Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Anna Dymna

polska aktorka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Anna Dymna
Remove ads

Anna Dymna z domu Dziadyk[1] (ur. 20 lipca 1951 w Legnicy) – polska aktorka teatralna i filmowa, działaczka społeczna, założycielka i prezes Fundacji Anny Dymnej „Mimo Wszystko” (2003), laureatka Orła za drugoplanową rolę kobiecą w filmie Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy.

Szybkie fakty Data i miejsce urodzenia, Zawód ...
Remove ads
Thumb
Anna Dymna z Januszem Świtajem
Thumb
Anna Dymna i aktorzy Teatru Radwanek podczas próby generalnej przedstawienia Komar i orkiestra (2009)
Thumb
Odcisk dłoni w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach
Remove ads

Życiorys

Podsumowanie
Perspektywa

Rodzina i wykształcenie

Jest córką Jana Dziadyka[2] i Janiny z domu Sądowicz; matka była ekonomistką, a ojciec inżynierem lotnikiem[3][4]. Miała dwóch braci – starszego Jana i młodszego Jerzego[5]. Jej rodzina pochodziła z Kresów Wschodnich; matka urodziła się w Brodach, a rodzina ojca wywodziła się z Kołomyi[6]. Prababka ze strony ojca była Ormianką[7][8], a pradziadek ze strony matki Węgrem[9].

W domu rodzinnym zwracano się do niej imieniem Małgorzata; imieniem Anna zaczęła posługiwać się w trakcie nauki w szkole średniej[10]. Gdy miała 11 lat, zaczęła uczęszczać na zajęcia do Kociego Teatru Jana Niwińskiego, pod którego opieką również w późniejszych latach rozwijała umiejętności aktorskie oraz recytatorskie[4][11]. Ukończyła VII Liceum Ogólnokształcące im. Zofii Nałkowskiej w Krakowie[12]. W 1973 studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Z uwagi na występowanie w filmach w trakcie trwania studiów musiała powtarzać trzeci rok[13].

Kariera zawodowa

Zadebiutowała jako aktorka teatralna na pierwszym roku studiów w podwójnej roli Isi i Chochoła w Weselu Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Lidii Zamkow w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1969)[1][14]. Za występ zebrała przychylne recenzje m.in. od Jakuba Mikołajczyka, pierwowzoru Kuby w Weselu[15]. W tym okresie zagrała także główne role w filmach: 150 na godzinę (1971) Wandy Jakubowskiej i Pięć i pół bladego Józka (1971) Henryka Kluby. W 1970 wcieliła się w postać Kasi w spektaklu Król Mięsopust Jarosława Marka Rymkiewicza w Starym Teatrze w Krakowie[16]. Na planie produkcji Pięć i pół bladego Józka poznała Wiesława Dymnego, którego barwna osobowość miała na nią istotny wpływ[17]. Jeszcze przed ukończeniem studiów wystąpiła w filmach: Diament radży (1971), Jak daleko stąd, jak blisko (1972), Szerokiej drogi, kochanie (1972) czy Sekret, a także w produkcjach NRD-owskich: Klucze (1972) i Z życia nicponia (1973)[18]. Grała także w Teatrze Telewizji, m.in. Natalię w Ludziach bezdomnych i Pannę Młodą w Weselu[19].

