Ο Οίκος των Αγγέλων ήταν Βυζαντινή οικογένεια που έδωσε τρεις Βυζαντινούς Αυτοκράτορες, Δεσπότες της Ηπείρου, Αυτοκράτορες της Θεσσαλονίκης, μέλη της επίσης κυβέρνησαν τη Θεσσαλία, την Αιτωλοακαρνανία, τη Μακεδονία και τη Θράκη. O Αλέξιος Δ΄, προκειμένου να γίνει αυτοκράτορας, παρέδωσε την Κωνσταντινούπολη στους Σταυροφόρους το 1204, υποσχόμενος τεράστια ποσά για την ανατροπή του Αλέξιου Γ΄. Όταν αθέτησε τον λόγο του προς τους δυτικούς ακολούθησε η καταστροφή.
Γενάρχης της Οικογένειας ήταν ο Βυζαντινός αριστοκράτης Κωνσταντίνος Άγγελος από τη Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας.[1] Ο Κωνσταντίνος Άγγελος παντρεύτηκε τη Θεοδώρα Κομνηνή, τέταρτη κόρη του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού του πρώτου Βυζαντινού αυτοκράτορα από τη Δυναστεία των Κομνηνών και της Ειρήνης Δούκαινας. Ο γάμος έγινε λίγο μετά τον θάνατο του πατέρα της Θεοδώρας παρά τη σκληρή αντίδραση της μητέρας της για τη χαμηλή καταγωγή του Κωνσταντίνου. Ο Κωνσταντίνος Άγγελος μετά τον γάμο ανέβηκε ταχύτατα στις τάξεις της Βυζαντινής αριστοκρατίας και πήρε τον τίτλο του "Σεβαστουπέρτατου".[2] Ο τίτλος δόθηκε στους συζύγους των μικρότερων θυγατέρων του αυτοκράτορα, ο Κωνσταντίνος Άγγελος ήταν ένας από τους πρώτους κατόχους.[3]
Οι γιοι του Κωνσταντίνου Άγγελου και της Θεοδώρας Σεβαστοκράτωρ Ιωάννης Δούκας και Ανδρόνικος Άγγελος διακρίθηκαν ιδιαίτερα όταν ανέβηκε στον αυτοκρατορικό θρόνο ο ξάδελφος τους Μανουήλ Α΄ Κομνηνός Τα δυο αδέλφια πολέμησαν στη Βυζαντινή εκστρατεία στο Σουλτανάτο του Ρουμ που κατέληξε στη συντριβή του αυτοκρατορικού στρατού από τους Σελτζούκους στη Μάχη του Μυριοκέφαλου (17 Σεπτεμβρίου 1176)[4]. Ο Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός σφετερίστηκε τον θρόνο από τον ανήλικο ανιψιό του Αλέξιο Β΄ Κομνηνό (1183) και κυβέρνησε τυραννικά την επόμενη διετία (1183 - 1185), τα μέλη του Οίκου των Αγγέλων ήρθαν σε σύγκρουση μαζί του όπως και η υπόλοιπη αριστοκρατία. Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος έκτος και μικρότερος γιος του Ανδρόνικου Άγγελου παρότρυνε τον λαό της Κωνσταντινούπολης σε εξέγερση εναντίον του αυτοκράτορα (11 Σεπτεμβρίου 1185). Ο Ανδρόνικος Α΄ ανατράπηκε την ίδια μέρα και δολοφονήθηκε με φρικτό τρόπο από το εξαγριωμένο πλήθος, ο Ισαάκιος Β΄ στέφτηκε την ίδια μέρα ο πρώτος Βυζαντινός αυτοκράτορας από τον Οίκο των Αγγέλων.
Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος κυβέρνησε την επόμενη δεκαετία (1185 - 1195) και η διακυβέρνηση του συνάντησε σημαντικούς κινδύνους. Η Βουλγαρική Εξέγερση των Ασέν και Πέτρου έπειτα από μακροχρόνιους πολέμους δημιούργησε τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία με τον Οίκο των Ασέν.[5] Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα ζήτησε από τον Ισαάκιο Β΄ την άδεια (1189) να περάσουν τα στρατεύματα του που συμμετείχαν στην Γ΄ Σταυροφορία από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.[5] Ο Ισαάκιος Β΄ που υποψιάζοταν πως ο Φρειδερίκος ήθελε να κατακτήσει τη βυζαντινή αυτοκρατορία, έλεγξε στενά τη πορεία των σταυροφορικών στρατευμάτων.
