1914.

godina From Wikipedia, the free encyclopedia

Remove ads

Godina 1914 (MCMXIV) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom odn. redovna godina koja počinje u srijedu po 13 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (link pokazuje kalendar).

Kratke činjenice Milenijum:, Vjekovi: ...
Remove ads
Kratke činjenice

Ove godine je počeo rat kasnije nazvan Veliki rat i Prvi svjetski rat. Prema konceptu Erica Hobsbawma ovo je razmeđe Dugog 19-og i Kratkog 20. veka.

1914:
1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12
Rođenja • Smrti
Remove ads

Događaji

Januar/Siječanj

  • 1. 1. - Nigerija Ujedinjenjem Južnog i Severnog protektorata nastaje Kolonija i Protektorat Nigerija (pod britanskom vlašću do 1960).
  • 1. 1. - Na Floridi je uspostavljen prvi linijski let na svijetu između St. Petersburga i Tampe.
  • 5. 1. - Henry Ford objavio da uvodi osmočasovno radno vreme i minimalnu nadnicu od pet dolara za kvalifikovane radnike.
  • 6. 1. - Osnovana finansijska kompanija Merrill Lynch.
  • 9. 1. (27. 12. 1913. po j.k.) - Otvoreno je Narodno pozorište u Skoplju (preteča Makedonskog narodnog teatra), prvi upravnik Branislav Nušić. Zgrada izgorela već u februaru.[1]
  • 11. 1. (29. 12. po j.k.) - Izbori u Crnoj Gori.
  • 14. 1. - Afera Liman von Sanders: nemački car unapredio Otto Liman von Sandersa u nemačkog, a po ugovoru i osmanskog generala - postaje generalni inspektor osmanske vojske (Rusija je ranije protestovala zbog njegovog imenovanja na čelo osmanskog I korpusa).
  • 17. 1. - U Rijeci porinut SMS Szent István, posljednji od austrougarskih bojnih brodova klase Tegetthoff (u službi 1915-18).
  • 28. 1. - Počinje zasedanje crnogorske skupštine, do polovine maja će biti doneseno 14 zakona uključujući Zakon o naseljavanju novooslobođenih krajeva Crne Gore.

Februar/Veljača

Thumb
Charlie Chaplin
  • 2. 2. - Making a Living je prvi film sa Chaplinom; pet dana kasnije sledi Kid Auto Races at Venice u kome je prvi put predstavio lik "Male skitnice".
  • 12. 2. - Prikazan The Squaw Man, prvi film Cecila B. DeMilla i prvi dugometražni film snimljen u Hollywoodu.
  • 12. 2. - Ruski car smenio premijera Vladimira Kokovcova, postavljen Ivan Goremikin (do 1916).
  • 24. 2. - Promađarski pravoslavni vladika u Debrecenu poginuo od paketa-bombe koji su poslali rumunski nacionalisti.
  • 28. 2. - Grci proglasili kratkotrajnu Autonomnu Republiku Severni Epir (traje do oktobra).

Mart/Ožujak

  • 6. 3. - Osnovana FK Vojvodina.
  • 7. 3. - 3. 9. - Čitava vladavina Vilhelma od Vida u Kneževini Albaniji.
  • 8. 3. - Prva proslava Dana žena u Srbiji.
  • 8. 3. (23. 2. po j.k.) - Austrougarski bataljon zauzeo crnogorsku karaulu Sjenokos kod Metaljke, na crnogorskoj strani dva mrtva i tri ranjena[2].
  • 15. 3. - Kralj Nikola poslao pismo kralju Petru u kome predlaže vojno, finansijsko i diplomatsko udruživanje, na bazi ravnopravnosti dve države i dinastije (Petar prihvata pismom od 2. aprila)[3].
  • 16. 3. - Ministrova žena Henriette Caillaux ubila Gastona Calmetta, urednika "Le Figaroa", plašeći se objavljivanja delikatnog pisma.
  • 16. 3. - Usled gloženja nemačkih i čeških poslanika raspušteno austrijsko Carevinsko vijeće (neće biti okupljano tri godine).
  • 20. 3. - Incident u Curraghu: britanski oficiri u jednom kampu radije daju ostavku nego da intervenišu protiv Ulsterskih dobrovoljaca.

