Zabytki w Sanoku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Zabytki w Sanoku

Zabytki Sanoka – lista zabytków nieruchomych z terenu miasta Sanoka objętych ochroną i opieką.

Thumb
Tablica informacyjna o obiekcie zabytkowym na kamienicy
przy ul. 3 Maja 7

Historia

Podsumowanie
Perspektywa

W połowie 1895 konserwatorami na obwód sanocki zostali mianowani książę dr Andrzej Lubomirski we Lwowie (w sekcji I dla przedmiotów z czasów przedhistorycznych i starożytnej sztuki klasycznej), hr. Jan Szeptycki w Przyłbicach (w sekcji II dla zabytków sztuki średniowiecznej), prof. dr Bolesław Ulanowski w Krakowie (w sekcji III dla archiwaliów)[1].

W okresie PRL zostało utworzone stanowisko Powiatowego Konserwatora Zabytków w Sanoku w 1966, po czym ujęto w spisie zabytków 166 obiektów na obszarze powiatu sanockiego i 70 w powiecie leskim, a przed 1970 liczba obiektów w obu powiatach łącznie wynosiła ok. 400[2][3].

Wynikiem działań Komisji Opieki nad Zabytkami, powstałej przy oddziale PTTK w Sanoku, w 1978 umieszczono na fasadzie kilku budynków tablice informujące o zabytkowym charakterze tychże obiektów: dom mansjonarski, kościół farny, kościół franciszkanów, cerkiew Świętej Trójcy, przy zajazd przy ul. R. Traugutta, budynek przy ul. T. Lenartowicza, kamienica przy ul. K. Wielkiego 6, kamienica przy ul. 3 Maja 7, Rynek (zbiorowa informacja o zabudowie kamieniczek), Willa Zaleskich – na ostatnim budynku tablica nie zachowała się (inicjatorką akcji była Mieczysława Czopor, a za treść tablic odpowiadali Wojciech Salwa i Stefan Stefański)[4].

Według wersji ww. Stefana Stefańskiego z 1991, oprócz głównych 12 obiektów zabytkowych w ścisłym centrum miasta, w Sanoku istnieje jeszcze ok. 250 zabytkowych domów i wilii[5].

Lista zabytków

Podsumowanie
Perspektywa

Stan od 1972 roku

W wyniku weryfikacji rejestru zabytków architektury na obszarze regionu i wprowadzeniu do spisu obiektów dotychczas pominiętych, został uaktualniony rejestr zabytków dla Sanoka w jego nowych granicach administracyjnych (obejmujący także dzielnice/osiedla: Dąbrówka, Olchowce, Zahutyń, Dolina, Zagórz[6]), ważny od maja 1972[7]. Tenże wykaz zabytków Sanoka obejmował 61 obiektów, nie licząc Parku Etnograficznego Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (potraktowany jako zwarty zespół wyjątkowej wartości)[8]:

Rejestr Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków

Lista zabytków nieruchomych z terenu miasta Sanoka wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków (stan na 30 czerwca 2021; obiekty wymieniony w kolejności chronologicznego wpisu do rejestru)[9]:

Gminna Ewidencja Zabytków

Gminna Ewidencja Zabytków miasta Sanoka została założona w formie zbioru kart adresowych została założona zarządzeniem Burmistrza Miasta Sanoka Wojciecha Blecharczyka z 16 maja 2014[14]. Łącznie w dokumencie z 2014 figurowało 234 pozycji[15]. Zarządzeniem Burmistrza Miasta Sanoka Tadeusza Pióry z 9 marca 2015 zmieniono treść załącznika do zarządzenia z 16 maja 2014, który otrzymał nowe brzmienie[16]. Łącznie w dokumencie z 2015 figurowało 229 pozycji[17]. Zarządzeniem Burmistrza Miasta Sanoka Tadeusza Pióry z 24 listopada 2016 zmieniono treść załącznika do zarządzenia z 16 maja 2014, który otrzymał nowe brzmienie[18]. Łącznie w dokumencie z 2016 figurowało 245 pozycji[19]. Zarządzeniem Burmistrza Miasta Sanoka Tadeusza Pióry z 6 września 2018 zmieniono treść załącznika nr 1 do zarządzenia z 16 maja 2014, który otrzymał nowe brzmienie oraz dodano załącznik nr 2, stanowiący spis katalogowy stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na terenie Sanoka[20]. Łącznie w dokumencie z 2018 figurowało 234 pozycji zabytków nieruchomych oraz 106 stanowisk archeologicznych[21].