Ο Φρειδερίκος Βαρβαρόσσα κατέλαβε ως απάντηση πολλές πόλεις της αυτοκρατορίας όπως την Φιλιππούπολη και λεηλάτησε βάναυσα τη Μακεδονία και τη Θράκη. Ωστόσο βλέποντας πως ο Ισαάκιος με τις διαρκής παρενοχλήσεις του στρατού του, του είχε προκαλέσει αξιόλογες ζημιές και επειδή βιαζόταν να φτάσει στη Μέση Ανατολή, ήρθε σε συνεννόηση με τον αυτοκράτορα. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Ισαάκιου Β΄ Αλέξιος Γ΄ Άγγελος τρίτος γιος του Ανδρόνικου Άγγελου ανέτρεψε και τύφλωσε τον αδελφό του (1195) παρά το ότι είχε πληρώσει τα λύτρα για την απελευθέρωση του.[6] Ο Αλέξιος Γ΄ κυβέρνησε την περίοδο (1195 - 1203) και ήταν ένας μέτριος αυτοκράτορας, που ρήμαξε το θησαυροφυλάκιο με αποτέλεσμα να φέρει την αυτοκρατορία σε οικονομική κατάρρευση και φορολόγησε άγρια τον λαό. Ο νέος μεγάλος κίνδυνος για την αυτοκρατορία ήταν οι Φράγκοι, συγκεντρώθηκαν στη Βενετία και ο Δόγης Ενρίκο Ντάντολο ανακήρυξε την Δ΄ Σταυροφορία (1202).
Ο νεαρός Αλέξιος Δ΄ Άγγελος γιος του Ισαάκιου Β΄ που ήθελε να εκδικηθεί την ανατροπή και την τύφλωση του πατέρα του ζήτησε τη βοήθεια των Σταυροφόρων για να ανατρέψει τον θείο του, τους υποσχέθηκε τεράστια οικονομικά ανταλλάγματα και υποταγή της Ορθόδοξης εκκλησίας στον πάπα. Ο νεαρός Αλέξιος ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας στο Δυρράχιο ως Αλέξιος Δ΄ και ο στόλος των Σταυροφόρων υπό την ηγεσία του υπέργηρου δόγη τον μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη (3 Ιουνίου 1203). Ο δειλός Αλέξιος Γ΄ δραπέτευσε, οι Σταυροφόροι κατέλαβαν εύκολα την πόλη (17 Ιουλίου 1203) και ανέβασαν στον θρόνο τον Αλέξιο Δ΄. Η υποταγή της Ορθόδοξης εκκλησία στη Δύση και η τεράστια φορολογική επιδρομή του Αλέξιου Δ΄ στους Έλληνες για να συγκεντρώσει τα χρήματα που απαιτούσαν οι Σταυροφόροι οδήγησαν σε λαϊκή εξέγερση. Ο ηγέτης του αντί-Λατινικού κινήματος Αλέξιος Ε΄ Δούκας ανέτρεψε, σκότωσε τον Αλέξιο Δ΄ και ανέβηκε ο ίδιος στη θέση του αυτοκράτορα (5 Φεβρουαρίου 1204). Η κυριαρχία του Αλέξιου Μούρτζουφλου θα διατηρηθεί μονάχα δυο μήνες, οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και δημιούργησαν τη Λατινική Αυτοκρατορία (12 Απριλίου 1204), οι Σταυροφόροι θανάτωσαν τον Αλέξιο Μούρτζουφλο σαν υπεύθυνο για τον θάνατο του Αλεξίου Δ΄.
Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας νόθος γιος του Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Δούκα του μεγαλύτερου γιου του ιδρυτή της δυναστείας Κωνσταντίνου Άγγελου ίδρυσε το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το Δεσποτάτο ήταν ένα από τα μεγαλύτερα Ελληνικά κράτη που δημιουργήθηκαν την εποχή της Φραγκοκρατίας, διεκδίκησε τον αυτοκρατορικό θρόνο και βρισκόταν σε συνεχή σύγκρουση με την Αυτοκρατορία της Νίκαιας για το θέμα της διαδοχής. Ο Μιχαήλ Α΄ μετά την Ήπειρο κατέκτησε ολόκληρη τη Θεσσαλία και την έδωσε στον γαμπρό του Κωνσταντίνο Μαλιασηνό.[7] Ο Μιχαήλ Α΄ δολοφονήθηκε (1215) και τον διαδέχθηκε ο ετεροθαλής αδελφός του Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας νόμιμος γιος του Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Δούκα.
