reciprok dhe kërkoi që edhe Greqia të bëjë të njëjtën gjë, duke u kujdesur për bashkëkombësit shqiptarë në këtë vend fqinj. Duke e konsideruar Greqinë një partner të natyrshëm strategjik, Rama deklaroi:
Gjatë këtij takimi, Rama përmendi se në dekadën e tij në qeverisje janë bërë përpjekje të mëdha për të mbrojtur interesat e shqiptarëve, pavarësisht sfidave të ndryshme. Ai gjithashtu pranoi gabime të mundshme, por theksoi se asnjëherë nuk i ka shitur interesat e qytetarëve shqiptarë.
Një nga çështjet më të nxehta që Rama ngriti ishte ligji i luftës, i cili ende mbetet në fuqi në Greqi kundrejt Shqipërisë. Sipas Ramës, mbajtja e këtij ligji është një absurditet historik, pasi Greqia e ka hequr atë për Italinë. Kryeministri përmendi gjithashtu sakrificat që kanë bërë shqiptarët në Greqi gjatë viteve, nga ndryshimi i emrave në greqisht deri te përballja me dëbimet për mungesë dokumentesh të rregullta.
Rama i cilësoi emigrantët shqiptarë në Greqi si “zot të barabartë të shtëpisë,” duke nënvizuar se ata nuk duhet të trajtohen si “shërbëtorë të dikurshëm të Greqisë.” Kjo deklaratë ishte një kërkesë për trajtim të drejtë dhe për të forcuar ndjenjën e barazisë mes dy komuniteteve, si një bazë për marrëdhënie miqësore dhe afatgjata.
Një pikë tjetër e rëndësishme që Rama diskutoi ishte përmirësimi i kushteve për pensionet dhe lejet e qëndrimit për shqiptarët që jetojnë dhe punojnë në Greqi. Në këtë drejtim, ai bëri të ditur se janë nisur negociata në nivel ekspertësh për të arritur një marrëveshje për njohjen e pensioneve. Një përparim i tillë është parë si një zhvillim pozitiv për emigrantët shqiptarë, të cilët kanë vuajtur për një kohë të gjatë nga mungesa e një sistemi të tillë reciprok. Rama u shpreh optimist për rezultatet e këtyre negociatave, edhe pse nuk dha një afat të saktë për përmbylljen e marrëveshjeve.
Rama njoftoi gjithashtu fillimin e një dialogu teknik për çështjet e lejeve të qëndrimit dhe për procesin e natyralizimit për ata që kërkojnë shtetësinë greke. Ndryshimet e shpeshta ligjore dhe procedurale kanë bërë që shumë shqiptarë të përballen me vështirësi për rinovimin e dokumenteve dhe përfitimin e të drejtave bazë në Greqi.
Në fjalën e tij, Rama bëri gjithashtu thirrje për një marrëdhënie më të afërt dhe vëllazërore mes shqiptarëve dhe grekëve. Ai e përshkroi këtë marrëdhënie si një element kyç për të garantuar një paqe të qëndrueshme në rajon dhe për të ndërtuar një të ardhme më të mirë dhe të integruar në rendin europian.
Rreth 500 mijë shqiptarë jetojnë aktualisht në Greqi, duke përbërë një nga komunitetet më të mëdha të diasporës shqiptare në Europë. Pavarësisht nga prania e tyre e madhe, përfaqësues të diasporës kanë theksuar se shqiptarët ende nuk janë të integruar si një komunitet i përbashkët, por më shumë si individë të shpërndarë në vende të ndryshme pune dhe banimi. Mungesa e një marrëveshjeje për njohjen e sigurimeve shoqërore, problemet e vazhdueshme me lejet e qëndrimit dhe ndërlikimet në procesin e natyralizimit janë ndër sfidat kryesore që ata përballojnë.
Takimi i Edi Ramës me diasporën shqiptare në Athinë ishte një ngjarje e rëndësishme, që hodhi dritë mbi problemet dhe aspiratat e shqiptarëve në Greqi. Ky aktivitet jo vetëm që theksoi përpjekjet për përmirësimin e marrëdhënieve [54] dypalëshe mes Shqipërisë dhe Greqisë, por gjithashtu solli në qendër të vëmendjes vështirësitë dhe shpresat e shqiptarëve emigrantë. Mesazhi i Ramës për respekt, reciprokitet dhe fqinjësi të mirë ishte një thirrje për një marrëdhënie më të barabartë dhe të qëndrueshme mes dy vendeve, në një moment kur integrimi europian dhe stabiliteti rajonal mbeten përparësi të mëdha për të dyja kombet.
