Pisarzowice (powiat krapkowicki)
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pisarzowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Schreibersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej, w dorzeczu Osobłogi.
| wieś | |
 Południowa część Pisarzowic | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
423[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-364[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OKR |
| SIMC |
0503557 |
Położenie na mapie gminy Strzeleczki  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego  | |
 50°25′10″N 17°51′31″E[3] | |
W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Kórnica w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2022 wieś była zamieszkana przez 423 osoby[1].
Do wsi należy przysiółek Buława.
Położenie
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 15 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej, tuż przy granicy gminy Strzeleczki z gminą Biała (powiat prudnicki). Należy do Euroregionu Pradziad[5]. Położona jest w dorzeczu Osobłogi[6].
Integralne części wsi
W historii nazwa wsi zapisywana była w językach łacińskim, polskim oraz niemieckim. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Pisarzowic oraz niemiecką Schreibersdorf[8].
Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Schreibersdorf, a także wymienia polską nazwę Pisarcowice we fragmencie: "Schreibersdorf (1301 Villa Scriptoris, 1383 Schreibersdorf, polnisch Pisarcowice)"[9]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Pisarzowice[10].
Wieś została założona w XIII wieku[6]. Najstarszą pośrednią wzmianką o istnieniu Pisarzowic jest dokument wystawiony po łacinie w Głogówku 1 października 1285[11], kończący spór własnościowy między klasztorem cystersów w Lubiążu a przedstawicielami rodziny rycerskiej, która później była właścicielami Pisarzowic. Do dokumentu przywieszono obok pieczęci książęcej, pieczęć rycerską o napisie w otoku „+ S'ADE DE SCRIPTORIS VILLA” (wieś pisarza), będąca pieczęcią rycerza Adko. W tym czasie powstała w Pisarzowicach pierwsza obronna siedziba rycerska znajdująca się na wschód od wsi[12]. Wieś należała do księcia Bolka I opolskiego i jego rycerza Adama[13].
.jpg)
Na początku XIV wieku w Pisarzowicach znajdowały się dwa młyny, karczma, kościół, folwark. Informacje o tym potwierdza dokument z 17 listopada 1301 roku wystawiony w Krasiejowie, w którym stwierdzono, że rycerz Adko, za zgodą swych synów Dytryka i Adka, oraz swych braci przyrodnich Gotarda i Przedbora, dokonał zamiany z opatem Janem z Henrykowa wsi Pisarzowice (villa scriptoris), na wieś Milejowice w księstwie bytomskim (Mileiowiz in terra Bytomensi)[potrzebny przypis]. W konsekwencji, jako że klasztor w Henrykowie był filią klasztoru w Lubiążu, miejscowość stała się własnością klasztoru cystersów w Lubiążu[11]. W czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 wieś została zniszczona i ograbiona przez husytów[potrzebny przypis].
W 1561 kanclerz księstwa opolskiego Mikołaj Lassota na Steblowie kupił Pisarzowice od wdowy Katarzyny Janikowskiej. Od 1580 do 1646 tutejsza parafia była w rękach protestantów[potrzebny przypis]. W 1584 wieś Pisarzowice kupił Adam Schoff Gotsch (Schaffgotsch) z Czyżowic koło Prudnika[14]. W 1597 właścicielem wsi był Wacław Dzierżanowski[15]. W 1646 stała się własnością rodu Oppersdorffów z Głogówka, którzy pozostali jej właścicielami do 1945[11]. Oppersdorffowie wznieśli we wsi folwark. W tym czasie istniała tu również szkoła katolicka[potrzebny przypis]. Około połowy XVIII wieku Oppersdorffowie wznieśli późnobarokowy pałac w Pisarzowicach, nazywany Wdowim Zamkiem (niem. Witwenschloss)[16].
.jpg)
Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18]. W 1783 we wsi, należącej do Oppersdorffów, mieszkało 357 osób. Pośród nich było 13 rodzin kmiecych, 22 zagrodnicze oraz 19 chałupniczych. Znajdował się w niej folwark, kościół oraz szkoła[19].
.jpg)
Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu trzy lemiesze w skos obok siebie, w dole kępę traw, a w otoku napis: GEMEINDE SCHREIBERSDORF / KREIS NEUSTADT (pol. Gmina Pisarzowice / Powiat Prudnicki)[20][21]. Od 6 do 9 listopada 1831 w Pisarzowicach panowała epidemia cholery[22]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 587 mieszkańców Pisarzowic 42 posługiwało się językiem niemieckim, a 545 językiem polskim[23].
