Aprika

Ang Aprika^[2] (Ingles: Africa), ang pangalawang pinakamalaking kontinente sa daigdig at pangalawa sa pinakamataong populasyon pagkatapos ng Asya. May sukat na mga 30,244,050 km² (11,677,240 mi²) kasama ang mga karatig na mga pulo. Sa pangkalahatan, tinatawag na mga Aprikano (lalaki) at Aprikana (babae) ang mga naninirahan sa kontinente ng Aprika.^[2]

Lawak	30,221,532 km² (11,668,598.7 sq mi)
Populasyon	922,011,000[1] (2005, 2nd)
Density	30.51/km² (about 80/sq mi)
	53 Algeria Angola Benin Botswana Burkina Faso Burundi Cameroon Cape Verde Central African Republic Chad Comoros Congo Côte d'Ivoire Democratic Republic of the Congo Djibouti Egypt Equatorial Guinea Eritrea Ethiopia Gabon Gambia Ghana Guinea Guinea-Bissau Kenya Lesotho Liberia Libya Madagascar Malawi Mali Mauritania Mauritius Morocco Mozambique Namibia Niger Nigeria Rwanda São Tomé and Príncipe Senegal Seychelles Sierra Leone Somalia South Africa Sudan Swaziland Tanzania Togo Tunisia Uganda Western Sahara Zambia Zimbabwe
Mga Umaasang Bansa	7 Mayotte Réunion Canary Islands Ceuta Madeira Islands Melilla Saint Helena
Demonym	Aprikano
Wika	Higit sa 1,000 katutubong wikang Aprikano kabilang ang ilang mga wika na sinasalita ng milyon-milyong katulad ng Igbo, Swahili, Hausa, Amharic, at Yoruba; Dagdag pa nito ang Arabe, Ingles, Pranses, Portuges, Afrikaans, Kastila, mga wikang Indiyano, at iba pa
Sona ng oras	UTC-1 (Cape Verde) to UTC+4 (Mauritius)

Africa
Aprika

Ang kontinenteng Aprika ay ang ikalawang pinakamalaki at may pinakamataas na populasyon sa mundo. Sa sukat na 30.2 milyon kilometro kwadrado (11.7 milyon kwadrado milimetro), kasama na ang mga katabing isla nito, binubuo nito ang 6 na porsyento ng kabuaan na kalupaan ng mundo at 20.4 porsyento ng kabuuang sukat ng patag na kalupaan. Ang populasyon nito na umabot sa 1.1 bilyon noong 2013 ay 15 porsyento ng kabuuang populasyon ng mundo. Ang kontinenteng ito ay pinalilibutan ng Dagat Mediteranyo sa hilaga, Kanal Suez at Dagat Pula sa may Peninsula ng Sinai sa hilagang-silangan, Karagatang Indiyano sa timog-silangan, at ang Karagatang Atlantiko naman sa kanluran. Kabilang ang Madagascar at ilang mga kapuluan sa kontinente ng Aprika. Mayroong 54 na kinikilalang mga estado o bansa sa Aprika, siyam na teritoryo at dalawang de facto o mga estadong may limitado o walang rekognisyon sa kontinenteng ito.

Ang populasyon ng Aprika ay ang pinakabata sa lahat ng kontinente sa mundo. Ang kanilang median age noong 2012 ay 19.7, habang ang pangkabuuang gitnang edad (median age) noon sa mundo ay 30.4. Algeria ang pinakamalaking bansa pagdating sa sukat ng lupa habang Nigeria naman ang bansang may pinakamalaking populasyon. Ang Aprika, partikular na ang sentral ng Silangang Aprika, ay kinikilala bilang lugar na pinagmulan ng mga tao at ng Hominidae clade (malalaking bakulaw), kung saan ay natagpuan ang mga pinakaunang hominids at kanilang mga ninuno at mga sumunod na henerasyon na naitalang namuhay pitong milyong taon na ang nakararaan kabilang ang Sahelanthropus tchadensis, Australopithecus africanus, A. afarensis, Homo erectus, H. habilis at H. ergaster – kasama ang pinakaunang Homo sapiens o modernong tao na natagpuan sa Ethiopia na tinatayang namuhay mga 200,000 taon na ang nakararaan. Ang Aprika ay dinadaanan ng ekwador at mayroon itong iba’t ibang klima. Ito lamang ang kontinente na abot sa hilaga hanggang timog ng sonang katamtaman.

