Orawa i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych
Granice i terytorium
Podsumowanie
Perspektywa
Narodowości na Orawie w 1931 r. według pisma „Ziemia”
Powierzchnia Orawy wynosi ok. 1900 km². Jej granice, uformowane w trakcie kilkuwiekowej działalności osadniczej, prawie w całości wyznaczają wybitne formy ukształtowania terenu:
Osią tak wyznaczonego obszaru, leżącą w linii pd.-zach. - pn.-wsch., jest rzeka Czarna Orawa od źródeł po Jezioro Orawskie, a następnie wypływająca z niego rzeka Orawa po jej ujście do Wagu. Ta druga rozdziela m.in. leżące praktycznie w całości w granicach historycznej Orawy pasma Magury Orawskiej i Skoruszyńskich Wierchów.
Na północnym zachodzie i na północy Orawa graniczy z Żywiecczyzną, a na wschodzie z Podhalem, będącymi częściami Małopolski. Na południu sąsiaduje z Liptowem, a na zachodzie z Kysucami.
Orawa tradycyjnie dzielona jest na Górną i Dolną. Granica między nimi biegnie mniej więcej wzdłuż linii Sucha Góra – Twardoszyn – Magura Orawska.
Narodowości na Orawie
Podsumowanie
Perspektywa
Część polska zamieszkana jest przez Polaków i niewielką mniejszość słowacką, natomiast część słowacka przez Słowaków, a także niewielkie mniejszości czeskąi polską (ta ostatnia zamieszkuje powiat namiestowski i twardoszyński)[potrzebnyprzypis].
Teren polskiej Orawy był jednorodny etnicznie – został zasiedlony przez polskich osadników z Małopolski nizinnej i Żywiecczyzny; w osadnictwie brała też w niewielkim zakresie udział ludność wołoska[1].
Do końca XIX wieku mieszkańcy Orawy nie mieli świadomości etnicznej ani narodowej[2]. Twierdzenie to zdecydowanie neguje ks. Ferdynand Machay w swoim pamiętniku "Moja droga do Polski", który w odniesieniu do roku 1910 twierdzi zupełnie coś innego. W następujący sposób opisuje sytuację narodowościową w Jabłonce i w okolicznych miejscowościach: "Trzeba bowiem wiedzieć, że nasi górale w okręgach Trzciana i Namiestów byli głęboko przekonani, - choć mylnie - , że są Słowakami. I kiedy się nasz ruch rozpoczął (1910), myśl polityczna słowacka święciła u nas swe zupełne zwycięstwo. Naprawdę, co to za straszna ironia losu, że 2 1/2 milionowy naród słowacki na skrawkach polskiej ziemi miał tak silne gniazdo! (...) Nawet małe dzieci wrzeszczały hasło ks. Hlinki: 'Za tu našu slovenčinu'!"[3] Do 1918 Orawa należała do Królestwa Węgier. Według spisu z 1910 mieszkało tam 72125 osób:
Po I wojnie światowej wybuchł spór pomiędzy Polską a Czechosłowacją o przynależność regionu. Generalny podział narodowościowy był taki, że w Górnej Orawie zamieszkiwała ludność polska, a w Dolnej – słowacka. Planowany plebiscyt nie odbył się, gdyż Polska podczas wojny z bolszewikami zgodziła się na podział bez pytania zainteresowanej ludności o zdanie – Rzeczypospolitej przypadło 12 wsi w Górnej Orawie. W 1924 dokonano wymiany terytoriów – Polska otrzymała resztę wsi Lipnica Wielka (część wsi należała już do Polski), a w zamian oddała wsie Głodówka i Sucha Góra.
W 1938 r. rząd Polski, wykorzystując osłabienie Czechosłowacji po układzie monachijskim, zwrócił się do Pragi z ultimatum o oddanie czterech niewielkich fragmentów terytorium Orawy – m.in. wsi przekazanych Czechosłowacji przez Polskę w 1924 r. (Sucha Góra, Głodówka), fragmentu gminy Trzciana sąsiadującego z wsią Lipnica Wielka (las Krywań oraz pastwisko i las Osadzka), części terytorium miejscowości Bobrów (fragment zachodniego stoku góry Krywań) i Orawskiej Półgóry (Dolina Jałowca od przełęczy Głuchaczki do przełęczy Jałowieckiej z uroczyskiem Jałowiec i południowym stokiem Mędralowej; nową granicę wyznaczał potok Półgórzanka (zmiana ta podyktowana była przebiegiem polskiego szlaku turystycznego, który przed korektą, podobnie jak dziś, prowadził w kierunku Babiej Góry przez terytorium czechosłowackie). Tereny te pozostały w granicach Rzeczypospolitej niecały rok – po wybuchu II wojny światowej objęła je Słowacja (21 listopada 1939 na mocy porozumienia z Hitlerem zajęła ona cały obszar historycznej Orawy). W 1945 r. weszły one w granice Czechosłowacji.
