Puck
miasto i siedziba gminy w województwie pomorskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Puck (kaszub. Pùck lub Pùckò, niem. Putzig)[3] – miasto w Polsce, w województwie pomorskim, siedziba powiatu puckiego i gminy wiejskiej Puck.
| miasto i gmina | |||||
 Rynek w Pucku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia |
XII wiek | ||||
| Prawa miejskie |
1348 | ||||
| Burmistrz |
Hanna Pruchniewska | ||||
| Powierzchnia |
16,94[1] km² | ||||
| Wysokość |
0–25 m n.p.m. | ||||
| Populacja (30.06.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 58 | ||||
| Kod pocztowy |
84-100 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
GPU | ||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu puckiego  | |||||
 54°43′04″N 18°24′31″E | |||||
| TERC (TERYT) |
2211031 | ||||
| SIMC |
0934636 | ||||
| Hasło promocyjne: Miasto Puck – Niezapomniany Nadmorski Klimat | |||||
Urząd miejski ul. 1 Maja 13,84-100 Puck | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Leży na Kaszubach u ujścia Płutnicy do Zatoki Puckiej, w północno-wschodniej części Kępy Puckiej na Pobrzeżu Gdańskim.
Miasto królewskie położone było w II połowie XVI wieku w powiecie puckim województwa pomorskiego[4]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego[5]. Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r., Puck liczył 10 644 mieszkańców[6] i był pod względem liczby ludności 20. miastem w województwie pomorskim.
.jpg)
Dzielnice
W Pucku można wyróżnić osiem dzielnic:
- Centrum (Stare Miasto) – o zabytkowej zabudowie,
- Osiedle Derdowskiego, Nowy Świat, Majkowskiego – znajdują się tutaj liczne domy wielorodzinne,
- Grodzisko – nowa dzielnica z prowadzoną rozbudową,
- Rozgard – nadmorska część miasta częściowo położona na terenie Nadmorskiego Parku Krajobrazowego
- Zamkowa – dzielnica położona nad morzem, obecnie modernizowana,
- Osiedle Elizy Orzeszkowej – domy jednorodzinne, obecnie rozbudowywane zabudowania szeregowe
- Osiedle Artystów – domy jednorodzinne,
- Osiedle Swarzewskie – domy jednorodzinne, obecnie prowadzona rozbudowa.
Użytkowanie gruntów
Miasto stanowi 0,85% powierzchni powiatu. Użytkowanie gruntów w 2005[7]:
| Powierzchnia | w ha | w % |
| Całkowita | 490 | 100,0 |
| Użytki rolne, w tym: | 188 | 38,4 |
| grunty orne | 118 | 24,1 |
| sady | 0 | 0,0 |
| łąki | 59 | 12,0 |
| pastwiska | 11 | 2,2 |
| Lasy i grunty leśne | 3 | 0,6 |
| Pozostałe grunty i nieużytki | 299 | 61,0 |
Według danych z 31 grudnia 2011 miasto miało 11 562 mieszkańców[8].
Ludność Pucka – stan na dzień 31.12.2011[8]
| Wyszczególnione | Ludność | Gęstość zaludnienia | |
| osób | w % | osób/km² | |
| Ogółem | 11 562 | 100,0 | 2359,6 |
| Kobiety | 5959 | 51,5 | 1216,5 |
| Mężczyźni | 5603 | 48,5 | 1143,5 |
- Piramida wieku mieszkańców Pucka w 2014 roku[9].
Nazwa miasta jest pochodzenia topograficznego, utworzono ją od nazwy rzeki Płutnicy[10], którą zapisywano m.in. jako Pulnitza (1285), Putnicza (1342), Plutnica (1627)[10]; nazwa rzeki może pochodzić od wyrazu „puta” oznaczającego kałużę[10], bądź od wyrazu „pula” oznaczającego kobiecy narząd płciowy[11]. Od nazwy rzeki odjęto formant hydronimiczny –nica i dodano formant –sk(o)[11]. Najstarszy zapis nazwy Puck pochodzi z 1215 roku w formie Puyczk i Pulzk[10]. W XIII wieku stosowano zapisy w postaci: Puzk, Pulzig, Putzik, Puczsko[10], natomiast w XIV wieku pojawiały się formy Puwczig, Putzk[10]. Pisownia w postaci Puck pojawiła się w 1457 roku[10], a w postaci Pucko w 1565 roku[10].
Początki osadnictwa sięgają III i IV w. n.e., gdy nad brzegiem morza istniała osada[12]. W IX w. powstał tu port[13]. W II połowie XIII w. w Pucku istniał gród kasztelański książąt wschodniopomorskich[12]. Od 1309 we władaniu Krzyżaków[14], prawa miejskie chełmińskie uzyskał z rąk wielkiego mistrza krzyżackiego Dusemera w 1348[15][16]. W ramach lokacji miasta wykonano na jego granicach fortyfikacje ziemne i palisadę, u schyłku XIV w. zastąpioną przez mur obronny oraz wytyczono parcele, które potem stopniowo zabudowywano, sieć ulic, a także rynek[17].
Podczas wojny trzynastoletniej (1454–1466) mieszczanie puccy stanęli po stronie Polski. W 1457 w Pucku znalazł schronienie wygnany król Szwecji Karol VIII Knutsson Bonde. W zamian za 15 tys. marek pruskich otrzymał w zastaw od Kazimierza Jagiellończyka Ziemię Pucką[18] (980 km²)[19]. W 1460 Puck zdobyli Krzyżacy, a król szwedzki zbiegł do Gdańska, zaś w 1464 r. wojska gdańskie przez 5 miesięcy oblegały miasto, by w końcu wymusić kapitulację garnizonu krzyżackiego[20].
W 1466 włączono Puck do polskich Prus Królewskich – autonomiczna część Królestwa Polskiego[21], będących od 1569 częścią Korony Polskiej (wcześniej podlegały jej na zasadach autonomicznych). Siedziba starostwa powiatowego[21], miejsce sejmików szlacheckich i sądów grodzkich[22]. Za czasów panowania Zygmunta Augusta, Batorego i Władysława IV Wazy twierdza i okresowo baza floty polskiej[23]. Był pierwszym polskim portem wojennym[24].
Z Puckiem związany jest ród Kostków, herbu Dąbrowa, którego dwaj przedstawiciele byli starostami[25] tego miasta: Stanisław Kostka w latach 1546–1554, i jego syn Jan Kostka w latach 1554–1581[26]. Za Jana Kostki zaczął się okres prosperity miasta, kontynuowany podczas rządów jego następców i określony przez Domańską jako złoty wiek miasta[27]. Dochody wynikały zarówno z obsługi floty kaperskiej, jak i handlu oraz rzemiosła, zwłaszcza szkutnictwa i innych związanych z obróbką drewna, skóry oraz tekstyliami, a także z piwowarstwa. Istotny był połów ryb[28].
W drugiej połowie XVII w. miasto podupadło, co wynikało ze zniszczeń w czasie potopu szwedzkiego, dyskryminacyjnych działań Gdańska ograniczających handel w Pucku i konkurencji pobliskiego Wejherowa[29]. Kolejne wojny w I połowie XVIII w. pogłębiły upadek miasta[30]. Po I rozbiorze Polski w 1772 zostało włączone do pruskiego państwa Fryderyka Wielkiego, jako część zaboru pruskiego[31][21]. Pod pruskim panowaniem Puck został znacznie zgermanizowany[32]. W 1921 roku Niemcy stanowili 20 procent ludności, a dziesięć lat później 13 procent[33]. W 1818 miasto weszło w skład powiatu wejherowskiego w rejencji gdańskiej[34]. W 1887 r. utworzono nowy okręg, a jego siedzibą stał się Puck[34][35]. Po długotrwałej stagnacji, a wręcz regresji, której apogeum przypadło na schyłek I połowy XIX w.