Ανδρόνικος Άγγελος

Ο Ανδρόνικος (1133 - 1185) από τον Οίκο των Αγγέλων ήταν γιος του Κωνσταντίνου Αγγέλου και της Θεοδώρας Κομνηνής. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ξαδέλφου του, Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, υπηρετούσε χωρίς επιτυχία ως στρατιωτικός διοικητής εναντίον των Σελτζούκων Τούρκων και ως απεσταλμένος στο Βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Μετά το θάνατο του Μανουήλ, το 1182 στάλθηκε για να σταματήσει την εξέγερση του Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού, αλλά ηττήθηκε και τελικά του επαναστάτησε. Λίγο αργότερα, οδήγησε μια αποτυχημένη συνωμοσία κορυφαίων αριστοκρατών εναντίον του Ανδρόνικου Α΄. Όταν ανακαλύφθηκε, ο Ανδρόνικος Άγγελος και οι γιοι του έφυγαν από την αυτοκρατορία, καταλήγοντας στην Άκρα, όπου πέθανε. Ήταν ο πατέρας των αυτοκράτορων Ισαακίου Β΄ και Αλεξίου Γ΄.

Ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός, ξάδερφος του Ανδρόνικου Άγγελου, Vatican Library, Rome

Ανδρόνικος Δούκας Άγγελος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Ἀνδρόνικος Δούκας Ἄγγελος (Ελληνικά)
Γέννηση	1133 Κωνσταντινούπολη
Θάνατος	1185 Άκρα
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	διπλωμάτης στρατιωτικός[1]
Οικογένεια
Σύζυγος	Ευφροσύνη Κασταμονίτισσα[2]
Τέκνα	Κωνσταντίνος Κομνηνός Άγγελος Ιωάννης Άγγελος Θεόδωρος Άγγελος Ισαάκιος Β΄ Άγγελος[2] Ειρήνη Αγγελίνα Θεοδώρα Αγγελίνα[2] Αλέξιος Γ´ Άγγελος[3]
Γονείς	Κωνσταντίνος Άγγελος και Θεοδώρα Κομνηνή
Αδέλφια	Μαρία Αγγελίνα Ιωάννης Δούκας Αλέξιος Κομνηνός Άγγελος Ισαάκιος Άγγελος Δούκας Ευδοκία Αγγελίνα Ζωή Αγγελίνα
Οικογένεια	Οίκος των Αγγέλων
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Βυζαντινοσελτζουκικοί πόλεμοι
δεδομένα

Βιογραφία

Ο Ανδρόνικος γεννήθηκε γύρω στο 1133 και ήταν ο τρίτος γιος του Κωνσταντίνου Άγγελου και της Θεοδώρας Κομνηνής, νεότερης θυγατέρας του αυτοκράτορα Αλέξιου Α΄ Κομνηνού (1081-1118) και της Ειρήνης Δούκαινας.^[4][5] Λίγο πριν από το 1155, πιθανότατα περίπου το 1150, νυμφεύτηκε την Ευφροσύνη Κασταμονίτισσα, αδελφή του Θεόδωρου Κασταμονίτη, που έγινε παντοδύναμος υπουργός κατά τη διάρκεια της βασιλείας του γιου του Ανδρόνικου, Ισαάκιου Β΄.^[6][7] Ο Ανδρόνικος καταγράφεται για πρώτη φορά σε ιστορικές πηγές κατά τη διάρκεια μιας Συνόδου τον Μάρτιο του 1166, η οποία συγκλήθηκε για την ερμηνεία της δήλωσης του Χριστού: «Ο Πατέρας μου είναι μεγαλύτερος από εμένα». Συμμετείχε σε αυτήν μαζί με τους αδελφούς του και άλλα ανώτερα μέλη της Αυλής και της Εκκλησιαστικής ιεραρχίας^[8].

Το 1176 ο Ανδρόνικος και ο μεγαλύτερος αδελφός του Ιωάννης διεύθυναν μονάδες του Αυτοκρατορικού στρατού στην εκστρατεία εναντίον του σουλτανάτου των Σελτζούκων του Ικονίου. Η εκστρατεία κορυφώθηκε με μια βαριά ήττα των Βυζαντινών στη μάχη του Μυριοκέφαλου^[8].