Ο Θεόδωρος κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη (1224), ίδρυσε την Αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης και στέφτηκε τυπικά νέος Βυζαντινός αυτοκράτορας αλλά η συντριβή του από τον Βούλγαρο τσάρο Ιβάν Ασέν Β΄ στη Μάχη της Κλοκοτνίτσας (1230) του ανέτρεψε τα σχέδια. Ο Θεόδωρος παρέμεινε αιχμάλωτος επτά χρόνια (1230 - 1237) και τυφλώθηκε από τον Βούλγαρο τσάρο, στο Δεσποτάτο της Ηπείρου τον διαδέχθηκε ο νόθος γιος του Μιχαήλ Α΄ Μιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας. Ο Θεόδωρος ελευθερώθηκε όταν ο Βούλγαρος τσάρος παντρεύτηκε την κόρη του (1237), ανακατέλαβε την Αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης από τον αδελφό του Μανουήλ αλλά επειδή ήταν ο ίδιος τυφλός τοποθέτησε αυτοκράτορες τους γιους του. Ο Μανουήλ Κομνηνός Δούκας κατέφυγε στη Νίκαια και με τη βοήθεια της κατέλαβε τη Λάρισα και τα Φάρσαλα, ο Θεόδωρος για να αποφύγει τον εμφύλιο αναγνώρισε τον Μανουήλ κυβερνήτη της Θεσσαλίας (1239) με τον όρο να συνεχίσει ο ίδιος μέσω των γιων του να κυβερνάει τη Θεσσαλονίκη. Ο Μανουήλ πέθανε σε δυο χρόνια χωρίς απογόνους (1241) και ο Μιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας κατέλαβε γρήγορα τη Θεσσαλία για να προλάβει τους θείους του. Ο Ιωάννης Γ´ Δούκας Βατάτζης εκμεταλλεύτηκε την ανικανότητα του γιου του Θεόδωρου Δημήτριου, κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη και διέλυσε την Αυτοκρατορία (1246). Ο Θεόδωρος κατέφυγε στον ανιψιό του και τον προκάλεσε να ξεκινήσει νέο πόλεμο με τη Νίκαια αλλά ηττήθηκαν (1252), ο ίδιος ο Θεόδωρος παρέμεινε αιχμάλωτος του Βατάτζη στη Νίκαια μέχρι τον θάνατο του (1253).
Οι συγκρούσεις ανάμεσα στη Νίκαια και την Ήπειρο συνεχίστηκαν σε πιο έντονο ρυθμό και μετά τον θάνατο του Βατάτζη (1254), ο μελλοντικός αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος διέταξε τον αδελφό του Ιωάννη να επιτεθεί στην Ήπειρο. Ο στρατός του Ιωάννη προχώρησε πολύ γρήγορα και επιτέθηκε στα Ιωάννινα, οι στρατιώτες αιφνιδιάστηκαν και υποχώρησαν άτακτα. Ο Ιωάννης κατέλαβε τα φρούρια της Δεαβόλεως την Οχρίδα, την Πελαγονία, τα Βιτώλια και την περιοχή γύρω από τις Λίμνες Πρέσπες.[8].
Ο Μιχαήλ Β΄ προχώρησε σε συμμαχία με τον πανίσχυρο Πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμο Β΄ Βιλλεαρδουίνο, τον Μανφρέδο της Σικελίας και τον νόθο γιο του Ιωάννη Α΄ Δούκα Κύριο της Θεσσαλίας.[9]. Ακολούθησε η Μάχη της Πελαγονίας (1259), ο Ιωάννης Α΄ Δούκας δραπέτευσε με τον εχθρό, οι σύμμαχοι γνώρισαν τη συντριβή και η Ήπειρος καταλήφθηκε προσωρινά από τις δυνάμεις της Νίκαιας. Ο Μιχαήλ Η΄ αμέσως μετά ανακατέλαβε την Κωνσταντινούπολη από τους Λατίνους και ορκίστηκε νέος Βυζαντινός αυτοκράτορας (1261), όλες οι ελπίδες του Δεσποτάτου της Ηπείρου και του Οίκου των Αγγέλων για τον αυτοκρατορικό θρόνο εξανεμίστηκαν. Οι Ηπειρώτες σύντομα εξεγέρθηκαν εναντίον των Παλαιολόγων, ο Μιχαήλ Β΄ επέστρεψε και πήρε πίσω τα εδάφη του στην Ήπειρο με τη βοήθεια του Μανφρέδου, μια νέα ήττα όμως από τον Μιχαήλ Η΄ τον ανάγκασε να ορκιστεί οριστικά υποτέλεια (1264).