W kwietniu 1973, tuż przed obroną dyplomu, została etatową aktorką Starego Teatru w Krakowie, w którym występowała m.in. jako Dziewica i Panna w Dziadach oraz Kora i Małgorzata w Nocy Listopadowej (obie sztuki prezentowała także w zagranicznych teatrach, odpowiednio w Wielkiej Brytanii i Holandii), a także jako Ania w Wiśniowym sadzie (1975–1980) i Zosia w Weselu (1977)[20]. W latach 70. zagrała hrabiankę Klarysę w serialu Janosik (1974) oraz wykreowała kolejne role filmowe, m.in. Anię Pawlakównę, wnuczkę Pawlaków i Kargulów, w Nie ma mocnych (1974) oraz Kochaj albo rzuć (1975), arystokratkę Melanię Barską w Trędowatej (1976) oraz Liesel w Kombinatorze (1978)[21]. Kontynuowała również występy w Teatrze Telewizji, zagrała Zuzannę w Teresie Raquin, Mary Boyle w Junonie i pawiu, panienkę Angelę Moping w Małej przechadzce pana Lovedaya, prostytutkę mitomankę Dianę w Wysokiej stawce, Melisandę w Peleasie i Melisandzie oraz Lilę w Ich czworo[22]. W 1978 za rolę Kory w Nocy Listopadowej otrzymała Nagrodę Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji[23].

W 1979, podczas prac nad filmem Węgierska rapsodia Miklósa Jancsó uległa wypadkowi samochodowemu, wskutek którego doznała wstrząsu mózgu oraz licznych urazów ciała, co wymagało długotrwałej rehabilitacji[24]. Powróciła do pracy rolami zepsutej i zmanierowanej Ludy w spektaklu Teatru Telewizji U mety oraz Diany w Queen Mary i Niny Zariecznej w Dziesięciu portretach z czajką w tle w Starym Teatrze[25]. W latach 80. wystąpiła m.in. w roli tytułowej bohaterki w Yvonne (1980), Marysi Wilczurówny w Znachorze (1981) i Magdaleny w Dolinie Issy (1982)[26]. Grała również Barbarę Radziwiłłównę w Królowej Bonie (1980–1981); w trakcie prac nad tym serialem doznała wstrząsu mózgu wskutek wypadku na planie[27]. Za rolę w tej produkcji w 1982 otrzymała Nagrodę Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji I stopnia[28]. W postać królowej wcieliła się także w filmie Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1983). Wkrótce doznała kolejnego wstrząsu mózgu, tym razem podczas pracy w paradokumentalnym filmie telewizyjnym Na odsiecz Wiedniowi (1983), w którym zagrała Marysieńkę Sobieską[29]. W tym okresie zagrała jeszcze dwie monarchinie: królową Katarzynę Jagiellonkę w spektaklu telewizyjnym Ostatni z Jagiellonów oraz Elżbietę de Valois w sztuce Don Carlos (reż. Laco Adamík) w Starym Teatrze w Krakowie[30]. Za występ w filmie Na odsiecz Wiedniowi i paradokumentalnym widowisku telewizyjnym Listopad polski otrzymała nagrodę Złoty Ekran w 1984[31]. Wystąpiła także jako Elektra w Odysei, Żona w Nie-Boskiej komedii oraz Lavinia w trzyczęściowym widowisku telewizyjnym Żałoba przystoi Elektrze[32]. W 1985 otrzymała Nagrodę Państwową II stopnia Ministra Kultury i Sztuki[33]. W drugiej połowie lat 80. zagrała kolejne role teatralne, m.in. Podstolinę w Zemście (reż. Andrzej Wajda) i pokojówkę Justysię w objazdowej sztuce Mąż i żona (reż. Gustaw Holoubek). Współpracowała ze Sceną na Piętrze w Poznaniu, z którą to grupą występowała w ośrodkach polonijnych, w tym w Wielkiej Brytanii, USA, Kanadzie i Australii[34]. Wystąpiła także w kilku telewizyjnych spektaklach w reżyserii Kazimierza Kutza – jako Helen Schwartz w Opowieściach Hollywood, Bertę w Wygnańcach, pielęgniarka Nathalie w Nocy Walpurgii i Anita w Antygonie z Nowego Jorku[35].

