ପରମ ବୀର ଚକ୍ର

ପରମବୀର ଚକ୍ର (ପିଭିସି) ହେଉଛି ଭାରତର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସାମରିକ ସମ୍ମାନ, ଯାହା ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ବୀରତ୍ୱ ପ୍ରଦର୍ଶନ ପାଇଁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।^[4][5] ପରମବୀର ଚକ୍ରକୁ "ପରମ ବୀରଙ୍କ ଚକ୍ର" ଭାବରେ ଅନୁବାଦ କରାଯାଏ ଏବଂ ଏହି ପୁରସ୍କାର "ଶତ୍ରୁଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ସବୁଠାରୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ସାହସିକତା" ପାଇଁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । ଜାନୁଆରୀ ୨୦୧୮ ସୁଦ୍ଧା ଏହି ପଦକ ୨୧ ଥର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି, ଯେଉଁଥିରୁ ୧୪ଟି ମରଣୋତ୍ତର ଏବଂ ୧୬ଟି ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ସଂଘର୍ଷରେ ହୋଇଥିବା କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି।^[6][7]୨୧ ଜଣଙ୍କୁ ପୁରସ୍କୃତ କରାଯାଇଥିବା ବେଳେ ୨୦ ଜଣ ଭାରତୀୟ ସେନାର ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାର। ମେଜର ସୋମନାଥ ଶର୍ମା ପ୍ରଥମ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ। ଭାରତର ଅନେକ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପିଭିସି ଗ୍ରହଣକାରୀ (କିମ୍ବା ପ୍ରାପ୍ତକାରୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହେଲେ ସେମାନଙ୍କ ପରିବାର ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ) ଭତ୍ତା ଏବଂ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।

ପରମ ବୀର ଚକ୍ର
[[File: |150px|alt=]] Param Vir Chakra and its ribbon
ଦାତା	the President of India
ଦେଶ	ଭାରତ
ପ୍ରକାର	Military award
ଶ୍ରେଷ୍ଠତା
ପରବର୍ତ୍ତୀ (ଉଚ୍ଚତର)	Bharat Ratna
ସମକକ୍ଷ	Ashoka Chakra[lower-alpha 1][2][3]
ପରବର୍ତ୍ତୀ (ନିମ୍ନତର)	Padma Vibhushan[lower-alpha 2]

ବର୍ତ୍ତମାନର ଭାରତୀୟ ସାହସିକତା ପୁରସ୍କାରର ଇତିହାସ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ଶାସନରୁ ମିଳିଥାଏ, ଯେତେବେଳେ ଲର୍ଡ ୱିଲିୟମ ବେଣ୍ଟିଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଥମ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପୁରସ୍କାର ଅର୍ଡର ଅଫ୍ ମେରିଟ୍ ଭାବରେ ୧୮୩୪ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହା ପରେ ୧୯୦୨ରେ ଇଣ୍ଡିଆନ ଅର୍ଡର ଅଫ୍ ମେରିଟ୍ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ବ୍ରିଟିଶ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଣାଳୀ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାରି ରହିଥିଲା | ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ୨୬ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୦ରେ ନୂତନ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାର ପ୍ରଭାବ ୧୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୭ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ପିଭିସି ୟୁନାଇଟେଡ କିଙ୍ଗଡମର ଭିକ୍ଟୋରିଆ କ୍ରସ ଏବଂ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ମେଡାଲ ଅଫ ଅନର ସହ ସମାନ ଅଟେ ।

ଇତିହାସ

ଆଧୁନିକ ଭାରତୀୟ ସାହସିକତା ପୁରସ୍କାରର ଇତିହାସ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀର ଶାସନରୁ ମିଳିଥାଏ । ୧୭୯୫ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପ୍ରଥମ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ପଞ୍ଚମ ମାଡ୍ରାସ ନେଟିଭ୍ ଇନଫେଣ୍ଟରିର ସୁବେଦାର ଅବଦୁଲ କାଦର । କାଦରଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିବା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପଦକ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ "ସବୁ ସମୟରେ ଆଚରଣ ଏବଂ ସାହସ ପାଇଁ" ଲେଖା ଯାଇଥିଲା ।୧୮୩୪ ମସିହାରେ ଭାରତର ତତ୍କାଳୀନ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ ଲର୍ଡ ୱିଲିୟମ ବେଣ୍ଟିଙ୍କଦ୍ୱାରା ଅର୍ଡର ଅଫ୍ ମେରିଟ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୦୨ ମସିହାରେ ଏହି ସମ୍ମାନକୁ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଅର୍ଡର ଅଫ୍ ମେରିଟ୍ (ଆଇଓଏମ୍) ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ୧୯୧୧ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ସାହସିକତା ପାଇଁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପୁରସ୍କାର ଭିକ୍ଟୋରିଆ କ୍ରସ୍ (ଭିସି)କୁ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତୀୟମାନେ ଏହାକୁ "ସବୁଠାରୁ ସମ୍ମାନଜନକ ସାହସିକତା ପୁରସ୍କାର" ଭାବରେ ବିବେଚନା କରିଥିଲେ ।^[8]୧୮୫୭ରୁ ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସେନାର ୧୫୩ ଜଣ ଭାରତୀୟ ଓ ବ୍ରିଟିଶ ସୈନିକ ଏବଂ ଏହାର ଅଧୀନରେ ଥିବା ସାଧାରଣ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ଭିସି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା ।^[9]

ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଆଇଓଏମ୍ ବ୍ୟତୀତ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସେନାର ଆୱାର୍ଡ ସିଷ୍ଟମକୁ ବିସ୍ତାର କରାଯାଇଥିଲା । ସାହସିକତାର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରଥା ଆଧାରରେ, ବରିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ବିଶିଷ୍ଟ ସେବା ଅର୍ଡର, କନିଷ୍ଠ ଅଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ମିଲିଟାରି କ୍ରସ୍ ଏବଂ ସାମରିକ ପଦକ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥା ଜାରି ରହିଥିଲା।^[10]