Τον Μιχαήλ Β΄ διαδέχθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου ο γιος του Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας, συμμάχησε με τον Κάρολο τον Ανδεγαυό εναντίον του Βυζαντίου αλλά ο Σικελικός Εσπερινός (1282) τον ανάγκασε να διαλύσει τη συμμαχία. Ο Νικηφόρος Α΄ συμμάχησε με τους Ανθενωτικούς του Βυζαντίου αν και ο ίδιος ήταν σύμμαχος των Δυτικών αλλά όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος βελτίωσε τις σχέσεις του με το Βυζάντιο. Ο Νικηφόρος Α΄ πάντρεψε τη μεγαλύτερη κόρη του Θαμάρ της Ηπείρου με τον πρίγκιπα Φίλιππο Α΄ του Τάραντα γιο του Καρόλου του Χωλού και του υποσχέθηκε τη διαδοχή. Η μικρότερη κόρη του Μαρία Αγγελίνα παντρεύτηκε τον Παλατίνο Κόμη της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου Ιωάννη Α΄ Ορσίνι. Με τον θάνατο του Νικηφόρου Α΄ ξέσπασε σύγκρουση για τη διαδοχή ανάμεσα στον γιο του Θωμά και τον γαμπρό του Φίλιππο του Τάραντα, τελικά επικράτησε ο γιος του Θωμάς Κομνηνός Δούκας χάρη στην υποστήριξη που είχε από τη μητέρα του. Ο Θωμάς απαγόρευσε στην αδελφή του Μαρία Αγγελίνα να συμμετέχει στη διανομή της πατρικής περιουσίας, ο γιος της Νικόλαος Ορσίνι πήγε στην Ήπειρο και δολοφόνησε τον θείο του (1318). Με τη δολοφονία του Θωμά έληξε οριστικά η Δυναστεία των Αγγέλων που κυβέρνησε το Δεσποτάτο της Ηπείρου 114 χρόνια.[10] H Δυναστεία των Αγγέλων συνέχισε να κυβερνά, ωστόσο, μέχρι την οθωμανική κατάκτηση, στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία (δούκες Άγγελοι υπό την Αυτοκρατορία Παλαιολόγου συνόδευαν τον αυτοκράτορα στη Σύνοδο της Κωνσταντίας το πρώτο μισό του 15ου αιώνα15ου αιώνα Άγγελος). Μετά την οθωμανική κατάκτηση διάφοροι κλάδοι μετακινήθηκαν στη Δημοκρατία της Βενετίας και στο Αραγωνικό Βασίλειο των δύο Σικελιών.
