łapserdak

łapserdak (język polski)

wymowa:

IPA: [wapˈsɛrdak], AS: [u̯apserdak] ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) człowiek nędznie ubrany^[1]

(1.2) osoba nic niewarta, lekkomyślna i niepoważna

(1.3) przest. pogard. o Żydzie^[2]

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	łapserdak	łapserdaki
dopełniacz	łapserdaka	łapserdaków
celownik	łapserdakowi	łapserdakom
biernik	łapserdaka	łapserdaków
narzędnik	łapserdakiem	łapserdakami
miejscownik	łapserdaku	łapserdakach
wołacz	łapserdaku	łapserdaki
ndepr. M. i W. lm: (ci) łapserdacy[3]

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	łapserdak	łapserdaki
dopełniacz	łapserdaka	łapserdaków
celownik	łapserdakowi	łapserdakom
biernik	łapserdak	łapserdaki
narzędnik	łapserdakiem	łapserdakami
miejscownik	łapserdaku	łapserdakach
wołacz	łapserdaku	łapserdaki

(2.1) daw. chałat żydowski^[2]

odmiana:

(1.1-3)

 

(2.1)

 

przykłady:

(1.1) Powiedzieliby przecież: pewnie ostatnie łapserdaki ta cała 1 Armia, skoro jednego oficera nie potrafią przyzwoicie ubrać^[4].

(1.2) Odgradzało się w ten sposób od wszelkiej hołoty, od obiboków i kocmołuchów, od łapserdaków i psubratów^[5].

(1.3) W 1889 r. pisał: Żyda zacofanego, brudnego chałaciarza nazywa się łapserdakiem i czuje się do niego wstręt^[6].

(2.1) On z mojej biednej, nędznej chaty nic nie wyniósł, prócz podartego łapserdaka^[7].

składnia:

kolokacje:

synonimy:

(1.1) łachmyta, obdartus, obdrapaniec / odrapaniec, oberwaniec, obrzępała, obszarpaniec, szmaciarz

(1.2) drapichrust, gałgan, hultaj, huncwot, nicpoń, ladaco, łachmyta^[8]

(1.3) przest. chałaciarz; grub. parch

(2.1) chałat

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz.

zdrobn. łapserdaczek m

związki frazeologiczne:

etymologia:

Złożenie powstałe z jid. łab < niem. Leib → 'ciało' oraz wyrazu pol. serdak < ukr. сердак < tur. širdak. Pierwotnym znaczeniem wyrazu był element odzieży wierzchniej, noszony przez Żydów.

uwagi:

tłumaczenia:

• hiszpański: (1.1) desharrapado m, andrajoso m, zarrapastroso m
• litewski: (1.1) driskius m, nuskurėlis m

źródła:

1. hasło łapserdak w: Słownik Języka Polskiego, red. Mieczysław Szymczak, Warszawa, PWN, 1988. ISBN 83-01-00283-2
2.  Hasło „łapserdak” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
3.  Hasło „łapserdak” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
4. Jerzy Putrament, Trzy powroty, Wydawn. Ministerstwa Obrony Narodowej, 1955, s. 153.
5. Maksymilian Berezowski, Wyspa dżentelmenów: dziennik korespondenta londyńskiego 1963-1965, Czytelnik, 1968, s. 139.
6. Krzysztof Lewalski, Kościoły chrześcijańskie w Królestwie Polskim wobec Żydów w latach 1855-1915, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2002, s. 159.
7. Eliza Orzeszkowa, Aureli Drogoszewski, Pisma: Eli Makower, Nakład Gebethnera i Wolffa, 1913, s. 224.
8.  Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.