W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Pisarzowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[24]. Do głosowania uprawnionych było w Pisarzowicach 450 osób, z czego 290, ok. 64,4%, stanowili mieszkańcy (w tym 277, ok. 61,6% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 444 głosy (ok. 98,7% uprawnionych), w tym 444 (100%) ważne; za Niemcami głosowało 416 osób (ok. 93,7%), a za Polską 28 osób (ok. 6,3%)[25]. W latach 20. XX wieku w Pisarzowicach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[26]. W 1933 Wilhelm Rogosz, Alfons Ilka i Józef Kulpa założyli jednostkę straży pożarnej w Pisarzowicach. W 1934 mieszkańcy zbudowali remizę[27].
Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[28]. Mieszkańcom Pisarzowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.
W latach 1945–1950 Pisarzowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Kórnica[29], w latach 1954–1957 do gromady Kierpień[30], w latach 1957–1959 do gromady Komorniki, a w latach 1959–1972 do gromady Dobra.
Do 1957 roku Pisarzowice należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1957 Pisarzowice zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do nowo utworzonego krapkowickiego[31].
Jednostka ochotniczej straży pożarnej w Pisarzowicach została reaktywowana w 1947[27]. W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[32], kotlarz[33]. W 2010 na skwerze obok kościoła w Pisarzowicach zamontowano pamiątkową tablicę upamiętniającą obchody 725-lecia istnienia wsi[13].
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Kamiyniołrzy[34].
Liczba mieszkańców wsi
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[43]:
- kościół parafialny św. Michała Archanioła – początki świątyni, wówczas pod wezwaniem Św. Trójcy, sięgają końca XIII w. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1301 r. Niektóre części kościoła mogą pochodzić nawet z XIV w. Kruchta i kaplica zostały wzniesione około 1600 r. Kościół odnawiany był w latach 1784, 1858 i 1950. Wczesnogotycka część kościoła posiada elementy renesansowe i barokowe, a zbudowana została z cegły i kamienia. Nad kruchtą znajduje się szczyt zbudowany w 1600 r. W kościele znajdują się zabytkowe przedmioty kultu: krucyfiks z 1 poł. XVI w., barokowa monstrancja z XVII w. W kościele wyróżnia się płyta nagrobna z 1580 roku starosty opolskiego i właściciela Pisarzowic, Mikołaja Lesoty. Jest to dzieło późnorenesansowe z kamienia z płaskorzeźbą rycerza. Wokół świątyni rozciąga się średniowieczny mur z kamienia[11].
- pałac w Pisarzowicach pochodzący z połowy XVIII wieku, piętrowy, w stylu późnobarokowym. Posiada okazałą dwubiegową klatkę schodową. Sień wyposażona jest w 6 czworobocznych filarów. Od strony północnej zlokalizowana jest pałacowa kaplica. Od południa ulokowany jest dwukondygnacyjny spichlerz, nakryty dachem naczółkowym. Był siedzibą wdów z rodziny Oppersdorffów. Stanowi własność prywatną[11].
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Pisarzowicach chronione są ponadto[44]:
- kapliczka przy drodze do Strzeleczek
- plebania, nr 6
- zabudowania gospodarcze przy plebanii
- zespół folwarczny:
- mur i brama
- czworaki
- dwie obory
- stodoła
- spichlerz
- wozownia
- stodoła
- kompleks młyński Amerykan
- młyn, działka nr 564
- dom mieszkalny z piekarnią
- spichlerz
- bar (dawniej gospoda), nr 3
- domy nr: 5, 12, 20, 24, 26, 27, 36, 42, 48, 82
- przedszkole i mieszkanie (dawniej szkoła), nr 9
- szkoła, nr 80
- Buława
- domy nr: 19, 23
- obora, nr 23
- obora, stajnia, spichlerz i mieszkanie w zespole folwarcznym, na gruntach gminy Głogówek, powiatu prudnickiego
- Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Pisarzowicach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Znajdują się na nich napisy po łacinie oraz krzyż z figurą Jezusa Chrystusa. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za prawidłowy[26].
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1255O relacji Zawada – Buława – Pisarzowice[45].
W Pisarzowicach znajduje się katolicki kościół św. Michała Archanioła, który jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła (dekanat Krapkowice)[46].
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Pisarzowicach[47].
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Pisarzowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Strzeleczkach[48]. Jednostka OSP została założona w 1933[27]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Pisarzowicach było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[49].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[50].
Teren wsi, jak i całej gminy Strzeleczki, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[51]. Gminę Strzeleczki obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[52].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