Μέλη του ανωτέρω αυτοκρατορικού οίκου υπήρξαν:
- Βυζαντινή Αυτοκρατορία
- Δεσποτάτο της Ηπείρου
- Αυτόνομη ηγεμονία Θεσσαλίας
- Αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης
- Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας Άγγελος
- Μανουήλ Άγγελος
- Ιωάννης Άγγελος
- Δημήτριος Άγγελος
- Σάββας Κομνηνός Τερζόπουλος, Μέγας Δούκας Καλών Δένδρων
- Δεσποτάτο της Σερβίας
- Οθωμανική Αυτοκρατορία
- Δουκάτο της Αυστρίας
- Γερμανία και Βασίλειο της Σικελίας
- Ειρήνη Αγγελίνα, βασίλισσα της Σικελίας το 1193 και βασίλισσα της Γερμανίας
- Βασίλειο της Ουγγαρίας
| Ειρήνη Δούκαινα ΟΙΚΟΣ ΔΟΥΚΩΝ | Αλέξιος Α΄ Κομνηνός Αυτ. των Ρωμαίων ΟΙΚΟΣ ΚΟΜΝΗΝΩΝ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Θεοδώρα Κομνηνή | Κωνσταντίνος σεβαστοϋπέρτατος μέγας δούκας (ναύαρχος) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ιωάννης σεβαστοκράτωρ σύζ. 2.Ζωή Δούκαινα Μακροδούκαινα ΚΛΑΔΟΣ ΗΠΕΙΡΟΥ (ΚΟΜΝΗΝΟΙ ΔΟΥΚΕΣ) | Ανδρόνικος στρατηγός σύζ. Ευφροσύνη Κασταμονίτισσα ΚΛΑΔΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩΝ | Ισαάκιος Άγγελος Δούκας | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (νόθος) Μιχαήλ Α΄ ηγεμών της Ηπείρου σύζ. 1.Μελισσηνή 2.(χήρα του Σεναχειρίμ) | (2) Κωνσταντίνος κυβερνήτης της Ακαρνανίας & Αιτωλίας | (2) Θεόδωρος ηγεμών της Ηπείρου, αυτ. της Θεσσαλονίκης σύζ. Μαρία Πετραλίφαινα ΚΛΑΔΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ | (2) Μανουήλ αυτ. της Θεσσαλονίκης, άρχων της Θεσσαλίας σύζ.1.Ευφημία Νεμάνιτς 2.Μαρία Ασέν | Κωνσταντίνος σεβαστοκράτορας | Αλέξιος Γ΄ Αυτ. των Ρωμαίων σύζ. Ευφροσύνη Καματηρά | Ισαάκιος Β΄ Αυτ. των Ρωμαίων σύζ.1.(;)Ειρήνη Παλαιολογίνα 2.Μαργαρίτα της Ουγγαρίας | Κωνσταντίνος σφετεριστής | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (2) Μιχαήλ Β΄ δεσπ. της Ηπείρου σύζ. Θεοδώρα Πετραλίφαινα | Ιωάννης αυτ. της Θεσσαλονίκης δεσπ. της Θεσσαλονίκης | Δημήτριος αυτ. της Θεσσαλονίκης | Αλέξιος Δ΄ Αυτ. των Ρωμαίων | Ιωάννης δούκας της Σύρμιας | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Νικηφόρος Α΄ δεσπ. της Ηπείρου σύζ. Άννα Καντακοζηνή | Ιωάννης στρατηγός | Δημήτριος (Μιχαήλ) Κουτρούλης στρατιωτικός σύζ. Άννα Παλαιολογίνα η πρεσβύτερη | (νόθος) Ιωάννης Α΄ σεβαστοκράτωρ, άρχων της Θεσσαλίας σύζ. Ταρώναινα ΚΛΑΔΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Θωμάς Α΄ δεσπ.της Ηπείρου σύζ. Άννα Παλαιολογίνα η νεότερη | Μαρία σύζ. Ιωάννης Α΄ Ορσίνι δούκας Κεφαλληνίας & Ζακύνθου | Ανδρόνικος πρωτοσεβαστός σύζ. Κοκκάλαινα | Κωνσταντίνος σεβαστοκράτωρ, άρχων της Θεσσαλίας σύζ. Άννα Ευαγιόνισσα | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Νικόλαος Ορσίνι δούκας Κεφαλληνίας & Ζακύνθου, δεσπ. της Ηπείρου | Ιωάννης Β΄ Ορσίνι δούκας Κεφαλληνίας & Ζακύνθου, δεσπ. της Ηπείρου | Άννα | Ιωάννης Β΄ άρχων της Θεσσαλίας συζ. Ειρήνη Παλαιολογίνα | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Με την κατάκτηση του ελλαδικού χώρου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο Οίκος δεν έπαψε να επηρεάζει τον βαλκανικό και διεθνή χώρο.[εκκρεμεί παραπομπή] Συνέχεια του Οίκου υπήρξε ο Οίκος Μπούα, με λαμπρή στρατιωτική δράση στη φεουδαρχική Ευρώπη.[εκκρεμεί παραπομπή] Διέπρεψαν επίσης και ως αξιωματούχοι της πατριαρχικής αυλής του Φαναρίου.[εκκρεμεί παραπομπή]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