April/Travanj

Thumb
Spomenik Dositeju Obradoviću
  • 9. 4. - Incident u Tampiku između američkih i vojnika Victoriana Huerte dovešće do američke okupacije luke Veracruz do novembra.
  • 15. 4. - U Venecueli pronađeno prvo značajno nalazište nafte (do 1929. zemlja će postati njen najveći izvoznik na svetu).
  • 18. 4. - U Monaku završen prvi međunarodni kongres kriminalističke policije sa učesnicima iz 24 zemlje.
  • 20. 4. - Masakr u Ludlowu: Nacionalna garda Kolorada i čuvari kompanije napali šatorsko naselje štrajkujućih rudara i njihovih porodica, poginulo 19-25 osoba.
  • 24 - 25. 4. - Larne gun-running: u Irsku prokrijumčareno 25.000 pušaka i 3-5 miliona metaka za Alsterske dobrovoljce (lojaliste).
  • 26. 4. - Umro zagrebački nadbiskup Juraj Posilović, slijediće mu Antun Bauer (do 1937).

Maj/Svibanj

  • 10. 5. - Drugi krug parlamentarnih izbora u Francuskoj, uspeh levice.
  • 17. 5. - Muslimanski ustanak u Albaniji protiv Esad Paše, koji je proteran u Italiju.
  • 17. 5. - Krfski protokol: autonomija za Severni Epir unutar Albanije (nikada nije sproveden, ukinut 1921).
  • 29. 5. - Putnički brod RMS Empress of Ireland potonuo nakon sudara sa norveškom ugljaricom u rijeci Saint Lawrence, 1.012 mrtvih.
  • 30. 5. - Prvo putovanje broda RMS Aquitania.

Jun/Juni/Lipanj

Thumb
Ferdinand i Sofija u Sarajevu
  • 3. 6. (21. 5. po j.k.) - Ostavka srpske vlade usled opstrukcije opozicije u parlamentu, izazvane Uredbom o prioritetu civilnih vlasti, nakon gloženja civilnih i vojnih vlasti u Makedoniji, naročito Skoplju[4].
  • 9. 6. (27. 5. po j.k.) - U Beogradu otkriven Spomenik Dositeju Obradoviću.
  • 9. 6. - Prvi "trkački sastanak" na novom trkalištu u beogradskom Topčideru.
  • 12 - 14. 6. - Poseta nemačkog cara Wilhelma nadvojvodi Franzu Ferdinandu u zamku Konopiště - kasnije je ovom događaju pripisivan preveliki značaj, kajzer izbegava dati odgovor da li bo podržao AU na Balkanu[5].
  • 15. 6. - Poseta ruske carske porodice rumunskoj kraljevskoj u Konstanci - udaljavanje Rumunije od Centralnih sila.
  • 15. 6. - Anglo-nemački sporazum o Bagdadskoj železnici.
  • 17. 6. - Zemaljska vlada Hrvatske i Slavonije dobila i četvrti odjel, narodnog gospodarstva.
  • 23. 6. - Otvaranje proširenog Kilskog kanala u Nemačkoj; na tradicionalnoj Kilskoj nedelji učestvuje i jedan britanski eskadron, kajzer Wilhelm II posetio drednot HMS King George V.
  • 23. 6. - Meksička revolucija: Bitka kod Zacatecasa je ključna pobeda Pancha Ville nad snagama predsednika Huerte.
    Thumb
    Regent Aleksandar
  • 24. 6. (11. 6. po j.k.) - U Srbiji raspuštena skupština, izbori zakazani za 1. (14.) avgust.
  • 24. 6. - Kralj Petar I Karađorđević preneo vršenje vlasti na sina Aleksandra (koji time postaje regent).
  • 24. 6. - U Rimu potpisan konkordat između Srbije i Vatikana.[6]
  • 28. 6. - Sarajevski atentat na austrougarskog prijestolonasljednika Franza Ferdinanda, u poseti gradu nakon vojnih manevara. Atentat je izvršio Gavrilo Princip, pripadnik Mlade Bosne.
  • 29. 6. - Rušilačke demonstracije krajnje desnice protiv Srba u Zagrebu, Sarajevu i drugde, u Sarajevu i BiH uveče proglašeno opsadno stanje (prijeki sud, do 26. 7.), ali Srbe ne štite.

