Most

Most – rodzaj przeprawy w postaci budowli inżynierskiej, której konstrukcja pozwala na pokonanie przeszkody wodnej lub lądowej^[1] skonstruowana w taki sposób, że pod nią pozostaje wolna przestrzeń (w odróżnieniu od nasypu). Przęsłem mostu nazywa się element konstrukcyjny łączący dwie podpory lub przestrzeń między nimi.

Ten artykuł dotyczy konstrukcji architektonicznej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Most podwieszony (wantowy). Most Solidarności w Płocku przez Wisłę. Największy i najdłuższy most w Polsce o rekordowej rozpiętości najdłuższego przęsła – 375 metrów.

Most łukowy. Römerbrücke w Trewirze

Most żeliwny
(pierwszy na świecie)
nad rzeką Severn, Anglia

Most wiszący. Clifton Bridge nad rzeką Avon

Most linowy. Tanise-Totsukawa w Japonii

Most zwodzony w ’s-Hertogenbosch

Most wspornikowy w Quebecu

Pierwszy na świecie stalowy most spawany w Maurzycach przez Słudwię

Mosty dzieli się na^[2]:

• przepusty – budowle mostowe prowadzone przez nasypy (według innych definicji są to niewielkie mosty do rozpiętości 2-3 metrów)^[3]
• mosty rzeczne – nad przeszkodami wodnymi (rzeki, jeziora, zatoki, morskie cieśniny itp.), popularnie zwane mostami^[4][5]
• mosty inundacyjne (zalewowe) – przęsła lub mosty nad terenami zalewowymi
• wiadukty – nad suchymi przeszkodami (doliny, wąwozy), również nad drogowymi i kolejowymi trasami komunikacyjnymi
• estakady – nad terenami zabudowanymi.

Klasyfikacja mostów

Ze względu na rodzaj drogi prowadzonej po moście dzielone są one następująco:

• drogowe – przez most prowadzony jest ruch komunikacji samochodowej
• kolejowe – przez most prowadzona jest trasa kolejowa
• wodne (akwedukty) – przez most prowadzony jest kanał wodny, bądź grawitacyjnie strumień wody
• mosty przemysłowe (suwnice, mosty przeładunkowe)
• kładki piesze – dla ruchu pieszego (szczególnym przypadkiem kładek są żywe mosty)

Ze względu na charakter ustroju nośnego:

• stałe
• ruchome (obrotowe, przesuwne, podnoszone, klapowe)

Ze względu na rodzaj materiału:

• drewniane
• masywne (kamienne, ceglane, betonowe, żelbetowe, sprężone)
• metalowe (żelazne, stalowe, żeliwne)
• kompozytowe^[6]

Można spotkać rozwiązania, w których podpory wykonane są z innego tworzywa niż przęsła, np. stalowe przęsła na filarach z cegły (most stalowo-ceglany).

Z uwagi na liczbę przęseł można wyróżnić mosty jedno-, dwu-, lub wieloprzęsłowe.

W zależności od konstrukcji pomostu wyróżnia się mosty płytowe, belkowe, skrzynkowe, a także sklepione, łukowe i kratowe.

Z uwagi na sposób podparcia przęsła mosty dzielone są na: wolnopodparte, wspornikowe, łukowe, wantowe i wiszące, o przęsłach stałych lub ruchowych (mosty zwodzone, obrotowe, uchylne i przetaczane).

Most podwieszony (most wantowy) – to most o płycie przęsła zawieszonej na cięgnach mocowanych na wieżach zwanych również pylonami. Przykładem takiego mostu jest największy i najdłuższy most w Polsce – Most Solidarności w Płocku przez Wisłę o rekordowej rozpiętości najdłuższego przęsła – 375 metrów, będącego najdłuższym przęsłem w Polsce i tej części Europy. Długość mostu głównego (podwieszonego) wynosi 615 metrów, natomiast długość całkowita mostu to 1712 metrów.

Most wiszący – płyta przęsła zawieszona jest na cięgnach (kablach) mocowanych na podporach, lub na wieżach zwanych podobnie jak w moście wantowym pylonami. Przykładami mostu wiszącego są:

• najstarszy most wiszący na świecie w Pensylwanii z 1801 r.
• Most wiszący w Ozimku najstarszy most wiszący w Polsce, zbudowany w 1827 r. w miejscowości Ozimek w województwie opolskim
• Most Grunwaldzki we Wrocławiu
• Golden Gate w San Francisco 1937
• Most Çanakkale 1915 zbudowany w 2022 r. o największej na świecie rozpiętości przęsła (długości 2023 m) w Turcji.
• Najdłuższe mosty wiszące w Europie to most nad Wielkim Bełtem (Storebælts Broen) w Danii z 1998 roku łączący wyspy Zelandia i Fionia (rozpiętość części wiszącej 2700 m, w tym pomiędzy pylonami 1624 m), który jest czwartym co do długości mostem wiszącym na świecie, oraz most 25 Kwietnia (Ponte 25 de Abril) w Lizbonie z 1966 roku (rozpiętość części wiszącej 2280 m).
• najdłuższym morskim mostem świata jest most nad Zatoką Hangzhou w Chinach. Ma on 36 km długości.
• Jednym z najbardziej znanych mostów wiszących był Tacoma Narrows, liczący 840 m, który zawalił się 7 listopada 1940 roku pod wpływem wiatru, którego podmuchy wywołały drgania rezonansowe o amplitudzie kilku metrów i doprowadziły do zniszczenia konstrukcji.