Ang Aprika ay tahanan ng iba’t ibang etnisidad, kultura, at wika. Noong ika-19 na siglo, ang mga bansa sa Europa ay sinakop ang malaking bahagi ng Aprika. Karamihan sa mga modernong estado sa Aprika ngayon ay nagmula sa proseso ng dekolonisasyon noong ika-20 siglo.

Mga teritoryo ng mga Bansa sa Aprika at rehiyon

Sa talaan na ito at rehiyon kung saan sila ay nakakategorya na base sa mga panukala ng Mga Bansang Nagkakaisa.^[3]

Pangalang ng rehiyon at teritoryo, kasama ang watawat	Lawak (km²)	Populasyon (2009 Taya)	Densidad ng Populasyon (bawat km²)	Kabisera
Silangang Aprika (Eastern Africa):
Burundi	27,830	8,988,091	Bujumbura
Komoro	2,170	752,438	283.1	Moroni
Djibouti	23,000	516,055	20.6	Djibouti
Eritrea	121,320	5,647,168	36.8	Asmara
Etiyopiya	1,127,127	85,237,338	60.0	Addis Ababa
28.1	Antananarivo
Malawi	118,480	14,268,711	90.3	Lilongwe
Mauritius	2,040	1,284,264[3]	629.5	Port Louis
Mayotte (France)	374	223,765[3]	489.7	Mamoudzou
Mosambik	801,590	21,669,278[3]	27.0	Maputo
Réunion (France)	2,512	743,981(2002)	296.2	Saint-Denis
Rwanda	26,338	10,473,282[3]	397.6	Kigali
Seyseles	455	87,476[3]	192.2	Victoria
Somalia	637,657	9,832,017[3]	15.4	Mogadishu
Tansania	945,087	41,048,532[3]	43.3	Dodoma
Uganda	236,040	32,369,558[3]	137.1	Kampala
Sambia	752,614	11,862,740[3]	15.7	Lusaka
Simbabwe	390,580	11,392,629[3]	29.1	Harare
Gitnang Aprika:	6,613,253	121,585,754	18.4
Angola	1,246,700	12,799,293[3]	10.3	Luanda
Kamerun	475,440	18,879,301[3]	39.7	Yaoundé
Republikang Gitnang-Aprikano	622,984	4,511,488[3]	7.2	Bangui
Tsad	1,284,000	10,329,208[3]	8.0	N'Djamena
Konggo	342,000	4,012,809[3]	11.7	Brazzaville
Demokratikong Republika ng Konggo	2,345,410	68,692,542[3]	29.2	Kinshasa
Ekwatoryal Guinea	28,051	633,441[3]	22.6	Malabo
Gabon	267,667	1,514,993[3]	5.6	Libreville
Sao Tome at Prinsipe	1,001	212,679[3]	212.4	São Tomé
Hilagang Aprika:	8,533,021	211,087,622	24.7
Alherya	2,381,740	34,178,188[3]	14.3	Algiers
Ehipto[4]	1,001,450	83,082,869[3] total, Asia 1.4m	82.9	Cairo
Libya	1,759,540	6,310,434[3]	3.6	Tripoli
Moroko	446,550	34,859,364[3]	78.0	Rabat
Sudan	2,505,810	41,087,825[3]	16.4	Khartoum
Tunisia	163,610	10,486,339[3]	64.1	Tunis
Kanlurang Sahara[5]	266,000	405,210[3]	1.5	El Aaiún
Mga teritoryong umaasa sa Europa na matatagpuan sa Hilagang Aprika:
Kapuloan Espana (Espanya)[6]	7,492	1,694,477(2001)	226.2	Las Palmas de Gran Canaria, Santa Cruz de Tenerife
Ceuta (Espanya)[7]	20	71,505(2001)	3,575.2	—
Madeira (Portugal)[8]	797	245,000(2001)	307.4	Funchal
Melilla (Spain)[9]	12	66,411(2001)	5,534.2
Timog Aprika (Southern Africa):	2,693,418	56,406,762	20.9
Botswana	600,370	1,990,876[3]	3.3	Gaborone
Lesotho	30,355	2,130,819[3]	70.2	Maseru
Namibia	825,418	2,108,665[3]	2.6	Windhoek
Timog Africa	1,219,912	49,052,489[3]	40.2	Bloemfontein, Cape Town, Pretoria[10]
Suwasilandiya	17,363	1,123,913[3]	64.7	Mbabane
Kanlurang Aprika:	6,144,013	296,186,492	48.2
Benin	112,620	8,791,832[3]	78.0	Porto-Novo
Burkina Faso	274,200	15,746,232[3]	57.4	Ouagadougou
Kabo Berde	4,033	429,474[3]	107.3	Praia
Baybaying Garing	322,460	20,617,068[3]	63.9	Abidjan, Yamoussoukro[11]
Gambiya	11,300	1,782,893[3]	157.7	Banjul
Gana	239,460	23,832,495[3]	99.5	Accra
Guinea	245,857	10,057,975[3]	40.9	Conakry
Guinea-Bissau	36,120	1,533,964[3]	42.5	Bissau
Liberia	111,370	3,441,790[3]	30.9	Monrovia
Mali	1,240,000	12,666,987[3]	10.2	Bamako
Mauritania	1,030,700	3,129,486[3]	3.0	Nouakchott
Niher	1,267,000	15,306,252[3]	12.1	Niamey
Niherya	923,768	149,229,090[3]	161.5	Abuja
Saint Helena (UK)	410	7,637[3]	14.4	Jamestown
Senegal	196,190	13,711,597[3]	69.9	Dakar
Sierra Leone	71,740	6,440,053[3]	89.9	Freetown
Togo	56,785	6,019,877[3]	106.0	Lomé
KABUUAN (Total)	30,368,609	1,001,320,281	33.0

Palatandaan

1. "World Population Prospects: The 2006 Revision" Naka-arkibo 2011-05-11 sa Wayback Machine. United Nations (Department of Economic and Social Affairs, population division)
2. English, Leo James (1977). "Aprika, Aprikano, Aprikana". Tagalog-English Dictionary (sa wikang Ingles). Congregation of the Most Holy Redeemer. ISBN 9710810731.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
3. USCensusBureau:Countries and Areas Ranked by Population: 2009
4. Malawang itinuturing ang Egypt bilang isang bansang transkontinental sa Hilagang Aprika (UN region) at Kanlurang Asya; para sa Aprika lamang ang mga bilang para sa populasyon at lawak, kanluran ng Suez Canal.
   
5. Pinagtatalunan ang Western Sahara ng Sahrawi Arab Democratic Republic, na nangangasiwa sa maliit na bahagi ng teritoryo, at ng Morocco, na sumasakop sa ibang bahagi.
6. Ang Spanish Canary Islands, kung saan kapwa kabisera ang Las Palmas de Gran Canaria at Santa Cruz de Tenerife, ay karaniwang itinuturing na bahagi ng Hilagang Aprika dahil sa malapit ito sa Morocco at Western Sahara; para sa 2001 at bilang ng populasyon at lawak.
7. Ang Ceuta, na exclave ng Spain, ay binalilibutan ng Morocco sa Hilagang Aprika; para sa 2001 ang bilang ng populasyon at lawak.
8. Ang Portuguese Madeira Islands ay karaniwang itinuturing na bahagi ng Hilagang Aprika dahil sa lapit nito sa Morocco; para sa 2001 ang bilang ng populasyon at lawak.
9. The Spanish exclave of Melilla is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.
   
10. Bloemfontein ang kabiserang panghukuman (judicial capital) ng South Africa, habang ang Cape Town ang sentrong pambatas (legislative seat), at Pretoria ang sentrong pampangasiwaan (administrative seat) ng bansa.
11. Yamoussoukro ang opisyal na kabisera ng Côte d'Ivoire, habang ang Abidjan ang de facto na sentro.