Jul/Juli/Srpanj

Thumb
Tabori u vreme Julske krize
  • 6. 7. - Nemačka daje podršku Austrougarskoj u odnosu prema Srbiji (tzv. blanko-ček).
  • 10. 7. - Ruski poslanik Nikolaj Hartvig umro od infarkta u austrougarskom poslanstvu (Srbi veruju da je otrovan, velika sahrana četiri dana kasnije).[7]
  • 11. 7. - Babe Ruth debitovao u Major League bejzbolu.
  • 12. 7. - Hionija Guseva pokušala da ubije Raspućina.
  • 14. 7. - Zakon o vladi Irske prošao i kroz Gornji dom britanskog parlamenta, okruzima Alstera omogućeno da se izjasne hoće li učestvovati u samoupravi.
  • 15. 7. - Meksički predsednik Victoriano Huerta dao ostavku.
  • 17. 7. (4. 7. po j.k.) - U Sankt Peterburgu počinju štrajkovi i neredi s mnogo sukoba i vandalizma (naročito 20 - 23. 7.)[8].
  • 20 - 23. 7. - Francuski predsednik Poincaré i premijer Viviani u poseti Rusiji.
  • 23. 7. - Austro-Ugarska uputila Srbiji ultimatum s ponižavajućim zahtevima, s rokom od 48 časova za odgovor (AU poslanik Giesl je sačekao tri dana s uručenjem, do odlaska francuskog predsednika Poenkarea iz Rusije).
  • 23. 7. - Jaka oluja pogodila Budimpeštu.
  • 25. 7. - Prekinuti diplomatski odnosi između Srbije i Austrougarske; naređena evakuacija Beograda, sedište vlade preneto u Niš.
  • 25. 7. - Socijaldemokratska okupljanja u Nemačkoj protiv rata.
  • 26. 7. - Počela opšta mobilizacija u Srbiji.
  • 26. 7. - U BiH uvedena vojna uprava ("iznimne mjere"), počinju hapšenja Srba i drugih; u Dalmaciji zabranjena srpska, projugoslovenska i neka hrvatska udruženja.
  • 26. 7. - Howth gun-running: doneseno 900 pušaka za Irske dobrovoljce; u dablinskoj ulici Bachelor's Walk došlo do incidenta u kome su britanski vojnici ubili trojicu civila.
  • 28. 7. - Nakon odbijenog ultimatuma, Austro-Ugarska telegramom objavljuje rat Srbiji, što označava početak Prvog svjetskog rata. Prvi plotuni upućeni na Beograd - bombardovanje počelo sledeće noći, Austrijanci su pokušali preći pred ponoć.
  • 28. 7. - Ujutru mobilizacija u Crnoj Gori.
  • 31. 7. - Mobilizacija u Rusiji.
  • 31. 7. - U Parizu ubijen socijalista i antimilitarista Jean Jaurès.

