Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 18 w Sanoku
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Budynek przy ul. Tadeusza Kościuszki 18 w Sanoku – parterowy budynek przy ulicy Tadeusza Kościuszki 18 w Sanoku, w którym mieściła się apteka, wyburzony w 1963.
_owned_by_Jan_Zarewicz,_Feliks_Giela,_Marian_Kawski.JPG) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Ukończenie budowy | |
| Zniszczono | |
| Kolejni właściciele |
Szczerbińscy, Jan Zarewicz, Feliks Giela, Tobiasz Dawid Löbl, Marian Kawski, Kawscy |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
Położenie na mapie Sanoka  | |
| 49°33′36,00″N 22°12′10,20″E | |
Właściciel apteki Stanisław Kawski podał datę powstania apteki w 1760[1][2]. Budynek miał formę parterowego dworku. Wewnątrz posiadał beczkowate sklepienia z wymalowanymi dwoma winietami na tle liści laurowych. W jednej były ukazane przyrządy fachu farmaceutycznego, a w drugiej otwarta księga wraz z napisem w języku łacińskim „Vita brevis – ars longa”[3] (pol.: „Życie krótkie – sztuka długotrwała”). Wokół sentencji widniały symbole wiedzy aptekarskiej: wąż i kielich.
Pierwotnie budynek figurował pod numerem konskrypcyjnym 78[4]. Potem figurował przy ówczesnej ulicy Krakowskiej (od końca XIX wieku do czasów współczesnych ulicy Tadeusza Kościuszki), pod numerem 18[4][2].
W 1839 aptekarz Walerian Szczerbiński zapisał nieruchomość nr 78, wraz z budynkiem murowanym, Józefowi Szczerbińskiemu. W wyniku dekretu Kancelarii Nadwornej z 20 kwietnia 1848 apteka uzyskała status koncesjonowanej (zbywalna w rodzinie w drodze umowy kupna-sprzedaży). 10 kwietnia 1856 syn Józefa Szczerbińskiego zbył nieruchomość na rzecz Anny i Jana Zarewiczów. W tym czasie istniała Apteka Obwodowa, która była najstarszą w mieście[5]. Jej zarządcą był Jan Zarewicz (zm. 1885)[6]. W latach 1883–1892 zarządzał nią Feliks Dobrzyniecki.
W 1892 dzierżawcą apteki został jej dotychczasowy pracownik Feliks Giela[7][8][9]. W latach 1892–1904 jej zarządcami byli upoważnieni wyspecjalizowani farmaceuci. Około 1901 aptekę odkupił i został jej właścicielem Tobiasz Dawid Löbel[10], a 31 lipca 1906 wykupił ją farmaceuta Marian Kawski[11][12], który prowadził ją do końca życia. W okresie schyłkowym zaboru austriackiego apteka Mariana Kawskiego była jednym z nielicznych, należących do Polaków sklepów w mieście[13].
W czasie I wojny światowej apteka została okradziona przez rosyjskie wojska podczas okupacji 1914/1915. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w okresie II Rzeczypospolitej apteka funkcjonowała jako publiczna realna, prowadzona przy ulicy Tadeusza Kościuszki 18 przez Mariana Kawskiego[14][15]. W 1931 właścicielem nieruchomości przy ul. T. Kościuszki 18 oraz przyległego nieużytku pod numerem 18a pozostawał Feliks Giela (zm. 1936)[4]. Po śmierci Mariana Kawskiego (1932) aptekę prowadzili nadal członkowie jego rodziny, jako że synowie Stanisław (1913-1996) i Adam oraz córka Wanda także byli farmaceutami (kwalifikację posiadała także żona Stanisława, Zuzanna, z domu Węcławik; od 1943 do 1945 jako laborant w aptece pracował Stanisław Węcławik). Do 1939 placówka funkcjonowała jako Apteka Obwodowa[16]. Według stanu z 1939 aptekę prowadzili sukcesorzy Mariana Kawskiego[17]. Właścicielką apteki była Czesława Kawska[18][19][20]. W 1939 farmaceutą w aptece był Julian Emilian Macieliński[21].
Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej apteka była jedną z trzech działających w Sanoku[22][a]. Właścicielem apteki był Stanisław Kawski, a kierownikiem Zuzanna Kawska[2]. Formalnie została przejęta przez władze hitlerowskie, była nadzorowana przez Pharmazierat (Radę Farmacji) w Krakowie. Wówczas została przemianowana na Aptekę Powiatową[23]. Pomimo tego pracownicy apteki aktywnie działali w konspiracji, w tym wspomagali w leki żołnierzy oddziału partyzanckiego OP-23 Obwód „San” ZWZ-AK, a także ludność żydowską umieszczoną w sanockim getcie i Zwangsarbeitslager Zaslaw. Ta działalność była prowadzona pomimo czterokrotnych rewizji w aptece przeprowadzonych przez Niemców, którzy nie zdołali wykryć ukrywanych medykamentów (były schowane w ruderze nieopodal apteki). Do działalności ZWZ-AK zostali zaprzysiężeni pracownicy apteki: Stanisław Kawski ps. „Skrzypek” i Zuzanna Kawska ps. „Ziuk” oraz Helena Rudzik ps. „Cholercia” i Irena Maziarska ps. „Kurka” (na przełomie lutego i marca 1940), ponadto współpracownikami byli Adam Kawski i Joanna Świder, a oprócz nich również lekarze i pielęgniarki: Wanda Kawska ps. „Aka” i jej mąż Adam Gilewicz ps. „Opoka”. Z apteką współpracował w konspiracji lekarz więzienny i oficer Jan Maria Suchomel[24]. W końcowym okresie okupacji na przełomie 1943/1944 aptece Kawskich zmieniono nazwę na Kreisapotheke (Apteka Obwodowa; zlokalizowana pod zmienionym przez okupantów adresem Hermann Göring Strasse 18[25]), a dzięki zakwalifikowaniu jej do innego przedziału w niemieckiej administracji, otrzymywała od tego czasu większe zaopatrzenie w leki.
Po wojnie aptekę prowadziła Zuzanna Kawska. W 1951 apteka została upaństwowiona, a w 1955 zlikwidowana. Budynek był wpisany przez wojewódzkiego konserwatora jako obiekt zabytkowy[2]. Pomimo tego w 1963 ponad 100-letni budynek został wyburzony. Zgodnie z wolą Mariana Kawskiego, część zachowanego wyposażenia apteki (m.in. godło, sprzęt, dokumenty) trafiła do Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (w 1964). Część trafiła do Biecza[26], a w 1973 receptularze apteczne przekazano do Muzeum Historycznego w Sanoku. Zarówno Feliks Giela, jak i Marian Kawski byli burmistrzami Sanoka.
Miejsce przed frontem budynku było wykorzystywane jako stanowisko do tworzenia podium na czas defilad i uroczystości w okresie międzywojennym 1918-1939[27][28], jak również w okresie powojennym (PRL), w tym już po likwidacji apteki[29].
Poeta Janusz Szuber opisał aptekę w wierszu który zatytułował Apteka w tomiku poezji pt. Apokryfy i epitafia sanockie z 1995[30] oraz Apteka Feliksa Gieli w tomiku poezji pt. Mojość z 2005[31].
- Pozostałe dwie to apteki „Pod Złotą Gwiazdą” w budynku obecnego ratusza przy ulicy Rynek 1 oraz „Pod Opatrznością Boską”.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
