Δόγης της Βενετίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Ενρίκο Ντάντολο (Enrico Dandolo, 1107 – Μάιος 1205) — εξελληνισμένος ως Ερρίκος Δάνδολος και εκλατινισμένος ως Henricus Dandulus — ήταν ο 41ος δόγης της Βενετίας (1192 - 1205). Ο Ενρίκο Ντάντολο έμεινε γνωστός για την ευσέβεια, τη μακροζωία, την ευφυΐα του και τον αρχηγικό του ρόλο στην Δ΄ Σταυροφορία που κατέκτησε την Κωνσταντινούπολη από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και δημιούργησε τη Λατινική Αυτοκρατορία. Μέλος του πανίσχυρου Οίκου των Ντάντολο που είχε πρωταγωνιστήσει τον Μεσαίωνα στη Βενετία ήταν γιος του Βιτάλ Ντάντολο στενού σύμβουλου του Δόγη της Βενετίας Βιτάλε Β΄ Μίσιελ.[1] Ο Ενρίκο είχε άλλους δυο αδελφούς τον Ανδρέα και τον Τζιοβάνι, ο συνώνυμος θείος του Ενρίκο Ντάντολο ήταν πατριάρχης του Γκράντο.[2][3] Δεν υπάρχουν ιστορικές πηγές για τον νεώτερο Ενρίκο Ντάντολο μέχρι τον θάνατο του πατέρα του (1174).[4] Ο Βιτάλ Ντάντολο είχε φτάσει και αυτός στα 100 χρόνια και οι γιοι του μέχρι τον θάνατο του πατέρα τους ήταν στην σκιά του, το ίδιο και ο Ενρίκο αν και ήταν και ο ίδιος ηλικιωμένος, 67 ετών, όταν πέθανε ο πατέρας του.[5] Συμμετείχε ενεργά στις οικογενειακές επιχειρήσεις αλλά στα περισσότερα έγγραφα υπήρχε η υπογραφή του πατέρα του.[5]
| Ερρίκος Δάνδολος | |
|---|---|
 | |
42ος Δόγης της Βενετίας | |
| Περίοδος | 1 Ιουνίου 1192 - Μάιος 1205 |
| Προκάτοχος | Όριο Μαστροπιέρο |
| Διάδοχος | Πιέτρο Τζιάνι |
| Γέννηση | 13 Μαρτίου 1107 Βενετία |
| Θάνατος | 17 Μαΐου 1205 (98 ετών) Κωνσταντινούπολη |
| Τόπος ταφής | Αγ. Σοφία |
| Σύζυγος | Κοντέσσα |
| Επίγονοι | Ρανιέρο Δάνδολο |
| Πατέρας | Βιτάλ Δάνδολο |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Η πρώτη αποστολή του Ενρίκο ήταν κατά την κρίση των Βυζαντινό-Ενετικών σχέσεων το 1171 και το 1172. Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ Κομνηνός παραχώρησε στην Πίζα και στη Γένοβα συνοικίες στην Κωνσταντινούπολη, ένα εξαγριωμένο πλήθος Βενετών επιτέθηκε στη νεοσύστατη Γενοβέζικη συνοικία.[6] Η επίθεση είχε σαν αποτέλεσμα να διατάξει ο αυτοκράτορας τη φυλάκιση και κατάσχεση αγαθών σε χιλιάδες Βενετούς που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη.[6] Μετά από λαϊκή απαίτηση τον Σεπτέμβριο του 1171 ο Δόγης Βιτάλ Β' οδήγησε 120 πλοία στο Αιγαίο Πέλαγος εναντίον του Βυζαντίου, στην εκστρατεία συμμετείχε ο Ερρίκος Δάνδολος.[7] Μετά από μήνες καθυστερήσεων και συνομιλιών με τους Βυζαντινούς ξέσπασε λοιμός στα Ενετικά στρατεύματα που είχαν στρατοπεδεύσει στη Χίο (1172). Μετά τις άκαρπες διαπραγματεύσεις ο Δόγης Βιτάλ επέστρεψε τον Μάιο του 1172 στη Δημοκρατία της Βενετίας, κατηγορήθηκε για την καταστροφική εκστρατεία και ο εξαγριωμένος όχλος τον θανάτωσε.[8][9]