ସ୍ୱାଧୀନତା ପରେ ଭାରତରେ ବ୍ରିଟିଶ ସମ୍ମାନ ଓ ପୁରସ୍କାର ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅନ୍ତ ଘଟିଥିଲା ।^[10] ଏହାର କିଛି ସମୟ ପରେ ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରରେ ଚାଲିଥିବା ସଂଘର୍ଷ ପାଇଁ ବୀରତା ପୁରସ୍କାର ଦେବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ଯଦିଓ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ପାଖରେ ବ୍ରିଟିଶ ସମ୍ମାନ ଦେବାର ବିକଳ୍ପ ରହିଛି, ତଥାପି ବିରୋଧୀ ଶକ୍ତିର ଯବାନମାନଙ୍କୁ ସମାନ ସମ୍ମାନ ଦେବାର କୌଣସି ଅର୍ଥ ନାହିଁ ବୋଲି ନେତାମାନେ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ। ତଦନୁଯାୟୀ, ଜୁନ୍ ୧୯୪୮ରେ ବୀରତା ପାଇଁ ନୂତନ ଭାରତୀୟ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନିଆଯାଇଥିଲା: ପରମବୀର ଚକ୍ର (ପିଭିସି), ମହାବୀର ଚକ୍ର (ଏମଭିସି) ଏବଂ ବୀର ଚକ୍ର (ଭିଆରସି)।^[11] ପିଭିସି ପରେ ଏମଭିସି ଏବଂ ଭିଆରସି ହେଉଛି ଯୁଦ୍ଧକାଳୀନ ଦ୍ୱିତୀୟ ଏବଂ ତୃତୀୟ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସାହସିକତା ପୁରସ୍କାର ।

ନେହେରୁ ପିଭିସିର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଭାରତୀୟ ମହାନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ମେଜର ଜେନେରାଲ ହୀରା ଲାଲ ଅଟଳଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ସେ ଶିଖ୍ ରେଜିମେଣ୍ଟର ବିକ୍ରମ ଖାନୋଲକର ନାମକ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ସେନା ଅଧିକାରୀଙ୍କ ପତ୍ନୀ ସାବିତ୍ରୀ ଖାନୋଲକରଙ୍କୁ ପିଭିସି ପାଇଁ ପଦକ ଡିଜାଇନ୍ କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ।^[12][13]ପ୍ରଥମ ପିଭିସି ଖାନୋଲକରଙ୍କ ଝିଅର ଭିଣୋଇ ମେଜର ସୋମନାଥ ଶର୍ମାଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ।^[14]

ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନରୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଭାରତ ଏବେ ବି ବ୍ରିଟେନର ଏକ ଆଧିପତ୍ୟ ହୋଇ ରହିଥିଲା । ଅର୍ଥାତ୍ ଭାରତର ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ ବ୍ରିଟିଶ କ୍ରାଉନଙ୍କ ବିନା ଅନୁମୋଦନରେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିପାରିନଥିଲେ । ତେଣୁ ରାଜା ଷଷ୍ଠ ଜର୍ଜଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ପାଇଁ ରୟାଲ ୱାରେଣ୍ଟର ଏକ ଡ୍ରାଫ୍ଟ ଲଣ୍ଡନ ପଠାଯାଇଥିଲା। ତେବେ ୧୯୪୮ ମଧ୍ୟଭାଗ ବେଳକୁ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଗଲା ଯେ ରାଜାଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ କିଛି ସମୟ ପାଇଁ ଆସିବ ନାହିଁ ।^[11] ଲେଖକ ଇଆନ୍ କାର୍ଡୋଜୋଙ୍କ ମତରେ: "ରାଜ୍ୟଗୋଷ୍ଠୀର ଦୁଇ ଜଣ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ରାଜା କିପରି ପୁରସ୍କାର ମଞ୍ଜୁର କରିପାରିଲେ? ଏହାବ୍ୟତୀତ ରାଜା ପୁରସ୍କାରରେ ପ୍ରତୀକାତ୍ମକ ଉପସ୍ଥିତି ମଧ୍ୟ କରିନଥାନ୍ତେ।^[11]

ତେଣୁ ନୂତନ ସାହସିକତା ପୁରସ୍କାର ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ଡ୍ରାଫ୍ଟ ୱାରେଣ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ହୋଇନଥିଲା। ୧ଜାନୁଆରୀ ୧୯୪୯ରେ ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀରରେ ଅସ୍ତ୍ରବିରତି କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଗଲା ଏବଂ ୧୯୪୭-୧୯୪୮ ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧରୁ ବୀରତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବାରେ ବହୁତ ବିଳମ୍ବ ହେଉଥିବାରୁ ନେହେରୁ ଏହି ଡ୍ରାଫ୍ଟ ୱାରେଣ୍ଟକୁ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ରାଜଗୋପାଲାଚାରୀଙ୍କୁ "ଆପଣଙ୍କନିଜ ଭାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା" କରିବା ପାଇଁ ପଠାଇଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ରାଜଗୋପାଲାଚାରୀ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ, ଯେହେତୁ ଭାରତ ଏବେ ବି ଏକ ଆଧିପତ୍ୟ, ତେଣୁ ରାଜାଙ୍କ ଅନୁମୋଦନ ବିନା ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅନୁଚିତ ହେବ ।^[11] ଏହା ବଦଳରେ ସେ ନେହେରୁଙ୍କୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ ଯେ, ଯେହେତୁ ୨୬ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୦ରେ ଭାରତ ଏକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ପରିଣତ ହେବାର ଅଛି, ସେହି ତାରିଖରେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଘୋଷଣା କରିବା ଉଚିତ ହେବ, କିନ୍ତୁ ୧୯୪୭ ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ରୁ ଏହାର ପ୍ରଭାବ।^[15]