Most obrotowy – najciekawszymi przykładami są: most drogowy w Giżycku z 1898 lub wąskotorowy most w Rybinie na szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej – oba o przęsłach obracanych ręcznie (przez jednego człowieka) w poziomie. W Szczecinie nad Regalicą znajduje się jedyny w Polsce czynny kolejowy most zwodzony.

Najstarsze (i czasem spotykane do dnia dzisiejszego) rozwiązania mostów to mosty wiszące zbudowane z lian, lin z ewentualnym wypełnieniem kłodami. Dużym osiągnięciem inżynierskim była zbudowana w V w. p.n.e. przeprawa pontonowa przez Bosfor (zbudowana na polecenie Dariusza I). Największy rozwój budownictwa mostowego miał miejsce w okresie cesarstwa rzymskiego. Do ważniejszych przykładów konstrukcji z tego czasu należy Most Trajana nad rzeką Dunaj z 104 r. W okresie średniowiecza nie powstawały zbyt ciekawe przykłady tego typu rozwiązań. Wyjątkiem jest Most Karola postawiony w Pradze w 1357. Dopiero w XVIII w. powstały kolejne ciekawe rozwiązania inżynierskie. Należy do nich pierwszy na świecie most żeliwny z 1779 r. nad rzeką Severn w Anglii, w 1874 r. w USA zbudowano pierwszy duży most stalowy, a w 1875 r. we Francji został zbudowany pierwszy most żelbetowy.

Konstrukcja

Most Çanakkale 1915 – najdłuższy most wiszący na świecie

Podstawowymi elementami konstrukcji mostu są filary, na których za pośrednictwem łożysk mostowych opierają się przęsła. Skrajne podpory noszą nazwę przyczółków. W dawnych mostach drewniane filary znajdujące się w wodzie były chronione przed naporem kry przez izbice.

Pierwszym na świecie mostem z materiałów innych niż drewno i kamień jest most Iron Bridge wykonany w 1779 z elementów z lanego żeliwa, otwarty do eksploatacji 1 stycznia 1781 roku w Ironbridge w Shropshire w Anglii. Skonstruowany on został tak samo, jak do tamtych czasów budowano mosty drewniane: elementy mostu łączono ze sobą na wpusty i kliny, nie używając żadnych później powszechnie w takich konstrukcjach stosowanych elementów jak śruby i nity. Szczeliny uszczelniano blachą ołowianą. Ruch drogowy na tym moście wstrzymano dopiero w roku 1934 i to wcale nie dlatego, że żeliwo w nim popękało lub skorodowało, a dlatego, że skarpy wąwozu doliny rzeki Severn, nad którą został przeprowadzony, ulegały systematycznemu osuwaniu się i zbliżały się do siebie na tyle, że most się poważnie odkształcił. Mimo to stoi bez żadnych uszkodzeń do dziś.

Najwyższe mosty (odległość od zwierciadła wody)[7]

Lp.	Zdjęcie	Most	Miejsce	Rok budowy	Wysokość [m]
1		Beipanjiang (Duge)	Chiny	2016	565
2		Siduhe	Chiny	2009	496
3		Baluarte	Meksyk	2012	403
4		Hegigio Gorge Pipeline	Papua-Nowa Gwinea	2005	393
5		Ba Lin He	Chiny	2009	370
6		Beipanjiang 2003	Chiny	2003	366
7		Aizhai	Chiny	2012	336
8		Liuchonghe	Chiny	2012	336
9		Beipanjiang 2009	Chiny	2009	318
10		Liuguanghe	Chiny	2001	297
11		Most nad Zhijinghe	Chiny	2009	294
12		Royal Gorge	Stany Zjednoczone	1929	291

Mosty o najdłuższych przęsłach w Polsce

Mosty o najdłuższych przęsłach w Polsce^[8]

