19 Armia (ZSRR)

19 Armia (ros. 19-я армия) – związek operacyjny Armii Czerwonej z okresu II wojny światowej.

Ten artykuł dotyczy radzieckiej 19 Armii. Zobacz też: 19 Armia – inne armie z numerem 19.

19 Armia

19-я армия

Historia
Państwo	ZSRR
Sformowanie	czerwiec 1941
Rozformowanie	lipiec 1945
Dowódcy
Pierwszy	gen. por. Iwan Koniew
Ostatni	gen. por. Władimir Romanowski
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Armia Czerwona

Historia

Pierwsze formowanie

Armia została sformowana w czerwcu 1941 roku w Północnokaukaskim Okręgu Wojskowym. Dnia 26 czerwca włączona została w skład armii rezerwowych Naczelnego Dowództwa.

W dniu 2 lipca 1941 roku weszła w skład Frontu Zachodniego i skierowano ją do walk w rejonie Witebska, a następnie wzięła udział w walkach pod Smoleńskiem.

Następnie wzięła udział w walkach obronnych w rejonie Wiaźmi w dniach od 2 do 13 października. W czasie tych walk znalazła się w okrążeniu w rejonie Jelni. W czasie wychodzenia z okrążenia armia poniosła ciężkie straty, m.in. w dniu 14 października został ciężko ranny i dostał się do niewoli jej dowódca gen. por. Michaił Łukin.

Resztki oddziałów armii wyszły na możejską linię obrony. Z powodu dużych strat poniesionych w walkach w dniu 20 października armia została rozwiązana.

Drugie formowanie

Ponownie została sformowana rozkazem z dnia 20 listopada 1941 roku, z oddziałów znajdujących się w dyspozycji Naczelnego Dowództwa. W dniu 23 listopada została przemianowana w 1 Armię Uderzeniową.

Trzecie formowanie

Po raz trzeci została sformowana w dniu 4 kwietnia 1942 rozkazem Naczelnego Dowództwa z dnia 27 marca 1942 z wojsk Kandałakszańskiej Operacyjnej Grupy Wojsk na Froncie Karelskim.

Do września 1944 roku broniła kandałakszańskiej linii obronnej. Następnie wzięła udział w natarciu i rozbiciu wojsk w rejonie Alakurtti. Pod koniec września dotarła do granicy z Finlandią i przeszła do obrony.

W dniu 15 listopada 1944 roku została wycofana z linii frontu i przekazana do odwodu Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej. W styczniu 1945 roku została przerzucona w rejon Grodna i Białegostoku, a w dniu 29 stycznia weszła w skład 2 Frontu Białoruskiego. W jego składzie wzięła udział w operacji pomorskiej. W dniu 5 marca 1945 roku dotarła do wybrzeża Bałtyku w rejonie na północ od Koszalina. Następnie brała udział w walkach na Pomorzu Gdańskim o zajęcie Gdyni. Następnie blokowała niemieckie wojska otoczone w rejonie Zat. Gdańskiej.

W maju 1945 roku wzięła udział wspólnie z oddziałami 2 Armii Uderzeniowej w wyzwoleniu wyspy Wolin, zdobyciu Świnoujścia i zajęciu wyspy Uznam. Część sił armii wzięła udział w przyjęciu kapitulacji w dniu 9 maja 1945 roku sił niemieckich na płw. Helskim.

Po zakończeniu wojny w czerwcu 1945 roku armia została rozformowana, a jej wojska weszły w skład Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej.

Dowódcy armii

Pierwsze formowanie:

• gen. por. Iwan Koniew (1941)^[1]
• gen. por. Michaił Łukin (1941)^{[uwaga 1]}
• gen. por. Iwan Bołdin (1941)^{[2][uwaga 2]}

Drugie formowanie:

• gen. por. Wasilij Kuzniecow (1941)^{[uwaga 3]}

Trzecie formowanie:

• gen. mjr Stiepan Morozow (1942-1943)
• gen. mjr/gen. por. Gieorgij Kozłow (1943-1945)
• gen. por. Władimir Romanowski (1945)

Struktura organizacyjna

Skład 9 lipca 1941:

• 25 Korpus Strzelecki
• 34 Korpus Strzelecki
• 23 Korpus Zmechanizowany
• 38 Dywizja Strzelecka

Skład 4 kwietnia 1942:

• 104 Dywizja Strzelecka
• 122 Dywizja Strzelecka
• 77 Brygada Piechoty Morskiej
• 4 Brygada Narciarska
• 2 samodzielny batalion czołgów

Skład 16 kwietnia 1945^[3]:

• 40 Korpus Strzelecki Gwardii
• 132 Korpus Strzelecki
• 134 Korpus Strzelecki

Uwagi

1. Dostał się do niewoli niemieckiej w dniu 14 października 1941 roku.
2. Formalnie dowódca od 20 października do 24 listopada 1941, faktycznie przebywał w tym czasie w szpitalu i nigdy nie przejął dowództwa armii.
3. Dowódca armii tylko przez trzy dni od 20 do 23 listopada 1941, w związku z przemianowaniem armii w 1 Armię Uderzeniową.

Przypisy

1. Sztemienko 1969 ↓, s. 38.
2. Plikus (kier.) 1968 ↓, s. 118.
3. Bahm 2015 ↓, s. 247.

Bibliografia

• Karl Bahm: Berlin 1945. Warszawa: 2015. ISBN 978-83-11-13571-0.
• Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. Brak numerów stron w książce
• Andriej Grieczko: Siły zbrojne państwa radzieckiego. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. Brak numerów stron w książce
• Великая Отечественная война 1941-1945. Moskwa: Политиздат, 1985. Brak numerów stron w książce
• Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. Brak numerów stron w książce
• Sergiej Sztemienko: Sztab generalny w latach wojny. Warszawa: 1969.
• Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.