Më 26 maj 2024 [55], Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, mbajti një takim të ngrohtë dhe të frymëzuar me mijëra [56] shqiptarë të Italisë në pallatin e sportit, Busto Arsizio [57], afër Milanos [58]. Ky takim është pjesë e turit të tij në vendet europiane ku komunitetet shqiptare jetojnë e punojnë prej më shumë se tre dekadash. Një mori flamujsh shqiptarë dhe italianë shoqëruan një atmosferë të ngrohtë dhe të veçantë, duke simbolizuar lidhjet e fuqishme mes dy popujve të lidhur ngushtë historikisht.
Në fjalimin e tij, Kryeministri Rama vlerësoi komunitetin shqiptar në Itali si një shembull të shkëlqyer të suksesit dhe integrimit në Europë, duke i përshkruar ata si "pararojë të ribashkimit të Shqipërisë me Europën". Sipas Ramës, shqiptarët e Italisë mishërojnë krenarinë kombëtare dhe përfaqësojnë një shembull frymëzues për misionin e bashkimit me Europën demokratike.
Rama solli në vëmendje edhe atë pjesë të historisë kur shumë shqiptarë arritën në brigjet italiane në kushte të vështira, të shtyrë nga dëshira për liri dhe për një jetë më të mirë. Sipas tij, ky emigracion masiv ndodhi për shkak të një dashurie të thellë për Italinë, të ushqyer nga dekada të tëra ku televizioni dhe kultura italiane ndikonin te shqiptarët. Ata identifikoheshin me lirinë dhe lumturinë e përfaqësuar nga kultura italiane, të cilën ata e përvetësuan përmes programeve televizive dhe muzikës italiane që mbërrinte ilegalisht në Shqipëri gjatë komunizmit.
Takimi i Ramës me shqiptarët në Milano shënon jo vetëm një lidhje të vazhdueshme të Shqipërisë me diasporën e saj, por edhe një përqafim të madh të shqiptarëve si qytetarë të barabartë të Europës. Rama përgëzoi shqiptarët e Italisë për përpjekjet dhe sukseset e tyre në integrimin e plotë në shoqërinë italiane dhe në ndërtimin e një reputacioni të ri, duke i konsideruar ata një fuqi të madhe për ribashkimin kulturor e shpirtëror të Shqipërisë me Europën.
Rama është një piktor aktiv dhe ka pasur disa ekspozita personale të pikturës.[59]
Ekspozita personale përfshijnë si Galeria e Janos në New York City (1993); Place de Médiathèque në Francë (1995); Palais Jalta në Frankfurt (1997); Acud në Berlin (1993); Sao Paulo në Brazil (1994); Izraeli (1995); Galeria Kombëtare e Arteve në Tiranë, Shqipëri (1992); dhe Galeria XXI në Shqipëri (1999). Në vitin 2014 dhe 2017 Rama mbajti një ekspozitë në Bienalen prestigjioze të Venedikut. Në vitin 2016, një koleksion i veprave të tij u ekspozuan në galerinë prestigjoze Marion Goodman në Nju Jork.[60][61]
Rama është gjithashtu një shkrimtar aktiv. Në vitin 1992, ndërsa ishte një profesor në Akademinë e Arteve të Shqipërisë, Rama botoi një libër me shënime të ndryshme së bashku me publicistin Ardian Klosi me titull "Refleksione". Në vitin 2009, Rama botoi një koleksion të shënimeve personale dhe pikturave në një libër me titull Edi Rama. Në nëntor 2011, Rama botoi një libër reflektues për vitet e tij si kryebashkiake e Tiranës me titull Kurban.
Në mesin e dytë të viteve 80-të Edi Rama u njoh me Matilda Makoçin studente e Institutit të Lartë të Arteve dhe një aktore që po dominonte kinematografinë shqiptare në ato vite. Ata shpallën martesën e tyre më 4 korrik të vitit 1986 dhe që nga ajo kohë filluan të jetojnë bashkë. Nga martesa e tyre lindi një djalë Gregori. Historia e tyre dukej si një histori suksesi por, pas thuajse 5 vitesh, lidhja e tyre mori fund në rrethana jo shumë të qarta që u pasuan nga një gjyq ndarjeje në fillim të vitit 1991 dhe që është përfolur gjatë më pas në karrierën politike të Edi Ramës.
