Orcadas
From Wikipedia, the free encyclopedia
As Illas Orcadas[1][2][3][4] (escocés: Arcaibh[5][6], en inglés e escocés Orkney) [nota 1] son un arquipélago habitado do Mar do Norte, moi próximo á costa setentrional de Escocia, a tan só 16 quilómetros, e que na actualidade constitúen unha área municipal de seu. Atópase ao norte da costa de Caithness e comprende aproximadamente 70 illas, das cales 20 están habitadas.[8][9][10] A illa máis grande Mainland refírese a miúdo como "o continente". Ten unha superficie de 523 km², polo que é a sexta maior illa escocesa e a décima illa máis grande as Illas británicas.[11] O asentamento máis grande e o centro administrativo é Kirkwall.[12]
 | Atención: Este artigo ou apartado precisa dun traballo de revisión.
Cando os problemas se resolvan, retire esta mensaxe, pero non quite esta mensaxe ata que estea todo solucionado. De ser posible, sería mellor substituír este marcador por outro máis específico. (Desde outubro de 2016) |
Arcaibh (gd)  | |||||
| |||||
| Localización | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Estado | Reino Unido | ||||
| País | Escocia | ||||
| Capital | Kirkwall | ||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 22.270 (2019) (22,52 hab./km²) | ||||
| Lingua usada | Lingua scots | ||||
| Xeografía | |||||
| Superficie | 988,7994 km² | ||||
| Bañado por | Mar do Norte | ||||
| Punto máis alto | Ward Hill (en)  (481 m) | ||||
| Identificador descritivo | |||||
| Fuso horario | |||||
| ISO 3166-2 | GB-ORK | ||||
| Código NUTS | UKM65 | ||||
| Páxina web | orkney.gov.uk | ||||
Unha forma do nome data da época prerromana, as illas habitáronse desde hai polo menos 8500 anos, orixinalmente ocupadas por tribos do Mesolítico e neolítico e logo polos pictos. Orkney foi invadido e anexada á forza por Noruega en 875 e colonizada polos nórdicos. O Parlamento escocés re-anexionou o condado á Coroa escocesa en 1472, trala falta de pago dunha dote a Xacobe III tralo seu matrimonio con Margarida de Dinamarca[13] Orkney contén algúns dos sitios neolíticos máis antigos e mellor conservados de Europa, e o "Corazón neolítico das Orcadas" é Patrimonio da Humanidade da UNESCO.
Orkney é unha das 32 áreas de consello de Escocia, unha circunscrición do Parlamento de Escocia, unha área municipal e un condado tradicional. O consello local é Orkney Islands Council, un dos tres Consellos en Escocia cunha maioría dos membros elixidos que son independentes. Os outros son Shetland e Comhairle nan Eilean Siar. Moray está dirixido por unha coalición conservadora / Independente.[14][15]
Ademais da illa grande, a maior parte das illas atópanse en dous grupos, as illas Norte e Sur, todas as cales teñen unha base xeolóxica subxacente de arenisca vermella antiga. O clima é tépedo e os chans son extremadamente fértiles, a maior parte da terra cultívase. A agricultura é o sector máis importante da economía. Os significativos recursos de enerxía eólica e mariña son cada vez máis importantes, e a illa xera máis da súa demanda total de electricidade anual utilizando enerxías renovables. Os residentes locais son coñecidos como orcadianos e teñen un distintivo dialecto orcadian do escocés e unha rica herdanza de folclore. Hai abundancia de fauna mariña e aviar.
Orixe do nome
Pytheas de Massilia visitou Gran Bretaña, probablemente entre o 322 e 285 antes de Cristo, e describiuna como de forma triangular, cunha punta norte chamada Orcas.[16] Isto pode que fixese referencia á península de Dunnet Head, a cal é visible Orkney.[17] No século I DC, o xeógrafo romano Pomponio Mela chamou das illas Orcades, do mesmo xeito que Tácito no ano 98, alegando que o seu sogro Agricola descubrira e subxugado ás Orcades ata entón descoñecidas".[17][18] (aínda que ambos Mela e Plinio referiranse anteriormente ás illas [16]) Os etimólogos xeralmente interpretan o elemento orc- como un nome da tribo picta que significa "porco novo" ou "xabaril novo".[nota 2][20]
Falantes de irlandés antigo se refiren ás illas como Insi Orc "illa dos porcos"..[21][22] O arquipélago se coñece como Ynysoedd Erch na moderna Welsh e Arcaibh no escocés moderno, o -aibh representa un fosilizado caso preposicional final.
Bede refírese ás illas como "Orcades insulae" no seu traballo seminal Historia ecclesiastica gentis Anglorum.[23]
Os colonos noruegueses que chegaron desde finais do século IX reinterpretaron orc como o nórdico antigo orkn "foca", e engadiu ey "illa" ao final[24] polo que o nome converteuse en Orkneyjar "illas das focas", logo abreviado a "Orkney" en Inglés. De acordo coa Historia Norwegiæ, Orkney foi nomeado logo como un earl chamado Orkan.[25]
Os nórdicos coñecían Mainland Orkney como Megenland "Mainland" ou como Hrossey "Horse Island".[26] A illa e coñecida ás veces como Pomona (ou Pomonia), un nome que deriva dunha mala tradución do século XVI por George Buchanan, que de cando en cando se utilizou localmente.[27][28]
Xeografía e economía
O arquipélago ten por volta das 70 illas, das cales só 20 están habitadas. A poboación total das Orcadas é de 20.000 persoas. A maior das illas do arquipélago é A Órcada (en inglés The Mainland), onde ademais está Kirkwall, a capital administrativa (uns 7.000 habitantes), e a vila de Stromness (2.000 habitantes).. Dende o punto de vista xeolóxico as Orcadas son illas continentais separadas de Europa e das restantes Illas Británicas durante a subida xeral do nivel do mar que se produciu no Plioceno.
A economía do arquipélago baséase na industria de produción de la, de carne, de queixo, de cervexa e de whisky. Ademais as súas augas son ricas en xacementos petrolíferos, e son numerosas as plataformas que acollen nas súas proximidades.
Historia
Prehistoria
Unha casca carbonizada de abelá, recuperada en 2007 durante as escavacións en Tankerness na illa de A Órcada datouse entre o 6820 e o 6660 antes de Cristo que indica a presenza de tribos nómades do Mesolítico.[29]. O asentamento permanente máis antigo coñecido atópase en Knap de Howar, unha granxa neolítica na illa de Papa Westray, que data do 3500 a.C. A vila de Skara Brae, é o asentamento neolítico mellor conservado de Europa, crese que estivo habitado desde o 3100 a.C.[30] Outros restos desa época inclúen as Rochas de Stenness, a Tumba de corredor de Maeshowe, o Anel de Brodgar e outras antas. Moitos dos asentamentos neolíticos abandoáronse ao redor do 2500 a.C, posiblemente debido aos cambios no clima.[31][32][33]
Durante o Idade de Bronce construíronse un menor número de grandes estruturas de pedra malia os grandes círculos cerimoniais continuaron en uso.[34] Como a metalurxia introduciuse lentamente a Escocia desde Europa durante un longo período.[35][36] Hai relativamente poucos sitios Orcadians que daten desta época aínda que existe o impresionante montículo Plumcake cerca do Anel de Brodgar e varios sitios das illas como Tofts ness en Sanday e os restos de dúas casas en Holm of Faray.[37][38]
Idade de Ferro
As escavacións en Quanterness na Órcada puxeron de manifesto unha casa circular atlántica construída ao redor do 700 d.C. e similares achados fixéronse en Bu en A Órcada e na canteira de Pierowall en Westray.[39] As estruturas máis impresionantes da Idade de Ferro das Orcadas son as ruínas das últimas torres redondas chamadas "Brochs" e os seus asentamentos asociados, tales como o Broch de Burroughston[40] e o Broch de Gurness. A natureza e a orixe destes edificios é un tema de debate en curso. Outras estruturas deste período inclúen os almacéns subterráneos e as Wheelhouse. Esta última polo xeral en asociación cos sitios Broch anteriores.[41][42]
Durante a invasión romana de Gran Bretaña, o "Rei das Orcadas" foi un dos 11 líderes británicos que se di que se presentaron ao emperador Claudio no ano 43 en Colchester.[43][nota 3] Logo a frota de Agricola foi e veu, posiblemente ancorando en Shapinsay, a influencia romana directa parece ser limitouse ao comercio en lugar da conquista.[46]
Na Idade de Pedra tardía, as Orcadas eran parte do reino picto, e aínda que os restos arqueolóxicos que quedan deste período son menos impresionantes e hai moitas razóns para supoñer que os chans fértiles e os mares ricos das Orcadas fornecian aos pictos dunha vida cómoda[46][nota 4] O gaels da Dalriada comezaron a influír nas illas cara ao final da éra picta, quizais principalmente a través da función dos misioneiros celtas, como se evidencia por varias illas que levan o epíteto "Papa" en conmemoración destes predicadores.[48] Con todo, antes da presenza do gaélico podería establecerse os pictos foran desposeídos aos poucos polos escandinavos desde finais do século VIII en diante. A natureza desta transición é obxecto de controversia, e as teorías van desde a integración pacífica a escravitude e o xenocidio.[49]
Dominio noruegués
 | Por favor, axuda na mellora deste artigo ou sección ampliando a información que achega. Se cadra, podes atopar máis información na páxina de conversa. |
Contra o ano 800, as illas Orcadas foron invadidas polos viquingos que someteron a poboación local de pictos. O arquipélago está ben próximo tanto de Noruega como de Escocia e representaba no seu tempo unha base de inverno ideal para as pillaxes viquingas nas Illas Británicas. Co que apañaban dos saqueos e máis tarde co establecemento dunha colonia de labregos e pastores de ovellas, as Orcadas progresaron. As illas eran, segundo os parámetros desta cultura, ideais para a vida campestre polo seu clima (relativamente) suave, bosques e solos fértiles.
Durante algúns anos as Orcadas conformaron un reino nórdico independente que lle declarou vasalaxe a Noruega durante o século X. A riqueza das illas manifestouse na construción da catedral de San Magno no século XI, inspirada na inglesa catedral de Durham.
En 1472, o arquipélago pasou de mans dinamarquesas a escocesas, como dote na voda da princesa Margarida de Dinamarca co rei Xacobe II de Escocia. O rei Cristián I, quen as entregou, era naquel momento soberano dun amplo territorio que se estendía por toda Escandinavia e que incluía a vella coroa norueguesa. Pero a cultura nórdica sobreviviu durante anos e o orcadés (norn) mantívose vivo cando menos ata o século XVIII. Na actualidade fálanse o escocés e o inglés.
Xeografía
As Orcadas están separadas do continente de Escocia pola Enseada de Pentland, unha ampla enseada de 10 km de ancho entre Brough Ness na illa de South Ronaldsay e Duncansby Head en Caithness. Orcadas atópase entre os 58°41′ e 59°24′ norte, e os 2°22′ e 3°26′ oeste, medindo 80 km. de nordeste a suroeste e 47 km. de leste a oeste e abrangue 975 km².[50][51]
Orcadas está separada das Illas Shetland, un grupo máis afastado, por un corpo de auga chamado Canle da illa Fair.[52]
As illas son principalmente de baixa altitude, agás algúns outeiros de pedra arenisca que se elevan abruptamente na Órcada, Rousay e Hoy (onde se pode atopar o punto máis alto das Orcadas, Ward Hill) e escarpados cantís nalgúnhas zonas da costa oeste. Case todas as illas teñen lochs, pero os cursos de auga son só regatos que drenan a terra alta. As costas están recuadas, e as illas están divididas entre si por estreitos xeralmente chamados "sons" ou "firths".[50][53]
As correntes de marea, ou "roosts" como algúns deles se denominan localmente,[54] de moitas das illas son rápidas, con frecuentes remuíños.[nota 5] As illas destacan pola ausencia de árbores, que en parte se explica polos fortes ventos.[56]
Illas
- Artigo principal: Lista das illas Orcadas.
Mainland (O Continente, ou A Órcada)
- Artigo principal: Mainland, Orkney.
Mainland (O Continente ou A Órcada) é a illa máis grande das Orcadas. As dúas burgh (vilas), das Orcadas Kirkwall e Stromness, están nesta illa, tamén son o corazón do sistema de transporte das Orcadas, con ferrys e conexións aéreas ás outras illas e ao mundo exterior. A illa é a máis poboada (o 75% da poboación das Orcadas) das illas e ten granxas con terras fértiles. A Órcada divídese en áreas chamadas oriental e occidental. Estas áreas están determinadas por se están ao leste ou ao oeste de Kirkwall. A maior parte do continente atópase ao oeste de Kirkwall, con relativamente pouca terra ao leste de Kirkwall.
As parroquias de West Mainland son: Stromness, Sandwick, Birsay, Harray, Stenness, Orphir, Evie, Rendall e Firth. As parroquias de East Mainland son: St Ola, Tankerness, St Andrews, Holm e Deerness.
A illa é na súa maioría baixa (sobre todo na parte leste) pero con cantís costeiros ao norte e oeste e con dous grandes lagos: o Loch of Harray e o Loch of Stenness. O continente contén os restos de numerosas construcións neolíticas, pictas e viquingas. Catro dos principais xacementos neolíticos están incluídos no Corazón neolítico das Orcadas Patrimonio da Humanidade, inscrito en 1999.
As outras illas do grupo clasifícanse como norte ou sur do Continente. Exceptúanse os illotes remotos de Sule Skerry e Sule Stack, que se atopan a 60 km. ao oeste do arquipélago, pero forman parte das Orcadas para fins do goberno local. Nos nomes das illas, o sufixo "a" ou "ay" representa o nórdico "ey", que significa "illa". As descritas como " holms" son moi pequenas.
As Illas do Norte
O grupo de illas do norte é o máis extenso e está formado por un gran número de illas de mediano tamaño, ligadas á Órcada por transbordadores e servizos aéreos. A agricultura, a pesca e o turismo son as principais fontes de ingresos para a maioría das illas.
A máis ao norte é North Ronaldsay, que está a 4 km. máis alá da súa veciña máis próxima, Sanday. Ao oeste sitúase Westray, que ten unha poboación de 550 habitantes. Está conectada por transbordador e vía aérea con Papa Westray, tamén coñecido como "Papay". Eday está no centro das Illas do Norte. O centro da illa é Moorland e as principais industrias da illa foron a extracción de turba e a canteira de pedra calcaria.
Rousay, Egilsay e Gairsay atópanse ao norte da Órcadae oeste a través do Estreito de Eynhallow. Rousay é moi coñecida polos seus antigos monumentos, incluído o Quoyness cairn con cámara e Egilsay ten as ruínas da única igrexa de torre redonda nas Orcadas. Wyre ao sueste contén o sitio do castelo de Cubbie Roo. Stronsay e Papa Stronsay atópanse moito máis ao leste a través do esteiro de Stronsay. Auskerry está ao sur de Stronsay e ten unha poboación de só cinco habitantes. Shapinsay e o seu castelo de Balfour están a pouca distancia ao norte de Kirkwall.
Outras pequenas illas deshabitadas do grupo das Illas do Norte inclúen: Calf of Eday, Damsay, Eynhallow, Faray, Helliar Holm, Holm of Faray, Holm of Huip, Holm of Papa, Holm of Scockness, Kili Holm, Linga Holm, Muckle Green Holm, Rusk Holm e Sweyn Holm.
As Illas do Sur
O grupo sur de illas rodea Scapa Flow. Hoy, ao oeste, é a segunda máis grande das illas Orcadas e Ward Hill no seu extremo norte é a elevación máis alta do arquipélago. O Old Man of Hoy é un coñecido farallón. Graemsay e Flotta están unidos por transbordador á Órcada e Hoy, e este último é coñecido pola súa gran terminal petrolífera. South Walls ten unha torre Martello do século XIX e está conectada a Hoy polo Ayre. Burray atópase ao leste de Scapa Flow e está unido por etrada a South Ronaldsay, que acolle os eventos culturais, o Festival do Cabalo e o Partido de arado dos nenos o terceiro sábado de agosto.[59] Tamén é a localización da Neolítica Tomb of the Eagles. South Ronaldsay, Burray, Glimps Holm e Lamb Holm están conectados por estrada ao Continente polas Churchill Barriers.
As illas do Sur deshabitadas inclúen: Calf de Flotta, Cava, Copinsay, Corn Holm, Fara, Glimps Holm, Hunda, Lamb Holm, Rysa Little, Switha e Swona. O Pentland Skerries atópase máis ao sur, máis preto do continente escocés.
Notas
Véxase tamén
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