Do gminnej ewidencji zabytków w Sanoku zostały wpisane obiekty nieruchome[22].

Obiekty w poniższym spisie zostały uszeregowane wedle alfabetycznej kolejności nazwy ulicy; osobno ujęto cmentarze.

Budynki
Cmentarze
Schrony bojowe Linii Mołotowa
  • 2016 – na północ od ul. Świętojańskiej[25][26]
  • 2016 – na północny zachód od ul. Stanisława Witkiewicza[25][26]
  • 2018 – nad ul. Przemyską na wprost od Sanok Rubber Company[26]
  • 2018 – przy ul. Kazimierza Przerwy-Tetmajera obok cmentarza jeńców radzieckich[26]
  • 2018 – na północny wschód od ul. Władysłwa Jagiełły[26]
  • 2018 – przy Szkole Podstawowej nr 6 im. Jana Pawła II przy ul. Przemyskiej 80[26]
  • 2018 – nieopodal potoku przy ul. Bolesława Chrobrego[26]
  • 2018 – w stoku przy ul. Bolesława Chrobrego[26]
  • 2018 – w rejonie ul. Olchowieckiej[26]
  • 2018 – w rejonie ul. Olchowieckiej pod lasem[26]
Obiekty już nie widniejące w ewidencji

Cmentarz Centralny

Na obszarze Cmentarza Centralnego w Sanoku znajdują się nagrobki podlegające ochronie prawnej[62]. Pierwotnie, wobec braku miejscowego konserwatora zabytków, w 1978 grupa miejska w składzie Edward Zając (dyrektor Muzeum Historycznego w Sanoku), Barbara Bandurka (plastyk miejski) i Krystyna Kilar (przewodnik muzealny) po inwentaryzacji wskazała łącznie 43 nagrobki (5 w części „Matejki Stary” i 38 w części „Rymanowski Stary”) uznając je za posiadające wartość historyczną i zaproponowała ich zachowanie[63]. Ustalono łączną liczbę 65 obiektów zabytków, w tym w części „Rymanowski Stary” 16 oraz w części „Matejki Stary” i w jej bezpośrednim obrębie 49[64].