୨୬ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୫୦ରେ, ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତର ଗଣତନ୍ତ୍ର ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ, ଭାରତର ପ୍ରଥମ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଜେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦଙ୍କଦ୍ୱାରା ୧୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୭ (ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ)ରୁ ପିଭିସି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା ।^[16][17]ଯଦି ପିଭିସି ପ୍ରାପ୍ତକାରୀଙ୍କୁ ପଦକର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପୁରସ୍କାର ମିଳିବାର ଥିଲା ତେବେ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଥିଲା; ଯଦି ଏହା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତେବେ ଗ୍ରହଣକାରୀ ସେମାନଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନର ପିଭିସିକୁ ଏକ ବାର୍ ପାଇବେ, ଏହା ସହିତ ସ୍ୱର୍ଗର ଦେବତା ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅସ୍ତ୍ର ବଜ୍ର (କ୍ଲବ)ର ପ୍ରତିକୃତିର ଉପହାର ପାଇବେ। ଜାନୁଆରୀ ୨୦୧୮ ସୁଦ୍ଧା କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ପିଭିସି ପ୍ରଦାନ କରାଯିବାର କୌଣସି ଉଦାହରଣ ସାମ୍ନାକୁ ଆସିନାହିଁ। ଏହି ପଦକ ସହିତ "ପିଭିସି"କୁ ପୋଷ୍ଟ-ନମିନାଲ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଅଧିକାର ରହିଛି ।^[18]

ନିୟମାବଳୀ

୧୯୫୦ ମସିହା ଜାନୁଆରି ୨୬ ତାରିଖରେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବା ଦିନ ଭାରତର ଗେଜେଟ‌ରେ ପିଭିସିର ନିୟମାବଳୀ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା:^[19]

First: The decoration shall be in form of a medal and styled and designated the Param Vir Chakra (hereinafter referred as the Chakra).

Second: The medal shall be circular in shape, made of bronze, one and three-eighth inches [35 mm] in diameter, and shall have embossed on the obverse, four replicas of Indra's Vajra with the state emblem embossed in the centre. On the reverse, it shall have embossed Param Vir Chakra, both in Hindi and English, with two lotus flowers between the inscriptions. A sealed pattern of the decoration shall be deposited and kept.

Third: The medal shall be suspended from the left breast by a plain purple-coloured ribbon of one and a quarter inches [32 mm] in width; on those occasions when only the ribbon is worn, a replica of Indra's Vajra in miniature shall be fixed in the centre of the ribbon.

Fourth: The Chakra is awarded for most conspicuous bravery or some daring or pre-eminent act of valour or self sacrifice, in the presence of the enemy, whether on land, at sea, or in the air.

Fifth: The Chakra may also be awarded posthumously.

Sixth: The distinction shall be conferred by the President.

Seventh: The names of those persons upon or on account of whom the decoration may be conferred shall be published in The Gazette of India, and a Register thereof kept under the directions of the President.

Eighth:

(a) Officers, men and women of all ranks of the Army, the Navy and the Air Force, of any of the Reserve Forces, of the Territorial Army, Militia and of any other lawfully constituted Armed Forces.

(b) Matrons, Sisters, Nurses and the staff of the Nursing Services and other Services pertaining to Hospitals and Nursing and Civilians of either sex serving regularly or temporarily under the orders, directions or supervision of any of the above-mentioned Forces.

Ninth: If any recipient of the Chakra shall again perform such an act of bravery as would have made him or her eligible to receive the Chakra, such further act of bravery shall be recorded by a bar to be attached to the ribbon by which the Chakra is suspended, and for every such additional act of bravery an additional bar shall be added, and any such bar or bars may also be awarded posthumously. For every bar awarded, a replica of Indra's Vajra in miniature shall be added to the ribbon when worn alone.

Tenth: The miniature decoration, which may be worn on certain occasions by those to whom the decoration is awarded, shall be half the size of the Chakra and a sealed pattern of the said miniature decoration shall be deposited and kept.

Eleventh: Every recipient of the Chakra being or ranking junior in rank to that of Sub-Lieutenant in the case of the Navy, Second Lieutenant in the case of the Army, and Pilot Officer in the case of the Air Force, shall, from the date of the act by which the decoration has been gained, be entitled to a special pension, and each additional bar shall carry with it additional pension for life at such rates as the President may prescribe. On the death of the recipient of the Chakra to whom the clause applies, the pension shall be continued to his widow until her death or remarriage under such rules as may be prescribed by the President.

Twelfth: This Chakra shall rank first among all awards.

Thirteenth: The President may cancel and annul the award of the Chakra to any person together with any pension appertaining thereto not already paid, and thereupon his or her name in the register shall be erased and he or she shall be required to surrender his or her insignia; but it shall be competent for the President to restore the decoration when such cancellation and annulment has subsequently been withdrawn, and with it such pension as may have been forfeited.

Last: Notice of cancellation or restoration in every case shall be published in The Gazette of India.

୨୬ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୮୦ରେ ଉପରୋକ୍ତ ନିୟମାବଳୀରେ ସଂଶୋଧନ କରି ଧାରା ୧୨କୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ଧାରାଗୁଡ଼ିକ ସେହି ଅନୁଯାୟୀ ପୁନଃସଂଖ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା ।^[20]

ଡିଜାଇନ୍ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟତା

ଭାରତର ୧୯୭୬ ଟିକଟରେ ପିଭିସି ପଦକ|

ଏହି ପୁରସ୍କାରର ନାମ 'ଚକ ଅଫ୍ ଦି ଅଲ୍ଟିମେଟ୍ ବ୍ରେଭ୍' ରଖାଯାଇଛି।^[21] ଏହି ପଦକ ୩୫ ମିଲିମିଟର (୧+୩/୮ ଇଞ୍ଚ) ବ୍ୟାସ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଲାକାର ବ୍ରୋଞ୍ଜ ଡିସ୍କ ଅଟେ । ଅପରପକ୍ଷରେ ବା ସମ୍ମୁଖରେ ଭାରତର ଜାତୀୟ ପ୍ରତୀକ ଦେବତାମାନଙ୍କର ପ୍ରାଚୀନ ବୈଦିକ ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅସ୍ତ୍ର ବଜ୍ରର ଚାରିଟି ନକଲରେ ଘେରି ରହିଥିବା ଏକ ଉଚ୍ଚଚକ୍ରଉପରେ ଦେଖାଯାଏ । ରାକ୍ଷସ ବୃତ୍ରଙ୍କୁ ମାରିବା ପାଇଁ ବଜ୍ର ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ହାଡ଼ ଦେଇଥିବା ଋଷି ଦଧିଚିଙ୍କ ବଳିଦାନର ପ୍ରତୀକ ହେଉଛି ଏହି ମୂର୍ତ୍ତି । ପଦକକୁ ସିଧାସଳଖ ନିଲମ୍ବନ ବାର‌ରୁ ନିଲମ୍ବିତ କରାଯାଇଛି। ଅପରପକ୍ଷରେ, ଏକ ସରଳ କେନ୍ଦ୍ର ଚାରିପଟେ, ପଦ୍ମ ଫୁଲଦ୍ୱାରା ଅଲଗା ହୋଇଥିବା ଦୁଇଟି କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅଛି । "ପରମବୀର ଚକ୍ର" ଶବ୍ଦ ହିନ୍ଦୀ ଏବଂ ଇଂରାଜୀରେ ଲେଖାଯାଇଛି ।^[22][23] ୩୨ ମିଲିମିଟର (୧+୧/୪ ଇଞ୍ଚ) ଲମ୍ବର ଏକ ବେଗୁନି ରଙ୍ଗର ରିବନ ପରମବୀର ଚକ୍ର ଧାରଣ କରିଥାଏ ।

ପ୍ରାପ୍ତକର୍ତ୍ତା

ପରମ ବିର ଚକ୍ରର ତିନି ଜୀବନ୍ତ ପ୍ରାପ୍ତକର୍ତ୍ତା: ଯୋଗେନ୍ଦ୍ର ସିଂ ଯାଦବ, ବାନା ସିଂ ଏବଂ ସଞ୍ଜୟ କୁମାର

ପିଭିସି ୨୧ ଥର ପୁରସ୍କୃତ କରାଯାଇଛି, ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ୧୪ ଜଣଙ୍କୁ ମରଣୋତ୍ତର ଏବଂ ୧୬ ଥର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ସଂଘର୍ଷରେ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନରୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି। ୨୧ ଜଣଙ୍କୁ ପୁରସ୍କୃତ କରାଯାଇଥିବା ବେଳେ ୨୦ ଜଣ ଭାରତୀୟ ସେନାର ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନାର। ୩ଟି ପୁରସ୍କାର ସହ ଗ୍ରେନାଡିୟର୍ସକୁ ସର୍ବାଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ପରମବୀର ଚକ୍ର ମିଳିଛି। ଭାରତୀୟ ସେନାର ବିଭିନ୍ନ ଗୋର୍ଖା ରାଇଫଲ ରେଜିମେଣ୍ଟକୁ ତିନୋଟି ପୁରସ୍କାର ମିଳିଥିବା ବେଳେ ୧, ୮ ଓ ୧୧ ଗୋର୍ଖା ରାଇଫଲ ରେଜିମେଣ୍ଟରେ ଜଣେ ଲେଖାଏଁ ପିଭିସି ପୁରସ୍କାର ପାଇଛନ୍ତି।

ଜାନୁଆରୀ ୨୦୧୮ ସୁଦ୍ଧା ଫ୍ଲାଇଂ ଅଫିସର ନିର୍ମଳ ଜିତ ସିଂ ସେଖନ, ଯିଏ କି ୧୯୭୧ରେ ମରଣୋତ୍ତର ପରମବୀର ଚକ୍ରରେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଥିଲେ, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଏକମାତ୍ର ଭାରତୀୟ ବାୟୁସେନା ଅଧିକାରୀ ଯିଏ କି ଏହି ପଦକରେ ସମ୍ମାନିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ସୁବେଦାର ମେଜର ବନା ସିଂହ, ସୁବେଦାର ସଞ୍ଜୟ କୁମାର ଓ ସୁବେଦାର ଯୋଗେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଯାଦବ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପାଇବାରେ ଏକମାତ୍ର ଜୀବନ୍ତ ପୁରସ୍କାର ପାଇଛନ୍ତି ।

  *ସହିତ ଏହା ସୂଚାଉଛି ଯେ ପରମବୀର ଚକ୍ର ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା।

** ରାଙ୍କ୍ ପୁରସ୍କାର ସମୟରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ରାଙ୍କକୁ ବୁଝାଏ |

Busts of recipients	Name	Rank**	Unit	Date of action	Conflict	Place of action	Citations
	ସୋମନାଥ ଶର୍ମା	ମେଜର	କୁମାଓଁ ରେଜିମେଣ୍ଟ	3 November 1947*	ବଡଗାମ ଯୁଦ୍ଧ	ବଡ଼ଗାମ, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[24][25][26]
	ଯଦୁନାଥ ସିଂହ	ନାଏକ	ରାଜପୁତ ରେଜିମେଣ୍ଟ	6 February 1948*	୧୯୪୭ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ	ନୌଶେରା, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26][24]
	ରାମ ରାଘବ ରାଣେ	ଦ୍ୱିତୀୟ ଲେଫ୍ଟନାଣ୍ଟ	ବମ୍ବେ ସାପର୍ସ	8 April 1948	୧୯୪୭ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ	ନୌଶେରା, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26][24]
	ପିରୁ ସିଂହ	କମ୍ପାନୀ ହାବିଲଦାର ମେଜର	ରାଜପୁତାନା ରାଇଫଲ୍ସ	17 July 1948*	୧୯୪୭ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ	ତିଥ୍ୱାଲ, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26][24]
	କରମ ସିଂହ	ଲାନ୍ସ ନାଏକ	ଶିଖ୍ ରେଜିମେଣ୍ଟ	13 October 1948	୧୯୪୭ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ	Tithwal, Jammu and Kashmir, India	[25][26][24]
	ଗୁରୁବଚନ ସିଂହ ସଲାରିଆ	କ୍ୟାପଟେନ	୧ ଗୋର୍ଖା ରାଇଫଲ୍ସ[lower-alpha 3]	5 December 1961*	କଙ୍ଗୋ ସଙ୍କଟ	ଏଲିସାବେଥଭିଲ, କଟାଙ୍ଗା, କଙ୍ଗୋ	[25][26][24]
	ଧନ ସିଂହ ଥାପା	ମେଜର	୮ ଗୋର୍ଖା ରାଇଫଲ୍ସ	20 October 1962	ଚୀନ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ	ଲଦାଖ, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26][24]
	ଯୋଗୀନ୍ଦର ସିଂହ	ସୁବେଦାର	୧ ଗୋର୍ଖା ରାଇଫଲ୍ସ	23 October 1962*	ଚୀନ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ	ଟଙ୍ଗପେନ ଲା, ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ସୀମାନ୍ତ ଏଜେନ୍ସି, ଭାରତ	[25][26][24]
	ଶୈତାନ ସିଂହ	ମେଜର	କୁମାଓଁ ରେଜିମେଣ୍ଟ	18 November 1962*	ଚୀନ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ	ରେଜାଙ୍ଗ ଲା, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26][24]
	ଅବ୍ଦୁଲ ହମିଦ	କମ୍ପାନୀ କ୍ୱାର୍ଟର ମାଷ୍ଟର ହାବିଲଦାର	ଗ୍ରେନାଡିଅର୍ସ	10 September 1965*	ଅସଳ ଉତ୍ତରର ଯୁଦ୍ଧ	ଖେମକରନ, ଭାରତ	[25][26][24]
	ଅର୍ଦଶିର ତାରାପୋର	ଲେଫ୍ଟନାଣ୍ଟ କର୍ଣ୍ଣେଲ	ପୁନା ଘୋଡ଼ା	11 September 1965*	ଚାବିଣ୍ଡା ଯୁଦ୍ଧ	ଫିଲୋରା, ସିଆଲକୋଟ, ପାକିସ୍ତାନ	[25][26][24]
	ଆଲବର୍ଟ ଏକ୍କା	ଲାନ୍ସ ନାଏକ	ବ୍ରିଗେଡ୍ ଅଫ୍ ଦି ଗାର୍ଡ୍ସ	3 December 1971*	ହିଲି ଯୁଦ୍ଧ	ଗଙ୍ଗାସାଗର, ଅଗରତାଲା, ଭାରତ	[25][26][24]
	ନିର୍ମଳଜୀତ ସିଂହ ଶେଖୋଁ	ଫ୍ଲାଇଂ ଅଫିସର	ନଂ ୧୮ ସ୍କ୍ୱାଡ୍ରନ୍ ଆଇଏଏଫ୍	14 December 1971*	୧୯୭୧ର ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ	ଶ୍ରୀନଗର, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26][24]
	ଅରୁଣ ଖେତ୍ରପାଳ	ଦ୍ୱିତୀୟ ଲେଫ୍ଟନାଣ୍ଟ	ପୁନା ଘୋଡ଼ା	16 December 1971*	ବାସନ୍ତର ଯୁଦ୍ଧ	ବାରପିଣ୍ଡ-ଜରପାଲ, ଶକରଗଡ଼, ପାକିସ୍ତାନ	[25][26][24]
	ହୋଶିଆର୍ ସିଂହ ଦହିଆ	ମେଜର	ଗ୍ରେନାଡିଅର୍ସ	17 December 1971	ବାସନ୍ତର ଯୁଦ୍ଧ	ବସନ୍ତର ନଦୀ, ଶକରଗଡ଼, ପାକିସ୍ତାନ	[25][26][24]
	ବାନା ସିଂହ	ନାଏବ ସୁବେଦାର	ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ଲାଇଟ୍ ଇନ୍ଫେଣ୍ଟ୍ରି	23 May 1987	ଅପରେସନ୍ ରାଜୀବ	ସିଆଚେନ୍ ଗ୍ଲେସିୟର, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26][24]
	ରାମସ୍ୱାମୀ ପରମଶ୍ୱେରନ	ମେଜର	ମାହାର ରେଜିମେଣ୍ଟ[lower-alpha 4]	25 November 1987*	ଅପରେସନ୍ ପୱନ	ଶ୍ରୀଲଙ୍କା	[25][26][24]
	ମନୋଜ କୁମାର ପାଣ୍ଡେ	ଲେଫ୍ଟନାଣ୍ଟ	୧୧ ଗୋର୍ଖା ରାଇଫଲ୍ସ	3 July 1999*	ଅପରେସନ୍ ବିଜୟ	ଖଲୁବର/ଜୁବେର ଟପ୍, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26]
	ଯୋଗେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଯାଦବ	ଗ୍ରେନେଡ଼ିଅର	ଗ୍ରେନାଡିଅର୍ସ	4 July 1999	ଟାଇଗର ପାହାଡ଼ର ଯୁଦ୍ଧ	ଟାଇଗର ହିଲ୍, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26]
	ସଞ୍ଜୟ କୁମାର	ରାଇଫଲମ୍ୟାନ	ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ରାଇଫଲ୍ସ	5 July 1999	କାର୍ଗିଲ ଯୁଦ୍ଧ	କାର୍ଗିଲ, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26]
	ବିକ୍ରମ ବାତ୍ରା	କ୍ୟାପଟେନ	ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର ରାଇଫଲ୍ସ	7 July 1999*	ଅପରେସନ୍ ବିଜୟ	କାର୍ଗିଲ, ଜମ୍ମୁ-କଶ୍ମୀର, ଭାରତ	[25][26]

ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ପାଇଁ ଭତ୍ତା ଏବଂ ପୁରସ୍କାର |

ପିଭିସିରେ ଲେଫ୍ଟନାଣ୍ଟ ପଦବୀ (କିମ୍ବା ଉପଯୁକ୍ତ ସେବା ସମକକ୍ଷ) ପଦବୀରେ ଥିବା ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ନଗଦ ଭତ୍ତା ଏବଂ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନଗଦ ପୁରସ୍କାର ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ପ୍ରାପ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ, ପତ୍ନୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ କିମ୍ବା ପୁନଃବିବାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପେନସନ୍ ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯାଏ । ଅବିବାହିତ ଥିବା ମରଣୋତ୍ତର ପ୍ରାପ୍ତବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେମାନଙ୍କ ପିତାମାତାଙ୍କୁ ଭତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ। ବିଧବା କିମ୍ବା ବିଧବାଙ୍କୁ ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଗଲେ ତାଙ୍କ ପୁଅ କିମ୍ବା ଅବିବାହିତ ଝିଅଙ୍କୁ ଭତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ।^[27] ପୁରସ୍କାର ବିଜେତାଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ନିୟମିତ ଦରମା ସହିତ ମାସିକ ୨୦,୦ ଟଙ୍କା ଷ୍ଟାଇପେଣ୍ଡ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।^[28] ପୁରସ୍କାର ରାଶି ଏବଂ ପେନସନ ସୁବିଧା ଆୟକରରୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ଏହାବ୍ୟତୀତ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟରେ ପିଭିସି ପୁରସ୍କାର ବିଜେତାଙ୍କ ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଆର୍ଥିକ ପୁରସ୍କାର ରହିଛି।^[29]

ଭାରତୀୟ ସେନାରେ ଏକ ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଜ୍ଞାତ ପରମ୍ପରା ହେଉଛି ପିଭିସି ଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧିଲେ, ସେନାରେ ସମସ୍ତେ ପଦ ନିର୍ବିଶେଷରେ ସଲାମ କରିବେ, ଯଦିଓ କୌଣସି ଆଇନଗତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାହିଁ । ^[30]

ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ଭତ୍ତା

ଅନେକ ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପେନସନ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଛନ୍ତି ଯାହା ପିଭିସି ଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ଷ୍ଟାଇପେଣ୍ଡଠାରୁ ବହୁତ ଅଧିକ । ^[31]

ନଗଦ ରାଶି	ରାଜ୍ୟ ପୁରସ୍କାର
₹ ୨୦ ଲକ୍ଷ	ହରିୟାଣା
₹ ୧୦ ଲକ୍ଷ	ତେଲେଙ୍ଗାନା
₹ 3 ଲକ୍ଷ	ପଞ୍ଜାବ
₹ ୨.୫ ଲକ୍ଷ	ଆସାମ ଚଣ୍ଡିଗଡ଼ ଛତିଶଗଡ଼ ଦିଲ୍ଲୀ ଗୋଆ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ କେରଳ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ
₹ ୨ ଲକ୍ଷ	ରାଜସ୍ଥାନ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ
₹ ୧.୫ ଲକ୍ଷ	ତାମିଲନାଡୁ ମିଜୋରାମ
₹ ୧ ଲକ୍ଷ	ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ବିହାର
₹ ୨୨,୫୦୦	ଗୁଜରାଟ ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀର କର୍ଣ୍ଣାଟକ ଓଡ଼ିଶା ସିକିମ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ

ସ୍ମାରକୀ

ଜାତୀୟ ଯୁଦ୍ଧ ସ୍ମାରକୀ, ପରମ ଯୋଦ୍ଧା ସ୍ଥଳରେ ମେଜର ସୋମନାଥ ଶର୍ମାଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି

ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜର ପୋର୍ଟ ବ୍ଲେୟାରସ୍ଥିତ ମେରିନା ପାର୍କରେ ପିଭିସି ପ୍ରାପ୍ତବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ଏକ ସ୍ମାରକୀ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି। ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର କମାଣ୍ଡର କମାଣ୍ଡର ଇନ୍ ଚିଫ୍ ଭାଇସ୍ ଆଡମିରାଲ ପ୍ରଦୀପ କୁମାର ଚାଟାର୍ଜୀଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବରର ଉପରାଜ୍ୟପାଳ ଲେଫ୍ଟନାଣ୍ଟ ଜେନେରାଲ ଅଜୟ କୁମାର ସିଂହ ୨୦୧୪ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଏହାକୁ ଉଦ୍ ଘାଟନ କରିଥିଲେ। ^[32]

୨୦୧୭ ମେ ୨ ତାରିଖରେ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀର ନ୍ୟାସନାଲ ମିଡିଆ ସେଣ୍ଟରରେ ଆୟୋଜିତ ଏକ ସମାରୋହରେ ପ୍ରତିରକ୍ଷା ରାଷ୍ଟ୍ରମନ୍ତ୍ରୀ ସୁଭାଷ ଭାମରେ ଦେଶର ହଜାରେ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନରେ "ବୀରତାର ପ୍ରାଚୀର" ନିର୍ମାଣ ଅଭିଯାନର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ପିଭିସିର ଦୁଇ ସେବାୟତ ରସିଦ ସୁବେଦାର ଯୋଗେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଯାଦବ ଏବଂ ନାଏବ ସୁବେଦାର ସଞ୍ଜୟ କୁମାର ଏହି ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଏହି ଅଭିଯାନର ନାମ "ବିଦ୍ୟା ବୀରତା ଅଭିଯାନ" ରଖାଯାଇଥିଲା । ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ଓ ସଂପୃକ୍ତ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଅଧ୍ୟାପକଙ୍କ ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଯୋଗଦାନରେ ବିଭିନ୍ନ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ପରିସରରେ ୪.୫ ବାଇ ୬ ମିଟର (୧୫ ବାଇ ୨୦ ଫୁଟ)ର ପାଚେରି ନିର୍ମାଣ କରିବା ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ। ଏହି କାନ୍ଥଗୁଡିକ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ସୂଚନା ସହିତ ପିଭିସିର ସମସ୍ତ ୨୧ ପ୍ରାପ୍ତକାରୀଙ୍କୁ ଚିତ୍ରିତ କରିବାକୁ ହେବ ।^[33]

ଜାତୀୟ ଯୁଦ୍ଧ ସ୍ମାରକୀର ଏକ ଅଂଶ ପରମ ଯୋଦ୍ଧା ସ୍ଥଳରେ ସମସ୍ତ ୨୧ ଜଣ ପ୍ରାପ୍ତବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି । ଏହି ସ୍ଥାନ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ମାରକୀ ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏବଂ ଏଥିରେ ନାୟକମାନଙ୍କ ଉଦାହରଣ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରୁଥିବା ସୂଚନାମୂଳକ ଫଳକ ରହିଛି ।^[34]

ଲୋକପ୍ରିୟ ସଂସ୍କୃତିରେ

ପରମବୀର ଚକ୍ର ବିଜେତାଙ୍କ ଜୀବନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଟିଭି ଧାରାବାହିକ ପରମବୀର ଚକ୍ର (୧୯୯୦)ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଦେଇଥିଲେ ଚେତନ ଆନନ୍ଦ । ଏହି ଧାରାବାହିକର ପ୍ରଥମ ଏପିସୋଡରେ ପ୍ରଥମ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ କୁମାଉଁ ରେଜିମେଣ୍ଟର ମେଜର ସୋମନାଥ ଶର୍ମା ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ ।^[35][36][37]

ଭାରତୀୟ ପଞ୍ଜାବୀ ଭାଷାର ବାୟୋପିକ୍ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ସୁବେଦାର ଯୋଗିନ୍ଦର ସିଂହ (୨୦୧୮) ସିଂଙ୍କ ଜୀବନୀ ଏବଂ ଚୀନ-ଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ତାଙ୍କ ଆକ୍ସନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।^[38]

ବଲିଉଡ ଫିଲ୍ମ ଏଲଓସି କାର୍ଗିଲ (୨୦୦୩)ରେ କାର୍ଗିଲ ଯୁଦ୍ଧର ସମସ୍ତ ପିଭିସି ପ୍ରାପ୍ତବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ବିବରଣୀ ଦିଆଯାଇଛି | ଲେଫ୍ଟନାଣ୍ଟ ମନୋଜ କୁମାର ପାଣ୍ଡେ ଅଜୟ ଦେବଗନ, ସୁବେଦାର ଯୋଗେନ୍ଦ୍ର ସିଂ ଯାଦବ ମନୋଜ ବାଜପେୟୀ, ନାଏବ ସୁବେଦାର ସଞ୍ଜୟ କୁମାର ସୁନୀଲ ସେଟ୍ଟୀ ଏବଂ କ୍ୟାପଟେନ ବିକ୍ରମ ବାତ୍ରା ଅଭିଷେକ ବଚ୍ଚନଙ୍କ ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରିଛନ୍ତି |^[39]

ଆଗାମୀ ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାର ଫିଲ୍ମ 'ଏକକିସ୍'ରେ ସର୍ବକନିଷ୍ଠ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ଅରୁଣ କ୍ଷେତରପାଲଙ୍କ ଜୀବନୀ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯିବ।

୨୦୨୧ରେ ରିଲିଜ୍ ହୋଇଥିବା ଫିଲ୍ମ 'ଶେରଶାହ'ରେ ସିଦ୍ଧାର୍ଥ ମଲହୋତ୍ରା ବିଷ୍ଣୁବର୍ଦ୍ଧନଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ ବାୟୋପିକରେ ବିକ୍ରମ ବାତ୍ରାଙ୍କ ଭୂମିକାରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ। ^{[40] [41]}

ଟିପ୍ପଣୀ

1. Though the Ashoka Chakra is placed below the PVC in order of wear, it is considered as a peacetime equivalent to Param Vir Chakra.^[1]
2. Padma Vibhushan is the medal/honour lower than PVC in order of precedence/wearing
3. Attached to the United Nations Peace Keeping Force stationed in Congo.
4. Attached to the Indian Peace Keeping Force stationed in Sri Lanka.

ଆଧାର

1. "Awards Warb" (PDF). Ministry of Home Affairs (India). p. 1. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 5 September 2016.
2. Chakravorty 1995, p. 40. sfn error: no target: CITEREFChakravorty1995 (help)
3. "Precedence of Medals". Indian Army. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 17 May 2014.
4. "Param Vir Chakra (PVC)". India: National Portal of India. Archived from the original on 14 August 2014. Retrieved 13 August 2014.
5. Higgins 2016. sfn error: no target: CITEREFHiggins2016 (help)
6. NCERT 2016, p. 11. sfn error: no target: CITEREFNCERT2016 (help)
7. Priya Aurora (27 December 2013). "7 Facts Average Indian Doesn't Know About Param Vir Chakra". Topyaps. Archived from the original on 20 September 2016. Retrieved 4 September 2016.
8. Cardozo 2003, p. 4. sfn error: no target: CITEREFCardozo2003 (help)
9. Ashcroft 2006, pp. xi–xiii. sfn error: no target: CITEREFAshcroft2006 (help)
10. Cardozo 2003, p. 5. sfn error: no target: CITEREFCardozo2003 (help)
11. Cardozo 2003, p. 6. sfn error: no target: CITEREFCardozo2003 (help)
12. Satyindra Singh (20 June 1999). "Honouring the Bravest of the Brave". The Tribune, Chandigarh. Archived from the original on 9 September 2014. Retrieved 13 August 2014.
13. "The Swiss-Born Lady Who Crafted Param Vir Chakra, India's Highest Gallantry Award". IndiaTimes (in Indian English). 30 June 2021. Retrieved 2 September 2021.
14. Cardozo 2003, p. 12. sfn error: no target: CITEREFCardozo2003 (help)
15. Cardozo 2003, p. 7. sfn error: no target: CITEREFCardozo2003 (help)
16. "11 Facts You Need To Know About The Param Vir Chakra". Indiatimes. 5 April 2015. Archived from the original on 17 September 2016. Retrieved 4 September 2016.
17. "Param Vir Chakra (PVC)". India: National Portal of India. Archived from the original on 14 ଅଗଷ୍ଟ 2014. Retrieved 13 ଅଗଷ୍ଟ 2014.
18. "11 Facts You Need To Know About The Param Vir Chakra". Indiatimes. 5 April 2015. Archived from the original on 17 September 2016. Retrieved 4 September 2016.
19. Cardozo 2003, pp. Annexure I (204–206). sfn error: no target: CITEREFCardozo2003 (help)
20. Cardozo 2003, p. 206. sfn error: no target: CITEREFCardozo2003 (help)
21. "Param Vir Chakra (PVC)". India: National Portal of India. Archived from the original on 14 ଅଗଷ୍ଟ 2014. Retrieved 13 ଅଗଷ୍ଟ 2014.
22. Priya Aurora (27 December 2013). "7 Facts Average Indian Doesn't Know About Param Vir Chakra". Topyaps. Archived from the original on 20 September 2016. Retrieved 4 September 2016.
23. Sumit Walia (23 ଜାନୁଆରୀ 2009). "The First Param Vir Chakra". Sify News. Archived from the original on 13 ଅଗଷ୍ଟ 2014. Retrieved 13 ଅଗଷ୍ଟ 2014.
24. Chakravorty 1995. sfn error: no target: CITEREFChakravorty1995 (help)
25. Indiatimes News Network (25 January 2008). "Param Vir Chakra Winners Since 1950". Times of India. Archived from the original on 18 October 2016. Retrieved 5 September 2016.
26. Rishabh Banerji (15 August 2015). "21 Param Vir Chakra Winners Every Indian Should Know and Be Proud of". Indiatimes. Archived from the original on 17 September 2016. Retrieved 4 September 2016.
27. Chakravorty 1995, p. 48. sfn error: no target: CITEREFChakravorty1995 (help)
28. "Param Vir Chakra IN". Indian Navy. Archived from the original on 15 September 2016. Retrieved 5 September 2016.
29. "How Do We Reward the Men in Uniform? A Look at the Reward Extended to Gallantry Award Winner". Factly. 18 August 2015. Archived from the original on 18 September 2016. Retrieved 4 September 2016.
30. Radhakrishnan, R.K. "Serving with honour". The Hindu. Retrieved 29 December 2018.^{[dead link]}
31. "How Do We Reward the Men in Uniform? A Look at the Reward Extended to Gallantry Award Winner". Factly. 18 August 2015. Archived from the original on 18 September 2016. Retrieved 4 September 2016.
32. Press Trust of India (18 September 2014). "Param Vir Chakra Memorial dedicated to the nation". Daily News and Analysis. Diligent Media Corporation Limited. Archived from the original on 9 January 2018. Retrieved 9 January 2018.
33. Anil Bhat (10 May 2017). "A 'wall of valour' for our bravehearts in campuses". The Asian Age. Archived from the original on 9 January 2018. Retrieved 9 January 2018.
34. "PM Modi unveils National War Memorial: 10 things to know about it – National War Memorial to be dedicated to soldiers". The Economic Times.
35. Madhu Jain (15 ଅଗଷ୍ଟ 1990). "Mandi House Hardsells Kashmir in its Serial 'Gul Gulshan Gulfam'". India Today. Archived from the original on 14 ଅଗଷ୍ଟ 2014. Retrieved 13 ଅଗଷ୍ଟ 2014.
36. "Goldie Commands Respect Even 10 years After Death". Sunday Guardian. Archived from the original on 21 September 2016. Retrieved 5 September 2016.
37. "Maker of Innovative, Meaningful Movies". The Hindu (in Indian English). 15 June 2007. Archived from the original on 28 February 2018. Retrieved 5 September 2016.
38. "Subedar Joginder Singh Review {2.5/5}: If movies served with a generous dose of national pride are your scene, then this one should not be missed", The Times of India, retrieved 28 November 2021
39. "LOC-Kagil: How 'real'?". The Hindu. Archived from the original on 21 January 2015. Retrieved 5 September 2016.
40. "Kargil martyr Vikram Batra's brother on his biopic: I hope Sidharth Malhotra does justice to Vikram". Hindustan Times (in ଇଂରାଜୀ). 5 June 2018. Retrieved 17 July 2019.
41. "कैप्टन विक्रम बत्रा की बराबरी करने कम हील वाले शूज पहनेंगे सिद्धार्थ, फिल्म के लिए ले रहे हार्ड ट्रेनिंग" [Siddharth will wear low-heeled shoes to match Captain Vikram Batra, taking hard training for the film]. Dainik Bhaskar (in ହିନ୍ଦୀ). 16 July 2019. Retrieved 17 July 2019.

ବାହ୍ୟ ଲିଙ୍କ୍

• "Param Vir Chakra winners since 1950". ଟାଇମ୍ସ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ.
• PVC Awardees
• "India's Param Vir Chakras now available in rare comic book series". ଭାରତ: ଏ ଏନ ଆଇ ନିଉଜ. 22 July 2010. Archived from the original on 23 September 2015.