From Wikipedia, the free encyclopedia
Milliy Olimpiya qoʻmitasi (MOQ) – butunjahon olimpiya harakatining milliy tarkibiy qismi. Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi nazorati ostida mamlakat sportchilarining Olimpiada oʻyinlaridagi ishtirokini tashkil etish uchun javobgar. Shuningdek, Milliy olimpiya qoʻmitalari oʻz mamlakatlaridagi shaharlarni boʻlajak Olimpiada oʻyinlariga nomzod shahar sifatida koʻrsatishlari mumkin. Bundan tashqari, oʻz geografik hududlari doirasida sportchilar faoliyatini rivojlantirish hamda milliy darajada murabbiylar va rasmiy vakillarni tayyorlash uchun ham yordam beradi.
2023-yil holatiga koʻra, jami 206 ta Milliy Olimpiya qoʻmitalari mavjud[1]. Bularga Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo 193 davlatning har biri, 1 ta BMT Bosh Assambleyasi kuzatuvchi davlati (Falastin[2]), BMT tomonidan tan olinmagan 2 ta davlat (Kosovo[3] va Tayvan[4]) va Yangi Zelandiya kiradi (Kuk orollari[5]).
Shuningdek, Milliy Olimpiya qoʻmitalari tan olingan 9 ta qaram hududlar ham mavjud. Ular Amerika Qoʻshma Shtatlarning 4 ta hududi (Amerika Samoasi[6], Guam[7], Puerto-Riko[8] va Amerikaning Virgin orollari[9], Britaniyaning 3 ta xorijdagi hududi (Bermuda[10], Britaniyaning Virgin orollari[11] va Kayman orollari[12]), Niderlandiya Qirolligining (Aruba[13]) va Xitoyning 1 ta maxsus maʼmuriy hududi (Hong Kong[14]).
1996-yilga qadar qaram hududlarni yoki taʼsischi mamlakatlarni XOQ tarkibidagi alohida davlatlar sifatida tan olish qoidalari Birlashgan Millatlar Tashkilotidagi kabi qatʼiy emas edi. Bu esa ushbu hududlarga oʻzlarining suveren davlatlaridan alohida jamoalarni maydonga tushirishga imkon berdi. 1996-yilda Olimpiya xartiyasiga kiritilgan tuzatishdan soʻng, MOQ faqatgina oʻzi tegishli boʻlgan mamlakat xalqaro hamjamiyat tomonidan mustaqil davlat sifatida tan olinganidan keyingina XOQ tarkibiga kiritilishi belgilab qoʻyildi[15]. Yangi qabul qilingan ushbu qoidaning bundan oldingisiga taʼsiri boʻlmaganligi sababli oʻzgarishdan oldin tan olingan qaram hududlar va taʼsis mamlakatlar Olimpiada oʻyinlariga alohida jamoalarni joʻnatishda davom etishlari mumkin[15]. Farer orollari[16] va Makao[17] esa Olimpiadaga oʻz Paralimpiya terma jamoalarini yuboradi.
Ushbu qoidalar asosida kelajakdagi Olimpiada oʻyinlarida ishtirok etish huquqiga ega boʻlgan yagona davlat Vatikan boʻlib, u BMTning kuzatuvchi davlatlaridan biridir. Garchi ushbu maʼlumot aniq boʻlmasa-da[18], Yangi Zelandiya bilan erkin assotsiatsiyalashgan Niue davlati ham oʻz tashqi aloqalarini olib boradi hamda BMTning ixtisoslashgan agentliklari va shartnomalarida mustaqil ravishda ishtirok etishi huquqiga ega deb hisoblaniladi[19]. Hozirgi vaqtda qolgan barcha tan olinmagan va qisman tan olingan davlatlar XOQga aʼzo boʻlish huquqiga ega emas, chunki ular Birlashgan Millatlar Tashkilotiga aʼzo mamlakatlarning aksariyati tomonidan tan olinmaydi[20]. Kyurasao, Farer orollari, Gibraltar, Grenlandiya, Makao, Yangi Kaledoniya va Taiti kabi tarkibiy davlatlar va qaram hududlar ham endilikda BMT davlatlari tomonidan tan olinmaydi, shuning uchun ushbu hududlardan kelgan sportchilar Olimpiadada faqatgina oʻzlari tarkibiga kiritilgan davlat milliy terma jamoalari hisobidan oʻyinlarda ishtirok etishlari mumkin. Bu qoida maqomi oʻzgargan hududlarga ham taalluqlidir. Niderlandiyaning Antil orollari Olimpiya qoʻmitasi 2010-yilda oʻz faoliyatini toʻxtatganligi sababli XOQning 2011-yil iyul oyida boʻlib oʻtgan 123-sessiyasida tarqatib yuborilgan[21][22].