Avgust/August/Kolovoz

  • 1. 8. - Njemačka objavljuje rat Rusiji, a Francuska naređuje mobilizaciju.
  • 2. 8. - Nemačke snage ulaze u Luksemburg, u skladu sa Schlieffenovim planom; upućen ultimatum Belgiji koji će ova odbiti.
  • 3. 8. - Njemačka objavljuje rat Francuskoj.
  • 3. 8. - Italija objavljuje neutralnost, smatrajući savez Centralnih sila čisto defanzivnim (neutralnost traje do maja 1915.).
  • 4. 8. - Nemačka vojska ulazi u neutralnu Belgiju; Velika Britanija objavljuje rat Njemačkoj zbog kršenja belgijske neutralnosti.
  • 5. 8. - Crna Gora objavila rat Austrougarskoj.
  • 6. 8. - Austrougarska objavila rat Rusiji, a Srbija Nemačkoj.
  • 6. 8. - Nemački cepelin izbacio bombe na Lijež.
  • 7. 8. - Crna Gora objavila rat Austrougarskoj.
  • 8. 8. - Bitka na granicama - Bitka kod Mülhausena: u skladu sa Planom XVII Francuzi nakratko zauzeli Mulhouse (i opet 19.).
  • 11. 8. - Crna Gora objavila rat Nemačkoj.
Thumb
Spomenik na Ceru
  • 12. 8. - Prva austrougarska ofanziva na Srbiju: napada 5. Austrougarska armija.
  • 12. 8. - Bitka kod Haelena ("Bitka srebrnih kaciga") je taktička belgijska pobeda nad nemačkom konjicom (čije je vreme prošlo...).
  • 13. 8. - Francuska i Velika Britanija objavile rat Austrougarskoj.
  • 13. 8. - Putnički brod "Baron Gautsch" naleteo na minu kod Brijuna i potonuo uz 147 izgubljenih života.
  • 15. 8. - Prvi brod prošao kroz Panamski kanal.
  • 15 - 20. 8. - Cerska bitka u kojoj je Srbija odbacila austro-ugarsku ofenzivu i postigla prvu veliku pobjedu sila Antante u ratu.
  • 16. 8. - Opsada Liježa okončana nemačkim zauzećem (Erich Ludendorff).
  • 16. 8. - Jadransko bojište: Bitka kod Bara, saveznici potopili zaštićenu krstaricu SMS Zenta.
  • 16. 8. - Álvaro Obregón, saveznik Venustiana Carranze, ušao u grad Meksiko.
  • 17. 8. - Po naređenju gen. Kasimira von Lutgendorfa streljano 120 civila u Šapcu[9].
  • 19. 8. - Austrougari zauzeli Pljevlja (samo do 26. 8.).
  • 20. 8. - Nemci zauzeli Brisel.
  • 20. 8. - Lorenska bitka: Francuzi poraženi kod Moranža.
  • 20. 8. - Bitka kod Gumbinnena: Rusi odbili Nemce u istočnoj Pruskoj.
  • 21. 8. - Totalno pomračenje Sunca, totalitet prelazi dan. Pribaltikom, Belorusijom i Ukrajinom.
  • 22. 8. - Francuska vojska ima 27.000 poginulih[10] (Ardeni i Charleroi, Virton, Rossignol).
  • 23. 8. - Bitka kod Monsa: Britanske ekspedicione snage usporile nemačko napredovanje prema Francuskoj. Sledi petonedeljno Veliko povlačenje.
Thumb
Bivši Tannenberški spomenik (i Hindenburgov mauzolej)
  • 23. 8. - Paul von Hindenburg i Erich Ludendorff stigli u istočnu Prusku.
  • 23. 8. - Japan objavio rat Nemačkoj.
  • 24. 8. - Austrougari izbačeni iz Šapca; Stepa Stepanović će postati drugi srpski vojvoda.
  • 24. 8. - Obrazovana crnogorska Vrhovna komanda, na čelu srpski gen. Božidar Janković.
  • 25. 8. - Bitka kod Kraśnika, austrougarska pobeda nad Rusima u Galiciji.
  • 25. 8. - Nemci u Leuvenu zapalili biblioteku sa 300.000 knjiga.
  • 26. 8. - Nemačka kolonija Togoland se predala Britancima i Francuzima.
  • 26. 8. - Bitka kod Le Cateaua je uspešno britansko-francusko povlačenje.
  • 28. 8. - Bitka u Helgolandskom zalivu je prva pomorska bitka I svetskog rata i britanska pobeda.
  • 29. 8. - Bitka kod St. Quentina: Francuzi zaustavljaju nemačko napredovanje.
  • 29. 8. - Novozelanđani okupirali Nemačku Samou.
  • 30. 8. - Bitka kod Tannenberga - nemačka Osma armija (Hindenburg), razbila Drugu rusku armiju (Aleksandar Samsonov) i zaustavila prodor u Istočnu Prusku.
  • 30. 8. - Nemačka Prva armija von Klucka skreće na istok ispred Pariza.
  • 31. 8. - Ruska prestonica Sankt Peterburg promenila ime u Petrograd.