W 1990 została wykładowczynią w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie (jako prowadząca zajęcia z prozy). W tym samym roku pojawiła się w roli Małgorzaty w telewizyjnej inscenizacji Mistrza i Małgorzaty (reż. Maciej Wojtyszko) i Telimeny w sztuce Kochajmy się! (reż. Jan Englert)[36]. W 1991 ponownie wystąpiła w Weselu reżyserowanym przez Andrzeja Wajdę (tym razem w roli Gospodyni); za występ w sztuce otrzymała nagrodę na Opolskich Konfrontacjach Teatralnych[37]. W 1992 premierę miał poświęcony aktorce film biograficzny pt. Pieczenie chleba w reż. Marty Wegiel[38]. Za rolę Katarzyny, dziennikarki mierzącej się z problemem alkoholowym, w filmie Tylko strach Barbary Sass z 1993 otrzymała Złotego Lwa za pierwszoplanową rolę kobiecą na 18. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni[39]. Również w 1993 zrealizowała spektakl Dymny, którego była współscenarzystką, a także otrzymała nagrodę Złota Kaczka za całokształt twórczości[38]. W 1994 za rolę Podstoliny w telewizyjnym spektaklu Zemsta (reż. Olga Lipińska) otrzymała Nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza od redakcji miesięcznika „Teatr”, a za rolę Molly Bowser w sztuce Palec Boży (reż. Teresa Kotlarczyk) odebrała nagrodę na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej[40]. Wystąpiła także w kolejnych telewizyjnych sztukach, grając Macochę w Białym łabędziu (reż. Krzysztof Babicki), Irenę Sobol w Balu błaznów (reż. Waldemar Krzystek) i Bertie Kaufmann w Idź do panny Törpe (reż. Teresa Kotlarczyk)[41]. Za rolę Krystyny we Wznowieniu (1995) w reż. Macieja Wojtyszki w Starym Teatrze w Krakowie otrzymała w 1996 nagrodę na Festiwalu Sztuki Aktorskiej w Kaliszu[41].

W kolejnych latach pojawiła się m.in. jako Walunia w Bożej podszewce (1997), Nenneke w Wiedźminie (2001) czy Jaga w Starej baśni. Kiedy słońce było bogiem (2003). Zagrała główną rolę w produkcji Duże zwierzę z 2000. Wystąpiła w Skazanym na bluesa (2005), Samotności w sieci (2006) i Odwróconych. Za rolę Bayerowej w produkcji Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy z 2015 otrzymała Orła w kategorii najlepsza drugoplanowa rola kobieca[42]. Również w 2022 była nominowana do tej nagrody w tożsamej kategorii (za występ w filie Amatorzy)[42].

Działalność społeczna

Angażowała się w działalność Obywatelskiego Komitetu Ratowania Krakowa, uczestniczyła w akcjach Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, Stowarzyszenia „Wielkie Serce”, Fundacji „Mam Marzenie”, Fundacji „Akogo?” i Fundacji „Nuta Nadziei”. Została także ambasadorem Stowarzyszenia Debra Polska „Kruchy Dotyk” skupiającego osoby cierpiące na epidermolysis bullosa[43].

W 1999 rozpoczęła współpracę z Fundacją im. Brata Alberta, pomagając m.in. przy realizacjach inscenizacji Teatru „Radwanek”, którego aktorami są osoby niepełnosprawne intelektualnie. Zajęła się pisaniem scenariuszy i reżyserowaniem przedstawień tej grupy teatralnej.

W 2002 zainicjowała odbywający się w niedzielne przedpołudnia Krakowski Salon Poezji w Teatrze im. Juliusza Słowackiego. Zajęła się jego prowadzeniem razem z Józefem Opalskim, Bronisławem Majem i Krzysztofem Orzechowskim.

W 2003 zaczęła prowadzić cykliczny program Anna Dymna – spotkajmy się w TVP2, obejmujący rozmowy z osobami niepełnosprawnymi i ciężko chorymi na temat miłości, akceptacji, samotności, szczęścia, wiary i nadziei[44]. Program był dwukrotnie nominowany do Nagrody im. Andrzeja Wojciechowskiego.

W 2003 założyła w Krakowie Fundację Anny Dymnej „Mimo Wszystko”[45], obejmując społecznie funkcję prezesa tej instytucji. W jej ramach zajęła się m.in. organizacją Festiwalu Zaczarowanej Piosenki, Ogólnopolskich Dni Integracji „Zwyciężać mimo wszystko” i Ogólnopolskiego Festiwalu Twórczości Teatralno-Muzycznej Osób Niepełnosprawnych „Albertiana”.

Remove ads

Życie prywatne

W październiku 1972 zawarła związek małżeński z artystą Wiesławem Dymnym (zm. 1978)[46]. W styczniu 1982 wyszła za masażystę Zbigniewa Szotę, z którym ma syna Michała (ur. 1985)[47]. Małżeństwo to zakończyło się rozwodem. Trzecim mężem aktorki został aktor i reżyser teatralny Krzysztof Orzechowski[48]. Zamieszkała w Rząsce pod Krakowem[49].

Z okazji programu telewizyjnego poświęconego Wiesławowi Dymnemu w 20. rocznicę jego śmierci poprosiła Big Cyc, ulubiony zespół swojego syna, o napisanie trzech piosenek do tekstów pierwszego męża („Mam to w nosie”, „Łazik z Tormesu” i „Wszyscy święci”), które znalazły się na albumie pt. Wszyscy święci.

Remove ads

Twórczość

Teatr

Filmografia

Remove ads

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia
Nagrody artystyczne
  • 1978 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za rolę Kory w Nocy Listopadowej
  • 1979 – Nagroda Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury – nagroda dla młodego, wyróżniającego się twórcy za osiągnięcia w teatrze i filmie[57]
  • 1980 – XX Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda aktorska za rolę Niny Zariecznej w Dziesięciu portretach z czajką w tle
  • 1982 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji I stopnia za rolę Barbary Radziwiłłówny w Królowej Bonie
  • 1983 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia[42]
  • 1983 – XXII Rzeszowskie Spotkania Teatralne – nagroda publiczności za najlepszą rolę kobiecą – Marii Derkum w Zwierzeniach clowna
  • 1985 – Nagroda Państwowa II stopnia Ministra Kultury i Sztuki[42]
  • 1984 – najpopularniejsza aktorka w plebiscycie tygodnika „Antena” z okazji 20-lecia polskiego filmu telewizyjnego[58]
  • 1984 – tytuł „Gwiazda Filmowego Sezonu'83” na XIV LLF w Łagowie
  • 1988 – XIV Opolskie Konfrontacje Teatralne – Klasyka Polska – nagroda aktorska za rolę Adeli w Republice marzeń
  • 1993 – nagroda wojewody krakowskiego w dziedzinie teatru
  • 1993 – XVIII Opolskie Konfrontacje Teatralne – Klasyka Polska – nagroda aktorska za rolę Gospodyni w Weselu
  • 1994 – Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za najlepszą kobiecą rolę sezonu (Podstoliny w Zemście i Molly Bowser w Palcu Bożym)[59]
  • 1995 – „Złota Kaczka” w kategorii najlepsza polska aktorka
  • 1996 – XXXVI Kaliskie Spotkania Teatralne – nagroda aktorska za rolę Krystyny we Wznowieniu
  • 1996, 1998, 1999 – „Złota Maska” – plebiscyt na najpopularniejszą krakowską aktorkę
  • 2004 – Super Wiktor (za całokształt pracy artystycznej)
  • 2009 – Wiktor (w kategorii „osobowość telewizyjna”)
  • 2016 – Orzeł za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą (w filmie Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy)
  • 2016 – Złoty Szczeniak na 5. Festiwalu Aktorstwa Filmowego im. Tadeusza Szymkowa we Wrocławiu za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą (w filmie Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy)[60]
  • 2019 – nagroda ZAiKS-u za popularyzację polskiej twórczości rozrywkowej[61]
Pozostałe wyróżnienia
Remove ads

Przypisy

Loading content...

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Loading content...
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads