illa de Gran Bretaña e illa de Irlanda From Wikipedia, the free encyclopedia
As illas británicas (ás veces escrito con maiúsculas, Illas Británicas) son xeograficamente a illa de Gran Bretaña e a illa de Irlanda, separadas polo mar de Irlanda, a illa de Mann e outras illas arredor, como as Scilly (Sorlingas), Orcadas, Shetland e Hébridas (Interiores e Exteriores).
| (en) British Isles (ga) Éire agus an Bhreatain Mhór (sco) Breetish Isles (cy) Ynysoedd Prydain (kw) Enesow Bretennek (gd) Eileanan Bhreatainn (gv) Ny h-Ellanyn Goaldagh (fr) Îles Britanniques  | |||||
| |||||
| Tipo | arquipélago grupo de illas | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Situado na entidade xeográfica | Europa | ||||
| |||||
| Bañado por | Océano Atlántico | ||||
| Composto por | |||||
| Características | |||||
| Altitude | 1.343 m | ||||
| Punto máis alto | Ben Nevis (1.344,527 m ) | ||||
| Atravesa | Reino Unido, Irlanda, Guernsey, Jersey e Illa de Man | ||||
| Superficie | 121.684 mi² | ||||
| Área de Salientable Beleza Natural | |||||
| Illas Scilly | |||||
| Data | 1975 | ||||
|
| |||||
| Área de Salientable Beleza Natural | |||||
| Anglesey - Ynys Môn | |||||
Ás veces inclúense por razóns máis políticas que xeográficas as illas da Canle.
En Irlanda, o termo Illas Británicas é controvertido,[1] e hai obxeccións ao seu uso.[2] O Goberno de Irlanda non recoñece oficialmente o termo,[3] e a súa embaixada en Londres desaconsella o seu uso.[4]
As primeiras referencias coñecidas ás illas apareceron nos escritos dos mariñeiros da antiga colonia grega de Massalia.[5][6] Perdéronse os rexistros orixinais; porén, escritos posteriores, como a Ora maritima de Avienius, citada no Massaliote periplo (século VI a.C.) e en O océano de Pytheas (arredor de 325–320 a. C.)[7] sobreviviron. No século I a.C., Diodorus Siculus menciona Prettanikē nēsos,[8] "a illa británica" e Prettanoi,[9] "os británicos".[6] Estrabón utilizou Βρεττανική (Brettanike),[10][11][12] e Marciano de Heraclea, no seu Periplus maris exteri, utilizaba αἱ Πρεττανικαί νῆσοι ("illas Prettanicai") para referirse ás illas.[13] Os historiadores actuais, aínda que non están de acordo absoluto, coinciden en gran parte en que estes nomes gregos e latinos probabelmente foron extraídos das linguas celtas para o arquipélago.[14] Nesta liña, os habitantes das illas foron chamados Πρεττανοί ("Priteni" ou "Pretani").[6][15] O cambio do "P" de Pretannia ao "B" de Britannia polos romanos ocorreu na época de Xulio César.[16]
.jpg)
Claudius Ptolomeo referiuse á illa máis grande como Gran Bretaña (μεγάλη Βρεττανία, megale Brettania) e a Irlanda como Pequena Bretaña ( μικρὰ Βρεττανία, mikra Brettania) na súa obra Almagest (147–148 d. C.).[17] No seu traballo posterior, Xeografía (c. 150), deulles a estas illas os nomes Alwion, Iwernia e Mona (a illa de Man).[18]
As rochas máis antigas do grupo atópanse no noroeste de Escocia, Irlanda e o norte de Gales con 2.700 millóns de anos. Durante o Silúrico as rexións do noroeste chocaron coas do sueste, que fora parte dunha península continental separada. A súa altitude máxima das illas, Ben Nevis, elévase até só 1344 metros. O seu maior lago, o Lough Neagh, ocupa 381 quilómetros cadrados.[19]
O clima das illas é oceánico temperado, con invernos suaves e veráns quentes. A corrente do Atlántico Norte trae moita humidade e eleva a temperatura 11 °C por riba da media mundial para a súa latitude. Isto deu lugar a unha paisaxe que estivo durante moito tempo dominada polos bosques temperados, aínda que a actividade humana despexou a maior parte da cuberta forestal.[19]