[36], od lat 70. zaczął się wzrost gospodarczy i inwestycyjny miasta. Istotną rolę w tym odegrały inwestycje w infrastrukturę transportową, co sprzyjało rozwojowi przemysłu, handlu i turystyki. W latach 70. i 80. wybudowano odcinki dróg brukowanych, które połączyły Puck z szosami do Gdańska i Słupska, a w 1899 powstało połączenie kolejowe miasta z linią Gdańsk – Szczecin i na przełomie XIX/XX w. dworzec kolejowy. Ponadto od 1879 r. do końca wieku prowadzono przebudowę portu puckiego i budowę toru wodnego umożliwiającego dopływanie z Zatoki Gdańskiej statków o większym niż dotychczas zanurzeniu, uruchomiono też regularne połączenie morskie z Gdańskiem. Inwestowano też w turystykę – w 1884 r. otwarto Dom Kuracyjny, z parkiem w tych latach zbudowano ponadto dwa hotele, powstały obiekty gastronomiczne. Do istniejącej wcześniej cegielni i powstałego w latach 60. browaru miejskiego dołączyły w ostatniej dekadzie XIX w. mleczarnia, tartak i młyn, oba z maszynami parowymi i fabryka maszyn zbożowych wraz z odlewnią żelaza, w następnej dekadzie powstały jeszcze kolejny młyn i tartak. W 1911 r. wzniesiono na brzegu morza wojskową bazę wodnosamolotów i sterowców. Na przełomie XIX i XX w. zaczęto realizować rozbudowę miasta o nowe osiedla i ulice oraz akcję brukowania ulic, co trwało z dość znaczną intensywnością do 1927 r. Na niewielką skalę, ale wykonano też lokalnie kanalizację. Natomiast programy elektryfikacji i budowy wodociągów zakończyły się fiaskiem z powodów finansowych[37]. Powstały nowe budynki szkolne, szpital, neogotycki ratusz oraz niewielkie molo spacerowe. W owym czasie wytwarzano tu słynne na całe Pomorze piwo puckie[38].
W pierwszych tygodniach 1920 r. Puck wszedł w skład Polski[39]. 10 lutego 1920 odbyły się tu tzw. zaślubiny Polski z morzem z udziałem generała Józefa Hallera[40] poprzez wrzucenie do Zatoki Puckiej platynowego sygnetu[41].
W październiku 1920 rozpoczęto formowanie Pułku Artylerii Nadbrzeżnej, który jednak rozwiązano na początku 1922 r[42]. 1 lipca 1920 w Pucku utworzona została Baza Lotnictwa Morskiego – pierwsza jednostka polskiego lotnictwa morskiego[43], która to jednostka pod różnymi nazwami (najdłużej jako Morski Dywizjon Lotniczy) stacjonowała w mieście do września 1939 Puck był garnizonem[44][45]. Przy dywizjonie funkcjonował pod koniec lat 30. Posterunek Żandarmerii Puck[46]. 15 sierpnia 1922, w czasie obchodów drugiej rocznicy „Cudu nad Wisłą”, miało miejsce tragiczne w skutkach omyłkowe zbombardowanie publiczności.
Aż do 1926 Puck oraz Hel były jedynymi polskimi portami nad morzem (oprócz tego Polska współzarządzała portem w Gdańsku, który jednak leżał poza jej granicami)[47]. Z dniem 1 I 1927 zlikwidowano powiat pucki, włączając miasto i okolice do nowo utworzonego powiatu morskiego z siedzibą w Gdyni[48].
9 marca 1937 w Warszawie popełnił samobójstwo Jan Szkuta, od 1935 komisaryczny burmistrz Pucka.
Jesienią 1937 w Pucku sformowany został Kaszubski Batalion Obrony Narodowej[49].
Kampania wrześniowa w Pucku rozpoczęła się rano 1 IX bombardowaniem przez niemieckie lotnictwo bazy Morskiego Dywizjonu Lotniczego (zginął jego dowódca Edward Szystowski[50]), a także portu oraz stacji kolejowej. Do 8 IX miasto było w rękach polskich, jednak tego dnia zostały zajęte przez Wehrmacht. Okupanci przeprowadzili w tym miesiącu i następnym serię egzekucji polskiej inteligencji oraz niektórych żołnierzy Morskiego Dywizjonu Lotniczego[51]. W okresie 1941–1944 istniał tu obóz pracy, w którym więźniowie produkowali części do samolotów. Miasto zostało ostatecznie zdobyte 12 marca 1945 r. przez jednostki 19 armii i 11 korpusu pancernego gwardii 2 Frontu Białoruskiego[52].