Lp.	Obraz	Nazwa	Lokalizacja	Przeszkoda	Rodzaj konstrukcji	Materiał konstrukcji	Rok oddania do użytku	Rozpiętość całkowita obiektu [m]	Rozpiętość najdłuższego przęsła [m]
1.		Most Solidarności	Płock	Wisła	podwieszony	stal, 2 pylony – stal	2007	615,0	375,0
2.		Most im. gen. E. Zawackiej	Toruń	Wisła	łukowy	stal, 2 łuki – stal	2013-12-07 7 grudnia 2013(dts)	540,0	270,0
3.		Most Rędziński	Wrocław	Odra, Wyspa Rędzińska	podwieszony	beton, 1 pylon – beton	2011	612,0	256,0
4.		Most Siekierkowski	Warszawa	Wisła	podwieszony	konstrukcja zespolona, 2 pylony – beton	2002	500,0	250,0
5.		Most Tadeusza Mazowieckiego	Rzeszów	Wisłok, zbiornik bezpieczeństwa PGE EC Rzeszów	podwieszony	konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton	2015	482[9]	240[10]
6.		Most III Tysiąclecia im. Jana Pawła II	Gdańsk	Martwa Wisła	podwieszony	konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton	2001	380,0	230,0
7.		Most im. Jana Pawła II	Puławy	Wisła	łukowy	konstrukcja zespolona, 1 łuk – stal	2008	1038,2	212,0
8.		Most na drodze krajowej DK16 pod Ostródą	Lesiak Ostródzki	Rynna polodowcowa jeziora Morliny	extradosed	beton, 3 pylony – beton	2017	677,0[11]	206,0
9.		Most pod Kwidzynem	Korzeniewo – Opalenie (Województwo pomorskie)	Wisła	extradosed	beton, 3 pylony – beton	2013	808,4	204,0
10.		Most im. kardynała Franciszka Macharskiego w Krakowie	Kraków	Wisła	podwieszony	beton, 4 pylony – beton	2017[12]	706,0[13]	200,0
11.		Most przez Dunajec w Kurowie	Kurów (powiat nowosądecki)	Dunajec	extradosed	beton, 3 pylony – beton	2021[14]	602,0[14]	200,0[15]
12.		Most Niepodległości	Ostróda	Kanał Pauzeński	łukowy	konstrukcja zespolona, 1 łuk – stal	2018[16]	340,0[17]	200,0
13.		Most nad Dunajcem koło Tarnowa	Ostrów, Kępa Bogumiłowicka, Tarnów	Dunajec	belkowy	beton	2024	815,6[18]	185,0
14.		Most Świętokrzyski	Warszawa	Wisła	podwieszony	konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton	2000	430,0	180,0
15.		Most w Rozgartach	Rozgarty k/Grudziądza	Wisła	belkowy	beton	2011	400,0	180,0
16.		Most Anny Jagiellonki	Warszawa	Wisła	belkowy	beton	2020	535,5[19]	176,0[20]
17.		Most Kotlarski	Kraków	Wisła	łukowy	stal, 1 łuk – stal	2001	166,6	166,0
18.		Most im. Józefa Piłsudskiego	Nowy Sącz	Dunajec	łukowy	konstrukcja zespolona, 2 łuki – stal	2019	333,40	165,0[21]
19.		Most w Wolinie	Wolin	Cieśnina Dziwna	łukowy	konstrukcja zespolona, 1 łuk – stal	2003	664,45	165,0
20.		Most Marii Skłodowskiej-Curie	Warszawa	Wisła	belkowy	konstrukcja zespolona	2012	795,0	160,0
21.		Most Milenijny	Wrocław	Odra, Zatoka przystani rzecznej – Zimowisko Osobowice	podwieszony	beton, 2 pylony – beton	2004	923,5	153,0
22.		Estakada Generała Stanisława Maczka	Skomielna Biała	Obniżenie terenu	belkowy	beton	2019	992,0[22]	140,0[23]
23.		Most autostradowy w Mszanie	Mszana	Potok Kolejówka, łącznica autostrady, dolina	extradosed	beton; głowice słupów – stal	2014	402,5	130,0
24.		Most Brama Przemyska	Przemyśl	San	podwieszony	konstrukcja zespolona, 1 pylon – beton	2012	229,5	114,0
25.		Most Unii Europejskiej	Konin	Warta	podwieszony	–	2007	200,0[24]	80,0
26.	Link do obrazu	Most w Dobczycach	Dobczyce	Raba	podwieszony	konstrukcja zespolona, 2[25] pylony – beton	2012	641,0[26]	76,0[27]

Najstarsze mosty w Polsce

Zachowane

Most gotycki na Młynówce w Kłodzku z 1390 r.