Część przy ulicy Jana Matejki
  • Grobowiec Mateusza (1814-1886) i Karoliny (1830-1901) Beksińskich
  • Nagrobek Grzegorza Chanulaka (1807-1886)
  • Nagrobek Balbiny Germak (1880-1949)[65]
  • Nagrobek Jana (zm. 1926) i Marii (zm. 1930) Germaków[66]
  • Nagrobek Feliksa Gieli (1859-1936)
  • Nagrobek Heinrichów: Józefa Drozd z domu Heinrich (1838-1889)[67][68][69], bracia Juliusz Heinrich (1836-1884), Kornel Heinrich (1833-1888)
  • Grobowiec rodziny Kawskich: Marian (1876-1932), Czesława, z d. Nemetz (1880-1976), Jadwiga Rudy (1910-1994); symbolicznie wymieniona Alojza „Lolusia” Kawska (1907–1908)
  • Nagrobek rodziny Konieczków: Wincenty (1852-1888), Teodozja (1861-1943), Seweryna Keller z d. Konieczko (1883-1951), Stanisława (1881-1971), Maria Keller (1909-2003), Apolonia Ostoja Świerczyńska (1829-1917)
  • Grobowiec rodziny Löwy: Anna (1847-1912), Józef (1841-1917), Franciszek (1890-1968), Halina
  • Nagrobek Władysława Niedźwieckiego (1848-1857)[70]
  • Grobowiec rodziny Pollaków: Karol (1818-1880)
  • Grobowiec rodziny Suszków: Michał Nuncjusz (1916-1939), Cyprian (1922-1945), Stanisława (1887-1954), Michał (1860-1960)
  • Nagrobek Amalii Celestyny Świtalskiej (1840-1882)
  • Nagrobek Maryana Truszkowskiego (1879-1890)[71]
  • oraz dwa niezidentyfikowane, z XIX wieku (w tym jeden autorstwa Stanisława Piątkiewicza[72])
Część przy ulicy Rymanowskiej
  • Nagrobek Anny (zm. 1918) i Franciszka Baranów (zm. 1915)
  • Nagrobek rodziny Marii Anny Baranowicz (1888-1911)[73]; Jakub (1911–1912)[74], Kazimierz (1915-2002), Krzysztof (1951-2015), Barbara (zm. 2020)
  • Nagrobek Józefa (ur. i zm. 1904) i Stanisława Borczyków (ur. 1904, zm. 1907)[75]
  • Nagrobek Wasylija Czemarnyka (1833-1896)
  • Nagrobek Maniusi Doboszówny[76]
  • Grobowiec Adama Dembickiego von Wrocień (1849-1933)
  • Nagrobek ks. Józefa Drozda (1857-1923)
  • Nagrobek Katarzyny Drwięgi z Wolańskich (1877-1950)[77]
  • Nagrobek Kazimiery Prus-Głowackiej (1845-1906)[78]
  • Nagrobek Marii Górczyńskiej (1907–1920)[79]
  • Nagrobek Jana (1851-1918)[80] i Honoraty (1845-1931)[81] Guzików; Janina Keller (1924-1988), Zygmunt Hipolit Keller (1916-2008)
  • Nagrobek Petroneli Hoffman (zm. 1906)[82] i Leona Zaleskiego (zm. 1909)
  • Nagrobek Marii Iwanowicz (1867-1930)
  • Nagrobek Mariana Bonawentury Jayko (1900-1918)[83][84]
  • Nagrobek Józefy Józefowicz (1887-1906)[85]
  • Nagrobek Tadeusza (1913-1914)[86] i Zofii (1920–1924)[87] Kellerów[88]
  • Nagrobek Marii Kern z Truskolaskich (1818-1900)[89]
  • Nagrobek Alfreda (1865-1897) i Leontyny Konratowicz[90]
  • Nagrobek Olgi Krawczyńskiej z domu z Nawratil (1855-1898)[91]
  • Nagrobek Władysława Laurosiewicza (1864-1913)[92]
  • Nagrobek Tytusa Lemera (1852-1899)
  • Nagrobek Marii Leszczyńskiej (1830-1899)[93]
  • Nagrobek Stanisława Leszczyńskiego (zm. 1906)[94]
  • Nagrobek Feliksa Wilhelma Limbacha (zm. 1908)[95]
  • Grobowiec rodziny Lipińskich: m.in. Aleksander (1849-1897), Walenty (1813-1897), Kazimierz (1857-1911), Alfred Pohor Janowski (1883-1956), Anna Janowska (1889-1964), Walentyna Filipczak (1886-1955), Bronisław Filipczak (1877-1973)
  • Nagrobek Cyryla de Jaksa Ładyżyńskiego (1830-1897); dr Michał Ładyżyński (1867–1931)[96]
  • Grobowiec rodziny Mozołowskich: Stefan (1826-1908), Maria (1830-1919), Jan (1856-1898), Józef (1858-1904), Antonina (1872-1900), Stanisław (1894-1900)
  • Nagrobek Leona Norasa (1834-1902)
  • Nagrobek Floriana Nowaka (1832-1899)[97]
  • Nagrobek Karola Petschachera
  • Nagrobek rodziny Pleszowskich: Jasieńko-Zefircio (ur., zm. 1885), Jan Bogorya (zm. 1909)
  • Nagrobek Jana Porajewskiego (1872-1929)
  • Nagrobek Zbigniewa Praczyńskiego (1920–1921)[98]
  • Nagrobek Anny Radomskiej (1825-1907)[99]
  • Nagrobek Józefa Salamona (1848-1929)
  • Nagrobek Zofii Siekierzyńskiej (1897-1900)[100]
  • Grobowiec rodziny Słuszkiewiczów 1[101]
  • Grobowiec rodziny Słuszkiewiczów 2
  • Sarkofag ks. Bronisława Stasickiego (1836-1908)
  • Nagrobek Marii (1883-1921) i Kazimierza (1857-1914) Sulimierskich
  • Nagrobek Zbyszko Schwarza (zm. 1922)[102]
  • Nagrobek Augusta Ścibora-Rylskiego (zm. 1902)
  • Nagrobek Olgi Ścibor-Rylskiej (1873-1898)[103]
  • Nagrobek Bronisławy Ślączki (1856–1903)
  • Nagrobek Wojciecha Ślączki (1851-1925)
  • Nagrobek Ludwika Święcha (zm. 1911, lat 38)[104]
  • Nagrobek Magdaleny Truskolaskiej (zm. 1898)[105]
  • Pomnik-Krzyż Bohaterów Powstań Polskich z 1831 i 1863

Obiekty niezachowane

Niektóre z obiektów wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków uległy likwidacji:

Obiekty przeniesione

Na terenie Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku znajdują się obiekty zabytkowe przeniesione z innych miejsc[111]:

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.