I divorcuar nga Matilda Makoçi, Edi Rama të cilit kishte filluar ti pëlqente politika, shfaqet në fillim të vitit 1991 shumë shpesh në publik në shoqërinë e një pedagogeje të Fakultetit të Histori - Filologjisë Delina Fico. Raporti i tij me të u bë publik rreth asaj kohe dhe çifti u lidh përmes martesës pak kohë më vonë. Kjo ishte martesa e dytë e Edi Ramës. Ata jetuan bashkë për një periudhë kohe thuajse 6-vjeçare në vende të ndryshme si në Tiranë, Paris apo Gjermani. Aktivë në lëvizjet politike të kohës ata jetuan në një apartament që Edi Rama e kishte pronë të tijën në periferi të Tiranës. Asnjëherë nuk është mësuar se përse martesa e tyre mori fund.
Në prill të vitit 1998 kur mbërriti në Tiranë i thirrur nga Fatos Nano në detyrën e re të ministrit të Kulturës Rinisë dhe Sporteve Edi Rama shoqërohej nga një antropologe gjermane Caroline Hornstein me të cilën ishte njohur në Paris afro një vit më parë. Historia e tyre ishte publike dhe në maj të vitit 1998 Caroline Hornstein u vendos në Tiranë për të jetuar me Ramën. Ideja e një martese mes tyre ishte mjaft e pranishme në atë kohë dhe çifti shfaqej bashkë kudo përfshi edhe ngjarjet e rëndësishme kulturore. E diplomuar në Frankfurt dhe më pas e specializuar në Boston të SHBA-së Caroline duket se u thye shpejt me bashkëshortin e ardhshëm. Nuk dihet se si marrëdhënia mes tyre bashkë me dasmën e pritshme mbaruan në verën e vitit 1999 pas një takimi të fundit mes tyre në Gjermani. Caroline nuk u kthye më në Shqipëri dhe disa vjet më vonë u martua me kryetarin e Bashkisë së Mostarit qytetit të njohur boshnjak duke u bërë Caroline Tomiç.
Mungesa e një partnereje stabël dhe jeta e tij private u bënë në shumë raste edhe objekt i kritikave dhe sulmeve politike të kundërshtarëve të tij politikë.
Në verën e vitit 1999 Edi Rama intensifikon shfaqjet në publik në shoqërinë e një prezantueseje të njohur televizive 11 vjet më e vogël se sa ai, por e njohur që në fillim të viteve 90, Rudina Magjistari. Marrëdhëniet e tyre përfunduan pa vënë kurorë në fund të vitit 2006.
Marrëdhëniet e Edi Ramës me Lindita Bashën (Xhillari) kanë filluar në mes të viteve 2000 kur ajo ishte ende e martuar. Imazhi i tyre i vetëm në shtyp ishte një foto që kaloi pa rënë shumë në sy në revistën Klan në gusht të vitit 2005 kur Lindita Basha dhe Edi Rama me partnerët e tyre drekonin së bashku në restorant Millenium në Pogradec gjatë kthimit nga Korça. Fotoja u konsiderua rutinë dhe historia e tyre mbeti gjithnjë e panjohur ose në pritje të divorcit zyrtar të Bashës me të shoqin. Edi Rama dhe Lindita Basha u martuan më 19 tetor 2010 dhe kanë së bashku një djalë me emrin Zaho.
Në vitin 2003, Rama u paraqit para Parlamentit Shqiptar në një komision hetimor mbi shpërdorimin e fondeve në Bashkinë e Tiranës. Gjatë seancës, ai u pa duke folur duke përdorur një altoparlant.[62] Komisioni përfundimisht u mbyll dhe Rama u lirua.
Gjatë kohës së tij si kryebashkiak, në disa përpjekje për zgjerimin e rrugëve dhe përmirësimin e infrastrukturës, Rama autorizoi bulldozimin e pronave private. Në një rast, vetë Rama preu një shtyllë elektrike prej druri me një sëpatë përpara kamerave, sepse një konflikt me qeverinë qendrore po bllokonte një zgjatje të rrugës.[63] Ai është akuzuar për korrupsion dhe keqmenaxhim të fondeve nga opozita, përfshirë korrupsionin në dhënien e lejeve të ndërtimit.[64]
Rama është kritikuar gjithashtu nga një grup ish politikanësh të PS dhe disa gazetarë për udhëheqjen e partisë me metoda autoritare. Gjatë fushatës komunale të vitit 2007, rivalët e tij botuan disa fotografi të Ramës në paraqitjet intime në një plazh nudist në Francën jugore.
Për shkak të stuhisë së tij dhe mënyrave rebele Rama shpesh është akuzuar për arrogancë dhe elitizëm, veçanërisht në fillim të karrierës së tij politike. Në më shumë se një herë kundërshtarët politikë e sulmuan atë për jetën e tij personale dhe familjare dhe madje ngritën dyshime rreth orientimit seksual të tij.[65]
Në një seri prej 16 regjistrime audio të botuara në internet nga tabloidi Gjerman Bild, Rama dhe anëtarët e kabinetit të tij u regjistruan në biseda me policinë dhe anëtarët e krimit të organizuar përpara Zgjedhjeve Parlamentare të vitit 2017. Në njërën prej kasetave vetë Rama është regjistruar në një bisedë me Arben Keshin, një zyrtar lokal i policisë, duke pyetur nëse "objektivi ishte përmbushur". Në një regjistrim tjetër, anëtari i kabinetit Damian Gjiknuri u dëgjua duke i ofruar Keshit të dërgonte "një furgon djemsh problematikë", të cilët "nuk duhet të jenë shumë të ekspozuar", por mund të nevojiten "vetëm në rast" për zgjedhjen. Në kaseta të tjera, deputetët e tanishëm dhe të dikurshëm socialistë u regjistruan duke dhënë udhëzime Keshit dhe zyrtarëve të tjerë lokalë për korruptimin e zgjedhësve me para të gatshme dhe frikësimin e tyre me kërcënime.[66] Në kasetat e tjera të publikuara nga Bild, ish kryetari i Durrësit Vangjush Dako, i emëruar nga Rama u dëgjua në biseda me anëtarët e trafikut të drogës dhe krimit të organizuar në lidhje me Zgjedhjet e vitit 2017.[67]
Një raport i vitit 2003 nga Zyra e Koordinatorit Special të Paktit të Stabilitetit për Evropën Jug-Lindore vë në dukje se grupet mafioze shqiptare shpesh janë të përfshira në aktivitete kriminale dhe politike për të ndikuar në zhvillimet politike. Sipas këtij raporti kryeministrat shqiptarë si Edi Rama dhe Sali Berisha të dy kanë qenë të lidhur me grupet e krimit të organizuar në Shqipëri.[68]
Në tetor 2002, Ramës iu dha një çmim nga Kofi Anan në dritën e Ditës Ndërkombëtare për Zhdukjen e Varfërisë.[69]
Ndërsa si kryebashkiak i Tiranës, në vitin 2003, Rama ishte një "profesor vizitues", si Prof. Robert C. Wood vizitoi Profesionin e Çështjeve Publike dhe Urbane në Universitetin e Massachusetts (kryesisht një format të folur dhe përshëndetës)[70]
Në dhjetor të vitit 2004, Rama u emërua Kryebashkiaku i Botës 2004, në një konkurs ndërkombëtar që u zhvillua mbi një vit, bazuar në votimin e drejtpërdrejtë nga Interneti, organizuar nga organizata jo-tregtare CITYMAYORS, e vendosur në Londër.[71]
Rama u zgjodh nga revista Time për të qenë një nga heronjtë evropianë në 2005, një tribut i dhënë nga revista për 37 njerëz që po e ndryshojnë botën më mirë.[72]
Në Ditën e Ulqinit, Rama, së bashku me Thaçin, iu dha titulli i qytetarit të nderit të Ulqinit nga Bashkia e Ulqinit.[73]
Në 2017, Rama mori nderin më të lartë francez, urdhrin e "Komandantit të Legjionit të Nderit"[74]
Rama, Edi (1993). “Etërit, Seksi dhe Krenaria Kombëtare”.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