Ο επόμενος δόγης Σεμπαστιάνο Τζιάνι αναζήτησε συμμαχίες με εχθρούς του Βυζαντίου προκειμένου να πιέσει τον αυτοκράτορα να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με τη Βενετία.[10] Έστειλε πολλαπλές αποστολές στην Κωνσταντινούπολη και στην αυλή του Γουλιέλμου Β΄ της Σικελίας, σε πολλές από αυτές συμμετείχε ο Ενρίκο Ντάντολο αν και δεν είχε συναντήσει ποτέ τον ίδιο τον Γουλιέλμο Β΄.[7] Η συμμετοχή του στις αποστολές ανέβασαν σημαντικά τη φήμη και την αξία του στην αυλή με αποτέλεσμα την εκλογή του αργότερα στη θέση του δόγη (1192). Ο Ενρίκο Ντάντολο έκανε συχνά ταξίδια στην Κωνσταντινούπολη (1183, 1184), στο πρώτο του ταξίδι με τον αδελφό του Τζιοβάνι ενεργούσε για πρώτη φορά σαν δουκικός απεσταλμένος.[11] Ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις με τον νέο αυτοκράτορα Ανδρόνικο Κομνηνό ξάδελφο του Μανουήλ Α΄ για την αποκατάσταση της συνοικίας των Βενετών στην Κωνσταντινούπολη.[11] Έκανε πολλές δωρεές γης σε Βενετσιάνικα μοναστήρια και σαν ανταμοιβή κέρδισε τον τίτλο του δικηγόρου για το μοναστήρι του Αγίου Κυπριανού στο Μουράνο.[12] Ο Ενρίκο Ντάντολο υπηρέτησε ξανά τη Δημοκρατία της Βενετίας σαν δουκικός απεσταλμένος στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον Πιέτρο Τζιάνι και τον Δομήνικο Σανούδο (1184) με στόχο της αποκατάσταση της συνοικίας των Βενετών. Στη συνάντηση αυτή ο αυτοκράτορας συμφώνησε να ελευθερωθούν οι φυλακισμένοι Βενετοί, να αποκατασταθεί η συνοικία τους και να πληρώσει αποζημιώσεις.[13]
Ο δόγης Όριο Μαστροπιέρο παραιτήθηκε (1 Ιουνίου 1192) και ο Ενρίκο Ντάντολο εξελέγη 41ος Δόγης της Βενετίας, ήταν ο πρώτος που εξελέγη από ένα συμβούλιο 40 εκλεκτόρων.[14] Ο Ενρίκο αν και ηλικιωμένος και τυφλός ήταν πολύ φιλόδοξος με τεράστια ενέργεια και διανοητικές ικανότητες.[15][16] Τα αξιοθαύμαστα κατορθώματα του τα επόμενα 11 χρόνια οδήγησαν πολλούς ιστορικούς στο συμπέρασμα ότι ήταν περίπου 70 ετών όταν εξελέγη δόγης. Ο ιστορικός Τόμας Φ. Μάντεν (γεν. το 1960) αποκλείει κατηγορηματικά αυτές τις θεωρίες και διαβεβαιώνει ότι γεννήθηκε το 1107, ήταν δηλαδή 85 ετών όταν έγινε κυβερνήτης.[15] Πολλοί πιστεύουν ότι και άλλα μέλη της Οικογένειας Ντάντολο είχαν ανέβει στο παρελθόν στη θέση του δόγη αλλά ο Ενρίκο είναι ο πρώτος που έχει καταγραφεί από ιστορικούς.[17]
