Медан

Медан (індан.: Medan) — адміністрацыйны цэнтр і найбуйнейшы горад інданезійскай правінцыі Паўночная Суматра, размешчаны на поўначы правінцыі^[3]. Бліжэйшыя Малакскі праліў, буйны порт Белаван і міжнародны аэрапорт Куаланаму робяць Медан рэгіянальным і мультыкультурным цэнтрам, які таксама выступае фінансавым асяродкам Суматры і варотамі ў заходнюю частку Інданезіі. Каля 60 % эканомікі Паўночнай Суматры апіраюцца на гандаль, сельскую гаспадарку і перапрацоўчую прамысловасць^[4], у тым ліку экспарт з 4 мільёнаў акраў плантацый пальмавага алею. Нацыянальнае агенцтва планавання развіцця ўключыла Медан у лік чатырох галоўных гарадоў Інданезіі, нараўне з Джакартай, Сурабаяй і Макасарам^[5][6].

Горад Медан індан.: Medan Герб Сцяг Краіна  Інданезія Рэгіён Суматра Правінцыя Паўночная Суматра Каардынаты 3°40′ пн. ш. 98°40′ у. д.HGЯO Мэр Бобі Насутыён Заснаваны 1590 Ранейшыя назвы Кампунг-Медан-Путры Плошча 265,1 км² Вышыня цэнтра 26 м Тып клімату экватарыяльны Насельніцтва 2 497 631[1] чалавек (2023) Шчыльнасць 9 400 чал./км² Агламерацыя 4 744 323[2] чалавек Нацыянальны склад Карэнныя: батакі (каро-батак) Большасць: яванцы, кітайцы Іншыя: ачэхцы, мінангкабау, малайцы, індыйцы Канфесійны склад іслам, хрысціянства, будызм, індуізм, канфуцыянства Этнахаронім меданец, меданка, меданцы Часавы пояс UTC+9 Тэлефонны код (+62) 61 Паштовыя індэксы 44332 Аўтамабільны код BK Афіцыйны сайт pemkomedan.go.id Медан на карце Інданезіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паводле перапісу 2020 года, у межах горада Медан пражывала 2 435 252 чалавека^[7][8]; афіцыйная ацэнка колькасці насельніцтва на сярэдзіну 2022 года складала 2 494 512 чалавека. З улікам прылеглай гарадской тэрыторыі насельніцтва складае больш за 3,4 мільёна чалавек, што робіць яго чацвёртай па велічыні гарадской агламерацыяй у Інданезіі^[9]. Рэгіянальная агламерацыя Медана, у якую ўваходзяць суседні Бінджай, рэгенцтва Дэлісерданг і частка рэгенцтва Каро, з’яўляецца найбуйнейшай агламерацыяй за межамі Явы: па дадзеных перапісу 2020 года, у ёй пражывае 4 744 323 жыхара^[10].

Горад быў заснаваны ў месцы зліцця рэк Дэлі і Бабура каронцам на імя Гуру Патымпус. Тады паселішча называлася Кампунг-Медан-Путры (Kampung Medan Putri) і было часткай султанату Дэлі, заснаванага ў 1632 годзе. У канцы ⅩⅨ стагоддзя нідэрландскія каланісты, якія шукалі новыя плошчы для плантацый, выбралі Медан і Дэлі для заснавання Дэлійскай тытунёвай кампаніі. За некалькі гадоў нідэрландскі гандаль тытунёвымі вырабамі ператварыў Медан у эканамічны цэнтр, за што ён атрымаў мянушку Het Land Dollar («зямля грошай»). Дэлійская чыгунка, створаная для дастаўкі тытуню, каўчуку, чаю, драўніны, пальмавага алею і цукру з Медана ў порт Белаван для наступнага экспарту па ўсім свеце, садзейнічала далейшаму хуткаму развіццю Медана. Горад спачатку быў сталіцай Дзяржавы Усходняя Суматра, а затым, у незалежнай Інданезіі, стаў цэнтрам правінцыі Паўночная Суматра.

Афіцыйная дата заснавання Медана — 1 ліпеня 1590 года.

Этымалогія

Тэрмін «медан», магчыма, паходзіць ад слова «мадан» (ᯔᯑᯉ᯳) з мовы батак-каро, якое літаральна азначае «ацалёны», «благаславёны» або «ачунялы».^[11] Гэты тэрмін звязаны з гістарычным каронскім дзеячам і заснавальнікам горада па імі Гуру Патымпус (Guru Patimpus), які быў вядомы як народны лекар. Найстарэйшыя сведчанні выкарыстання гэтага тэрміна для абазначэння горада адносяцца прыкладна да адрэзка ⅩⅢ–ⅩⅤ стагоддзяў, падчас каронскага праўлення Ару^[12].

Існуе таксама распаўсюджаная гіпотэза, паводле якой «медан» мае малайскае паходжанне і літаральна азначае «поле». Тэрмін «медан» (مدان) на малайскай мове можа быць вытворным ад малаяламскага mythaan-am (മൈതാനം, «поле»), якое з’яўляецца роднасным тамільскаму слову maitāṉ-am (மைதானம், «зямля»)^[13].

Гісторыя

Медан размешчаны на землях былога каралеўства Ару^[en], заснаванага народам каро і квітнеючага паміж XIII і XVI стагоддзямі^[14]. Побач Медана захавалася некалькі археалагічных помнікаў, у тым ліку Ката-Рентанг, партовае паселішча ў наваколлях Хампаран-Перака^[en][15]; Ката-Чына, старажытны гандлёвы цэнтр у Медан-Марэлане^[en][16]; і Бентэнг-Путры-Хіджаў, руіны форта ў Дэлі-Туа^[en][17].

У шаснаццатым стагоддзі Гуру Патымпус Сембірынг Пелаві, каронец з рэгенцтва Каро, звярнуўся з вераванняў пемены^[en] ў іслам. Падчас свайго падарожжа на вучобу ў Датука Ката Бангуна, Гуру Патымпус сустрэў і ажаніўся з дзяўчынай з паселішча Пулабраян. У далейшым, у суправаджэнні сваіх двух сыноў, Калока і Кечыка, сужэнцы заснавалі вёску Медан паміж рэкамі Дэлі і Бабура.

У 1632 годзе Ачэхскі султанат пад уладай Гоча Пахлавана пашырыўся і ўключыў Медан. Перунггіт стаў пераемнікам свайго бацькі ў 1669 годзе і аб’явіў незалежны султанат Дэлі, які ўключыў таксама Медан.

Герб Медана 1886 года, на якім у якасці фігуры намалявана расліна тытуню.		Рабочыя-кулі працуюць на градках на тытунёвай плантацыі ў Медане, 1900 г.

Пачынаючы з 1860-х гадоў нідэрландскія ўлады пачалі расчышчаць новыя землі для тытунёвых плантацый. Саід Абдула Білсагіх, зяць дэлійскага султана Махмуда Перкаса Алама, пераканаў нідэрландскага гандляра тытунём Якаба Нінхёйса^[en] перанесці свой бізнэс з Явы ў Дэлі. Нідэрландскія купцы Ван дэр Фальк і Эліёт, а таксама кітайскія браты Чжан Цзюэгань^[en] і Чжан Яосюань^[en], таксама былі піянерамі тытунёвай прамысловасці ў Дэлі. У 1867 годзе Нінхёйс, Янсэн, Клемен і Крэмер заснавалі кампанію «De Deli Maatschappij»^[en]; у 1869 годзе яны перанеслі галаўны офіс з Лабухан-Дэлі ў Медан. Гэта зрабіла Медан цэнтрам тытунёвага гандлю, які мацней узрос з адкрыццём Суэцкага канала ў 1869 годзе.

Султан Амалудзін пакідае Вялікую мячэць у дзень сваёй каранацыі.

Натоўп перад Палацам Маймун.

Султан Мамун ар-Рашыд Перкаса Аламія, які ўладарыў у 1873—1924 гадах, перанёс сталіцу каралеўства ў Медан. У 1888 годзе завяршылася будаўніцтва палаца Маймун^[en], а ў 1907 годзе — Вялікай мячэці Медана^[en]. У 1898 годзе нідэрландскі прадпрымальнік Айнт Херман дэ Бур пабудаваў гатэль свайго імя^[en] для размяшчэння еўрапейскіх турыстаў з круізных лайнераў, што пачалі наведваць Медан.

Падчас Нідэрландскай Ост-Індскай аперацыі 1942 года (у ходзе Другой сусветнай вайны) японцы ўвайшлі ў Медан на роварах і акупавалі горад. Перадача ўлады была хаатычнай, але з дапамогай паліцыі кэмпэйтай японцы змаглі ўтрымліваць горад да сваёй капітуляцыі ў 1945 годзе. Затым Медан перайшоў пад юрысдыкцыю Камандавання Паўднёва-Усходняй Азіі^[en], якое ўзначальваў брытанскі адмірал лорд Луіс Маўнтбатэн. Пасля абвяшчэння незалежнасці Інданезіі 17 жніўня таго ж года Медан стаў часткай новай незалежнай Рэспублікі Інданезія, у самім горадзе пра навіну стала вядома 30 верасня.

Брытанскія індыйскія салдаты высаджваюцца на Ўсходняй Суматры, каб дапамагчы нідэрландцам супраць японцаў.

У кастрычніку войскі саюзнікаў высадзіліся ў гаване Белаван і рушылі на Медан. Наступныя канфлікты паміж саюзнікамі і інданезійскім войскам сталі вядомыя як бітва пры Медане^[en][18][19]. Саюзнікі аднавілі кантроль над Меданам у красавіку 1946 года, а ў снежні 1947 года нідэрландцы заснавалі дзяржаву Усходняя Суматра са сталіцай у Медане. Яна стала часткай Злучаных Штатаў Інданезіі ў 1949 годзе, якія ператварыліся ва ўнітарную Рэспубліку Інданезія ў 1950 годзе^[20].

Медан развіваўся як цэнтр гандлю падчас праўлення Амалудзіна аль-Сані Перкаса Аламсія. Развіццё 1970-х гадоў, асабліва плантацыі пальмавага алею і каўчуку, зрабіла Медан найажыўленейшым горадам за межамі Явы, а праграма перасялення прыцягнула мноства яванскіх і батакскіх мігрантаў (якія сёння складаюць амаль дзве трэці насельніцтва горада).

У траўні 1998 года студэнцкія дэманстрацыі ў Медане, якія доўжыліся некалькі месяцаў наконт азіяцкага фінансавага крызісу 1997 года, перараслі ў беспарадкі, пасля таго як адзін студэнт быў забіты ў сутыкненні з сіламі бяспекі. На наступны дзень бунтаўшчыкоў стала больш, а многія магазіны і транспартныя сродкі ў дзелавым раёне (у асноўным належалі кітайскім жыхарам) былі спалены і разрабаваны. У выніку была ўведзена каменданцкая гадзіна больш як на два тыдні, пакуль не аднавіўся мір^[21].

5 верасня 2005 года рэйс 091 авіякампаніі Mandala Airlines абрушыўся праз хвіліну пасля вылету са старога міжнароднага аэрапорта Палонія па шляху ў Джакарту. Самалёт урэзаўся ў густанаселены жылы раён уздоўж дарогі Djamin Ginting у Паданг-Булане. Са 117 пасажыраў і членаў экіпажа на борце выжылі толькі 17, таксама загінула 49 жыхароў на зямлі^[22]. У выніку ў Дэлісэрдангу быў пабудаваны міжнародны аэрапорт Куаланаму, будаўніцтва якога завяршылася ў 2012 годзе, замяніўшы стары аэрапорт. Пасля перамяшчэння аэрапорта законы аб абмежаванні вышыні ў Медане памякчылі.

Геаграфія

Медан знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы вострава Суматра, у правінцыі Паўночная Суматра. Горад з’яўляецца паўанклавам у межах рэгенцтва Дэлісерданг, акружаны ёю з трох бакоў і Малакскім пралівам з поўначы. Натуральная гавань, якая ўтварылася ў месцы ўпадзення рэк Дэлі і Бабура ў праліў, спрыяла развіццю Медана як гандлёвага порта^[23].

Вышыня Медана розніцца ад 2,5 да 37,5 м над узроўнем мора; на поўдні знаходзіцца горны хрыбет Барысан, а у 50–70 км ад горада — вулканы, такія як Сібаяк^[en] і Сінабунг.

Клімат

Згодна з кліматычнай класіфікацыяй Кёпена, Медан мае экватарыяльны клімат вільготных трапічных лясоў (Af) без істотнага сухога сезона^[24]. У найбольш сухі месяц (студзень) у сярэднім выпадае каля адной траціны ападкаў, чым у найбольш вільготны месяц (кастрычнік), пры гэтым агульная гадавая колькасць ападкаў складае каля 2200 мм. Сярэдняя тэмпература ў горадзе складае каля 27 °C на працягу года.

Клімат Медана (27 м, 1961–1990 гг.)
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	35	36,1	36,1	37,2	36,1	37,2	37,2	37,2	36,1	35	35	34,4	37,2
Сярэдні максімум, °C	31,6	32,0	32,7	32,9	33,4	33,3	32,9	33,3	31,9	31,7	31,0	30,9	32,3
Сярэдняя тэмпература, °C	25,5	26,1	26,6	27,2	27,2	26,9	26,9	26,9	26,6	26,1	26,1	25,8	26,5
Сярэдні мінімум, °C	22,2	22,6	23,2	23,5	23,3	23,6	23,5	22,8	22,2	22,6	23,0	22,5	22,9
Абсалютны мінімум, °C	18,3	18,3	18,3	19,4	18,3	17,2	16,1	18,3	18,8	17,7	15,5	18,3	15,5
Норма ападкаў, мм	92	115	97	157	178	141	167	185	263	387	253	228	2 263
Крыніца: World Meteorological Organization[25], Worldwide Bioclimatic Classification System (сярэднясутачная і рэкордная t °C)[26]

Кіраванне

Былая Меданская ратуша.

Мэр

З 2000 па 2008 год Меданам кіраваў Абдзіла, пакуль яго і віцэ-мэра не злавіла Камісія па выкараненні карупцыі. С’ямсул Арыфін, губернатар правінцыі Паўночная Суматра, прызначыў выконваючым абавязкі мэра Афіфудзіна Лубіса, а пасля адстаўкі таго ў 2009 годзе — Рахудмана Харахапа. Апошні неўзабаве падаў у адстаўку, каб балатавацца на паўнапраўную пасаду мэра ў 2010 годзе, пакінуўшы Арыфіна часова выконваць абавязкі мэра. У 2013 годзе Харахап таксама быў арыштаваны за карупцыю, а выконваючым абавязкі мэра стаў ягоны намеснік Дзулмі Элдзін^[27].

Дзулмі Элдзін быў абраны мэрам у 2016 годзе^[28] і займаў гэтую пасаду да свайго арышту за хабарніцтва ў 2019 годзе. Яго змяніў віцэ-мэр Ак’яр Насутыён, які займаў гэтую пасаду да канца свайго тэрміну ў 2021 годзе.

Цяперашні мэр Медана — Бобі Насутыён, віцэ-мэр — Аўлія Рахман^[29].

Адміністрацыйны падзел

Медан падзелены на 21 раён (індан.: kecamatan), плошча і колькасць насельніцтва якіх указаны ў табліцы ніжэй па дадзеных перапісаў 2010^[30] і 2020 гадоў^[8], а таксама афіцыйных адзнак на сярэдзіну 2022 года^[1]. У табліцы таксама пазначана колькасць кварталаў (індан.: kelurahan) у кожным раёне і іхнія паштовыя індэксы.

Раённы падзел Медана.

Назва раёна (kecamatan)	Назва на інданезійскай	Плошча ў км²	Перапіс 2010	Перапіс 2020	Ацэнка сяр. 2022	К-сць вёсак	Паштовы індэкс
Медан-Тунтунган	Medan Tuntungan	20,68	80 942	97 249	100 200	9	20134-20141
Медан-Джохар	Medan Johor	14,58	123 851	151 756	156 957	6	20142-20146
Медан-Амплас	Medan Amplas	11,19	113 143	129 726	132 458	7	20147-20149, 20219 і 20229
Медан-Дэнаі	Medan Denai	9,05	141 395	169 643	174 744	6	20226-20228
Медан-Арэа	Medan Area	5,52	96 544	117 029	120 788	12	20211-20217
Медан-Кота	Medan Kota	5,27	72 580	84 666	86 738	12	20211-20219
Медан-Маймун	Medan Maimun	2,98	39 581	49 231	51 066	6	20151-20159
Медан-Палонія	Medan Polonia	9,01	52 794	59 915	61 056	5	20152-20157
Медан-Бару	Medan Baru	5,84	39 516	36 522	36 681	6	20153-20156
Медан-Селаянг	Medan Selayang	12,81	98 317	103 176	103 559	6	20131-20133
Медан-Сунггаль	Medan Sunggal	15,44	112 744	129 063	131 559	6	20121-20128
Медан-Хельвецыя	Medan Helvetia	13,16	144 257	164 910	168 287	7	20123-20126
Медан-Пецісах	Medan Petisah	6,82	61 749	71 844	73 565	7	20112-20119
Медан-Барат	Medan Barat	5,33	70 771	88 602	92 021	6	20111-20117
Медан-Тымур	Medan Timur	7,76	108 633	116 985	118 008	11	20231-20239
Медан-Перджуанган	Medan Perjuangan	4,09	93 328	103 813	105 380	9	20232-20237
Медан-Тэмбунг	Medan Tembung	7,99	133 579	146 534	148 346	7	20221-20225
Медан-Дэлі	Medan Deli	20,84	166 793	189 321	192 933	6	20241-20244
Медан-Лабухан	Medan Labuhan	36,67	111 173	133 765	137 863	6	20251-20254, 20524 і 20525
Медан-Марэлан	Medan Marelan	23,82	140 414	182 515	190 940	5	20250-20256
Медан-Кота-Белаван	Medan Kota Belawan	26,25	95 506	108 987	111 181	6	20411-20415
Усяго		265,10	2 097 610	2 435 252	2 494 512	151

Цэнтр горада складаецца з раёнаў Медан-Пеціса, М.-Бару, М.-Палонія, М.-Маймун, М.-Кота і М.-Барат (Заходні Медан). Медан-Лабухан — адзін з найбуйнейшых па плошчы раёнаў (разам з Медан-Белаван і Медан-Марэлан) і размешчаны ў паўночнай частцы горада. Медан-Тунтунган служыць варотамі ў рэгенцтва Каро, М.-Хельвецыя — у горад Бінджай і Лангкат, а М.-Амплас — у Тэбінгтінггі і Пематангсіянтар.

Дэмаграфія

Медан — найбуйнейшы горад Інданезіі за межамі Явы і чацвёрты па велічыні горад (пасля Джакарты, Сурабаі і Бандунга). Насельніцтва павялічылася больш чым у чатыры разы менш чым за пяцьдзесят гадоў — з 568 000 у 1968 годзе^[31] да 2,1 мільёна ў 2010 годзе. Па стане на 2020 год насельніцтва Медана складала 2 435 252 чалавека, а насельніцтва ягонай рэгіянальнай агламерацыі — 4 756 863 чалавекі.

Адміністрацыйная адзінка	Плошча ў км²	Перапіс 2010	Перапіс 2020	Ацэнка сяр. 2022	Шчыльнасць насельніцтва 2022 (/км²)	Нататкі
Медан (горад)	279,29	2 097 610	2 435 252	2 494 512	8 932	[32]
Бінджай (горад)	93,77	246 154	291 842	300 009	3 199	[32]
Рэгенцтва Дэлі-Серданг	2 581,23	1 790 431	1 931 441	1 953 986	757	[32]
Рэгенцтва Каро (часткова)	234,96	86 244	98 328	100 378	427	[32]
Вялікі Медан	3 189,25	4 220 439	4 756 863	4 848 885	1 520	[32]

Этнасы і мовы

Асноўнымі этнічнымі групамі ў Медане з’яўляюцца батакі і яванцы, з меншай колькасцю малайцаў, ачэхцаў, індыйцаў, ніасцаў і сунданцаў^[33].

Прадстаўнікі мінангкабау, батак-каро, малайцаў, кітайцаў, яванцаў і індыйцаў святкуюць юбілейны палёт 1924 года кветкамі для пілотаў.

Этнаграфія Медана[33]
Этнас			Працэнт
Батакі			34.39%
Яванцы			33.03%
Кітайцы			10.65%
Мінангкабау			8.60%
Малайцы			6.59%
Ачэхцы			2.78%
Іншыя			3.96%

Індыйскі, мясцовы малайскі і батакскі прадаўцы ў кітайскім квартале Кесаван, здымак прыкладна 1940-х гадоў.

Меданскія батакі з’яўляюцца нашчадкамі протамалайцаў і сёння складаюцца з трох субэтнасаў. Карэнныя жыхары народнасці каро ў асноўным жывуць у паўднёвых частках Медана, уключаючы Паданг-Булан, Медан-Джохор і Тунтунган. У Марындале і Ампласе або ў бліжэйшых гарадскіх цэнтрах, такіх як раён Медан-Перджуанган, жывуць прадстаўнікі народа тоба, якіх нідэрландцы наймалі на свае плантацыі алейных пальмаў. Нарэшце, у Медан-Тэмбунгу ў асноўным пражываюць прадстаўнікі мандалілінг, якія імігравалі ў Медан пасля набыцця Інданезіяй незалежнасці ў пошуках магчымасцяў працаўладкавання. Асноўнымі мовамі, на якіх размаўляюць батакі ў Медане, з’яўляюцца батак і каро.

Вялікая яванская абшчына ў Медане складаецца пераважна з нашчадкаў людзей, перавезеных з Явы ў ⅩⅨ стагоддзі для працы па кантракце на розных плантацыях Паўночнай Суматры. Па большай частцы яны размаўляюць на мясцовым дыялекце яванскай мовы.

Малайцы таксама з’яўляюцца ўраджэнцамі Медана і жылі рыбакамі на ўскраінах горада з часоў каралеўства Ару. Пачынаючы з ⅩⅧ стагоддзя, яны пачалі рассяляцца па ўсім горадзе, пры гэтым вялікая колькасць людзей ужо пражывала ў Медан-Маймуне, Кота-Мацуме, Лабухане і Белаване і размаўляла на малайскай мове.

Іміграцыя з паўднёвага Кітая ў Дэлі пачалася ў ⅩⅥ стагоддзі і паскорылася ў ⅩⅨ і пачатку ⅩⅩ стагоддзяў, калі імігранты шукалі працу плантатарамі і чорнарабочымі-кулі. У Медане пражывае найбольшая кітайская дыяспара на Суматры, у асноўным засяроджанае ў цэнтры горада. Большасць кітайцаў у Медане гавораць на меданскай хакіенскай гаворцы^[en], але многія таксама гавораць на мандарынскім, чаашаньскім або кантонскім дыялектах.

У Медане таксама пражывае значная тамільска-інданезійская абшчына. Кампунг-Мадрас, ажыўлены раён у цэнтры горада, вядомы як тамільскі раён.

Іміграцыя мінангкабау ў Медана рэзка вырасла з 1960-х па 1980-я гады, склаўшы 8,6 % насельніцтва горада. Большасць жыхароў мінангкабау ў Медане гавораць на мінангкабау. Прадстаўнікі народа заснавалі шмат рэстаранаў падангскай кухні па ўсім горадзе^[34].

Многія ачэхскія жыхары шукалі прыстанішча ў Медане пасля паўстання ў Ачэху ў канцы 1970-х гадоў. Цяпер яны валодаюць некалькімі ачэхскімі локшычнымі (вядомыя як Mie aceh) у раёнах Сеція-Будзі і Сунггал. Большасць гаворыць на ачэхскай мове, таксама распаўсюджана гаёнская мова.

Розныя моўныя супольнасці Медана маюць зносіны на слэнгу, званым меданскім дыялектам (Bahasa Medan або Dialek Medan). Гэты дыялект інданезійскай мовы ўключае запазычанні з розных мясцовых моў, асабліва малайскай.

Рэлігія

Рэлігія Медана — перапіс 2019 г.[35]
Рэлігія			Працэнт
Іслам			65.78%
Пратэстанцтва			20.14%
Будызм			8.65%
Каталіцтва			4.63%
Індуізм			0.79%
Іншае			0.01%

Большасць жыхароў Медана — мусульмане, складаючы каля 66 % насельніцтва. Значная хрысціянская дэмаграфічная група (каля 25 % ад агульнай колькасці насельніцтва) уключае каталікоў, метадыстаў, лютэран і батакскую пратэстанцкую царкву^[en]. Будысты складаюць каля 9 % насельніцтва, ёсць невялікія абшчыны індуістаў, канфуцыянцаў і сікхаў. Некаторыя батакі вызнаюць традыцыйныя вераванні, такія як пемена^[en] і пармалім^[en].

Найстарэйшым даоскім храмам Медана з’яўляецца храм Гунунг Тымур^[en]. У Медане знаходзіцца найбуйнейшы будыйскі храм у Паўднёва-Усходняй Азіі — Маха Віхара Майтрэя^[en]. Найстарэйшая царква горада, Меданскі сабор^[en], была пабудавана пад імем Indische Kerk («Індыйская царква») сумеснымі намаганнямі нідэрландскай і індыйскай абшчын. Храм Шры Марыяман^[en] у раёне Кампунг-Мадрас — найстарэйшы індуісцкі храм горада, пабудаваны прыкладна ў 1881 годзе; ён акружаны больш за сотняй статуй розных божастваў. У 2005 годзе пабудавана царква Прасвятой Дзевы Марыі (Graha Maria Annai Velangkanni) — каталіцкая царква ў інда-магольскім стылі ў гонар аб’яўлення Дзевы Марыі ў ⅩⅦ стагоддзі ў індыйскім штаце Тамілнад.

У горадзе дзейнічае праваслаўная абшчына Прападобнага Сергія Раданежскага, заснаваная ў 2005 годзе^[36].

• 
  Мячэць аль-Асмані (іслам)
• 
  Царква Імануіла (пратэстанцтва)
• 
  Маха Віхара Майтрэя (будызм)
• 
  Храм Шры Марыяман (індуізм)
• 
  Храм Гунунг Тымур (даасізм)
• 
  Царква Прасвятой Дзевы Марыі (каталіцтва)

Эканоміка

Кантэйнерны тэрмінал Белаван

Пастановай урада № 28/2008 сталічны рэгіён Медана быў прызнаны нацыянальным стратэгічным рэгіёнам Інданезіі. З’яўляючыся буйным гандлёвым і эканамічным цэнтрам Інданезіі, Медан вырабляе і гандлюе такімі таварамі, як карыца, тытунь, чай, кава, каўчук і пальмавы алей. Ён таксама мае ўзрастаючы прадукцыйны сектар, які вырабляе такія тавары, як аўтамабілі, абсталяванне, кафля, папера і цэлюлоза.

Месцазнаходжанне Медана робіць яго асноўным цэнтрам міжнароднага гандлю на захадзе Інданезіі, экспарт якога ідзе ў Еўропу, Паўночную Амерыку і на Блізкі Усход. Ягоны гандлёвы і турыстычны бізнес таксама стаў важным для праекта Трохвугольніка росту Інданезія–Малайзія–Тайланд^[en][37]. Многія транснацыянальныя кампаніі маюць офісы ў горадзе: Asian Agri^[38], London Sumatra^[39], Musim Mas^[40], Philips Lighting, Toba Pulp Lestari, Marriott, Wilmar, ABB Group і DBS Bank. Хуткае развіццё Медана прывяло да росту цэн на жылую нерухомасць^[41].

Медан — адзін з найбуйнейшых гандлёвых цэнтраў Інданезіі нараўне з Джакартай, Бандунгам і Сурабаяй. У лік гандлёвых цэнтраў Медана ўваходзяць:

• Cambridge City Square
• Centre Point
• DeliPark Mall
• Focal Point
• Lippo Plaza Mall
• Manhattan Times Square
• Medan Mall
• Plaza Medan Fair
• Ringroad City Walks
• Sun Plaza
• Thamrin Plaza

Кухня

Ларкі з ежай у Медане.

Медан вядомы як «кулінарны рай Інданезіі» дзякуючы разнастайнасці нацыянальных кухняў і вядомым вулічным гандлярам і латочнікам. Сярод вядомых рэстаранаў Медана: Nelayan (халяльныя кітайскія морапрадукты і дзімсам^[en]), Garuda і Uda Sayang (насі-паданг і гулаі), Sate Afrizal Amir (сатэ-паданг), Cahaya Baru (чапаці і гатаванне ў тандырах), OnDo Batak grill і Tesalonika (бабі-пангганг (свініна на грылі) і саксанг), Jalan Selat Panjang і Jalan Semarang (кітайская інданезійская кухня), Jalan Pagaruyung (індыйская і малайская кухня) і Jalan Padan Bulan (батакская кухня^[en]). Сярод іншых важных кулінарных напрамкаў горада ўключаюць Merdeka Walk, адкрытую пляцоўку з мноствам рэстаранаў, і буйны рынак Pasar Rame^[42].

Мясцовая кухня Медана заснавана на мностве кулінарных традыцый. Далей прадстаўлены адны з найбольш вядомых страў:

• Сота-Медан — гэта пікантнае рагу з разнастайнага мяса, гародніны і какосавага малака, звычайна падаецца з рысам і перкедэлямі.
• Біка-амбон («залаты пірог»), папулярны мясцовы пірог, традыцыйна робіцца з пладоў пандана, але таксама з бананаў, дурыяна, сыру або шакаладу.
• Бабі-пангганг-каро — смажаная свініна з крывяным тофу, можа падавацца з соусам самбал, прыгатаваным з мясцовага перцу.
• Доуганьсячжа (豆干虾炸, Tau Kua He Ci) — мясцовая кітайская разнавіднасць роджака, прыгатаваная са смажаных крэветак, гародніны, тофу і падліўкі чылі.
• Папулярнымі ў турыстаў з’яўляюцца меданскія рулеты (Bolu Meranti) і сушаныя анчоўсы.

Турызм

Выдатныя мясціны

Асабняк Чжан Яосюаня

У Медане захавалася мноства ўзораў каланіяльнай нідэрландскай архітэктуры. Яркія прыклады ўключаюць старую гарадскую ратушу, паштовае аддзяленне Медана^[en], Гатэль дэ Бур^[en] (таксама вядомы як Inna Dharma Deli), мост Ціці-Гантунг (Titi Gantung), будынак-офіс кампаніі Лонсум^[id], асабняк Чжан Яосюаня, будынак A.V.R.O.S.^[en], будынак Варэнхёйс і воданапорная вежа Ціртанадзі.

Дэлійскі султан (цяпер чыста цырыманіяльны тытул) да гэтага часу жыве ў палацы Маймун, пабудаваным у 1887—1891 гадах. Вялікая мячэць Медана, пабудаваная ў 1906 годзе, была спраектавана ў мараканскім стылі нідэрландскім архітэктарам А. Ё. Дынгемансам^[43].

Тэматычныя паркі

Сярод турыстычных славутасцяў Медана ёсць некалькі паркаў забаў і аквапаркаў:

• HillPark GreenHill City — адносна новы парк забаў у гадзіне язды ад Медана^[44].
• Pantai Cermin Themepark — аквапарк, размешчаны на пляжы Чэрмін, раён Серданг-Бедагай.
• Wonder Water World — аквапарк у самым Медане, размешчаны ў цэнтральным дзелавым раёне Палонія.
• Hairos Water Park — аквапарк, размешчаны недалёка ад Медана ў Дэлі-Сердангу.

Музеі

Музей Паўночнай Суматры

Музей Паўночнай Суматры^[en] — размешчаны на поўдзень ад цэнтра горада, быў афіцыйна адкрыты ў красавіку 1982 года міністрам адукацыі і культуры Дааедам Ёсефам. У аснове калекцыі музея ляжаць артэфакты этнічных груп Паўночнай Суматры.

Музей Букіт-Барысан (Bukit Barisan Museum) — ваенны музей, адкрыты брыгадным генералам Леа Лапулісай 21 чэрвеня 1971 года. У музеі, размешчаным па адрасе Jalan H. Zainul Arifin, 8, захоўваецца шэраг гістарычных відаў зброі, якія выкарыстоўваліся падчас паўстання 1958 года на Паўночнай Суматры^[en], а таксама прадстаўлены карціны, якія паказваюць паўстанне супраць Нідэрландаў^[45].

Міжнародны музей і галерэя дзікай прыроды Рахмат (Rahmat International Wildlife Museum & Gallery) — выбітная калекцыя таксідэрміі, якая адкрылася ў 1999 годзе. Ён размешчаны на вуліцы Jalan Letjen S. Parman, 309^[46].

Транспорт

Аэрапорт

Асноўны артыкул: Міжнародны аэрапорт Куаланаму

Міжнародны аэрапорт Куаланаму

Міжнародны аэрапорт Куаланаму адкрыўся 25 ліпеня 2013 года ў якасці замены аэрапорта Палонія. Размешчаны ў 39 км ад цэнтра горада Медан, гэта першы аэрапорт Інданезіі, які мае прамыя чыгуначныя зносіны з горадам. Аэрапорт мае пасажырскі тэрмінал плошчай 224 298 м² і абслугоўвае кампаніі Garuda Indonesia, Indonesia AirAsia, Lion Air, Susi Air і Wings Air^[47], якія здзяйсняюць прамыя ўнутраныя рэйсы ў многія буйныя гарады Суматры, а таксама міжнародныя пералёты праз востраў Ява ў розныя месцы за мяжой, уключаючы Малайзію, Сінгапур, Тайланд, Саудаўскую Аравію і Шры-Ланку.

Марскі порт

Тэрмінал Bandar Deli ў Белаване.

Порт Белаван размешчаны на паўночна-ўсходнім узбярэжжы Суматры, за 19 км на поўнач ад Медана, да яго можна дабрацца па чыгунцы праз канал на поўдзень ад вострава^[48]. Першапачаткова пабудаваная ў 1890 годзе для экспарту тытунёвых вырабаў у Еўропу, гавань была пашырана ў 1907 годзе за кошт новага ўчастка з улікам запытаў кітайскіх і мясцовых гандляроў.

Рост плантацый каўчуку і пальмавага алею на поўначы Суматры ў пачатку ⅩⅩ стагоддзя прынёс у порт новае будаўніцтва. Некалькі буйных прычалаў былі пабудаваны ў 1920-х гадах, а да 1938 года порт апрацоўваў найбольшую вартасць грузаў ва ўсёй Нідэрландскай Ост-Індыі. Аб’ёмы гандлю істотна ўпалі пасля здабыцця Інданезіяй незалежнасці, але ў сярэдзіне 1960-х гадоў зноў дасягнулі ўзроўню да атрымання суверэнітэту. У выніку буйной рэструктурызацыі ў 1985 годзе быў пабудаваны кантэйнерны тэрмінал; ён амаль адразу ж ахапіў каля адной пятай кантэйнернага экспарту Інданезіі. Асноўныя экспартуемыя тавары ўключаюць каўчук, пальмавы алей, чай і кава^[49].

У цяперашнім порце ёсць два тэрміналы. Першы, які абслугоўвае пасажыраў, прапануе паромныя перавозкі ў такія гарады, як Пенанг, Лангкаві, Батам, Джакарту і Сурабаю. Другі, міжнародны кантэйнерны тэрмінал Белаван, выкарыстоўваецца для экспартных і імпартных паслуг і з’яўляецца адным з найбуйнейшых партоў суднаходнай галіны ў Інданезіі.

Дарогі

Асноўныя дарогі праз Медана ўключаюць Транссуматранскую магістраль і платную дарогу Бельмера. Іншыя платныя дарогі звязваюць горад з аэрапортам, Бінджаем і Тэбінгтынггі.

Чыгунка

Прыгарадны цягнік Sri Lelawangsa адпраўляецца са станцыі Медан.

Аэрапортавы паезд Railink на станцыі Медан.

Найбуйнейшы чыгуначны вакзал горада — станцыя Медан^[en]. У горадзе таксама ёсць шэраг невялікіх станцый, сярод якіх Medan Pasar, Pulu Brayan, Titi Papan, Labuhan і Belawan. З іх Ціці-Папан і Пулу-Браян абслугоўваюць выключна грузавыя цягнікі, а астатнія — таксама і пасажырскія.

Экспрэс-цягнікі курсуюць паміж Меданам і такімі гарадамі, як Тэбінгтынггі^[en], Пематангсіянтар^[en], Танджунгбалай^[en] і Рантаупрапат^[en], таксама здзяйсняюцца чыгуначныя зносіны паміж Меданам і міжнародным аэрапортам Куаланаму. Іншыя чыгуначныя лініі злучаюць Медан з такімі гарадамі, як Бінджай, і портам Белаван.

Надземная чыгунка, якая праходзіць па некалькіх чыгуначных лініях вакол Медана, дазваляе пазбегнуць чыгуначных пераездаў і памяншае заторы на дарогах^[50].

Грамадскі транспарт

Аўтобус Trans Metro Deli.

Як мотарыкшы, так і веларыкшы шырока даступныя ў Медане па таннай, загадзя абумоўленай цане. Таксама шырока выкарыстоўваюцца райдшэрынгавыя сэрвісы Gojek і Grab.

Хоць таксі існуюць, большасць мясцовых жыхароў карыстаюцца сістэмай маршрутнага таксі, у Медане званыя sudako. Гэтыя мікрааўтобусы ідуць па маршрутах, пазначаных нумарамі, указанымі на аўтатранспарце. Карты маршрутаў не публікуюцца, а звычайна распаўсюджваюцца з вуснаў у вусны. У Медане і бліжэйшых гарадскіх раёнах ёсць дзве сістэмы хуткаснага аўтобуснага транспарту: Trans Mebidang і Trans Metro Deli, кожная з якіх мае некалькі дзейных калідораў.

Калідор	Адпраўленне — Прызначэнне
1	Medan — Binjai
2	Medan — Lubuk Pakam

Trans Mebidang

Калідор	Адпраўленне — Прызначэнне
1	Pinang Baris — Lapangan Merdeka
2	Amplas — Lapangan Merdeka
3	Belawan — Lapangan Merdeka
4	Medan Tuntungan — Lapangan Merdeka
5	Tembung — Lapangan Merdeka

Trans Metro Deli

Медыя

Тэлебачанне

Тэлевізійныя станцыі Медана ўключаюць дзяржаўныя і прыватныя нацыянальныя сеткі, а таксама мясцовыя каналы. У горадзе мае штаб-кватэру грамадская станцыя TVRI Sumatera Utara, якая абслугоўвае ўсю Паўночную Суматру. У Медане даступныя наступныя каналы:

• CNN Indonesia
• TVRI Sumatera Utara
• Indosiar
• MNCTV
• Trans TV
• ANtv
• GTV
• RCTI
• SCTV
• tvOne
• Magna TV HD
• Metro TV
• Trans7
• NET. – 43 UHF
• iNews – 45 UHF
• DAAI TV – 49 UHF
• RTV 53 UHF
• MYTV – 55 UHF
• Kompas TV – 59 UHF
• CTV Network – 61 UHF

Радыёвяшчанне

Radio Republik Indonesia Medan — адзінае грамадскае радыё ў Медане. На некаторых мясцовых мовах транслююцца такія станцыі, як Kardopa Radio (на батакскай), CityRadio FM і A-Radio FM (на кітайскай) і Symphony FM (на малайскай). Сярод іншых папулярных станцый у Медане: Prambors FM, MNC Trijaya FM, I-Radio, KISS FM, VISI FM і Delta FM.

Газеты

Мімбар Умум (Mimbar Umum) — найстарэйшая газета Медана. Іншыя буйныя газеты, якія друкуюцца ў Медане, уключаюць Waspada^[en], Analisa, Jurnal Medan, Berita Sore, Harian Global, Harian Medan Bisnis, Sumut Pos, Posmetro Medan, Sinar Indonesia Baru і Tribun Medan^[en], а таксама нацыянальныя газеты на мандарынскай мове, такія як Harian Indonesia (印尼星洲日报), Guoji Ribao^[en] (国际日报) і Indonesia Shangbao (印度尼西亞商报), і англамоўныя, як The Jakarta Post^[en].

Літаратура

З 1930-х па 1960-я гады Медан быў крыніцай асноўнага корпуса інданезійскай літаратуры, вядомага як «Roman Medan». У гэтых кнігах звычайна апісвалася мясцовае жыццё Медана і прылеглых раёнаў Дэлі.

У Медане выраслі некалькі пісьменнікаў любоўных раманаў, сярод якіх Хамка^[en], Юсуф Суіб, Тамар Джая, Мату Мона, Ахмад Дамхуры^[id] і іншыя^[51].

Ахова здароўя

Шпіталь Святой Лізаветы		Шпіталь Мурні-Тэгух

У Медане дзейнічаюць больш за 30 бальніц: тры дзяржаўныя, а астатнія прыватныя.

• Адвентысцкі шпіталь (Advent Hospital)
• Бальніца агульнага профілю імя Адама Маліка (Adam Malik General Hospital)
• Бальніца агульнага профілю Пірнгадзі (Pirngadi General Hospital)
• Бальніца агульнага профілю Мітра Седжаці (Mitra Sejati General Hospital)
• Бальніца агульнага профілю Хаджы (Haji General Hospital)
• Ваенны шпіталь Путры Хіджау (Putri Hijau Military Hospital)
• Метадысцкі шпіталь (Methodist Hospital)
• Шпіталь Святой Лізаветы (St. Elisabeth Hospital)
• Martha Friska Hospital
• Columbia Asia Hospital
• Permata Bunda Hospital
• Murni Teguh Hospital
• Siloam-Dhirga Surya Hospital
• Imelda Hospital
• Vina Estetica Hospital
• Stella Maris Hospital
• Bunda Thamrin Hospital
• Royal Prima Hospital
• Sumatra Eye Center

Адукацыя

Пачатковыя, сярэднія і старшыя школы

Галоўны будынак школы Чандра-Кумала, у якім знаходзяцца класы, спартыўная зала, аўдыторыя і адміністрацыя.

У Медане зарэгістравана больш за 827 пачатковых школ, 337 сярэдніх школ і 288 старшых школ, уключаючы дзяржаўныя, прыватныя, рэлігійныя і міжнародныя школы.

• Адукацыйны фонд «Харапан» («Надзея»; Yayasan Pendidikan Harapan)
• Адукацыйны фонд Шафіятуль Амаліі (Yayasan Pendidikan Shafiatul Amaliyah)
• Вучылішча Святога Томаса (Perguruan Santo Thomas Medan)
• Меданская незалежная школа (Medan Independent School)
• Метадысцкая старшая школа (Methodist High School (2–3))
• Прафесійная школа Тэлком (Telkom Vocational School)
• Сінгапурскія міжкультурныя школы (Singapore Intercultural Schools Medan)
• Сярэдняя школа Сутома (Sutomo School (1–2), 蘇東中學)^[52]
• Школа Наньян Чжы Хуэй (Nanyang Zhi Hui School, 南洋之晖学校)
• Школа Чандра-Кумала (Sekolah Chandra Kumala)
• Школа Чынта-Будая/Чунвэнь (Sekolah Cinta Budaya/Chong Wen)
• Prime One School
• SMA Negeri 1 Medan (дзяржаўная старшая школа)
• SMA Negeri 2 Medan (дзяржаўная старшая школа)
• SMA Negeri 3 Medan (дзяржаўная старшая школа)
• SMA Negeri 4 Medan (дзяржаўная старшая школа)
• SMP Negeri 18 Medan (дзяржаўная сярэдняя школа)

Універсітэты і вучылішча

Меданскі дзяржаўны універсітэт, аспірантура.

У лік 72 зарэгістраваных універсітэтаў^[53], акадэмій, палітэхнічных інстытутаў і каледжаў Медана ўваходзяць:

• Інданезійскі метадысцкі ўніверсітэт (Universitas Methodist Indonesia)
• Меданская акадэмія турызму
• Меданскі дзяржаўны палітэхнікум (Politeknik Negeri Medan)
• Меданскі дзяржаўны універсітэт (Universitas Negeri Medan)^[54]
• Меданскі тэхналагічны інстытут
• Мухамадыйскі Універсітэт Паўночнай Суматры (Universitas Muhammadiyah Sumatera Utara)
• Універсітэт Дарма-Агунг (Universitas Darma Agung (UDA))
• Універсітэт Дхармавангса (Universitas Dharmawangsa)
• Універсітэт Паўночнай Суматры (Universitas Sumatera Utara)^[55]
• Універсітэт Пеліта-Харапан (Universitas Pelita Harapan)
• HKBP Nommensen University
• IT&B Campus
• Mikroskil University
• Prima University
• STBA-PIA (亚洲-国际友好学院)
• STIE Eka Prasetya
• Universitas Pembangunan Panca Budi

Спорт

Футбол — адзін з найпапулярнейшых відаў спорту ў Медане, тут ёсць пяць мясцовых клубаў: Persatuan Sepakbola Medan dan Sekitarnya^[en] (вядомы як PSMS Medan), Medan Jaya, Medan Chiefs, Bintang PSMS і Medan United. Для футбольных матчаў у асноўным выкарыстоўваецца шматмэтавы стадыён Тэладан.

У Медане таксама ёсць трэніровачны цэнтр ушу Jalan Plaju і баскетбольны клуб Angsapura Sania.

Міжнародныя адносіны

Консульствы

У Медане размяшчаюцца такія замежныя консульствы і пасольствы^[56]:

• Аўстралія ^[57]
• Бельгія^[58]
• Германія^[59]
• Данія ^[60]
• ЗША^[61]
• Індыя^[62]
• Кітай^[63]
• Малайзія^[64]
• Нарвегія^[65]
• Нідэрланды^[66]
•  Польшча^[67]
• Сінгапур^[68]
• Тайланд^[69]
• Турцыя^[70]
• Японія^[71]

Гарады-пабрацімы

Медан параднёны з наступнымі гарадамі^[72]:

• Джорджтаўн, Пінанг, Малайзія (10 кастрычніка 1984)^[73]
• Ітыкава, Тыба, Японія (4 лістапада 1989)^[74]
• Кванджу, Паўднёвая Чала, Паўднёвая Карэя (24 верасня 1997)^[75]
• Чэнду, Сычуань, Кітай (17 снежня 2002)^[76]
• Мілуокі, Вісконсін, ЗША (30 кастрычніка 2014)^[77]

Вядомыя асобы

• Бурханудзін Харахап — нацыянальны герой Інданезіі, дзявяты прэм’ер-міністр Інданезіі

Зноскі

1. (індан.) Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2023, Kota Medan Dalam Angka 2023 (Katalog-BPS 1102001.1271)
2. (індан.) PU-net (нявызн.). perkotaan.bpiw.pu.go.id. Архівавана з першакрыніцы 3 жніўня 2020. Праверана 31 жніўня 2020.
3. (англ.) Kumar, Pankaj; Mishra, Binaya Kumar; Avtar, Ram; Chakraborty, Shamik (2021). "Quantifying future water environment using numerical simulations: a scenario-based approach for sustainable groundwater management plan in Medan, Indonesia". Global Groundwater. Elsevier. pp. 585–596. doi:10.1016/b978-0-12-818172-0.00043-8. ISBN 9780128181720. S2CID 230551984.

   Медан — сталіца правінцыі Паўночная Суматра.

   Арыгінальны тэкст (англ.)  

   Medan is the capital city of North Sumatra province.

4. (англ.) Medan Business: Top Sectors, Economies, Business Setup (нявызн.) (23 ліпеня 2021). Праверана 12 ліпеня 2022.
5. (індан.) 26. Z. Irian Jaya (нявызн.). bappenas.go.id. Архівавана з першакрыніцы 5 ліпеня 2019. Праверана 16 траўня 2019.
6. (індан.) Geografi. ISBN 9789797596194. Архівавана з арыгінала 5 жніўня 2020. Праверана 19 жніўня 2019.
7. (індан.) Jumlah Penduduk menurut Jenis Kelamin dan Kabupaten/Kota Sumatra Utara 2011–2016 (нявызн.). Badan Pusat Statistik Provinsi Sumatra Utara (3 кастрычніка 2017). Архівавана з першакрыніцы 18 траўня 2019. Праверана 8 красавіка 2018.
8. (індан.) Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.
9. (англ.) Demographia World Urban Areas, 14th Annual Edition (нявызн.) (Красавік 2019). Архівавана з першакрыніцы 7 лютага 2020. Праверана 9 лютага 2020.
10. (індан.) PU-net (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 18 траўня 2019. Праверана 18 траўня 2019.
11. (гал.) Joustra, M. (1907). Karo-Bataksch Woordenboek [Karo Batak dictionary].
12. (індан.) Pelly, Usman; R., Ratna; Kardarmadja, M. Sunjata (1984). Sejarah sosial daerah Sumatra Utara, Kotamadya Medan [Сацыягісторыя Паўночнай Суматры, муніцыпалітэт Мэдана]. Indonesia: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan.
13. (індан.) Meuraxa, Dada (1973). Sejarah kebudayaan suku-suku di Sumatera Utara [Гісторыя культуры плямён Паўночнай Суматры]. Indonesia: Sasterawan.
14. (англ.) Dominik Bonatz; John Miksic; J. David Neidel, рэд-ры (2009). From Distant Tales: Archaeology and Ethnohistory in the Highlands of Sumatra. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-0784-5. Архівавана з арыгінала 28 снежня 2020. Праверана 5 кастрычніка 2020.
15. (індан.) Juraidi (23 жніўня 2008). "Menelusuri Jejak Kerajaan Aru". Kompas.com. Архівавана з арыгінала 17 верасня 2017. Праверана 12 траўня 2017.
16. (індан.) Museum Kota Cina, Situs Awal Perdagangan Penting di Pantai Timur Sumatera Abad XI (нявызн.). SeMedan.com (3 студзеня 2016). Архівавана з першакрыніцы 14 ліпеня 2017. Праверана 12 траўня 2017.
17. (індан.) Repelita Wahyu Oetomo. Benteng Putri Hijau Berdasarkan Data Sejarah dan Arkeologi (нявызн.)(недаступная спасылка) (8 чэрвеня 2014). Архівавана з першакрыніцы 28 студзеня 2017. Праверана 12 траўня 2017.
18. (англ.) Reid, Anthony (2014), The Blood of the People: Revolution & the End of Traditional Rule in Northern Sumatra, Singapore: NUS Press, ISBN 978-9971-69-637-5
19. (англ.) Said, H. Mohammed (Красавік 1973). "What was the Social Revolution of 1946 in East Sumatra" (PDF). Indonesia. 15 (15). Cornell University: Indonesia Southeast Asia Program Publications: 153. doi:10.2307/3350795. hdl:1813/53556. ISSN 0019-7289. JSTOR 3350795. Архівавана (PDF) з арыгінала 30 October 2018. Праверана 9 кастрычніка 2019.
20. (англ.) Kahin, George McTurnan (1970). Nationalism and Revolution in Indonesia. Cornell University Press. pp. 225, 461–463. ISBN 0-8014-9108-8. Архівавана з арыгінала 12 траўня 2016. Праверана 9 кастрычніка 2019.
21. (англ.) Shenon, Philip (1994-04-24). "Rioters Attack Ethnic Chinese In Indonesia". The New York Times. ISSN 0362-4331. Праверана 2023-02-22.
22. (англ.) Ranter, Harro. ASN Aircraft accident Boeing 737–230 PK-RIM Medan-Polonia Airport (MES) (нявызн.). aviation-safety.net. Aviation Safety Network.
23. (індан.) Usman Pelly, Sejarah Kota Madya Medan, 1950—1979; Departemen Pendidikan dan Kebudayaan R.I., Proyek Inventarisasi dan Dokumentasi Sejarah Nasional, Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, 1985
24. (англ.) Medan, Indonesia Köppen Climate Classification (Weatherbase) (нявызн.). Weatherbase. Архівавана з першакрыніцы 26 верасня 2015. Праверана 4 ліпеня 2015.
25. World Weather Information Service–Medan (нявызн.). World Meteorological Organization. Архівавана з першакрыніцы 19 чэрвеня 2015. Праверана 18 чэрвеня 2015.
26. Worldwide Bioclimatic Classification System. INDONESIA – POLONIA (нявызн.). www.globalbioclimatics.org. Архівавана з першакрыніцы 15 студзеня 2019. Праверана 20 лютага 2019.
27. (англ.) KPK Arrests Mandailing Natal Mayor for Alleged Bribery (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 1 сакавіка 2014.
28. (англ.) Eldin-Akhyar confirm their victory of Medan city election (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 чэрвеня 2017.
29. (індан.) Gubsu Lantik Wali Kota Medan dan Wakil Wali Kota Medan Periode 2021–2024 (нявызн.)(недаступная спасылка). pemkomedan.go.id. Архівавана з першакрыніцы 3 верасня 2023. Праверана 22 лістапада 2022.
30. Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.
31. Ensiklopedi Umum, Penerbitan Jajasan Kanisius, 1973
32. Badan Pusat Statistik Provinsi Sumatera Utara (нявызн.). sumut.bps.go.id. Архівавана з першакрыніцы 9 снежня 2016. Праверана 25 лістапада 2016.
33. Leo Suryadinata, Evi Nurvidya Arifin, Aris Ananta, Indonesia’s Population: ethnicity and religion in a changing political landscape, Institute of Southeast Asian Studies, 2003.
34. (індан.) Usman Pelly, Urbanisasi dan Adaptasi: Peranan Misi Budaya Minangkabau dan Mandailing, LP3ES, 1994
35. (індан.) Sensus Penduduk 2019: Penduduk Menurut Wilayah dan Agama yang Dianut – Kota Medan (нявызн.). Badan Pusat Statistik. Badan Pusat Statistik (25 кастрычніка 2019). Архівавана з першакрыніцы 17 красавіка 2021. Праверана 30 сакавіка 2021.
36. (руск.) Община Преподобного Сергия Радонежского, Medan, North Sumatra, Indonesia
37. (англ.) Medan City: Development and Governance under the Decentralisation Era Архівавана 9 лютага 2023.
38. (індан.) "Kantor Asian Agri". Афіцыйны вэб-сайт Asian Agri. 20 красавіка 2020. Праверана 30 жніўня 2022.
39. (індан.) "London Sumatra: About Company". LONSUM Official Website. 18 February 2020. Праверана 30 жніўня 2022.
40. (індан.) "Hubungi Kami – Musim Mas". Афіцыйны вэб-сайт Musim Mas. 1 студзеня 2022. Праверана 30 жніўня 2022.
41. (англ.) Analysis. Transport infrastructure a key part of Medan's development plans (нявызн.) (25 кастрычніка 2015). Архівавана з першакрыніцы 10 студзеня 2017. Праверана 9 студзеня 2017.
42. (англ.) Medan: Entry Point to North Sumatra (нявызн.)(недаступная спасылка). Indonesia.travel. Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2014. Праверана 19 лістапада 2014.
43. (англ.) Medan Urban development by planters and entrepreneurs (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 27 ліпеня 2011. Праверана 2 студзеня 2010.
44. (англ.) HillPark Theme Park GreenHill Sibolangit Review (нявызн.)(недаступная спасылка). Medanku (10 чэрвеня 2008). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2014. Праверана 19 лістапада 2014.
45. (англ.) North Sumatra Museum (нявызн.)(недаступная спасылка). Indonesia Tourism. Архівавана з першакрыніцы 10 студзеня 2015. Праверана 19 лістапада 2014.
46. (англ.) Gunawan, Apriadi. A glimpse of wildlife in Medan museum (нявызн.). The Jakarta Post (30 сакавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 8 верасня 2015.
47. (англ.) All systems go for Medan (нявызн.)(недаступная спасылка). TTGmice. Архівавана з першакрыніцы 5 лютага 2013. Праверана 11 снежня 2012.
48. (англ.) Belawan (нявызн.). britannica. Архівавана з першакрыніцы 29 лістапада 2014. Праверана 19 лістапада 2014.
49. (англ.) Port of Medan/Belawan (нявызн.). seaport.homestad. Архівавана з першакрыніцы 20 траўня 2015. Праверана 19 лістапада 2014.
50. (індан.) Siregar, Wahyudi Aulia (13 ліпеня 2017). "Semester II-2019, Jalur Layang Kereta Api di Medan Beroperasi : Okezone Economy". Okezone. Архівавана з арыгінала 7 снежня 2018. Праверана 6 снежня 2018.
51. (індан.) Koko Hendri Lubis, Roman Medan: Sebuah Kota Membangun Harapan, PT Gramedia Pustaka Utama, Jakarta, 2018
52. "3 Best High Schools for recommendation in Medan". Kabar Lampung. 10 лютага 2022. Праверана 30 жніўня 2022.
53. (англ.) "Top Universities in North Sumatra". UniRank. 10 студзеня 2022. Праверана 30 жніўня 2022.
54. (англ.) "State University of Medan". Top Universities. 16 ліпеня 2015. Праверана 30 жніўня 2022.
55. (англ.) "Universitas Sumatera Utara". Top Universities. 16 ліпеня 2015. Праверана 30 жніўня 2022.
56. (індан.) Kedutaan Besar dan Konsulat Asing (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2022. Праверана 30 жніўня 2022.
57. (англ.) Australian Consulate Medan (нявызн.)(недаступная спасылка). Міністэрства замежных спраў і гандлю Аўстраліі. Архівавана з першакрыніцы 30 жніўня 2022. Праверана 30 жніўня 2022.
58. (англ.) Honorary Consulate of Belgium in Medan (нявызн.). Федэральная дзяржаўная служба замежных спраў Бельгіі. Праверана 30 жніўня 2022.
59. (індан.) Konsul Kehormatan Republik Federal Jerman di Medan/Sumatera-Utara (нявызн.). Міністэрства замежных спраў ГДР. Праверана 30 жніўня 2022.
60. (англ.) The Danish consulates in Indonesia (Medan) (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Даніі. Праверана 30 жніўня 2022.
61. (індан.) Konsulat AS di Medan (нявызн.). Дзяржаўны дэпартамент ЗША. Праверана 30 жніўня 2022.
62. (англ.) Consulate General of India, Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Індыі. Праверана 30 жніўня 2022.
63. (англ.) Consulate-General of the People's Republic of China in Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Кітайскай Народнай Рэспублікі. Праверана 30 жніўня 2022.
64. (англ.) Consulate General of Malaysia, Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Малайзіі. Праверана 30 жніўня 2022.
65. (англ.) Norwegian consulate in Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Нарвегіі. Праверана 30 жніўня 2022.
66. (англ.) Netherlands Honorary Consulate in Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Нідэрландаў. Праверана 30 жніўня 2022.
67. (англ.) Poland Honorary Consulate in Medan (нявызн.). Міністэрства замежных справаў Польшчы. Праверана 30 жніўня 2022.
68. (англ.) Consulate-General of the Republic of Singapore in Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Сінгапура. Праверана 30 жніўня 2022.
69. (англ.) Royal Thai Honorary Consulate in Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Тайланда. Праверана 30 жніўня 2022.
70. (англ.) Turkish Honorary Consulate in Medan (нявызн.). Міністэрства замежных спраў Турцыі. Праверана 30 жніўня 2022.
71. (індан.) Konsulat Jenderal Jepang di Medan (нявызн.)(недаступная спасылка). Міністэрства замежных спраў Японіі. Архівавана з першакрыніцы 30 жніўня 2022. Праверана 30 жніўня 2022.
72. (індан.) Medan Menjalin Hubungan Kota Kembar Keempat (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 23 красавіка 2007. Праверана 10 верасня 2013.
73. (англ.) Hans Michelmann (28 студзеня 2009). Foreign Relations in Federal Countries. McGill-Queen's Press – MQUP. pp. 198–. ISBN 978-0-7735-7618-6.
74. (англ.) A Sight-seeing Guide to Ichikawa City's International Exchanges (нявызн.). city.ichikawa.lg.jp. Ichikawa (Лістапад 2018). Праверана 8 красавіка 2020.
75. (англ.) Sister Cities (нявызн.). gwangju.go.kr. Gwangju. Праверана 13 красавіка 2020.
76. (англ.) Chengdu Sister and partner cities (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 19 чэрвеня 2018. Праверана 19 чэрвеня 2018.
77. (англ.) City will host Indonesian sister city signing ceremony Thursday (нявызн.). onMilwaukee.com (28 кастрычніка 2014). Архівавана з першакрыніцы 4 лістапада 2014. Праверана 16 лістапада 2014.

Спасылкі

• Партал «Інданезія»

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Медан
• Афіцыйны ўрадавы сайт (індан.)
• Medanesia — Форум аб Медане (індан.)
• Карта паўночнай Суматры Архівавана 19 лютага 2006.
• Спадчына Медана Архівавана 20 студзеня 2009.