Remove ads
zabytkowy budynek Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Sanoku – neoromańska świątynia parafii rzymskokatolickiej pw. Przemienienia Pańskiego w Sanoku mieszcząca się przy placu św. Michała, potocznie zwana Farą.
nr rej. A-210[1] z dnia 04.09.1990 | |||||||||||||
kościół parafialny | |||||||||||||
Budynek świątyni (2013) | |||||||||||||
Państwo | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||
Kościół | |||||||||||||
Parafia | |||||||||||||
Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Sanoka | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |||||||||||||
Położenie na mapie powiatu sanockiego | |||||||||||||
49°33′38,5″N 22°12′17,0″E | |||||||||||||
Strona internetowa |
Budynek przylega do ulicy Grzegorza z Sanoka od strony wschodniej i do ulicy Wałowej od strony zachodniej.
Kościół stoi w rejonie, gdzie wcześniej znajdowała się stara gotycka świątynia pw. Michała Archanioła, która doszczętnie spłonęła w 1782 roku i nie została odbudowana[2]. 17 października 1868 Rada Miejska odrzuciła wniosek, aby na istniejącym w tym miejscu placu św. Michała odstąpić teren na budowę nowego kościoła[3].
Kościół powstał dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks. Franciszka Czaszyńskiego, który od czasu przybycia do Sanoka wyznaczył sobie zadanie zbudowania nowej świątyni. W związku z czym oszczędzał skwapliwie pieniądze na ten cel[4]. Zbieranie środków rozpoczął za kadencji burmistrza Sanoka, Erazma Łobaczewskiego (pełnił funkcję od 1867)[5] i gromadził fundusze. Ofiary na cel budowy przekazali: dwór panujący (8458 złr.), sam Franciszek Salezy Czaszyński (6200 złr.) i parafianie[6]. Na rzecz budowy świątyni przeznaczano także dochody uzyskiwane ze sprzedaży miejsc pochówków na sanockim cmentarzu[7].
Kościół był budowany w latach 1874-1886[8][9] (kamień węgielny wmurowano 31 lipca 1874). Został wzniesiony w stylu neoromańskim według projektu nadinżyniera Namiestnictwa, Józefa Braunseisa[9][10]. Świątynia została wzniesiona jako murowana, orientowana, na planie prostokąta. Stworzono trzy nawy: główną wyższą oraz dwie poprzeczne boczne niższe. Pierwotnie świątynia posiadała dwa wejścia: do nawy głównej od strony placu św. Michała i do nawy bocznej poprzecznej wschodniej od strony ulicy Grzegorza z Sanoka (drugie wejście zostało zamurowane w listopadzie 1939). W 1886 oddano obiekt w stanie surowym, 16 grudnia tego roku inżynier miejski zezwolił na użytkowanie. Decyzją z 14 grudnia 1886 konsystorz w Przemyślu wydał zezwolenie, w myśl którego ks. Franciszek Salezy Czaszyński w IV Niedzielę Adwentu 19 grudnia 1886 poświęcił kościół[11] i nastąpiło przeniesienie parafii z klasztoru OO. Franciszkanów. Pierwsza msza święta została odprawiona jako pasterka w Wigilię Bożego Narodzenia 24 grudnia 1886. Świątynia nie była wówczas jeszcze ukończona w pełni; budynek był nieotynkowany, nie miał podłogi. 25 sierpnia 1900 kościół został odwiedzony przez Namiestnika Galicji Leona Pinińskiego[12].
W kolejnych latach trwały prace wykończeniowe w kościele. W lipcu 1895 w kościele zainaugurowały nowe organy, które wykonał Antoni Konieczny z Jasionowa[13]. Dzieło ukończenia dokończył kolejny proboszcz, ks. Bronisław Stasicki, dzięki któremu dobudowano dwie wieże (pomiędzy 1903 i 1906, ich budowę wykonała firma Karola Gerardisa[14]; podczas remontu 1996/1997 w jednej z wież odkryto inskrypcję upamiętniającą wznoszenie wieży, według której została zbudowana w 1904 przez Karola Gircerskiego pod zarządem inż. Ostrowskiego, zaś krzyże wykonał Bazyli Wojtowicz, a złocenia kul Aleksander Piech[15]), zegar, trzy dzwony (zamówione w ludwisarni Karola Szwabe z Białej[14]; nazwane „Maria”, „Józef”, „Michał” których poświęcenia dokonał bp Józef Sebastian Pelczar 23 października 1904[16][17][18][19]) ambonę, witraże, ołtarze, zaś w latach 1906-1907 A. Domański wykonał polichromie według wzoru Antoniego Popiela[20][21][22]. Konsekracji kościoła dokonał ks. bp sufragan przemyski Jakub Glazer 12 czerwca 1897[23][24]. Polichromia secesyjna kościoła została wykonany w latach 1906-1907 przez A. Domańskiego według projektu (i także wykonania) Tadeusza Popiela[25][26][27]. Miasto Sanok przekazało na ten cel kamienie z miejskiego kamieniołomu, 60 dębów z miejskiego lasu i przeznaczyło dotację na zakup zegara na wieży kościelnej[28]. Pierwotnie zainstalowane dzwony kościelne zostały podczas I wojny światowej w 1917 zniszczone przez Austriaków (rzucone na plac przed kościołem)[29][30], zaś według innego wersji zarekwirowane we wrześniu 1917 (ponadto w 1918 zostały przejęte inne elementy, w tym piszczałki organowe); po czym w 1921 Komitet Budowy Dzwonów prowadził akcję zbiórki metali na rzecz odlania nowych dzwonów; w 1925 zostały zakupione i poświęcone nowe dzwony[31][32]. W 1928 wprowadzono elektryfikację kościoła[33]. W 1972 została wykonana konserwacja polichromii w kościele[34]. W tym samym roku kościół został włączony do uaktualnionego wówczas spisu rejestru zabytków Sanoka[9]. Budynek został wpisany do wojewódzkiego (1990)[1] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[35]. Wynikiem działań Komisji Opieki nad Zabytkami, powstałej przy oddziale PTTK w Sanoku, w 1978 umieszczono na fasadzie budynku tablicę informującą o zabytkowym charakterze obiektu[36].
28 grudnia 1986 odbyły się uroczystości 100-lecia budowy kościoła[37]. We wrześniu 1996 rozpoczęto remont budynku kościoła, podczas którego zaplanowano wymianę pokrycia dachu oraz wykonanie nowych elewacji[38].
W dniach 2-6 sierpnia 1997 zorganizowano obchody jubileuszu 100-lecia konsekracji świątyni[39]. Z tej okazji została wydana publikacja pt. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997, autorstwa Edwarda Zająca[40].
W parafii posługiwali m.in. ks. dr. Józef Drozd, ks. Ludwik Stanisławczyk, ks. Franciszek Witeszczak, ks. Jakub Mikoś, ks. kan. Paweł Rabczak, ks. Antoni Wołek, ks. kap. Roman Kostikow[51][52].
Rodakiem tej parafii jest ks. Antoni Dobrzański, powstaniec krakowski.
Od 10 maja 1981 do 15 kwietnia 1989 kancelaria parafialna funkcjonowała w kamienicy przy ówczesnej ul. J. Dąbrowskiego 10[117][118]. Obecna plebania parafii położona jest w osobnym budynku przy południowej stronie kościoła, pod adresem ulicy Grzegorza z Sanoka 5[119]. Za wykonanie projektu plebanii odpowiadał inż. Bogusław Hofbauer, zaś budynek zyskał przydomek „sanocki belweder”[120].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.