As Illas Británicas hoxe caracterízanse por unha densidade de poboación xeralmente alta en Inglaterra, que supón case o 80% da poboación total das illas. Noutros lugares de Gran Bretaña e en Irlanda, a alta densidade de poboación está limitada a áreas metropolitanas ou próximas a algunhas grandes cidades. A área urbana máis grande é a área urbana de Gran Londres con 9 millóns de habitantes. Outros grandes centros de poboación inclúen a área urbana do Gran Mánchester (2,4 millóns), a conurbación de West Midlands (2,4 millóns) e a área urbana de West Yorkshire (1,6 millóns) en Inglaterra, o Gran Glasgow (1,2 millóns) en Escocia e a área de Gran Dublín (1,8 millóns) en Irlanda.[19]
Os hiberni (Irlanda), pictos (norte de Gran Bretaña) e britónicos (sur/oeste de Gran Bretaña), que falaban linguas celtas insulares,[20] habitaron as illas a principios do I milenio a.C. Gran parte da Gran Bretaña foi conquistada polo Imperio Romano a partir do ano 43 d.C. Os primeiros anglosaxóns chegaron cando o poder romano decaeu no século V, e finalmente dominaron o groso do que hoxe é Inglaterra.[21] As invasións viquingas comezaron no século IX, seguidas de asentamentos máis permanentes e cambios políticos, particularmente en Inglaterra. A conquista normanda de Inglaterra en 1066 e a posterior conquista parcial do Anxevino a partir de 1169 levaron á imposición dunha nova elite gobernante normanda en boa parte de Gran Bretaña e partes de Irlanda. Ao final da Baixa Idade Media, Gran Bretaña quedou separada no Reino de Inglaterra e Reino de Escocia, mentres que o control en Irlanda fluía entre os reinos gaélicos, Hiberno-Normandos e o Señorío de Irlanda dominado polos ingleses, pronto restrinxido só a The Pale. A Unión das Coroas de 1603, Actas de Unión de 1707 e Actas de Unión de 1800 tiñan como obxectivo consolidar a Gran Bretaña e Irlanda nunha única unidade política, o Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda, quedando a illa de Man e as illas da Canle como dependencias da Coroa.[19] A expansión do Imperio Británico e as migracións posteriores á Fame irlandesa e as Highland Clearances provocaron a dispersión de parte da poboación e da cultura das illas por todo o mundo, e a rápida despoboación de Irlanda na segunda metade do século XIX. A maior parte de Irlanda separouse do Reino Unido despois da Guerra de Independencia de Irlanda e do posterior Tratado anglo-irlandés (1919–1922), quedando seis condados no Reino Unido como Irlanda do Norte.
As illas británicas constitúen o lugar de dous estados-nación: O Reino Unido de Gran Bretaña e Irlanda do Norte por unha banda, e por outra a República de Irlanda. As dúas illas estiveron vencelladas historicamente á coroa inglesa, pero no século XX (coa guerra de independencia irlandesa e a posterior guerra civil) 32 condados da illa de Irlanda segregáronse da monarquía e constituíronse en república. Os outros catro condados, que estaban comprendidos historicamente na provincia do Ulster (de seis condados), forman parte aínda do Reino Unido.[19]
Historicamente, o nacionalismo irlandés (maiormente católico) sempre pretendeu independizarse do Reino Unido (maioría protestante), e coa creación da República de Irlanda os seus obxectivos víronse parcialmente acadados: porén, o grupo terrorista IRA seguiu atentando para buscar que os catro condados baixo dominio inglés se integrasen na república. Co Tratado de Stormont chegouse a unha solución de compromiso: en termos xerais, a banda terrorista disolvíase a cambio de certa autonomía para os catro condados de maioría protestante.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.jpeg?lang=gl)