Warszawa, budowa mostu Kierbedzia, 1862

Most łukowy w Bydgoszczy (1851) – jeden z najstarszych zachowanych mostów kolejowych w Polsce

• most ceglany w Grudziądzu, pochodzący z XIII–XIV w. jest prawdopodobnie pierwowzorem mostu na placu Zamkowym w Warszawie
• most gotycki w Warszawie, na placu Zamkowym (zrekonstruowany)
• Most gotycki w Kłodzku z 1390 roku
• trzy mosty gotyckie z XIV wieku w Reszlu
• most gotycki w Gliwicach
• Diabelski Most w Czernej z 1671 roku
• Most barokowy przy Willi Decjusza w Krakowie (rekonstrukcja)
• most barokowy przy zamku w Gościszowie
• Grabina k. Wałbrzycha – most barokowy na rzece Strzegomce z XVIII wieku
• Trzy mostki barokowe przy Sanktuarium pasyjno-maryjnym w Kalwarii Zebrzydowskiej
• most Ossolińskiego w Iwoniczu, wzniesiony w 1782 roku przez ówczesnego właściciela Iwonicza, Józefa Salezego Ossolińskiego. Na jego południowej fasadzie mieszczą się marmurowa tablica inskrypcyjna fundatora oraz artystycznie wyeksponowana data budowy. W północnej części znajduje się natomiast rodowy herb znamienitego rodu Ossolińskich – „Topór”.
• most żelazny w Opatówku, wzniesiony w 1824, pierwszy most żelazny w Polsce^[28]
• most Kamienny w Kaliszu, wzniesiony w latach 1825–1826^[29]
• most wiszący w Ozimku, wzniesiony w 1827, najstarszy żelazny most wiszący w Europie kontynentalnej
• most kolejowy w Bydgoszczy, pięcioprzęsłowy, z użyciem sklepień ceglanych, wzniesiony w 1851 r. w ciągu Pruskiej Kolei Wschodniej Berlin – Bydgoszcz – Królewiec^[30]
• most Żelazny w Kaliszu, wzniesiony w latach 1865–1866, pierwszy most o konstrukcji stalowej zbudowany przez Polaków^[31] (częściowo zachowany)
• most kolejowy w Toruniu, wzniesiony w latach 1870–1873
• most kamienno-betonowy w Legnicy, wzniesiony w 1903
• most drogowy w Toruniu, wzniesiony w latach 1905–1909 w Opaleniu pod Kwidzynem, w 1934 roku przeniesiony do Torunia
• most w Maurzycach, wzniesiony w 1929, pierwszy na świecie stalowy most spawany
• most w Rzuchowie, pierwszy polski most typu extradosed (konstrukcja powstała w 1980, wcześniej niż w innych krajach Europy, a nawet świata)

Niezachowane

Civitates orbis terrarum, Warszawa, most Zygmunta Augusta, 1617

• drewniany most prowadzący do grodziska w Żydowie koło Polanowa (datowany na rok 937 n.e.)^[32]
• drewniany most przez Cybinę z X wieku łączący Poznański Ostrów Tumski z Ostrówkiem
• dwa drewniane mosty z X wieku prowadzące na Ostrów Lednicki
• mosty z X wieku prowadzące z Pomorza Gdańskiego do Prus
• most pontonowy przez Wisłę, zbudowany w Kozienicach i zmontowany w Czerwińsku w 1410
• most drewniany w Toruniu z 1500 roku, jeden z najdłuższych w ówczesnej Europie i najdłuższy w Polsce.
• most Zygmunta Augusta, drewniany most przez Wisłę w Warszawie, zbudowany w 1573
• most w Łażanach najstarszy w Europie kontynentalnej (poza Anglią) most żelazny w Łażanach przez Strzegomkę z 1796
• most Kierbedzia pierwszy most stalowy w Warszawie, wzniesiony w latach 1859–1864
• most kolejowy pod Kwidzynem (w okolicach miejscowości Nowy Dwór, droga 588), dziś można oglądać tu betonowe filary w korycie rzeki

Zobacz też

Zobacz galerię związaną z tematem: Most

Zobacz kolekcję cytatów o mostach w Wikicytatach

Zobacz hasło most w Wikisłowniku

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Most

• wiadukt
• most pontonowy
• Most Qingdao Haiwan – najdłuższy most na świecie wybudowany nad wodą
• Most Solidarności w Płocku – największy i najdłuższy most w Polsce o rozpiętości głównego (najdłuższego) przęsła wynoszącej 375 metrów (długość całkowita mostu wynosi 1712 metrów)
• most autostradowy w Mszanie – najszerszy na świecie most typu extradosed
• mosty w polskich miastach:
  • mosty w Warszawie
  • mosty w Krakowie
  • mosty i kładki we Wrocławiu
  • mosty i wiadukty w Poznaniu
    • mosty kolejowe w Poznaniu
  • mosty w Bydgoszczy
    • mosty kolejowe w Bydgoszczy
  • mosty i wiadukty w Toruniu
  • mosty w Olsztynie
  • mosty i wiadukty w Opolu
  • mosty w Puławach
  • mosty w Stańczykach
• Rudolf Modrzejewski – światowej sławy polski konstruktor mostów