Millatlar hamdoʻstligiga kiruvchi mamlakatlar va hududlarning Milliy Olimpiya qoʻmitalari, odatda, Hamdoʻstlik oʻyinlari assotsiatsiyasining aʼzolari hisoblanadi, ammo bu qoida Buyuk Britaniyaning taʼsis mamlakatlariga (Angliya, Shotlandiya, Uels va Shimoliy Irlandiya), shuningdek, hamdoʻstlik va Olimpiya sporti uchun alohida tashkilotlarni yuritadigan Kanada yoki Avstraliya uchun ham taalluqli emas. Millatlar hamdoʻstligining boshqa aʼzolari uchun ularning MOQlari Hamdoʻstlik oʻyinlarida oʻz milliy jamoalarini tashkil etish va nazorat qilish uchun javobgardir[23][24].
Quyida joriy MOQlar roʻyxati keltirilgan:
ANOC aʼzolari Olimpiada oʻyinlarida ishtirok etish huquqiga ega. Qitʼa Olimpiya assotsiatsiyasiga aʼzo boʻlgan, ammo ANOC aʼzosi boʻlmagan baʼzi Milliy Olimpiya qoʻmitalari qitʼa miqyosidagi va submintaqaviy darajadagi turnirlarda qatnashadi. Biroq bu qoʻmitalar Olimpiya oʻyinlarida ishtirok etishlari mumkin emas.
Jami 5 ta qitʼa Olimpiya assotsiatsiyalari mavjud:
Yozgi va Qishki Olimpiada oʻyinlari XOQ tomonidan tan olingan barcha MOQlar ishtirok etishi mumkin boʻlgan musobaqalar sifatida aynan XOQning oʻzi tomonidan boshqariladi. Har bir qitʼa oʻz aʼzolari uchun chempionatlar oʻtkazadi:
Garchi oʻz-oʻzlari bilan kontinetal ittifoq boʻlmasa-da, Arab Milliy Olimpiya qoʻmitalari ittifoqi (UANOC) va Oʻrta yer dengizi oʻyinlari xalqaro qoʻmitalari (CIJM) qitʼa ittifoqlari boʻlmasa-da, arab tilida soʻzlashuvchi davlatlar va Oʻrta yer dengizi mamlakatlari oʻrtasida koʻplab sport musobaqalarini tashkil qilinadi. UANOCni tashkil etuvchi 22 ta Milliy Olimpiya qoʻmitalari, CIJMga kiruvchi 26 ta qoʻmitalarning barchasi ANOCA, EOC yoki OCA aʼzolari boʻlib, ular oʻz sportchilarini Afrika, Yevropa yoki Osiyo oʻyinlariga yuborish huquqiga ega. UANOC va CIJM Milliy Olimpiya qoʻmitalari quyidagi roʻyxatda qayd etilgan.
1: Milliy Olimpiya qoʻmitasi UANOC aʼzosi.
2: Milliy Olimpiya qoʻmitasi CIJM aʼzosi.
3: Milliy Olimpiya qoʻmitasi, shuningdek, Milliy Hamdoʻstlik oʻyinlari assotsiatsiyasi hamdir.
1: Milliy Olimpiya qoʻmitasi, shuningdek, Hamdoʻstlik oʻyinlari federatsiyasi aʼzosi.
|
1: Milliy Olimpiya qoʻmitasi UANOC aʼzosi.
2: Milliy Olimpiya qoʻmitasi OCA aʼzosi, ammo ANOC aʼzosi emas.
3: XOQ, ANOC va OCA tomonidan qoʻllaniladigan rasmiy nom Xitoy Respublikasi ( Tayvan).
4: Milliy Olimpiya qoʻmitasi CIJM aʼzosi.
5: Milliy Olimpiya qoʻmitasi, shuningdek, Hamdoʻstlik oʻyinlari milliy assotsiatsiyasi.
|
1: Isroil OCA aʼzosi boʻlgan, ammo 1952-yildan 1981-yilgacha tashkilotdan chiqarib yuborilgan. 1994-yilda EOKga qoʻshilgan.
