czołgać

czołgać (język polski)

żołnierz czołga się (2.1) pod drutami

mgła czołga się (2.3) pod lasem

wymowa:

(1.1-2) IPA: [ˈt͡ʃɔwɡat͡ɕ], AS: [čou̯gać], zjawiska fonetyczne: zmięk.• denazal. ^ⓘ

(2.1-3) IPA: [ˈt͡ʃɔwɡat͡ɕ‿ɕɛ], AS: [čou̯gać‿śe], zjawiska fonetyczne: zmięk.• denazal.• zestr. akc. ^ⓘ

znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. brak)

(1.1) pot. pejor. powodować czyjeś upokorzenie lub poniżenie^[1]

(1.2) zmuszać kogoś do czołgania się (2.1)^[1]

czasownik zwrotny niedokonany czołgać się (dk. brak)

(2.1) posuwać się do przodu w pozycji na brzuchu^[2]

(2.2) przen. poniżać się przed kimś^[2]

(2.3) przen. książk. o mgle lub dymie: snuć się nisko, tuż nad ziemią^[2]

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		czołgać
czas teraźniejszy		czołgam	czołgasz	czołga	czołgamy	czołgacie	czołgają
czas przeszły	m	czołgałem	czołgałeś	czołgał	czołgaliśmy	czołgaliście	czołgali
	ż	czołgałam	czołgałaś	czołgała	czołgałyśmy	czołgałyście	czołgały
	n	czołgałom	czołgałoś	czołgało
tryb rozkazujący		niech czołgam	czołgaj	niech czołga	czołgajmy	czołgajcie	niech czołgają
pozostałe formy czas przyszły m będę czołgał, będę czołgać będziesz czołgał, będziesz czołgać będzie czołgał, będzie czołgać będziemy czołgali, będziemy czołgać będziecie czołgali, będziecie czołgać będą czołgali, będą czołgać ż będę czołgała, będę czołgać będziesz czołgała, będziesz czołgać będzie czołgała, będzie czołgać będziemy czołgały, będziemy czołgać będziecie czołgały, będziecie czołgać będą czołgały, będą czołgać n będę czołgało, będę czołgać będziesz czołgało, będziesz czołgać będzie czołgało, będzie czołgać czas zaprzeszły m czołgałem był czołgałeś był czołgał był czołgaliśmy byli czołgaliście byli czołgali byli ż czołgałam była czołgałaś była czołgała była czołgałyśmy były czołgałyście były czołgały były n czołgałom było czołgałoś było czołgało było forma bezosobowa czasu przeszłego czołgano tryb przypuszczający m czołgałbym, byłbym czołgał czołgałbyś, byłbyś czołgał czołgałby, byłby czołgał czołgalibyśmy, bylibyśmy czołgali czołgalibyście, bylibyście czołgali czołgaliby, byliby czołgali ż czołgałabym, byłabym czołgała czołgałabyś, byłabyś czołgała czołgałaby, byłaby czołgała czołgałybyśmy, byłybyśmy czołgały czołgałybyście, byłybyście czołgały czołgałyby, byłyby czołgały n czołgałobym, byłobym czołgało czołgałobyś, byłobyś czołgało czołgałoby, byłoby czołgało imiesłów przymiotnikowy czynny m czołgający, nieczołgający ż czołgająca, nieczołgająca czołgające, nieczołgające n czołgające, nieczołgające imiesłów przymiotnikowy bierny m czołgany, nieczołgany czołgani, nieczołgani ż czołgana, nieczołgana czołgane, nieczołgane n czołgane, nieczołgane imiesłów przysłówkowy współczesny czołgając, nie czołgając rzeczownik odczasownikowy czołganie, nieczołganie

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		czołgać się
czas teraźniejszy		czołgam się	czołgasz się	czołga się	czołgamy się	czołgacie się	czołgają się
czas przeszły	m	czołgałem się	czołgałeś się	czołgał się	czołgaliśmy się	czołgaliście się	czołgali się
	ż	czołgałam się	czołgałaś się	czołgała się	czołgałyśmy się	czołgałyście się	czołgały się
	n	czołgałom się	czołgałoś się	czołgało się
tryb rozkazujący		niech się czołgam	czołgaj się	niech się czołga	czołgajmy się	czołgajcie się	niech się czołgają
pozostałe formy czas przyszły m będę się czołgał, będę się czołgać będziesz się czołgał, będziesz się czołgać będzie się czołgał, będzie się czołgać będziemy się czołgali, będziemy się czołgać będziecie się czołgali, będziecie się czołgać będą się czołgali, będą się czołgać ż będę się czołgała, będę się czołgać będziesz się czołgała, będziesz się czołgać będzie się czołgała, będzie się czołgać będziemy się czołgały, będziemy się czołgać będziecie się czołgały, będziecie się czołgać będą się czołgały, będą się czołgać n będę się czołgało, będę się czołgać będziesz się czołgało, będziesz się czołgać będzie się czołgało, będzie się czołgać czas zaprzeszły m czołgałem się był czołgałeś się był czołgał się był czołgaliśmy się byli czołgaliście się byli czołgali się byli ż czołgałam się była czołgałaś się była czołgała się była czołgałyśmy się były czołgałyście się były czołgały się były n czołgałom się było czołgałoś się było czołgało się było forma bezosobowa czasu przeszłego czołgano się tryb przypuszczający m czołgałbym się, byłbym się czołgał czołgałbyś się, byłbyś się czołgał czołgałby się, byłby się czołgał czołgalibyśmy się, bylibyśmy się czołgali czołgalibyście się, bylibyście się czołgali czołgaliby się, byliby się czołgali ż czołgałabym się, byłabym się czołgała czołgałabyś się, byłabyś się czołgała czołgałaby się, byłaby się czołgała czołgałybyśmy się, byłybyśmy się czołgały czołgałybyście się, byłybyście się czołgały czołgałyby się, byłyby się czołgały n czołgałobym się, byłobym się czołgało czołgałobyś się, byłobyś się czołgało czołgałoby się, byłoby się czołgało imiesłów przymiotnikowy czynny m czołgający się, nieczołgający się ż czołgająca się, nieczołgająca się czołgające się, nieczołgające się n czołgające się, nieczołgające się imiesłów przysłówkowy współczesny czołgając się, nie czołgając się rzeczownik odczasownikowy czołganie się, nieczołganie się

odmiana:

(1.1-2) koniugacja I

 

(2.1-3) koniugacja I

 

przykłady:

(1.2) Po co czołgać ludzi po lesie?

(2.1) Od rana na poligonie czołgamy się na zmianę z okopywaniem się.

(2.2) Nie ma mowy, nie będę czołgał się przed dyrektorem skamlając o podwyżkę.

(2.3) Dziś wśród zgliszczów^[3] leżą pomięte winnice, a z nich dym czołga się w niebo nie już kłębami, ale niciami (…)^[4] (sic!)

składnia:

kolokacje:

(2.1) człowiek / wąż czołga się • czołgać się pod drutami / zasiekami • czołgać się po ziemi / po błocie (w błocie) / po trawie (w trawie)

synonimy:

antonimy:

(2.1) piąć się

(2.3) wznosić się

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. czołgisko n, przeczołganie n, czołganie n, czołg m, czołgista m, czołgistka ż

czas. przeczołgać dk., przeczołgiwać ndk., wyczołgać dk., wyczołgiwać ndk., odczołgać dk., odczołgiwać ndk.

przym. czołgowy

związki frazeologiczne:

etymologia:

prasł. *čľ̥gati^[5]

uwagi:

tłumaczenia:

• albański: (2.1) zvarritem
• angielski: (2.1) crawl, grovel, creep
• białoruski: (2.1) поўзаць, паўзці
• esperanto: (2.1) rampi
• hiszpański: (2.1) arrastrarse, reptar; (2.2) arrastrarse, doblegarse, rebajarse; (2.3) deslizarse, serpentear
• rumuński: (2.1) târî
• wilamowski: (2.1) krihia, krihja, kricha

źródła:

1.  Hasło „czołgać” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
2.  Hasło „czołgać się” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
3. Taka forma użyta w oryginale. Obecnie dopełniacz rzeczownika zgliszcze brzmi zgliszcz lub zgliszczy.
4. Zygmunt Krasiński Pisma. 1829-1832, nakładem Księgarni Polskiej B. Połonieckiego, Lwów 1904, s. 186
5. Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.