W 1954 reaktywowano powiat pucki[53], który istniał do 1975[54] i ponownie powstał w 1999 r[55].
1 października 2017 w Pucku uruchomiono komunikację miejską[56].
Zabytki
- Gotycki kościół parafialny św. Piotra i Pawła z XIII wieku z ufundowaną przez Wejherów kaplicą,
- Szpital barokowy (drewniany) z ok. 1720, w którym mieści się oddział Muzeum Ziemi Puckiej im. Floriana Ceynowy,
- Dawny klasztor sióstr sercanek,
- Zabytkowe kamienice miejskie z połowy XVIII i XIX wieku,
- Pozostałości (fragmenty fundamentów) średniowiecznego zamku krzyżackiego, na terenie którego w latach 1845–1956 wznosił się kościół ewangelicki św. Trójcy (rozebrany)[57].
- Neogotycki ratusz z 1865,
- Dom modernistyczny z lat 30. XX, ul. Męczenników Piaśnicy 5,
- Dom modernistyczny z lat 30. XX, ul. Męczenników Piaśnicy 9,
- Kamienica i drogeria „Kaszubianka” z XIX wieku, pl. Wolności 22
- Hotel Kaszubski z XIX wieku, pl. Wolności 21
- Zajazd Pod Lwem z XIX wieku, pl. Wolności 17
- Poczta modernistyczna z lat 30. XX, ul. Morskiego Dywizjonu Lotniczego 11
Miejsca pamięci i pomniki
- Pomnik Antoniego Abrahama,
- Pomnik gen. Józefa Hallera,
- Ławeczka Mariusza Zaruskiego,
- Pucka Ławeczka Herbowa
- Ławeczka Puckiego Kapra
- Słupek zaślubinowy,
- Pomnik Braterstwa Broni,
- Tablica pamięci bł. ks. kmdr ppor. Władysława Miegonia,
- Pomnik poległych lotników MDL,
- Miejsca pamięci ofiar II wojny światowej,
Atrakcje
.jpg)
- Port Puck i Molo w Pucku
- Strzeżone plaże,
- Rejsy wycieczkowe po Zatoce Puckiej,
- Letnie festiwale na plaży,
- Dwunastu Apostołów – pomnik przyrody nieożywionej nad brzegiem morskim, stanowiący grupę głazów narzutowych (największy o obwodzie 7,5 m, wysokość 1,6 m),
- Muzeum Ziemi Puckiej im. Floriana Ceynowy.
- Fontanna na Rynku
- Manufaktura Szkła PuckGlas[58]
Szlaki turystyczne
Piesze
Niebieski 33-kilometrowy szlak z Pucka do Wejherowa. Prowadzący krawędzią Kępy Puckiej przez Rzucewo dalej przez Mrzezino do lasów wejherowskich, aż do kalwarii.
Z Pucka do Krokowej.
Szlak z Pucka do Władysławowa przez Nadmorski Park Krajobrazowy.
Rowerowe
- Ścieżka rowerowa brzegiem Zatoki Puckiej, przez miejscowości nadmorskie, do Helu.
Motoryzacyjne
- „Trasa Morska” – szlak ma długość 57 km i prowadzi z Redy przez Puck, miejscowości nad Zatoką Pucką do Helu.
„Trasa Kaszubska” – szlak liczy 78 km i biegnie ze wsi Piaśnica Wielka przez Małe Trójmiasto Kaszubskie, Rzucewo, Puck, Mechowo do Krokowej.- „Trasa Nadmorska” – trasa liczy 65 km i zatacza koło z Redy przez Puck, Rozewie, Jastrzębią Górę, Karwię oraz Krokową, z powrotem do Redy.
Wodne
- Szlaki jachtowe z Pucka do wybranego miasta na Mierzei Helskiej lub Trójmiasta.
.jpg)
Entuzjaści żeglarstwa, windsurfingu i innych sportów wodnych mają możliwość korzystania z Zatoki Puckiej. Co roku organizowane są na niej Mistrzostwa Europy i Świata w różnego rodzaju klasach żeglarskich i windsurfingowych. Nad Zatoką znajduje się stadion z tartanową nawierzchnią. W Pucku odbywają się systematycznie Półmaratony Ziemi Puckiej. Istnieją tu dobre warunki do uprawiania siatkówki plażowej. Obok molo w Pucku jest ogrodzony obiekt, który mieści w sobie trzy boiska do siatkówki plażowej. Można również uprawiać kolarstwo (kilka razy z rzędu przez Puck przebiegała trasa Tour de Pologne).
Obiekty sportowe
- Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji (hale sportowe, kręgielnia, siłownia i strzelnica), ul. Lipowa 3c)
- Stadion Miejski, ul. Lipowa
- Boisko do piłki plażowej k. mola, ul. Żeglarzy
- Harcerski Ośrodek Morski – przystań żeglarska, ul. Żeglarzy 1
- Szkoła Windsurfingu na plaży
- Korty tenisowe przy SP Puck, ul. Przebendowskiego 27
- Boisko ze sztuczną trawą przy Hotelu Delfin oraz przy MOKSiR, ul. Lipowa
- Boisko ze sztuczną nawierzchnią do piłki nożnej, ręcznej, tenisa oraz koszykówki Orlik przy SP Puck
- Skate Park Puck ul. Nowy Świat 12
Szkolne hale sportowe
- Szkoła Podstawowa im. Mariusza Zaruskiego w Pucku, ul. Przebendowskiego 27 i ul. Nowy Świat 12
- I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Pucku, ul. Morskiego Dywizjonu Lotniczego 18
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Bohaterów Helu w Pucku, ul. Kolejowa 7
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pucku, ul. Zamkowa 5
Kluby sportowe
- Lekkoatletyczny Klub Sportowy Ziemi Puckiej, ul. Lipowa 3c
- Międzyszkolny Klub Sportowy Korab, ul. Lipowa 3a
- Uczniowski Klub Sportowy Zatoka 95 Puck, ul. Przebendowskiego 27
- Klub Strzelecki Grot, ul. Lipowa 3a
- Klub Sportowy Zatoka Puck – sekcja kręglarstwa klasycznego, ul. Lipowa 3a
- Gminne Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe OKSiT Gmina Puck, ul. Lipowa 3a
- Klub Szermierczy, ul. Lipowa 3a
- Klub wietnamskiej sztuki walki VoQuyen, ul. Kolejowa 7
- Klub Taichi, ul. Kolejowa 7
- Klub systemu samoobrony ESDS – Explosive Self Defence, ul. Kolejowa 7
- Szkoły:
- Szkoła Podstawowa im. Mariusza Zaruskiego w Pucku (dwa budynki)
- Szkoła Podstawowa „Małe Morze” im. ks. Jana Kaczkowskiego w Pucku
- Niepubliczne Szkoła Podstawowa w Pucku
- I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego w Pucku
- Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Pucku
- Liceum Akademickie im. Macieja Płażyńskiego w Pucku
- Technikum Informatyczne im. Macieja Płażyńskiego w Pucku
- Szkoła Muzyczna I st. i Ognisko Baletowe im. Stanisława Moniuszki
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pucku
- Przedszkola:
- Przedszkole „Grzybek”
- Przedszkole im. Jana Brzechwy
- Przedszkole „Pod Tęczą”
- Przedszkole „Małe Morze”
- Przedszkole Samorządowe[59]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Puck–Władysławowo (Sala Królestwa: Władysławowo ul. J. Porazińskiej 1c)[60]
Granica lądowa z gmina wiejską Puck. Od północy i pn.-wsch. miasto sąsiaduje z Zatoką Pucką.
Puck rozsławiony został piosenką wykonywaną przez Krystynę Prońko „Ballada o Pucku”[61]. Autorem tekstu jest Marek Gast, melodię zaś skomponował Jacek Mikuła[62].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