2: Milliy Olimpiya qoʻmitasi CIJM aʼzosi.
3: Milliy Olimpiya qoʻmitasi, shuningdek, Hamdoʻstlik oʻyinlari milliy assotsiatsiyasi.
4: Milliy olimpiya qoʻmitasi XOQ tomonidan toʻxtatilgan[27].
|
1: Milliy Olimpiya qoʻmitasi ONOCning assotsiatsiyalangan aʼzosi, ammo ANOC aʼzosi emas.
MOQ barcha beshta qitʼa assotsiatsiyasiga boʻlingan Milliy Olimpiya qoʻmitalari assotsiatsiyasining (ANOC) aʼzolaridir:
Qitʼa | Assotsiatsiya | MOQlar | Eng qadimgi MOQ | Eng yangi MOQ | |
---|---|---|---|---|---|
Afrika Milliy Olimpiya qoʻmitalari assotsiatsiyasi | 54 | Misr (1910) | Janubiy Sudan (2015) | ||
Pan-Amerika sport tashkiloti | 41 | Amerika Qoʻshma Shtatlari (1894) | Dominika (1993) | ||
Osiyo Olimpiya Kengashi | 44[28] | Yaponiya (1912) | Sharqiy Timor (2003) | ||
Yevropa Olimpiya qoʻmitalari | 50 | Fransiya (1894) | Kosovo (2014) | ||
Okeaniya Milliy Olimpiya qoʻmitalari | 17 | Avstraliya (1895) | Tuvalu (2007) |
Farer orollari va Makao Milliy Paralimpiya qoʻmitalari sifatida tan olingan va Paralimpiya oʻyinlarida ishtirok etish huquqiga ega. Biroq hech bir hududning Milliy Olimpiya qoʻmitasi XOQ tomonidan tan olinmagan, shuning uchun ular Olimpiadada qatnasha olmaydi[29]. Makao Osiyo Olimpiya Kengashi tomonidan tan olingan va Osiyo oʻyinlarida ishtirok etadi.
Olimpiya qoʻmitalari tan olinmagan boshqa mavjud mamlakatlar va mintaqalarga Kataloniya[30], Gibraltar[31], Fransiya Polineziyasi, Niue[32], Yangi Kaledoniya[33], Kyurasao[34][35][36], Gvadelupa[34][36], Fransuz Gvianasi[34][36], Martinika[34][36], Sint Marten[34], Shimoliy Mariana orollari, Anguilla[36], Montserrat[36], Terks va Kaykos orollari[36][34], Dnestrboʻyi Moldova Respublikasi, Kurdiston[37][38], Shimoliy Kipr[39], Somaliland[40], Abxaziya[41] va tubjoy amerikaliklar[42][43] kiradi.
2014-yilda Janubiy Osetiya Milliy Olimpiya qoʻmitasini tashkil etish niyatida ekani maʼlum qilingan[44].
Tashkilot nomi | Sport | XOQ aʼzosi boʻlmagan tashkilotlar jahon darajasidagi aʼzo tashkilot hisoblanadi | XOQ aʼzosi boʻlmagan faqat qitʼa darajasidagi aʼzo hisoblanadi | Buyuk Britaniya misolida |
---|---|---|---|---|
FIFA | Futbol | Anguilla, Montserrat, Terks va va Kaykos orollari, Kyurasao, Macao, Farer orollari, Gibraltar, Tahiti, Yangi Kaledoniya | Shimoliy Mariana orollari, Sint Maarten, Gvadelupe, Martinika, Fransiya Gvianasi, Bonayre, Reyunon (faqatgina klub musobaqalari), Zanzibar (faqatgina klub va CECAFA musobaqalari)[45][46][47]) | Angliya,
Shimoliy Irlandiya |
FINA | Suzish | Anguilla, Kyurasao, Sint Maarten, Macao, Farer orollari, Gibraltar, Shimoliy Mariana orollari | Buyuk Britaniya | |
IAAF | Yengil atletika | Tahiti, Norfolk oroli, Gibraltar, Macao, Anguilla, Montserrat, Terks va va Kaykos orollari | Yangi Kaledoniya, Uollis va Futuna, Niue, Martinika, Gvadelupe, Fransiya Gvianasi, Sint Maarten, Kyurasao | Buyuk Britaniya |
WAF | Kamondan otish | Tahiti, Norfolk oroli, Folklend orollari, Macao, Farer orollari | Buyuk Britaniya | |
BWF | Badminton | Kyurasao, Tahiti, Gibraltar, Greenland, Folklend orollari, Macao, Farer orollari, Muqaddas Yelena oroli, Norfolk oroli, Men oroli, Reyunon , Fransiya Gvianasi, Gvadelupe, Martinika, New Caledonia, Shimoliy Mariana orollari, Uollis va Futuna | Angliya, Shotlandiya, Uels | |
FIBA | Basketbol | Montserrat, Terks va va Kaykos orollari, Tahiti, Norfolk oroli, Macao, Gibraltar | Buyuk Britaniya | |
AIBA | Havaskor boks | Anguilla, Tahiti, Sint Maarten, Kyurasao, Macao, Gibraltar | Angliya, Shotlandiya, Uels | |
ICF | Kanoeda eshkak eshish | Sint Maarten, Tahiti, Macao | Buyuk Britaniya | |
ICU | Velosport | Sint Maarten, Kyurasao, Macao, Vatikan | Buyuk Britaniya | |
WDSF | Raqs sporti | Macao | Angliya, Shotlandiya, Uels | |
FEI | Ot sporti | Angliya, Shotlandiya, Uels | ||
IFSC | Toqqa chiqish sporti | Macao | Yangi Kaledoniya | Buyuk Britaniya |
FIE | Qilichbozlik | Macao | Buyuk Britaniya | |
IGF | Golf | Angliya, Shotlandiya, Uels | ||
FIG | Gimnastika | Angliya, Shotlandiya, Uels | ||
IHF | Gandbol | Farer orollari, Greenland, Fransiya Gvineyasi, Tahiti, Yangi Kaledoniya, Shimoliy Mariana orollari, Gvadelupe, Martinika, Macao | Buyuk Britaniya, biroq Angliya va Shotlandiya birlashgan aʼzolar | |
FIH | Chim ustida xokkey | Macao, Gibraltar | Angliya, Shotlandiya, | |
IJF | Dzyudo | Macao, Niue, Norfolk oroli, Yangi Kaledoniya, Tahiti, Martinika, Gvadelupe, Reyunon , Farer orollari, Kyurasao | Buyuk Britaniya | |
UIPM | Zamonaviy beshkurash | Buyuk Britaniya | ||
Xalqaro eshkak eshish federasiyasi | Akademik eshkak eshish | Gibraltar | Buyuk Britaniya | |
Xalqaro regbi kengashi | Regbi | Niue | Yangi Kaledoniya, Tahiti, Uollis va Futuna, Macao, Martinika, Gvadelupe, Fransiya Gvineyasi, Kyurasao, Reyunon , Mayotta | Angliya, |
WS | Yelkanli kema sporti | Tahiti, Niderlandiyaning Antil orollari | Buyuk Britaniya | |
ISSF | Oʻq otish | Farer orollari, Macao | Buyuk Britaniya | |
ISA | Syorfing | Gavai, Tahiti | Angliya, | |
ITTF | Stol tennisi | Jersey, Guernsey, Gibraltar, Greenland, Fare orollari, Macao, Tahiti, Folklend orollari, Sint Maarten, Shimoliy Mariana orollari, Yangi Kaledoniya, Niue, Tokelau, Uollis va Futuna | Angliya, | |
WT | Taekvondo | Men oroli, Macao, Yangi Kaledoniya, Tahiti, Martinika, Gvadelupe, Vatikan | Buyuk Britaniya | |
ITF | Tennis | Tahiti, Kyurasao, Macao, Anguilla, Bonaire, Norfolk oroli, Shimoliy Mariana orollari | Sint Maarten, Martinika, Gvadelupe, Fransiya Gvineyasi | Buyuk Britaniya |
ITU | Uchkurash | Gibraltar, Macao, Yangi Kaledoniya, Tahiti, Shimoliy Mariana orollari | Buyuk Britaniya | |
FIVB | Voleybol | Macao, Gibraltar, Greenland, Farer orollari, Tahiti, Shimoliy Mariana orollari, Martinika, Gvadelupe, Fransiya Gvineyasi, Bonayre, Saba, Sint Eustatius, Sint Maarten, Saint-Martin, Kyurasao | Angliya, | |
IWF | Ogʻir atletika | Zanzibar, Niue, Yangi Kaledoniya, Tahiti, Uollis va Futuna, Shimoliy Mariana orollari, Terks and Kaykos orollari, Kyurasao | Buyuk Britaniya, Shimoliy Irlandiya, Shotlandiya, | |