Μια από τις πρώτες ενέργειες του Ενρίκο σαν δόγη ήταν η απέλαση από τη Βενετία όλων των αλλοδαπών που ζούσαν στην πόλη λιγότερο από δυο χρόνια (16 Αυγούστου 1192).[18] Οι γαιοκτήμονες ήταν υποχρεωμένοι να διώξουν όλους τους αλλοδαπούς από τα κτήματα τους με πρόστιμο 50 λίρες σε όσους δεν υπακούσουν, έγινε επιπλέον κατάσχεση όλης της περιουσίας των ξένων. Οι Βενετοί επίσης δεν έπρεπε να δανείσουν χρήματα σε ξένους για μια περίοδο μεγαλύτερη από 15 μέρες με εξαίρεση όσους προέρχονταν από την Ουμάνα και τη Ραγκούσα.[19] Ο λόγος που προχώρησε σε αυτή την απόφαση είναι άγνωστος πιθανότατα η αύξηση σε επικίνδυνο βαθμό των ξένων στη Βενετία τα δυο τελευταία χρόνια αφού η απόφαση δεν αφορούσε ξένους που υπήρχαν στη Βενετία από παλαιότερα.[20] Ο Ενρίκο Ντάντολο σχεδίασε μια επίθεση στη γειτονική Ζάρα που ενοχλούσε πολλά χρόνια τη Βενετία και απειλούσε τον έλεγχο της στη Δαλματία. Η Ζάρα βρισκόταν μέχρι το 1180 υπό τον έλεγχο της Βενετίας και μετά από μια πετυχημένη εξέγερση ανεξαρτητοποιήθηκε.[21] Ο Δάνδολος υποστήριζε από την αρχή την ανακατάληψη της πόλης από τους Βενετούς και χρηματοδότησε τον δόγη Όριο Μαστροπιέρο στη στρατιωτική του εκστρατεία (1187).[22] Η επίθεση του Δάνδολου στη Βενετία είχε μερική επιτυχία (1193), κέρδισε τον έλεγχο σε όλα τα Δαλματικά νησιά που είχαν χαθεί από το 1190, αλλά όχι στην ίδια τη Ζάρα.[22]
Μια από τις πρώτες ενέργειες του ήταν να δώσει τον "δουκικό όρκο" προσδιορίζοντας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του Δόγη. Αναθεώρησε τον ποινικό κώδικα και δημοσίευσε την πρώτη συλλογή του Ενετικού καταστατικού θέτοντας το εθιμικό δίκαιο της Βενετίας σε σταθερή νομική βάση. Ο Δάνδολος επίσης πραγματοποίησε διάφορες συμφωνίες με τη Βερόνα και το Τρεβίζο (1192), με τον Πατριάρχη της Ακουίλιας (1200), με τον βασιλιά της Αρμενίας (1201), το Βυζάντιο (1199), την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (1201) και νίκησε σε μια ναυμαχία ενάντια στην Πίζα (1199).
_di_enrico_dandolo,_1192-1205.JPG)
Από το 1194 προχώρησε σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο νομισματικό σύστημα της Βενετίας, το νόμισμα ήταν η ασημένια δεκάρα που ζύγιζε λιγότερο από 1 γραμμάριο.[23] Η υποβάθμιση της ασημένιας δεκάρας (1180) και η σταθερότητα του νομισματικού συστήματος της Κωνσταντινούπολης και των Ιεροσολύμων οδήγησαν τον Δάνδολο να κόψει τρεις νέους τύπους νομισμάτων : τη μισή δεκάρα, τη δεκάρα του τετάρτου και το ασημένιο γρόσι.[24] Η μισή δεκάρα είχε πρόσμιξη με ασήμι σε ποσοστό 5% και ήταν διακοσμημένη με έναν σταυρό από τη μια πλευρά και τον Άγιο Μάρκο από την άλλη.[25] Η δεκάρα του τετάρτου δεν είχε μεταλλικές προσμίξεις και έγινε το πρώτο Ευρωπαϊκό νόμισμα με προέλευση από την αρχαία Ρώμη.[25] Το ασημένιο γρόσι ήταν το πρώτο νόμισμα από καθαρό μέταλλο που κόπηκε στη Δύση ύστερα από πέντε αιώνες, άξιζε 26 δηνάρια και περιείχε 98,5% ατόφιο ασήμι.[25][26] Διακοσμήθηκε με εικόνες του Δάνδολου και του Αγίου Μάρκου από τη μια πλευρά και τον Ιησού Χριστό ένθρονο από την άλλη σύμφωνα με τη μορφή των Βυζαντινών εμπορικών νομισμάτων.[25] Το γρόσι έγινε σύντομα το κυρίαρχο νόμισμα για τις εμπορικές συναλλαγές στη Μεσόγειο.[25]
