Ισαάκιος Β΄ Άγγελος

Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος (Σεπτέμβριος 1156 - 8 Φεβρουαρίου 1204) ήταν Βυζαντινός Αυτοκράτορας (1185 - 1195) μόνος του και έπειτα σε συμβασιλεία με τον γιο του Αλέξιο Δ΄ Άγγελο (1203 - 1204). Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος ήταν έκτος και μικρότερος γιος του Ανδρόνικου Άγγελου Βυζαντινού στρατιωτικού ηγέτη στη Μικρά Ασία και της Ευφροσύνης Κασταμονίτισσας (1125 - 1195). Ο πατέρας του Ανδρόνικος Άγγελος ήταν μικρότερος γιος του Κωνσταντίνου Αγγέλου γενάρχη του Οίκου των Αγγέλων και της Θεοδώρας Κομνηνής της κόρης του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα από τη Δυναστεία των Κομνηνών.

Ισαάκιος Β΄
Ο Ισαάκιος Β' σε νόμισμα. Επιγραφή ΙCΑΑΚΙOC ΔΕCΠΟΤΗC
Αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
Περίοδος	1185 - 1195
Προκάτοχος	Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός
Διάδοχος	Αλέξιος Γ´ Άγγελος
Περίοδος	1203 - 1204
Προκάτοχος	Αλέξιος Γ' Άγγελος
Διάδοχος	Αλέξιος Ε΄ Δούκας
Γέννηση	1156
Θάνατος	1204
Σύζυγος	Ειρήνη Μαργαρίτα της Ουγγαρίας
Επίγονοι	Άννα-Ευφροσύνη Ειρήνη Αλέξιος Δ' Ιωάννης
Οίκος	Αγγέλων
Πατέρας	Ανδρόνικος Άγγελος
Μητέρα	Ευφροσύνη Κασταμονίτισσα
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Άνοδος στον θρόνο με επανάσταση

Ο ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης περιγράφει την εξωτερική του εμφάνιση: "η όψη του ήταν ροδοκόκκινη, τα μαλλιά του ήταν κόκκινα, είχε μέτριο ύψος και ήταν γεροδεμένος".^[1] Τη σύντομη περίοδο που κυβέρνησε ο Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός (1183 - 1185), ο Ισαάκιος μαζί με τον πατέρα και τους μεγαλύτερους αδελφού του ενεπλάκη σε επαναστάσεις, που ξέσπασαν εναντίον του Αυτοκράτορα στη Νίκαια της Βιθυνίας και στην Προύσα. Ο Αυτοκράτορας δεν τον τιμώρησε για την απιστία του και ο Ισαάκιος Β΄ παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη. Την εποχή όμως που ο Ανδρόνικος Α΄ απουσίαζε από την πρωτεύουσα (11 Σεπτεμβρίου 1185), ο στρατηγός του Στέφανος Αγιοχριστοφορίτης (1130 - 1185) επιχείρησε να συλλάβει τον Ισαάκιο· ο Ισαάκιος τον δολοφόνησε και βρήκε καταφύγιο στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας.

Ο Ανδρόνικος Α΄ ως Αυτοκράτορας είχε άσχημη φήμη για τη βιαιότητά του και τις προσπάθειές του να κρατήσει την εκκλησία υποταγμένη· ήταν μισητός στον λαό της πόλης. Ο Ισαάκιος έκανε έκκληση στον λαό και αμέσως σε όλη την Κωνσταντινούπολη ξέσπασε ένα μαζικό κίνημα εναντίον του Αυτοκράτορα. Με την επιστροφή του ο Ανδρόνικος Α΄ αναγνώρισε ότι ήταν έκπτωτος, καθώς ο λαός της Κωνσταντινούπολης είχε ήδη στέψει νέο Αυτοκράτορα τον Ισαάκιο Β΄ Άγγελο (1185). Ο Ανδρόνικος Α΄ προσπάθησε να δραπετεύσει με πλοίο, αλλά συνελήφθη. Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος τον παρέδωσε στο εξαγριωμένο πλήθος, που τον θανάτωσε με φρικτό τρόπο (12 Σεπτεμβρίου 1185).

Συμμαχικοί γάμοι

Η θανάτωση του Στίφεν Χαζιοχριστοφορίτη σε μικρογραφία του Ζαν Κολόμπ (1473)

Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος προσπάθησε με κάθε μέσο να ενισχύσει τη θέση του σαν Αυτοκράτορας, με γάμους. Η ανιψιά του Ευδοκία Αγγελίνα παντρεύτηκε τον Στέφανο τον Πρωτόστεπτο, δεύτερο γιο του Στέφανου Νεμάνια του μεγάλου Πρίγκιπα της Σερβίας, που ίδρυσε τη Δυναστεία των Νέμανιτς. Η αδελφή τού Ισαάκιου Β΄, η Θεοδώρα παντρεύτηκε τον Ιταλό μαρκήσιο Κορράδο του Μομφερράτου. Ο ίδιος ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος παντρεύτηκε τον Ιανουάριο του 1186 τη Μαργαρίτα της Ουγγαρίας, κόρη του Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας, που μετονομάστηκε σε Μαρία. Η Ουγγαρία ήταν από τις ισχυρότερες γειτονικές χώρες και η Μαρία είχε από τους γονείς της ρίζες από τις μεγαλύτερες βασιλικές οικογένειες. Την εποχή του Ισαάκιου Β΄ Άγγελου στη διοίκηση της Αυτοκρατορίας κυριαρχούσαν δύο μεγάλες μορφές: ο εκ μητρός θείος του Θεόδωρος Κασταμονίτης, που ήταν ο πραγματικός κυβερνήτης και μετά τον θάνατο του (1193) αντικαταστάθηκε από τον Κωνσταντίνο Μεσοποταμίτη, που διεκδικούσε την εξουσία σε ολόκληρη την Αυτοκρατορία.

Η Μάχη του Δημητρίτζη

Ο Ισαάκιος Β΄ ξεκίνησε τη βασιλεία του με έναν μεγάλο θρίαμβο, όταν συνέτριψε τον Νορμανδό Βασιλιά της Σικελίας Γουλιέλμο Β΄ στη Μάχη του Δημητρίτζη (στη Σιντική της Μακεδονίας) (7 Νοεμβρίου 1185). Ήταν καθοριστική Βυζαντινή νίκη, η οποία τερμάτισε οριστικά τη Νορμανδική απειλή για την Αυτοκρατορία,^[2][3] καθώς ο Γουλιέλμος Β΄ είχε επιτεθεί στα Βαλκάνια στα τέλη της βασιλείας του Ανδρόνικου Α΄. Ο Ισαάκιος Β΄ έστειλε στην Άκρα στα τέλη του 1185 έναν στόλο από 80 γαλέρες για να ελευθερώσει τον αδελφό του Αλέξιο Γ΄ Άγγελο, αλλά οι Νορμανδοί της Σικελίας τον κατέστρεψαν. Έστειλε έναν δεύτερο στόλο με 80 πλοία, αλλά απέτυχε να ανακτήσει την Κύπρο, που είχε κυριεύσει ο Βυζαντινός πρίγκιπας Ισαάκιος Κομνηνός Καματηρός με την υποστήριξη των Νορμανδών. Ο στόλος όμως εμποδίστηκε εξαιτίας της συμμαχίας του βασιλείου της Κύπρου με τους Νορμανδούς, που έστειλαν τον Μαργαριτώνη για να υπερασπιστεί το νησί. Την ίδια εποχή κυκλοφορούσαν πολλές φήμες στους Αγίους Τόπους, ότι ο Ισαάκιος Β΄ είχε συμμαχήσει με τον Σαλαντίν ^[4] κατά των σταυροφόρων, ωστόσο αυτός ο μύθος έχει σήμερα καταρριφθεί.^[5] Ο Σαλαντίν κατέλαβε τα Ιεροσόλυμα (1187), καταλύοντας το ομώνυμο Σταυροφορικό βασίλειο. Σε πλήρη αντίθεση με το αντίστοιχο γεγονός της πτώσης των Ιεροσολύμων στους Φράγκους, ο Σαλαντίν δεν επιδόθηκε σε σφαγή, αλλά επέτρεψε σχεδόν σε όλους τους Χριστιανούς να εξαγοράσουν την ελευθερία τους.

Η Επανάσταση των Βουλγάρων

Η υψηλή φορολογία στα Βαλκάνιαγια να πληρώσει τους μισθοφόρους του, προκάλεσε στα τέλη του 1185 τη Βουλγαρική Εξέγερση των Ασέν και Πέτρου.^[6] Η επανάσταση δημιούργησε τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία με τον Οίκο των Ασέν. Ο Ισαάκιος Β΄ αρχικά οδήγησε ο ίδιος τα στρατεύματα, κατατρόπωσε τους επαναστάτες, που υποχώρησαν στα εδάφη των Βλάχων στα σύνορα του Δούναβη, αλλά δεν εκμεταλλεύτηκε τη νίκη του και γύρισε στην Κωνσταντινούπολη βιαστικά. Οι Βούλγαροι ανασυντάχθηκαν εξασφαλίζοντας τη συμμαχία των Κουμάνων. Οι Κουμάνοι διέθεταν έναν αμέτρητο αριθμό πολεμιστών και η συμμαχία τους ουσιαστικά έσωσε τη βουλγαρική επανάσταση. Ο Αυτοκράτορας αντέδρασε: στην αρχή ανέλαβε ο θείος του Σεβαστοκράτωρ Ιωάννης Δούκας που τον είχε βοηθήσει, αλλά αντικαταστάθηκε λόγω υποψίας για συνωμοσία και ανέλαβε ο Ιωάννης Καντακουζηνός, τον οποίο είχε επιχειρήσει ανεπιτυχώς να τυφλώσει ο Ανδρόνικος Α΄. Ο μεγάλος νικητής των Νορμανδών Αλέξιος Βρανάς απεστάλη τελικά από τον Αυτοκράτορα εναντίον των Βουλγάρων (1187), εκεί ο στρατηγός Βρανάς κατάφερε σημαντικά πλήγματα στους Βουλγάρους,^[7] στην επιστροφή του επιχείρησε να ανατρέψει τον Ισαάκιο Β΄, αλλά σκοτώθηκε από τον γαμπρό εκείνου Κορράδο του Μομφερράτου και τους στρατιώτες του που τον περικύκλωσαν.

Σε συμφωνία που έκανε με τη Βενετία (1187), η Δημοκρατία της Βενετίας συμφώνησε να του παρέχει ετήσια 40 - 100 γαλέρες σε εξάμηνη υπηρεσία για εμπορικούς σκοπούς. Σε κάθε γαλέρα θα εργαζόταν 140 κωπηλάτες· υπήρχαν στην Αυτοκρατορία 18.000 Βενετοί μετά τις διώξεις του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού.^[8]

Ο Ισαάκιος Β΄ πολιόρκησε το Λόβετς (1187), όπου και έλαβε ως ομήρους τη γυναίκα και τον μικρότερο αδελφό του Ιβάν Ασέν Α΄, τον Καλογιάν της Βουλγαρίας, που συνέλαβε στην πολιορκία, ωστόσο αυτή η επιτυχία δεν ήταν αρκετή για να αποθαρρύνει τους Βουλγάρους που είχαν εξασφαλίσει τη βοήθεια των Κουμανικών ορδών.

Διαμάχη με τον Φρειδερίκο Α΄ Βαρβαρόσσα

Νόμισμα Ισαακίου Β΄ Αγγέλου:
η Παναγία ένθρονη. Επιγρ.: ΜΡ ΘΥ.

Η προσοχή του Αυτοκράτορα στράφηκε στη συνέχεια στην Ανατολή, στην οποία εμφανίστηκαν πολλοί διεκδικητές του θρόνου. Ο βασιλιάς Φρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα της Γερμανίας ζήτησε από τον Ισαάκιο Β΄ την άδεια (1189) να περάσουν τα στρατεύματα του, που συμμετείχαν στην Γ΄ Σταυροφορία, από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.^[6] Ο Ισαάκιος Β αρχικά δέχτηκε αλλά είχε βάσιμες υποψίες ότι ο Γερμανός αυτοκράτορας ήθελε να κατακτήσει τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και έτσι προσπάθησε να ελέγξει στενά τη διάβαση του Γερμανικού στρατεύματος μέσα από τα αυτοκρατορικά εδάφη. Ο Άγγελος είχε σημαντικούς λόγους να πιστεύει κάτι τέτοιο, καθώς ο Φρειδερίκος είχε αναπτύξει έντονες διπλωματικές επαφές με τους Βουλγάρους και τους Σέρβους, εχθρούς της αυτοκρατορίας εκείνη τη περίοδο. Ο Βαρβαρόσσα αποφάσισε να εκδικηθεί: κατέλαβε τη Φιλιππούπολη, ο Ισαάκιος έστειλε ένα στρατό να ανακαταλάβει τη πόλη, αλλά παρά τις αρχικές επιτυχίες, οι Γερμανοί σταυροφόροι ήταν περισσότεροι αριθμητικά και έχοντας μάθει τα πάντα γύρω από το στράτευμα των βυζαντινών από τους Αρμενίους κατάφεραν να νικήσουν το μικρότερο βυζαντινό στρατό. Στη μάχη που ακολούθησε ξεχώρισαν οι Αλανοί άντρες του Θεόδωρου Βρανά που αντιμετώπισαν σθεναρά τους Γερμανούς. Έπειτα ο Φρειδερίκος προκάλεσε μεγάλες ζημιές στη Μακεδονία και τη Θράκη, οι οποίες λεηλατήθηκαν βάναυσα, ωστόσο ο Γερμανός αυτοκράτορας βλέποντας πως η σταυροφορία του καθηστερούσε και πως οι Βυζαντινοί του είχαν προκαλέσει αξιόλογες απώλειες με τις συνεχείς παρενοχλήσεις τους, αναγκάστηκε να έρθει σε συμφωνία με τον Ισαάκιο. Ο Ισαάκιος Β΄ υποχρεώθηκε να κάνει ορισμένες υποχωρήσεις, όπως να προσφέρει στον Φρειδερίκο τα τρόφιμα που χρειαζόταν και πλοία για να περάσει στη Μικρά Ασία.

Ο Βαρβαρόσσα πέρασε στη Μικρά Ασία και κατέλαβε το Ικόνιο με πολύ δυσκολία από τους Σελτζούκηδες. Στην πορεία όμως πέθανε από πνιγμό, με αποτέλεσμα την άμεση και άδοξη λήξη της Σταυροφορίας, χωρίς αυτή να πλησιάσει τον στόχο της, πράγμα που γλίτωσε τον Ισαάκιο από έναν επικίνδυνο εχθρό. Ο γιος του Ερρίκος ΣΤ΄ της Γερμανίας ανέλαβε την πρωτοβουλία για νέα Σταυροφορία (1195), απειλώντας τον Ισαάκιο ότι θα κατευθύνει σταυροφορία ενάντια στο Βυζάντιο, ο Άγγελος απάντησε στέλνοντας πρεσβεία για να λύσει διπλωματικά το θέμα^[9]. Αν και τα πρώτα στρατεύματα κινήθηκαν επιτυχώς, ο θάνατος του Ερρίκου ΣΤ΄ στη Μεσσήνη (1197) έδωσε άδοξο τέλος και σε αυτή τη νέα εκστρατεία.

Ανατροπή από τον αδελφό του

Τα επόμενα πέντε χρόνια κυριάρχησαν συνεχείς πόλεμοι με τους Βούλγαρους. Ο ίδιος ο Ισαάκιος ανέλαβε προσωπικά πολλές εκστρατείες, παρά το ότι οι περισσότερες ήταν περιορισμένες, κατάφερε κάποια αξιόλογα πλήγματα στους επαναστάτες ωστόσο σε μια από αυτές (1190) ο Ισαάκιος σώθηκε την τελευταία στιγμή.^[6] Ακολούθησε η πιο οδυνηρή ήττα των Βυζαντινών από τους Βούλγαρους στη μάχη της Αρκαδιούπολης (1194) χάρη σε σημαντικά λάθη των στρατηγών. Ωστόσο την επόμενη κιόλας χρονιά, ο Ισαάκιος Β΄ χωρίς να χάσει τη διάθεση του και γεμάτος ζήλο σύμφωνα με τον Νικήτα Χωνιάτη ετοίμασε νέα εκστρατεία εναντίον των Βουλγάρων (1195), η οποία πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Βασίλειο της Ουγγαρίας και είχε μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας. Ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Αλέξιος Γ΄ Άγγελος εκμεταλλεύτηκε την απουσία του αδελφού του σε κυνήγι για να τον ανατρέψει και να ανακηρυχτεί νέος Αυτοκράτορας με την υποστήριξη του στρατού.^[6] Ο Ισαάκιος Β΄ Άγγελος τυφλώθηκε και φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη.^[6]

Δεύτερη βασιλεία

Μετά από οκτώ χρόνια φυλάκισης ξεκίνησε η Δ΄ Σταυροφορία. Οι Σταυροφόροι έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη (1203), την κατέλαβαν στις 17 Ιουλίου 1203, ανέτρεψαν τον σφετεριστή Αλέξιο Γ΄ και απελευθέρωσαν τον γηραιό και τυφλό Ισαάκιο Β΄ Άγγελο. Ο ίδιος ο Ισαάκιος, είχε ζήσει μια σκληρή, φτωχική ζωή στη φυλακή του, έτσι όταν η Σύγκλητος τον όρισε αυτοκράτορα τα μυαλά του ήταν διαταραγμένα και δεν μπορούσε να κυβερνήσει και έτσι τοποθετήθηκε Αυτοκράτορας ο γιος του Αλέξιος Δ΄ Άγγελος.^[6] Ο νεαρός Αλέξιος Δ΄ στάθηκε ανίκανος να εκπληρώσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις στους Σταυροφόρους, έτσι στην Κωνσταντινούπολη ξέσπασαν ταραχές. Ο ανώτατος κρατικός υπάλληλος Αλέξιος Μούρτζουφλος εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση, ανακηρύχτηκε στις αρχές του 1204 αυτοκράτορας ως Αλέξιος Ε΄ Δούκας και φυλάκισε τον Αλέξιο Δ΄. Ο Ισαάκιος Β΄ δολοφονήθηκε και ο νεαρός Αλέξιος Δ΄ στραγγαλίστηκε στις 28 - 29 Ιανουαρίου.

Διεκδικητές

Ο Αυτοκράτορας Ισαάκιος Β΄ Άγγελος.

Οι διεκδικητές που εμφανίστηκαν την περίοδο της βασιλείας του Ισαάκιου Β΄ Άγγελου ήταν οι εξής :

• Αλέξιος Βρανάς.
• Θεόδωρος Μαγκαφάς.
• Ψευδο-Αλέξιος Β΄.
• Βασίλειος Χότζας, ξεκίνησε μια επανάσταση κοντά στη Νικομήδεια, στην αρχή είχε μερικές επιτυχίες, αλλά στη συνέχεια συνελήφθη, τυφλώθηκε και φυλακίστηκε.^[10]
• Ισαάκιος Κομνηνός, ανιψιός του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Α΄ Κομνηνού, δραπέτευσε στην Αγία Σοφία και προσπάθησε να ξεσηκώσει τα πλήθη. Αργότερα συνελήφθη και βασανίστηκε για να ομολογήσει τους συνεργάτες του, την επόμενη μέρα πέθανε από τα τραύματα του βασανισμού.
• Κωνσταντίνος Τατίκιος, μια ομάδα 500 οπαδών του ήταν κρυμμένοι στην Κωνσταντινούπολη, αλλά τελικά βρέθηκαν, συνελήφθησαν και τυφλώθηκαν.^[10]

Οικογένεια

Η ταυτότητα της πρώτης συζύγου του Ισαάκιου Β΄ είναι άγνωστη, αλλά το όνομα της καταγράφεται στον "Κατάλογο Τεθνεώτων του Καθεδρικού του Σπάιερ" ως "Ειρήνη", με το ίδιο όνομα καταγράφεται και η κόρη τους. Το γεγονός να έχουν μητέρα και κόρη το ίδιο μικρό όνομα θεωρείται απίθανο για την εποχή γι'αυτό πολλοί υποθέτουν, ότι το όνομα της μητέρας ήταν μοναστικό.^[11] Η πρώτη σύζυγος του Ισαάκιου Β΄ ανήκε στη Δυναστεία των Παλαιολόγων.^[12] Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα να είχε ξένη καταγωγή χάρη στο μικρό της όνομα· το μικρότερο παιδί τους γεννήθηκε τη διετία 1182 - 1183, αργότερα όπως φαίνεται η πρώτη του σύζυγος πέθανε ή χώρισαν, επειδή ο Ισαάκιος Β΄ ξαναπαντρεύτηκε (1185). Με την πρώτη του σύζυγο απέκτησαν:

• Άννα-Ευφροσύνη απεβ. 1253, παντρεύτηκε τον Ρόμαν τον Μέγα από τον Οίκο των Ρουρικιδών, μεγάλο πρίγκιπα της Γαλικίας-Βολυνίας.
• Ειρήνη π. 1181-1208, παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο τον Ρογήρο Γ΄ των Ωτβίλ βασιλιά της Σικελίας και σε δεύτερο τον Φίλιππο Χοενστάουφεν δούκα της Σουαβίας.
• Αλέξιος Δ΄ 1182-1204, Αυτοκράτορας των Ρωμαίων.

Με τη δεύτερη σύζυγο του Μαργαρίτα των Άρπαντ, κόρη του Μπέλα Γ΄ της Ουγγαρίας απέκτησε:

• Ιωάννης π. 1193-1259, μετανάστευσε στην Ουγγαρία και έγινε τοπικός βασιλιάς στη Σύρμια σαν υποτελής του Μπέλα Δ΄ της Ουγγαρίας.
• Μανουήλ μετά το 1195-1212, διεκδικητής του Αυτοκρατορικού θρόνου από τον Οίκο των Αγγέλων μετά τη Λατινική κατάκτηση.^[13]

Νομίσματα

Νόμισμα Υπέρπυρον με απεικόνιση του Ισαάκιου Β΄ Άγγελου. Επιγρ.: ΜΗΡ ΘΟΥ / ΙCAAKIΟC ΔE[CΠΟΤΗC] - MIX[AHΛ].

Επί της εποχής του κόπηκαν χρυσά υπέρπυρα, άσπρα τραχέα από ήλεκτρο, άσπρα τραχέα από κράμα χαλκού με λίγο άργυρο, χάλκινα τεταρτηρά και χάλκινα ημίσεα τεταρτηρών. Μερικά φτιάχτηκαν και στο νομισματοκοπείο της Θεσσαλονίκης.

Στο υπέρπυρον ο Ισαάκιος Β΄ στέκεται φορώντας διβιτίσιον και λώρον. Φορά στέμμα, με το δεξί χέρι κρατά το λάβαρον και το αριστερό το ακουμπά στο ξίφος, το οποίο είναι μέσα στον κολεό του. Δεξιά του στέκεται Άγγελος (δηλωτικό του ονόματος του Οίκου). Στην άλλη όψη, η Θεοτόκος ένθρονη.^[14]

Πρόγονοι

Δείτε επίσης

• Γενεαλογία Βυζαντινών Αυτοκρατόρων

Παραπομπές

1. Nicetas Choniates (1984). Ο city of Byzantium : annals of Niketas Choniatēs. Detroit: Wayne State University Press. σελ. 248. ISBN 0814317642. 10605650.
2. Nicetae Choniatae Historia, Τόμος 23, σελ. 469
3. Ιστορία του ελληνικού έθνους - Τόμος δ΄, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, περιεχόμενα
4. Brand, Charles M. (1962). "The Byzantines and Saladin, 1185-1192: Opponents of the Third Crusade". Speculum. 37 (2): 167–181.
5. Harris, Jonathan (2014). Byzantium and the Crusades (2η έκδοση). σελ. 140-141. ISBN 1780938314.
6. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Isaac II. (Angelus)"
7. Nicetas Choniates (1984). Ο city of Byzantium : annals of Niketas Choniatēs. Detroit: Wayne State University Press. σελ. 207. ISBN 0814317642. 10605650.
8. J. Norwich, A History of Venice, 121
9. Nicetas Choniates (1984). Ο city of Byzantium : annals of Niketas Choniatēs. Detroit: Wayne State University Press. σελ. 261. ISBN 0814317642. 10605650.
10. Harry J. Magoulias, 'Ο city of Byzantium: annals of Niketas Choniates', Wayne State University Press, 1984, pg 233
11. The first wife of Isaac II is usually considered to be a Byzantine noblewoman of unknown name. In an Italian edition of the chronicle of Nicetas Choniates "Greatness and catastrophe of Byzantium" can be found an interesting note to the XIV Book. The names of Isaac II's first wife and eldest daughter, unknown to Byzantine sources, are found in an obituary in the Cathedral of Speyer (Germany) (the Pantheon of German kings) where it can be found the second daughter of Isaac II, Irene/Maria, wife of Philip of Suabia; in this text Irene/Maria is said daughter of Isaac and Irene (there is reference to the following article: R. Hiestand, Die erste Ehe Isaaks II. Angelos und seine Kinder, in Jahrbuch der Osterreichischen Byzantinisk, XLVII 1997 pp. 199–208). This Irene could be identified with the daughter of Georg Paleologus Ducas Comnenus; the son of this one, Andronicus Paleologus Comnenoducas is known as gambrox (gamma alpha mu beta rho ο x) of Isaac II.
12. Morris Bierbrier's "Medieval and royal genealogy update" column in the March 1999 issue of _Genealogists' Magazine_ gives a partial summary of the article by Hiestand; this is where I learned of its existence. Hiestand's article is of special interest because it explores the hypothesis that the first wife of Isaac II is a member of the Palaiologos family, perhaps the daughter of Georgios Palaiologos Komnenodoukas, megas hetaireiarches. This is based on a reference to Andronikos Palaiologos (probable son of Georgios) as beloved gambros (brother-in-law or son-in-law, though the former is more likely) of Emperor Isaac II in a document (from 1191, I think) printed in A. Papadopoulos- Kerameus's _Analekta ..._, II, Petersburg, 1894, p. 362. Unfortunately, the genealogy of the early Palaiologoi is somewhat murky.
13. Rodd, Rennell. The Princes of Achaia and the Chronicles of Morea: A Study of Greece in the Middle Ages
14. David R. Sear, Byzantine coins & their values, Seaby Ltd., 2nd edition 1996

Πηγές

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ισαάκιος Β΄ Άγγελος

• Norwich, J.J. "Byzantium", Vol. III-The Decline and Fall
• Vasiliev, A. "History of the Byzantine Empire, 324–1453"
• Ostrogorsky, G. "History of the Byzantine State"
• Angold, Michael, The Byzantine Empire: A Political History, 1025–1204, 2nd edition (London and New York, 1997)
• Brand, C.M., Byzantium Confronts the West, 1180–1204 (Cambridge, MA, 1968)
• Harris, Jonathan, Byzantium and the Crusades (London: Bloomsbury, 2nd ed., 2014). ISBN 978-1-78093-767-0
• Harris, Jonathan, 'Collusion with the infidel as a pretext for military action against Byzantium', in Clash of Cultures: the Languages of Love and Hate, ed. Sarah *Lambert and Helen Nicholson (Turnhout, 2012), pp. 99–117
• Head, C. (1980) Physical Descriptions of the Emperors in Byzantine Historical Writing, Byzantion, Vol. 50, No. 1 (1980), Peeters Publishers, pp. 226–240
• Hiestand, Rudolf, 'Die Erste Ehe Isaaks II Angelus und Seine Kinder', Jahrbuch der Osterreichischen Byzantinistik, 47 (1997).
• The Oxford Dictionary of Byzantium, 3 vols (Oxford, 1991)
• Savignac, David. "The Medieval Russian Account of the Fourth Crusade - A New Annotated Translation".
• Treadgold, Warren, A History of the Byzantine State and Society (Stanford CA, 1997)
• K. Varzos, E genealogia ton Komnenon (Thessalonica, 1984) vol. 2 pp. 807–840.

Ισαάκιος Β΄ Άγγελος Οίκος των Αγγέλων Γέννηση: 1156 Θάνατος: 8 Φεβρουαρίου 1204
Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός	Αυτοκράτορας του Βυζαντίου 1185 - 1195	Διάδοχος Αλέξιος Γ΄ Άγγελος
Προκάτοχος Αλέξιος Γ΄ Άγγελος	Αυτοκράτορας του Βυζαντίου 1203 - 1204 Με τον γιο του Αλέξιο Δ΄ Άγγελο 1203 - 1204	Διάδοχος Αλέξιος Μούρτζουφλος