UWW | Havaskor kurash | Tokelau, Niue, Tahiti, Shimoliy Mariana orollari, Terks and Kaykos orollari, Kyurasao | Buyuk Britaniya | |
IBSF | Bobsley vaSkeleton | Buyuk Britaniya | ||
IBU | Biatlon | Greenland | Buyuk Britaniya |
Name of organization | Sport | Non-IOC member is member in world level | Non-IOC member is only member in continental level | Case of Great Britain |
---|---|---|---|---|
WPA | Pool (bilyard) | SHimoliy Kipr, Bonayre, Kyurasao, Tahiti, Macao |
Buyuk Britaniya | |
IBSF | Snuker va Inglizcha bilyard (havaskor) | Men oroli | Hech qaysi | |
UMB | Karam bilyard | Shimoliy Kipr, Men oroli, Kyurasao | Hech qaysi | |
TWIF | Arqon tortish oʻyini | Normandiya orollari, Basque davlati, Macao | Angliya, Shotlandiya, Uels, Shimoliy Irlandiya | |
IWUF | Wushu | Yangi Kaledoniya, Macao | Buyuk Britaniya | |
CMAS | Suv osti sporti | Tahiti, Shimoliy Mariana Orollari Shimoliy Marina orollari | Buyuk Britaniya | |
WSF | Skoush | Guernsey, Jersey, Men oroli, Gibraltar, Macao, Yangi Kaledoniya, Tahiti, Norfolk oroli | Angliya, Shotlandiya, Uels | |
UIM | Motorli qayiqda suzish | Macao | Buyuk Britaniya | |
FIP | Polo | Angliya | ||
IOF | Moʻljal olish sporti | Macao | Buyuk Britaniya | |
ILS | Hayotni saqlab qolish sporti | Macao, Farer orollari | Buyuk Britaniya | |
WS | Rolikli konkida uchish | Macao | Buyuk Britaniya | |
IFMA | Muaytay | Macao, Tahiti | Buyuk Britaniya | |
WL | Lakros | Kataloniya, Kyurasao, Macao, | Angliya, Shotlandiya, Uels | |
IFF | Florbol | Macao | Buyuk Britaniya | |
WFDF | Disk uloqtirish | Macao | Buyuk Britaniya | |
IBF | Bouling | Kataloniya, Macao, Jersey, Gibraltar, Shimoliy Mariana Orollari , Kyurasao | Buyuk Britaniya, Shotlandiya, Uels, Shimoliy Irlandiya | |
WKF | Karate | Macao, Martinika, Yangi Kaledoniya, Tahiti, Uollis va Futuna, Kyurasao | Buyuk Britaniya toʻliq aʼzo, lekin Angliya, Shotlandiya, Uels, Shimoliy Irlandiya kabi alohida ishtirok etadi | |
WBF | Contract bridge | Farer orollari, Macao, Reyunon , Martinika, Gvadelupe | Angliya, Shotlandiya, Uels | |
IFI | ice stock sport | Buyuk Britaniya | ||
IWWF | (3-Event Waterskiing), Wakeboard, Barefoot, Show Skiing, Cable Wakeboard, Cableski, Ski Racing, and Disabled Skiing | Buyuk Britaniya | ||
WAKO | Kikboksing | Macao | Buyuk Britaniya | |
FIM | Motopoyga | Macao | Buyuk Britaniya | |
FIDE | Shaxmat | Farer orollari, Macao, Niderlandiyaning Antil orollari, Guernsey, Jersey, Men oroli | Angliya, Shotlandiya, Uels | |
IRF | Raketbol | Kataloniya, Shimoliy Mariana Orollari | Angliya | |
FIAS | Sambo | Buyuk Britaniya | ||
ISMF | Changʻida alpinizm | Buyuk Britaniya | ||
UIAA | Tirmashib chiqish and alpinizm | Buyuk Britaniya | ||
ISF | Sumo | Buyuk Britaniya | ||
ICC | Kriket | Men oroli, Jersey, Guernsey, Gibraltar, Muqaddas Yelena oroli, Farer orollari, Terks va Kaykos orollari, Folklend orollari | Anguilla, Montserrat, Sint Maarten | Angliya, Shotlandiya |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.