Έξι Γάλλοι απεσταλμένοι για την Δ΄ Σταυροφορία έφτασαν στην αυλή της Βενετίας με ελπίδες να κερδίσουν στόλο και προμήθειες.[27] Ο Δάνδολος συναντήθηκε μαζί τους και υπολόγισε τα έξοδα για το ταξίδι που θα ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρηση στην ιστορία της Βενετίας.[28] Ο βασικός όρος της συμφωνίας ήταν ότι η Βενετία θα παρείχε για περισσότερο από έναν χρόνο διευκολύνσεις και προμήθειες για τον στρατό, τέσσερα ασημένια μάρκα θα πλήρωνε για κάθε ιππότη με το άλογο του και δυο για κάθε άλλο μέλος. Οι Βενετοί όταν τους υποσχέθηκαν οι Γάλλοι να μοιράσουν τα λάφυρα τους εφοδίασαν ενθουσιασμένοι με 50 πλήρως εξοπλισμένες γαλέρες.[29] Με τη φανατική υποστήριξη του λαού ο Δάνδολος επιβεβαίωσε τη συμμετοχή του στη Σταυροφορία και ορκίστηκε στα ιερά λείψανα να τηρήσει κάθε όρο της συμφωνίας.[30]
Η Δημοκρατία της Βενετίας αντιμετώπιζε ωστόσο οικονομικά προβλήματα, οι 6 πρώτοι Σταυροφόροι είχαν δανειστεί χρήματα για τον στόλο αλλά δεν τα επέστρεψαν.[31] Με την άφιξη περισσότερων Σταυροφόρων τον Ιούνιο η ανάγκη για την επιστροφή των χρημάτων αυξήθηκε καθώς πολλοί Βενετοί που στήριξαν τις επιχειρήσεις τους στις αποζημιώσεις κινδύνευαν με οικονομική καταστροφή.[32] Ο Ενρίκο Ντάντολο διέταξε τους Σταυροφόρους που έμεναν στο γειτονικό Λίντο να πληρώσουν 85.000 μάρκα αλλά παρά τη μεγάλη οικονομική συμβολή ακόμα και των φτωχών Σταυροφόρων εξακολουθούσαν να χρωστάνε 34.000 μάρκα.[32] Ο Δάνδολος για να μην διακόψει τις επιχειρήσεις τους αποφάσισε να δανειστεί τα χρήματα από το κοινοβούλιο της Βενετίας με την υπόσχεση να τους τα επιστρέψει από τα λάφυρα που θα κέρδιζαν στη Σταυροφορία. Ο Δάνδολος πρότεινε επίσης στους Σταυροφόρους να περάσουν τον χειμώνα στη Ζάρα επειδή οι πειρατές της περιοχής απειλούσαν το εμπόριο της Βενετίας που ήθελε να ανακτήσει την πόλη. Το μεγάλο ενδιαφέρον των Βενετσιάνων για την ανάκτηση της Ζάρας οδήγησε το Μεγάλο Συμβούλιο της πόλης να συμφωνήσει στην πρόταση του Δάνδολου.[33]
Ο στόλος των Σταυροφόρων εγκατέλειψε τη Βενετία την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου 1202 ύστερα από εντυπωσιακή τελετή στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στην οποία ο Ενρίκο Ντάντολο "πήρε τον σταυρό και ορκίστηκε να πεθάνει μαζί με τους Σταυροφόρους μέχρι να πετύχουν τον στόχο τους". Ζήτησε από τους Βενετούς να τον υποστηρίξουν και να δεχτούν τους γιους του ως αντικαταστάτες για την περίοδο που έλλειπε.[34] Οι Σταυροφόροι έφτασαν στη Ζάρα και ζητούσαν με απειλές από τους κατοίκους να παραδοθούν, ο Δάνδολος τους ζήτησε να εγκαταλείψουν την πόλη για να σώσουν τις ζωές τους.[35] Ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ με παρέμβαση του προειδοποίησε τους Σταυροφόρους ότι η Ζάρα δεν είχε καμιά σχέση με τους στόχους τους, επιπλέον την κυβερνούσε ο Ίμρε της Ουγγαρίας που συμμετείχε και ο ίδιος στη Σταυροφορία.[36] Στο τέλος τους προειδοποίησε με αφορισμό αν δεν εγκαταλείψουν την πολιορκία της Ζάρας.[35] Ο Δάνδολος αγνόησε τις προειδοποιήσεις και η Ζάρα έπεσε στους Σταυροφόρους (24 Νοεμβρίου 1202).[37] Ο πάπας αφόρισε όλους τους Βενετούς που συμμετείχαν στη Σταυροφορία, ο Δάνδολος έστειλε τους Γάλλους να παρακαλέσουν συγχώρεση και έκρυψε τον αφορισμό από τους Βενετούς από φόβο μην εγκαταλείψουν τη Σταυροφορία.[38]
Σύντομα έφτασε στη Ζάρα ο Βυζαντινός πρίγκιπας Αλέξιος Δ΄ Άγγελος, ο πατέρας του Ισαάκιος Β΄ Άγγελος είχε εκθρονιστεί βίαια από τον αδελφό του Αλέξιο Γ´ Άγγελο και ο νεαρός Αλέξιος ζητούσε τη βοήθεια των Βενετών για να ανατρέψει τον σφετεριστή θείο του.[39] Ο Ενρίκο Ντάντολο συμφώνησε να αποκαταστήσει τον νεαρό Αλέξιο στον θρόνο σε αντάλλαγμα με την παροχή πλούσιων οικονομικών πόρων για την ολοκλήρωση της Σταυροφορίας.[40] Ο Αλέξιος Δ΄ ανέτρεψε με τη βοήθεια των Βενετών τον θείο του αλλά η υψηλή φορολογία που έβαλε στους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης για να συγκεντρώσει τα λύτρα τους οδήγησε στην εξέγερση και την ανατροπή του, τον αντικατέστησε ο Αλέξιος Ε΄ Δούκας. Οι Σταυροφόροι αμέσως μετά κατάλαβαν την Κωνσταντινούπολη (12 Απριλίου 1204), ακολούθησε σκληρή λεηλασία, ο Ενρίκο Ντάντολο έστειλε πολλά λάφυρα στη Βενετία ανάμεσα στα οποία τα τέσσερα άλογα που διακοσμούν σήμερα τον Καθεδρικό ναό του Αγίου Μάρκου.[41] Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης ανακηρύχτηκε η Λατινική Αυτοκρατορία, οι Σταυροφόροι αναζήτησαν το κατάλληλο πρόσωπο για τη θέση του αυτοκράτορα, μετά την άρνηση του υπέργηρου Δάνδολου το αυτοκρατορικό στέμμα πέρασε στον Βαλδουίνο της Φλάνδρας.[42]
Η διανομή των εδαφών της Λατινικής Αυτοκρατορίας σύμφωνα με το Partitio Terrarum Imperii Romaniae παραχωρούσε στους Βενετούς τα 3/8 των κατακτήσεων σύμφωνα με τη συμφωνία που είχε γίνει από την αρχή της Σταυροφορίας.[43] Οι περιοχές αυτές περιείχαν ένα τμήμα της Κωνσταντινούπολης κοντά στο λιμάνι, ένα τμήμα της ακτής στη Θάλασσα του Μαρμαρά και την Αδριανούπολη.[44] Ο Ενρίκο Ντάντολο πήρε τον τίτλο "Κύριος των 3/8 της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας" που διατηρήθηκε στους Βενετούς μέχρι την κατάρρευση της Λατινικής Αυτοκρατορίας (1261).[45] Τον Αύγουστο του 1204, ο Ντάντολο αγόρασε για λογαριασμό της Βενετίας από τον Βονιφάτιο Μομφερρατικό την Κρήτη έναντι 1000 αργυρών μάρκων, ή 5000 χρυσών δουκάτων.[46] Ο Ενρίκο Ντάντολο πέθανε και τάφηκε τον Ιούνιο στον ναό της Αγίας Σοφίας (1205), ήταν το μοναδικό πρόσωπο που τάφηκε εκεί.[45][47] Τον 19ο αιώνα μια Ιταλική αρχαιολογική ομάδα τοποθέτησε ένα σημάδι στον πιθανό τόπο ταφής του που είναι ορατό ακόμα και σήμερα, ο πραγματικός τάφος του είχε καταστραφεί από τους Οθωμανούς την εποχή που κατέκτησαν την Κωνσταντινούπολη και μετέτρεψαν την Αγία Σοφία σε τζαμί.[47][48]
Δεν είναι γνωστό πότε ο Ενρίκο Ντάντολο τυφλώθηκε, σύμφωνα με τα "Χρονικά του Νόβγκοροντ" τυφλώθηκε από τους Βυζαντινούς στην εκστρατεία του εναντίον τους (1171). Τα Χρονικά γράφουν υποθετικά "ο αυτοκράτορας διέταξε να τυφλωθεί αλλά τα μάτια του έμειναν άθικτα και δεν είπε τίποτα".[49] Σύμφωνα με τη μελέτη του ιστορικού Τόμας Φ. Μάντεν ο Δάνδολος υπέφερε από μερική τύφλωση από ένα σκληρό χτύπημα στο κεφάλι μεταξύ 1174 - 1176.[50] Τα έγγραφα με την υπογραφή του Δάνδολου που έγιναν ευανάγνωστα το 1174 αλλά επεκτάθηκαν μέχρι το 1176 δείχνουν ότι η όραση του σταδιακά χειροτέρευσε.[50] Την εποχή της Δ΄ Σταυροφορίας φαίνεται ότι η τύφλωση του Δάνδολου ήταν ολική, ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος που τον είχε συνοδεύσει γράφει "αν και τα μάτια του ήταν φυσιολογικά δεν μπορούσε να δει ούτε ένα χέρι μπροστά από το πρόσωπο του, είχε χάσει την όραση του από ένα ισχυρό τραύμα στο κεφάλι".[51] Το έγγραφο αυτό πρέπει να ταυτίζεται με τη θεωρία του Μάντεν ότι η τύφλωση του Δάνδολου ήταν επιφανειακή και τα μάτια του φαινόντουσαν άθικτα.
Ο γιος του Δάνδολου Ρανιέρι φαίνεται ότι ήταν αντιβασιλιάς την περίοδο που ο πατέρας του απουσίαζε και σκοτώθηκε αργότερα στον πόλεμο με τη Γένοβα για τον έλεγχο της Κρήτης.[52][53] Δεν είναι γνωστό αν είχε άλλα παιδιά, σύμφωνα με τα έγγραφα της εποχής του δεν έχει αποδειχτεί τίποτα.[54] Ο Ενρίκο Ντάντολο παντρεύτηκε μια γυναίκα που ονομαζόταν κόμισσα Μίνοττο, της ανέθεσε τις εμπορικές και πολιτικές υποθέσεις μαζί με τον αδελφό του Ανδρέα πριν αναχωρήσει για την Κωνσταντινούπολη με τον άλλο αδελφό του Τζιοβάνι (1183).[55] Η ταυτότητα της συζύγου του είναι υπό αμφισβήτηση ίσως να ήταν μέλος της οικογένειας Μινόττο αλλά ο ισχυρισμός είναι αβέβαιος.[56] Διάδοχός του εξελέγη ο Πιέτρο Τζιάνι ο γιος του προηγούμενου δόγη Σεμπαστιάνο Τζιάνι (15 Αυγούστου 1205).
Το Ιταλικό ναυτικό καθέλκυσε τον 19ο αιώνα ένα Θωρακοβάρις Θωρηκτό με το όνομα "Ενρίκο Ντάντολο".
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