Septembar/Rujan

Thumb
Komemorativna medalja Prve bitke na Marni
Thumb
Spomenik na Gučevu
  • 1. 9. - Izumro golub selac.
  • 3. 9. - Kardinal Giacomo della Chiesa izabran za papu Benedikta XV. (do 1922).
  • 3. 9. - Vilhelm od Vida napustio Albaniju.
  • 4 - 13. 9. - Bitka kod Grand Couronné: neuspešna nemačka ofanziva u Loreni.
  • 5. 9. - Londonski pakt: Britanija, Francuska i Rusija se obavezuju da neće sklopiti separatni mir.
  • 5. 9. - Nemačka podmornica U-21 potopila britansku izviđačku krstaricu HMS Pathfinder, oko 250 mrtvih - prvi put da podmornica potopi brod samohodnim torpedom.
  • 5 - 12. 9. - Prva bitka na Marni, u kojoj su Nemci odbačeni dalje od Pariza.
  • 6 - 4. 10. - Bitka na Drini, zaustavljena 2. AU ofanziva.
  • 6 - 13. 9. - Sremska ofanziva srpske vojske (Leget, Čevrntija, kratak ulazak u Zemun 10. 9.).
  • 6 - 14. 9. - Bitka na Mazurskim jezerima je nemačka pobeda na Istoku.
  • 26. 8. - 11. 9. - Bitka kod Lemberga je ruska pobeda u Galiciji.
  • 11. 9. - Australijanci zauzeli Bizmarkov arhipelag.
  • 14. 9. - Erich von Falkenhayn je novi nemački načelnik generalštaba.
  • 15. 9. - U Južnoj Africi izbija afrikanerska Maritzova pobuna protiv britanskih vlasti (sasvim ugušena do februara).
  • 17. 9. - U Nišu sklopljen Sporazum Toptani-Pašić - Esad-paša se sledećeg meseca vraća u Albaniju.
  • 17. 9. - 14. 10. - "Trka do mora": dve strane pokušavaju flankirati jedna drugu u severnoj Francuskoj i Belgiji.
  • 19. 9. - Granate pogađaju Katedralu u Reimsu koja je zatim oštećena požarom.
  • 19 - 22. 9. - Boj na Mačkovom kamenu (deo Bitke na Drini).
  • 22. 9. - Akcija od 22. septembra 1914.: nemačka podmornica SM U-9 potopila tri stare britanske krstarice, 1.459 poginulih.
  • 24. 9. - Počinje ruska Opsada Pšemisla, grad će biti zauzet sledećeg marta.
  • 25. 9. - Užička i Sandžačka vojska na Palama.
  • 26. 9. - Bitka kod Sandfonteina je nemačka pobeda u dan. Namibiji.
  • 28. 9. - Zapadni front: Prva bitka na Eni završena "nerešeno".