Το 1179 ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ ανέθεσε στον Ανδρόνικο να διεξάγει εκστρατεία κατά των Τούρκων στην Αντιόχεια. Ωστόσο κατά τη διάρκεια της νύχτας ορισμένοι Τούρκοι κατάφεραν να μετακινηθούν στο πίσω τμήμα του Αυτοκρατορικού στρατού και άρχισαν να φωνάζουν δυνατά. Φοβούμενος ότι ήταν περικυκλωμένος, ο Ανδρόνικος έφυγε έφιππος προς τις Κολοσσές. Όταν είδε την απομάκρυνση του διοικητή του, ο βυζαντινός στρατός πανικοβλήθηκε και άρχισε να δραπετεύει προς την ίδια κατεύθυνση. Μόνο η παρέμβαση ενός άλλου αυτοκρατορικού συγγενή, του Μανουήλ Καντακουζηνού, ο οποίος με το σπαθί στο χέρι αντιμετώπισε τους πανικόβλητους στρατιώτες και επεσήμανε, ότι κανένας εχθρός δεν τους επιτέθηκε, κατάφερε να σταματήσει τη διαδρομή. Σύμφωνα με τον απολογισμό του ιστορικού Νικήτα Χωνιάτη, ο Αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄ ήταν τόσο θυμωμένος για τις ατιμωτικές ενέργειες του Ανδρόνικου, που τον απείλησε, ότι θα τον περιέφερε δημόσια στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης ντυμένο ως γυναίκα. Εν τέλει όμως υποχώρησε και δεν πραγματοποίησε την απειλή του^[9][10]. Λίγο αργότερα ο Ανδρόνικος προσπάθησε να χωρίσει τη σύζυγό του, Ευφροσύνη Κασταμονίτισσα και να νυμφευτεί την ερωμένη του, αλλά ο Αυτοκράτορας και η Σύνοδος τού απαγόρευσαν να το πράξει^[9].

Την άνοιξη του 1182 η αυτοκράτειρα-αντιβασίλισσα Μαρία της Αντιόχειας και ο επικεφαλής της υπουργός Αλέξιος ο πρωτοσεβαστός, έστειλαν τον Ανδρόνικο να αντιμετωπίσει έναν άλλο εξάδελφο του Μανουήλ Α΄, τον Ανδρόνικο Κομνηνό, ο οποίος είχε εξεγερθεί και βάδιζε προς την Κωνσταντινούπολη. Ο Ανδρόνικος Κομνηνός έφτασε στην περιοχή της Νικομήδειας, όπου πολλοί ντόπιοι τον ακολούθησαν. Σε μια μάχη κοντά στην Αντιόχεια, ο Ανδρόνικος Άγγελος νικήθηκε από το στρατό των επαναστατών, παρόλο που ο στρατός αυτός ήταν μια βιαστικά συναρμολογημένη δύναμη. Κατά την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη, ο Ανδρόνικος αντιμετώπισε κατηγορίες, ότι είχε πάρει χρήματα, που προοριζόταν για το μισθό του στρατού. Φοβούμενος τις κατηγορίες των υπέρ της εξέγερσης, με συμβουλή των γιων του, κρύφτηκε με την οικογένειά του στο τειχισμένο ανάκτορο του στο Εξωκιόνιον, πριν φύγουν από την πόλη και ακολουθήσουν τον Ανδρόνικο Κομνηνό στη Βιθυνία^[11][12][13]. Ενδυναμωμένος από την ήττα του Αυτοκρατορικού στρατού, ο Ανδρόνικος Κομνηνός πήγε στη Χαλκηδόνα, που τη χώριζε ο Βόσπορος από την Κωνσταντινούπολη. Μετά την απομάκρυνση του μεγάλου δούκα Ανδρόνικου Κοντοστεφάνου, ξέσπασε μια εξέγερση στην πόλη, με αποτέλεσμα να ανοιχτούν οι πύλες στον Ανδρόνικο Κομνηνό, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο ως Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Α΄.^[14][15]

Σύντομα όμως οι ίδιοι ευγενείς που βοήθησαν τον Ανδρόνικο Κομνηνό να γίνει Αυτοκράτορας, συνωμότησαν στη συνέχεια εναντίον του, αφού κατέστη σαφές, ότι δεν σκόπευε να τους δώσει τις προνομιακές θέσεις, που κατείχαν κατά τη βασιλεία του Αυτοκράτορα Μανουή Α΄. Ο Ανδρόνικος Άγγελος και ο Ανδρόνικος Κοντοστέφανος, μαζί με τους πολυάριθμους γιους τους, και οι λογοθέτης του δρόμου Βασίλειος Δούκας Καματηρός, ήταν οι ηγέτες της συνομωσίας, η οποία ανακαλύφθηκε γρήγορα από τους αντιπροσώπους του Αυτοκράτορα. Ο Καματηρός, ο Κοντοστέφανος και τέσσερις από τους γιους του, καθώς και πολλά άλλα μέλη της συνωμοσίας, τυφλώθηκαν, αλλά ο Ανδρόνικος και δύο από τους γιους του έφυγαν. Σύμφωνα με τον Χωνιάτη, ο Ανδρόνικος και οι γιοι του βρήκαν μια βάρκα φορτωμένη με άδειους αμφορείς και διέφυγαν από τους Αυτοκρατορικούς στρατιώτες, ρίχνοντας το φορτίο· επιβιβάστηκαν και διέφυγαν με ασφάλεια.^[16][17] Ο Ανδρόνικος έφυγε από τη Ρωμαϊκή επικράτεια και πήγε στη Δαμασκό και τη Βαγδάτη, όπου συναντήθηκε και έλαβε βοήθεια από τον Σαλαντίν, πριν εγκατασταθεί στην Άκρα. Ισως απεβίωσε εκεί, λίγο πριν την άνοδο του γιου του Ισαάκιου Β΄ στο θρόνο, τον Σεπτέμβριο του 1185.^[9]

Οικογένεια

Ο Ανδρόνικος νυμφεύτηκε την Ευφροσύνη Κασταμονίτισσα και είχε τα εξής τέκνα:

• Κωνσταντίνος π. 1151-μετά το 1199, στρατιωτικός, τυφλώθηκε από τον Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό. Ο αδελφός του Ισαάκιος Β΄ του απένειμε τον τίτλο του σεβαστοκράτορος. Τα ονόματα της συζύγου του και των τέκνων του είναι άγνωστα.^[18]
• Ιωάννης π. 1152-μάλλον μετά το 1222, τυφλώθηκε από τον Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό. Ο αδελφός του Ισαάκιος Β΄ του απένειμε τον τίτλο του καίσαρος και μετά του σεβαστοκράτορος. Νυμφεύτηκε μάλλον την Ειρήνη Κομνηνή και είχε έναν γιο, τον Ανδρόνικο.^[19]
• Αλέξιος Γ΄ π. 1153-1211, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων, νυμφεύθηκε την Ευφροσύνη Δούκαινα Καματηρά.
• Μιχαήλ γενν. π. 1154, άγνωστος από τις γραπτές πηγές. Μπορούμε να τον ταυτίσουμε από μία σφραγίδα του με τον τίτλο του καίσαρα. Ο Ανδόνικος Α΄ Κομνηνός τύφλωσε όλους τους αδελφούς, εκτός από τον Αλέξιο Γ΄ και τον Ισαάκιο Β΄.^[20]
• Θεόδωρος π. 1155-μετά το 1199, στασίασε το 1183 εναντίον του Ανδρόνικου Α΄ στην Προύσα, αλλά ηττήθηκε και τυφλώθηκε. Κατέφυγε στους Σελτζούκους. Όταν ο αδελφός του Ισαάκιος Β΄ έγινε Αυτοκράτορας, μάλλον τον έκανε καίσαρα. Τα ονόματα της συζύγου του και των τέκνων του είναι άγνωστα.^[21]
• Ισαάκιος Β΄ 1156-1204, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων, σύζυγος πρώτα της Ειρήνης Παλαιολογίνας και μετά της Μαργαρίτας της Ουγγαρίας.
• Ειρήνη γενν. π. 1154, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Καντακουζηνό καίσαρα. Είχαν τουλάχιστον έναν γιο, του οποίου το όνομα είναι άγνωστο^[22]
• Θεοδώρα, παντρεύτηκε τον Κορράδο Α΄ μαρκήσιο του Μομφερράτου.

Παραπομπές

1. Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
2. «Kindred Britain»
3. Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
4. Brand 1968, p. 282.
5. Varzos 1984a, pp. 264, 656.
6. Polemis 1968, p. 86.
7. Varzos 1984a, p. 660.
8. Varzos 1984a, p. 656.
9. Varzos 1984a, p. 657.
10. Magoulias 1984, pp. 110–111.
11. Brand 1968, p. 39.
12. Varzos 1984a, pp. 658–659.
13. Magoulias 1984, p. 138.
14. Brand 1968, pp. 39–41.
15. Magoulias 1984, pp. 138–140.
16. Varzos 1984a, p. 659.
17. Magoulias 1984, p. 148.
18. Varzos 1984b, pp. 715–723.
19. Varzos 1984b, pp. 723–726.
20. Varzos 1984b, pp. 801–802.
21. Varzos 1984b, pp. 802–807.
22. Varzos 1984b, pp. 840–842.

Πηγές

• Brand, Charles M. (1968). Byzantium Confronts the West, 1180–1204. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Magoulias, Harry J., επιμ. (1984). Ο City of Byzantium: Annals of Niketas Choniatēs. Detroit: Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-1764-8.
• Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: The Athlone Press.
• Varzos, Konstantinos (1984a). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [The Genealogy of the Komnenoi] (PDF). A. Thessaloniki: Centre for Byzantine Studies, University of Thessaloniki. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2018.
• Varzos, Konstantinos (1984b). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [The Genealogy of the Komnenoi] (PDF). B. Thessaloniki: Centre for Byzantine Studies, University of Thessaloniki. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 3 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2018.

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Andronikos Doukas Angelos της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).