Oktobar/Listopad

  • 3. 10. - Srpska i crnogorska vojska na Romaniji.
  • 5. 10. - Francuz Joseph Frantz postigao prvu vazdušnu pobedu u ratovanju.
  • 10. 10. - Opsada Antverpena okončana nemačkim zauzećem grada.
  • 10. 10. - Ferdinand I je novi kralj Rumunije nakon smrti oca Karola (do 1927).
  • 12. 10. - U Sarajevu počinje suđenje Principu i ostalim optuženicima za Sarajevski atentat.
  • 13. 10. - Garrett Morgan patentirao gas masku.
  • 13. 10. - Nemci zauzeli Lille.
  • 19. 10. - 22. 11. - Prva bitka kod Ypresa, kulminacija "Trke do mora" i saveznički uspeh uz velike gubitke; kraj starog Britanskog ekspedicionog korpusa, sastavljenog od iskusnih vojnika.
  • 21. 10. - Sandžačka vojska pobeđena na Glasincu - povlačenje svih na desnu obalu Drine do 24. oktobra.
  • 22. 10. - Nastanak mita o Langemarku (Kindermord): prema nemačkoj propagandi, veliki broj mladih neiskusnih vojnika izginuo pevajući himnu.
  • 27. 10. - Grčka armija zauzela Severni Epir uz odobrenje Saveznika.
  • 28. 10. - Presude za Sarajevski atentat: Princip na 20 godina zbog maloletstva, pet smrtnih kazni (tri izvršene), 10 na robiju, devet oslobođenih.
  • 28. 10. - Bitka kod Penanga na Malaji: nemački SMS Emden potopio po jedan francuski i ruski ratni brod.
  • 29. 10. - Otomanski imperij stupa u rat na strani Centralnih sila - granatirane ruske crnomorske luke, Rusija, Francuska i Velika Britanija objavljuju joj rat između 1. i 5. novembra.
  • 29. 9. - 31. 10. - Bitka na Visli (Varšavsko-Ivangorodska operacija) je ruska pobeda

Novembar/Studeni

Thumb
Spomenik 1300 kaplara na Rajcu

Decembar/Prosinac

  • 1. 12. - Osnovan Maserati.
  • 1 - 13. 12. - Bitka kod Limanove: zaustavljena ruska ofanziva u pravcu Krakova.
  • 2. 12. - Austrougari ušli u Beograd.
  • 2. 12. - Karl Liebknecht (SPD) je jedini poslanik u nemačkom Rajhstagu koji glasa protiv produžetka Ratnih kredita.
  • 3 - 15. 12. - Kolubarska bitka: srpska kontraofanziva, u kojoj su austro-ugarske snage ponovno odbačene iz Srbije i oslobođen Beograd. Živojin Mišić postaje treći srpski vojvoda.
  • 6. 12. - Pancho Villa i Emiliano Zapata su ušli u grad Meksiko, Carranza je pobegao u Veracruz.
  • decembar - U Srbiji nakon ratnih dejstava počinju epidemije, naročito tifus.
  • 11. 11. - 5. 12. - Bitka kod Łódźa se završila strateški povoljnije za nemačku stranu.
  • 7. decembar/prosinac - U Nišu na zasedanju Narodne skupštine usvojena Niška deklaracija o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca.
  • 8. 12. - Bitka kod Falklandskih otoka je britanska pomorska pobeda.
  • 8. 12. - Premijera mjuzikla Watch Your Step u Njujorku, bračni par Vernon i Irene Castle popularisali fokstrot.
  • 15. 12. - Eksplozija gasa u japanskom rudniku odnosi 687 života.
  • 16. 12. - Napad na Scarborough, Hartlepool i Whitby: nemačka mornarica bombardovala mesta na engleskoj obali, 137 mrtvih.
  • 18. 12. - Bitka kod Naulile je nemačka pobeda na granici Nemačke Jugozapadne Afrike i Portugalske Zapadne Afrike (tj. Namibije i Angole).
  • 19. 12. - Egipat Ustanovljen Sultanat Egipat, britanski protektorat (traje do 1922).
  • 20. 12. - Francuska podmornicaa Curie se zapetljala pri ulasku u luku Pula nakon čega je potopljena - kasnije će biti izvučena i služiti kao austrougarska podmornica SM U-14.
  • 22. 12. - 17. 1. - Bitka kod Sarikamiša je neuspešna turska ofanziva na Kavkaskom ratištu.
  • 24. 12. - Nemački avion bacio jednu bombu na Dover - prvi napad iz vazduha u istoriji Velike Britanije.
  • 24. 12. - Spontano Božićno primirje na više mesta Zapadnog fronta.

Kroz godinu

  • Gandi se vratio u Indiju i dobio počasni naziv Mahātmā ("Velika duša").
Remove ads

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1914.

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

April/Travanj – Jun/Lipanj

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

Kroz godinu

Remove ads

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1914.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac

Dani sećanja

Nobelove nagrade

Literatura/Spoljne veze

Reference

Loading content...
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads